irsi ailəvi xəstəliklər
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
![Page 1: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/1.jpg)
Prof. Z. M. Əliyev
*İrsi ailəvi xəstəliklər Mübadilə xəstəlikləri (lipoidoz, mukopolisaxaridoz, aminoasidopatiya)
Nevrologiya və tibbi genetika kafedrası
![Page 2: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/2.jpg)
Metobolizm pozğunluqlarının nevroloji əlamətləri
Piramid yolların zədələnmə əlamətləri, spastiklik
Ataksiya
Motor və əqli inkişafın ləngiməsi
Demensiya
Epileptik tutmalar
Görmə pozğunluqları
Polineyropatiya və miopatiya
![Page 3: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/3.jpg)
*Hansı hallarda maddələr mübadiləsinin pozğunluqlarından şübhələnmək olar.Xəstənin bacısında, qardaşında və digər yaxın qohumlarında anoloji xəstəlik olduqdaŞüurun itməsinin təkrari epizodları və ya erkən yaşlarda izah olunmayan qusmalarIzaholunmayan təkrarlanan ataksiya və ya spastiklik epizodlarıMSS-nin proqressivləşən degenerasiyasıQardaş, bacı və ya xəstənin digər yaxın qohumlarında əqli gerilik olduqdaPerinatal zədələnmə və anadangəlmə struktur anomaliyaları olmadan əqli gerilik olduqda
![Page 4: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/4.jpg)
*Maddələr mübadiləsinin pozğunluqlarından şübhələndikdə hansı diaqnostik müayinə üsullarından istifadə edilməlidir.
Sidiyin analiziPlazmada ammiakın, laktat, piruvatın miqdarını öyrənmək
Qanın qaz tərkibiKəllənin, onurğanın və uzun borulu sümüklərin Rentgenoqrafiyası
Lizosomal fermentlərin öyrənilməsiBiopsiya (Toxumalarda biokimyəvi və struktur dəyişikliklərinin qiymətləndiilməsi üçün)
Molekulyar-genetik tədqiqatNeyrovizualizasiya
![Page 5: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/5.jpg)
*lipidozlarLipidozlar zamanı neytral yağların, qlikolipidlərin, fosfolipidlərin və qanqliozidlərin toplanması baş verir
![Page 6: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/6.jpg)
Tey-saks xəstəliyiInfantil forma
* Infantil formada həyatın birinci aylarında miokloniyalar və generalizə olunmuş tutmalar,
korluq terminal mərhələdə isə dekortikasiya meydana gəlir.
![Page 7: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/7.jpg)
*Böyüklərdə demensiya, spastik parezlər, ataksiya və əzələlərin atrofiyası müşahidə olunur.
![Page 8: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/8.jpg)
Fabri xəstəliyi angiokeratoma corporis diffusum
*X-ilişikli yolla ötürülür.
*Dəri, böyrəklər, qan damarları , periferik və vegetativ sinir sistemi zədələnir.
*@-qlaktozidaza çatışmazlığı nəticəsində hüceyrələrdə triheksozilseramid toplanır.
*Ilk simptomları ətraflarda yandırıcı ağrılardır. Çox vaxt tər ifrazı pozulur. Dəridə xarakterik səpkilər əmələ gəlir. Həyatın 3-4-cü illərində böyrək çatışmazlığı əmələ gəlir. Beyin insultu və Kəskin vestubulopatiya çox rast gəlinir.
![Page 9: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/9.jpg)
*Niman-pik xəstəliyi
• Sfinqomielinaza çatışmazlığı və xolesterinin esterifikasiyasının pozğunluqları ilə əlaqədardır.
• Autosom-dominant yolla ötürülür
• Genetik defekt 18-ci xromosomda yerləşir.
![Page 10: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/10.jpg)
*Qoşe xəstəliyiƏsasında qlukoserobrozidaza çatışmazlığı durur
Autosom-resessiv yolla ötürülür
![Page 11: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/11.jpg)
Klinik formaları klinik əlamətləri
Yuvenil neyronal forma • Kobud inkişaf pozğunluqları
• uşaqlar çoxvaxt 2 yaşa qədər tələf olurlar
Yetkin neyronal forma Psixoz , demensiya, miokloniyalar, generilizasiya olunmuş tutmalar, akatiziya, baxışın parezi, bulbar simptomlar, spastiklik, polineyropatiya
Yetkin qeyri neyronal forma
Splenomeqaliya, trombositopeniya və sümüklərdə ağrılar
![Page 12: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/12.jpg)
Leykodistrofiyalarleykodistrofiyalar mielin mübadiləsinin pozğunluqları ilə
əlaqədardır.
