iş kazalarina istatistiksel yaklaşimlar

Gültekin Cangul / A sınıfı iş güvenliği uzmanı / Periton iş sağlığı ve güvenliği a.ş.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İSTATİSTİKSEL VERİLER VE DEĞERLENDİRMELER


Giriş

İnsanoğlu yaratıldığından bu zaman kadar öğrenme ile geçen hayatında, dersler ya da öğretiler hep

geçmişten alıntılar ve yaşanmış tecrübeler sayesinde, geleceği kontrol ve kendini güven altına alma çabası

içinde olmuştur.

Baktığımızda bilim , sağlık gibi faaliyetler hep bu özne dahilinde hareket etmektedir. İşte bunlardan birisi

olarak özellikle de her yıl gittikçe önem kazanan iş sağlığı ve güvenliği kültürü, geçmişte yaşanmış acı

tecrübelerin bir daha yaşanmaması, yapılacak işlerde insanların sağlıklı ve güvenli bir çalışma hayatı için

varolduğunu görmekteyiz.

Çok eskilere gitmeden, bizim gibi orta yaş grubundakilerin çok rahat bir şekilde hatırladığımız eski çalışma

hayatı çok daha farklıydı. Eskilerde iş hayatında iki unsur ön plandaydı. Birincisi adet / fiyat ikincisi siparişin

ne kadar çabuk sürede teslim edilmesi. Tabi bu iki unsur önemli olduğundan kalite, sağlık ve güvenlik gibi

günümüzün vazgeçilmezleri olan sistemsel unsurlar en son düşünülürdü ve uygulanırdı.

90 lı yıllarda bir fabrikada çalışırken yurt dışından getirilen bir baretin , çalışan tarafından kendisine değil ,

cam şişeler içindeki Ph indikatörlerin kırılmasını önlemek düşüncesi ile üzerlerine koyması ve o şekilde

kullanması çok da garipsenmezdi. Hatta takdir edilirdi.

İş güvenliği kültüründe geriye baktığımızda baya bir yol aldığımızı, ileriye doğru baktığımıza ise daha çok

yolumuzun olduğunu görmekteyiz.

İşte bu noktada ilk yapılması gerekenlerden birisinin ise geçmişimizi irdeleyip, şimdiyi kontrol edip

geleceğimizi planlamak olmalıdır.

“Küçük harcamaları göze alın, bazen küçük bir delik kocaman bir gemiyi batırabilir”.

Benjamin Franklin


RAKAMLAR / GRAFİKLER

2007 / 2014


İŞ KAZASI SIKLIK HIZLARI (2007 / 2015)

İş kazası sıklık hızları 2 farklı yöntemle ölçülmektedir

I.YÖNTEM

Bir takvim yılında çalışılan 1.000.000 iş saatine karşılık kaç kaza olduğu gösterir. (Mavi çizgi)

İş kazası sıklık hızı = İKS / (PTEGS*8)*1.000.000

İKS = İş kazası sayısı

PTEGS= Toplam prim tahakkuk eden gün sayısı, PTEGS, her gün için 8 saatlik tam çalışma ile çarpılarak tüm sigortalıların bir yıl

içinde toplam çalışma saati bulunur.

1,000,000=Çalışılan bir milyon iş saatinde iş kazası sayısını bulmak için kullanılır.

II.YÖNTEM

Tam gün çalışan her 100 kişi arasında kaç kaza olduğunu gösterir.(Sarı çizgi)

İş kazası sıklık hızı = İKS / (PTEGS*8)*225.000

İKS = İş kazası sayısı



225,000= II yöntemde, tam gün çalışan 100 sigortalının haftada 45 saat, yılda 50 hafta çalıştığı kabul edilerek yapılan hesap

sonucu bulunan bir değerdir.

YILLAR 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(İş kazası sayısı / 1000000 saat) 3.61 3.1 2.76 2.46 2.45 2.43 5.88 6.51

(İş kazası sayısı / 100 kişi )0.81 0.81 0.7 0.62 0.55 0.55 0.55 1.32 1.47

3.61

3.12.76

2.46 2.45 2.43

5.88

6.51

0.81 0.7 0.62 0.55 0.55 0.55

1.32 1.47

0

1

2

3

4

5

6

7

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 1

İş kazası sıklık hızları (İş kazası sayısı / 100000 saat)

(İş kazası sayısı / 100 kişi


Ülkemizde iş kazası sıklık hızlarının arttığını görmekteyiz.2007 / 2014 yıllarında her 100 kişide meydana gelen kaza sayısında %60

a yakın bir artış görülürken, 1000000 iş saatinde ki kaza sayısında ise yaklaşık %85 oranında artış kaydedilmiştir.

İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZLARI (2007 / 2014)

I.YÖNTEM : Bir takvim yılında çalışılan 1.000.000 saatte kaç iş gününün iş kazası nedeniyle kaybedildiğini gösterir.

İş kazası ağırlık hızı = TGK /(PTEGS*8)*1.000.000

TGK = İş kazası sonucu toplam gün kaybı = (Geçici iş göremezlik süreleri) + (sürekli iş göremezlik dereceleri toplamı *75) +

(ölüm vak'a sayısı *7500)



II.YÖNTEM: Çalışılan her 100 saatte kaç saatin kaybedildiğini gösterir.

İş kazası ağırlık hızı = (TGK*8) / (PTEGS*8)*100

TGK = İş kazası sonucu toplam gün kaybı = (Geçici iş göremezlik süreleri) + (sürekli iş göremezlik dereceleri toplamı *75) +

(ölüm vak'a sayısı *7500)



1.000.000= Çalışılan 1.000.000 iş saatinde iş kazası nedeniyle kaybolan iş saatini bulmak için kullanılır.

100= II yöntemde, çalışılan 100 iş saatinde iş kazası nedeniyle kaybolan iş saatini bulmak için kullanılır.

YILLAR 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(Gün / 1000000 saat) 634 519 641 706 721 395 507 514 (% + 23)

(Kayıp Saat / 100 saat) 0.51 0.42 0.51 0.56 0.58 0.32 0.41 0.41 (% + 24)

0

200

400

600

800

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Grafik 2

YILLARA GÖRE İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZLARI (GÜN / 1000000 SAAT)

0

0.2

0.4

0.6

0.8

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Grafik3

YILLARA GÖRE İŞ KAZASI AĞIRLIK HIZLARI (SAAT / 100 SAAT)


Ağırlık hızlarını incelediğimizde 2011 den itibaren azalan ve stabil bir eğilim olduğunu görmekteyiz.

Bu sonuçlar ışığında iş kazası sıklık hızlarında artışın, ağırlık hızlarında düşey yada stabil olarak seyrettiğini görmekteyiz.

Tahakkuk Edilen Prim Gün Sayılarının Toplam Nüfus ile % değişim oran ilişkisi

Yıllar Prim Tahakkuk Artış Hızı Toplam Nüfus Artış Hızı

Edilen Gün Sayısı

2007 2793420779 %+4.8 70.586.256 %+1.4

2008 2945664020 %+5.4 71.517.100 %+1.3

2009 2915404372 %-0.98 72.561.312 %+1.5

2010 3190289762 %+9.4 73.722.988 %+1.6

2011 3532389503 %+10.7 74.724.269 %+1.4

2012 3855795100 %+9.1 75.627.384 %+1.2

2013 4069831784 %+5.5 76.667.864 %+1.4

2014 4248428182 %+4.3 77.695.904 %+1.3

Tahakkuk edilen prim gün sayılarındaki artış hızı yüzdeleri ile ülke genelindeki nüfus artış hızı % leri grafiksel olarak

bakıldığında prim gün sayısı artış hızının nüfus artış hızına göre ortalama 5 kat daha fazla artış göstermektedir.

-2.00%

0.00%

2.00%

4.00%

6.00%

8.00%

10.00%

12.00%

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 4

Sgk tahakkuk eden prim gün sayısı % oranları - % ülke nüfus artış oranı

Prim gün artışındaki (%) artış oranı (Nüfus artış oranı %)


Prim tahakkuk gün sayılarının yıllar bazında toplam nüfusa göre oranlarında artış görülmektedir.