*Krabbenin Qloboid-hüceyrəli
leykodistrfiyası*Qalaktosrebrozidaza çatışmazlığı ilə əlaqədardır.
*Əsas klinik əlamətlər- spastik parezlər, görmə sinirinin atrofiyası, periferik sinirin keçiriciliyinin sürətinin zəifləməsi
![Page 13: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/13.jpg)
*Metaxromatik leykodistrofiya
*Arilsulfataza A çatışmazlığı ilə əlaqədardır. Bunun nəticəsində baş beyində, periferik sinirlərdə və digər toxumalarda (məs: böyrəklərdə) sulfatidlərin toplanması baş verir.
*Autosom resessiv yolla ötürülür.
*Əsas klinik əlamətlər-spastik parezlər, koqnitiv pozğunluqlar, vətər reflekslərinin zəifləməsi, bulbar və psevdobulbar əlamətlər
![Page 14: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/14.jpg)
leykodistrofiya zamanı baş beyinin KT-si
Beyin yarımkürələrinin ağ maddəsində, kötükdə, Beyincik yarımkürələrində diffuz dəyişikliklər qeyd edilir.
Dinamikada 3-cü, 4-cü və yan mədəciklərin mülayim genişlənməsi, hər iki tərəfdə alın-gicgah nahiyyələrində
konveksital subaroxnoidal yarıqların kəskin genişlənməsi qeyd edilir.
![Page 15: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/15.jpg)
Hidrolazanın çatışmazlığı nəticəsində turş
mukopolisaxaridlərin utilizasiyası pozulur və onların toplanması baş
verir.
*Mukopolisaxaridozlar
![Page 16: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/16.jpg)
* Uşağın heyatının 1-ci ilində buynuz qişanın bulanıqlaşması və qozbellik formalaşır
Hurler sindromu
![Page 17: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/17.jpg)
* Oynaqlar rigid və ödemli olur. Əllər və ayaqlar balaca və yöndəmsiz olur.Döş qəfəsi
deformasiyaya uğrayır.2-3 yaşdan sonra karlik boyluq və əqli gerilik qeyd edilir.
![Page 18: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/18.jpg)
*Üz cizgiləri kobuddur. Önə çıxmış alın qabarları , qlın qaşlar, yəhərəbənzər burun, hipertelorizm, kələ-kötür dil diqqəti cəlb edir.
*Həmçinin beyin qişalarının qalınlaşması, hidrosefaliya vəya onurğa beyinin kompresiyası tetraparezlə rast gəlinə bilər.
![Page 19: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/19.jpg)
*Aminturşu və uratların mübadiləsinin pozulmalar
Fenilketonuriya
Autosom-resessiv yolla ötürülür.
Fenilalanin hidroksilləşmə yolu ilə tirozinə çevrilməsi pozulur.
Melanin tirozinin törəməsi olduğundan belə uşaqların dərisi solğun, gözləri mavi saçları açıq rəngli olur. Tər ifrazının artması kəskin xoşagəlməz iylə müşayiət olunur. Gün işığına dözümlükləri olmur. Dəriləri yanmaya və travmaya həssas olur.
![Page 20: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/20.jpg)
* Dietanın köməyi ilə motor və psixiki inkişafın normal səviyyəsini təmin etmək olar. dieta
fenilalaninin qidada məhdudlandırılmasından ibarətdir. Bu zülal olduğundan uşağın qidasında
zülal təxminən tamamilə istisna edilməlidir.
*Baş beyində mielinizasiyanın qənaətbəxş olmaması nəticəsində əqli gerilik və epileptik tutmalar meydana gəlir.
*Xəstəlik proqressivləşdikcə spastik parezlər və tremor qoşulur.
![Page 21: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/21.jpg)
*Xartnap xəstəliyi*Autosom dominant yolla
ötürülür.
*Alanin, Triptofan və histidin aminturşularının bağırsaqda və böyrəklərdə tubulyar transportunun pozulması ilə əlaqədardır.
*Əsas simptomları: Ataksiya, nistaqm və yerişin pozulması epizodları ilə müşayiət olunan proqressivləşən fotosensitiv pellaqrayabənzər dermatit.
*Həmçinin proqressivləşən demensiya və spastik parezlər.
![Page 22: Irsi ailəvi xəstəliklər](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013114/5455d751af7959aa368b860f/html5/thumbnails/22.jpg)
Diqqətinizə görə təşəkkürlər