Prim Tahakkuk Eden Gün Sayısı Toplam nüfus Toplam Prim Tahakkuk Eden

Gün Sayısı / Toplam nüfus

2793420779 70586256 0.395745707

2945664020 71517100 0.411882476

2915404372 72561312 0.401784958

3190289762 73722988 0.43274016

3532389503 74724269 0.472723193

3855795100 75627384 0.509841131

4069831784 76667864 0.530839334

0.3957457070.411882476 0.401784958

0.43274016

0.472723193

0.5098411310.530839334

0.546802079

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 5

Toplam prim tahakkuk edilen gün sayısı / Toplam nüfus


4248428182 77695904 0.546802079

İŞ KAZASI BAŞINA DÜŞEN GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK GÜN SAYILARI

Yıl

TOPLAM İŞ KAZASI Toplam Geçici iş göremezlik

süresi (gün)

KAZA BAŞINA DÜŞEN GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK

SÜRESİ (GÜN)

2007 80602 1876524 23.8

2008 72963 1795046 24.6

2009 64316 1572106 24.4

2010 62903 1502871 23.8

2011 69227 1757422 25.3

2012 74871 1647127 21.9

2013 191389 2357505 12.3

2014 221366 2065962 9.3

Grafikten de anlaşıldığı üzere iş kazası başına düşen ortalama iş göremezlik gün sayıları görülmektedir.

Başlangıç olarak 2007 yılında bir iş kazası başına ortalama 23.8 gün iş göremezlik düşerken, 2011 den

itibaren düşmeye başladığı ve 2014 te ort. 9.3 e düştüğü görülmektedir.

0

5

10

15

20

25

30

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 6

KAZA BAŞINA DÜŞEN ORTALAMA GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK SÜRESİ (GÜN)


1 ÖLÜMLÜ VAKA YA DÜŞEN / İŞ KAZASI ADETİ

(Toplam kaza sayısı / Ölümlü vaka sayısı)

Ölümlü vaka sayılarının ortalama kaç adet iş kazasında meydana geldiği, yıllar bazında bakıldığında ,2007

yılında 77.2 iş kazasında ölümlü vaka meydana gelirken 2013 yılında ort. 140 adet iş kazasında ölümlü vaka

olduğu görülmektedir.

YIL 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

TOPLAM İŞ KAZASI 80602 72963 64316 62903 69227 74871 191389 221366

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Grafik 7

YILLARA GÖRE ÖLÜMLÜ VAKA SAYISINA DÜŞEN İŞ KAZASI ADETİ


ÖLÜMLÜ VAKA SAYISI 1044 866 1171 1444 1700 744 1360 1626

PRİM TAHAKKUK GÜN SAYISINA GÖRE İŞ KAZASI ADETİ

YILLAR PRİM TAHAKKUK GÜN

SAYISI İŞ KAZASI SAYISI

PRİM TAHAKKUK GÜN SAYISI BAŞINA İŞ KAZASI ADETİ

2007 2793420779 80602 34656

2008 2945664020 72963 40372

2009 2915404372 64316 45329

2010 3190289762 62903 50717

2011 3532389503 69227 51026

2012 3855795100 74871 51499

2013 4069831784 191389 21264

2014 4248428182 221366 19191

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 8PRİM TAHAKKUK GÜN SAYISI BAŞINA İŞ KAZASI ADETİ


2007 yılında 34656 tahakkuk gün sayısına 1 kaza düşerken, bu oran 19191 güne düştüğü yani % yaklaşık

%80 lik bir düşüşün olduğu görülmektedir.

Yaklaşık 8 yılda %52 lik bir oranda sigortalı sayısında, ort. %220 oranında da iş kazası bildirimi artış

görülmektedir.

Yıllara göre Ölüm Vakalarının Toplam İş Kazalarındaki Oranları

Meydana gelen toplam iş kazalarındaki ölümlü vaka (%) oranlarına göre bir 2011 yılından bu tarafa bir

azalma trendi görülmektedir.

0

0.005

0.01

0.015

0.02

0.025

0.03

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Grafik 9Ölümlü Vaka Sayısı / Toplam İş kazası sayısı


DEĞERLENDİRMELER / SONUÇLAR

Grafik 1 – Yıllara göre iş kazası sıklık hızları (İş kazası adeti / 1000000 Saat)

Yıllara göre iş kazası sıklık hızları (İş kazası adeti / 100 kişi )

Her iki veriler aynı grafikte gösterilmiştir. 2007 ve 2012 arası düşme eğiliminde olan iş kazaları sıklık

hızlarının 2012 yılından itibaren yukarı yönlü artışı söz konusudur.

2012 yılından itibaren hızla yükselmelerindeki başlıca akla gelen faktörler ;

Yapı işlerindeki 2012 yıllarında başlatılan kentsel dönüşüm projeleri ile konutlardaki kdv oranlarındaki

indirimle birlikte % 5 – 10 luk sektör büyümesinin etkisi göz ardı edilmemelidir.

Kentsel dönüşüm ile birlikte 2 kişiden 500 kişiye kadar irili ufaklı binlerce şantiyeler meydana gelmiş, arsa

maliyetlerindeki yüksek maliyetler gibi etkenler, müteahhitler inşaatları en kısa sürede bitirip teslim etme

nedenleriyle iş kazalarında da sıklık hızının artmasında olumsuz etkenlerin başında gelmektedir.

Öte yandan belediyelerin tüm inşaatlara iş güvenliği hizmet alımı sorgulaması yapması, meydana gelen

kazaların uzman ya da işverenlerce sgk ya bildirilmesi oranlarındaki artışta sıklık hızlarında etkisi olmuştur.

Grafik 2 - Yıllara göre iş kazası ağırlık hızları ( Gün / 1000000 saat)

Grafik 3 – Yıllara göre iş kazası ağırlık hızları ( Saat / 100 Saat)

Grafiklerde iş kazası ağırlık hızlarının düşme azalma trendinde olduğu görülmektedir.

Gerek 1000000 saatte ki kayıp günlere , gerekse 100 saatte ki kayıp saatin miktar ve oranlarına

baktığımızda yaklaşık % 23 lük bir düşüş görülmektedir.

İş kazalarından kaynaklı kayıp günler iş kazaları sıklık hızlarında artış olmasına rağmen düşme eğilimindedir.

Sıklık hızı artarken ağırlık hızları neden düşüyor ?

İlk akla gelen faktörlerden birisinin; kazalıya yapılan ilk müdahalelerin daha doğru ve daha kısa sürede

yapılmaya başlanmasıdır.

Dolaylı diğer etkenlerden,

ambulans ve acil servis istasyonları sayısındaki artış, gerek ambulans gerekse işyerlerinde acil müdahale ve

ilkyarım müdahale ekipmanlarının sayılarının arttırılması , modernize edilmesi,


Çalışma ortamlaında toplu koruma ve kişisel koruyucu ekipman kullanımının yaygınlaşması,

İşbaşı ve iş güvenliği eğitimlerinin arttırılması,

İş güvenliği eğitimi almayanların çalışma sahasına sokulmaması kuralının artarak yaygınlaşması,

İlkyardım eğitimlerinin ve sertifikalı sayısının son 10 yılda %75 oranında artması

Gibi etkenler sıralanabilir.

Grafik 4 - Tahakkuk Edilen Prim Gün % oranlarının Toplam Nüfus artış oranları ile % sel değişim ilişkisi

Grafik 5 - Prim tahakkuk gün sayılarının yıllar bazında toplam nüfusa göre oranlarında artış

görülmektedir

Bu grafikle gerçekten sigortalı çalışan sayısının gerçekten yıllara göre artışı söz konusu mu ? sorusuna yanıt

bulmak amaçtır.

Grafiksel olarak görüldüğü üzere sgk prim tahakkuk gün sayılarının nüfus artış hızından yaklaşık 5 kat daha

yukarıda olduğu görülmektedir.

Sigortalı çalışan oranlarının her yıl arttığını göstermektedir.

Grafik 5 ile prim gün sayılarının toplam nüfusa olan oranlarında ki ilişkisi hesaplanmış ve grafikte görüldüğü

gibi toplam nüfusa göre tahakkuk edilen gün sayısı %sel olarak artış göstermektedir.

Grafik 6 – Kaza başına düşen ortalama geçici iş göremezlik süresi (Gün)

Bu grafikte amaç, kaza başına düşen iş göremezlik gün sayıları miktarındaki değişimin gözlemlenmesidir.

2007 ve 2014 yıllarında toplam iş göremezlik gün sayılarının, toplam gerçekleşen iş kazalarına bölünmesi ile

bulunmuştur.

Grafik incelendiğinde kaza başına düşen iş göremezlik gün sayılarının özellikle 2011 yılından itibaren

düşmeye başladığı görülmektedir.

Burada nedenleri düşünüldüğünde, kaza bildirimlerinin artması ilk akla gelmektedir. Kaza bildirimlerinin

artması ile küçük ama önemsenmeyen kazalarından da bildirilmesinin etkisinden bahsedilebilinir.

Öte yandan kazalara olan müdahalelerin daha etkin ve sağlıklı olması da düşünülmesi gereken konulardan

birisidir.

Grafik 7 – Yıllara göre ölümlü vaka sayısına düşen iş kazası adeti

Amaç meydana gelen ölümlü vaka ların yıllara göre ortalama kaç iş kazasında meydana geldiğinin

hesaplanmasıdır.

Grafikte görüldüğü gibi 2007-2011 tarihleri arasında 51.90 iş kazasında bir ölümlü vaka gerçekleşirken,

2011 – 2014 yılları arasında ortalama 130 iş kazasında bir ölümlü vaka yaşanmakta olduğu görülmektedir.

Ölümlü vaka sayısının meydana geldiği iş kazası adeti 77 den 140 lara çıkması , ölümlü vakaların daha fazla

sayıda meydana gelen kaza sayısında olduğudur.

Yine diğer önceki grafiklerdeki değerlendirmelerin de burada paralellik gösterdiği görülmektedir. Kaza

bildirimlerindeki artış ilk akla gelmektedir.

Öte yandan toplu ya da kişisel koruyucu donanımların kullanımının yaygınlaşmasını etkisi de

düşünülebilmektedir.


Diğer dolaylı etkenlerin iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin arttırılması, genel saha denetimlerinin

sıklaştırılması gibi etkenler sıralanabilmektedir.

Grafik 8 – Prim tahakkuk gün sayısı başına düşen iş kazası adeti

Amaç yatırılan prim gün sayısı ile iş kazası adetleri arasındaki oransal bağlantı ile iş kazalarının çalışılan

günlere göre olan artış ya da azalışlarının görülmesidir.

Grafik incelendiğinde, 2007 yılında 34656 yatırılan prim gününe 1 iş kazası düşerken , bu rakam özellikle

2013 ve 2014 yıllarında ani bir düşüşle ortalama 20000 günlere düşmektedir.

Yani daha sık kaza meydana gelmektedir. Bu oranların kaza sıklık hızları ile paralellik gösterdiği

görülmektedir.

Grafik 9 - Toplam meydana gelen iş kazalarındaki Ölümlü vaka oranları

Amaç; meydana gelen iş kazalarındaki ölümlü vaka oranlarının yıllara göre grafiksel incelenmesi.

Tabloya bakıldığında ölümlü vaka oranlarının 2011 yılından itibaren düşmeye başlamasıdır.

Genel bir bakışla kaza sayısının artmakta olduğunu ölümlü vaka sayısının (düşmediği halde) oranının

toplam kaza sayısında oransal olarak düştüğü görülmektedir.

Burada etkenler düşünüldüğünde, işverenlerin tüm kazaları bildirme oranlarındaki artış kayıt dışılığın

azalması düşünülebilmektedir.

GENEL TESPİTLER

2007 ve 2012 arası düşme eğiliminde olan iş kazaları sıklık hızlarının 2012 yılından itibaren yukarı yönlü

artışı söz konusudur.

İş kazalarından kaynaklı kayıp günler iş kazaları sıklık hızlarında artış olmasına rağmen düşme eğilimindedir.

Sgk prim tahakkuk gün sayılarınındaki artış oranı, nüfus artış hız oranından yaklaşık 5 kat daha fazladır.

Toplam nüfusa göre tahakkuk edilen prim gün gün sayısı % sel olarak artış göstermektedir.

Kaza başına düşen, iş göremezlik gün sayılarının özellikle 2011 yılından itibaren düşmektedir.

Ölümlü vaka sayısının meydana geldiği iş kazası adeti 77 den 140 lara çıkması, ölümlü vakaların daha fazla

sayıda meydana gelen kaza sayısında olduğudur.

Kazalar daha sık meydana gelmektedir. Ancak kazaların şiddeti düşmektedir.

Kaza sayıları artmaktadır.

Ölümlü vaka sayısının (düşmediği halde) oranının toplam kaza sayısında oransal olarak düşmektedir.

2007 ve 2012 arası düşme eğiliminde olan iş kazaları sıklık hızları, 2012 yılından itibaren yukarı yönlü

artmaktadır.

Kayıtlı çalışma oranları artmaktadır.

Kaza bildirimleri artmaktadır.

Daha çok kaza da aynı ölüm oranları yaşanmaktadır.

Saygılarımla

Gültekin CANGUL


A sınıfı İş Güvenliğ Uzmanı

Periton İş sağlığı ve Güvenliği A.Ş.

iş kazalarina istatistiksel yaklaşimlar

Education