interaktywny samouczek prawny cz. i prawo

INTERAKTYWNY SAMOUCZEK PRAWNY

CZ. I PRAWO RODZINNE

Martyna SerokaWydział Prawa i AdministracjiUniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Projekt „BRing. Nauki społeczne dla gospodarki’’ jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na podstawie dofinansowania nr UDA-POKL.04.02.00-00-126/11-00.

Systematyka prawa w Polsce

W systemie prawa polskiego wyróżnia się zazwyczaj następujące gałęzie prawa:a) prawo konstytucyjneb) prawo cywilne (materialne i procesowe) c) prawo karne (materialne i procesowe)d) prawo administracyjnee) prawo finansowef) prawo pracy


Prawo cywilne dzieli się na:

a) przepisy ogólneb) prawo rzeczowec) prawo o zobowiązaniachd) prawo rodzinnee) prawo spadkowef) prawo autorskie i wynalazcze

Przepisy prawa rodzinnego zawarte są głównie w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 2012.788 tekst jednolity), a także w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2014.121 tekst jednolity).


Kodeks rodzinny i opiekuńczy składa się z trzech zasadniczych trzonów:1) Prawo małżeńskie2) Prawo dotyczące stosunków między rodzicami a dziećmi3) Prawo opiekuńcze

Prawo opiekuńcze to normy dotyczące ochrony ogółu interesów życiowych (spraw osobowych i majątkowych) osób małoletnich, nad którymi nikt nie sprawuje władzy rodzicielskiej oraz całkowicie ubezwłasnowolnionych osób dorosłych.

Prawo opiekuńcze należy do osobowego prawa cywilnego.


Definicja dziecka Pojęcie dziecka jest rozumiane dwojako:1) Według Konwencji o Prawach Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów

Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. art.1 „dziecko” oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność.

2) Według ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka art. 2 ust. 1 dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności.

W konwencji brak jest momentu, w którym dziecko bierze swój początek!


Definicja rodziny W prawie polskim brak jest jednolitej definicji pojęcia „rodzina”. Występuje ono w wielu

różnych aktach prawnych w różnych kontekstach.

Przepisy dot. rodziny można znaleźć m.in. w:a) art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.)

Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.


b) art. 60 k.r.o.Art. 60 § 1 Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

c) art. 614 § 4 k.r.o.Do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 60, z wyjątkiem § 3.

d) art. 128 – 1441 k.r.o.W tych artykułach można znaleźć wiele określeń dotyczących członków rodziny, tj.


(krewni w linii prostej, wstępni, zstępni, przysposobiony, przysposabiający, rodzeństwo, ojciec niebędący mężem matki, który jest zobligowany do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu - przy przepisach dotyczących alimentacji).

e) art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznejrodzina - osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku,

wspólnie zamieszkujące i gospodarujące;Komentarz: Za rodzinę w prawie pomocy społecznej uznaje się osoby spokrewnione i niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. W tym ujęciu rodziną jest także związek konkubencki. Naczelny Sąd Administracyjny zauważa w wyroku z dnia 17 marca 1998 r. (I SA 1995/97), że uznanie za rodzinę wymaga udowodnienia faktu nie tylko wspólnego zamieszkiwania, ale również gospodarowania.


f) art. 71 Konstytucji RP1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny.

Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.

2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.

Komentarz: Z art. 71 wynika, że państwo prowadząc politykę społeczną i ekonomiczną, jest zobowiązane do uwzględniania dobra rodziny. Jednym z przejawów tej polityki jest pomoc ze strony władz publicznych, udzielana rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. Do szczególnej pomocy władz publicznych mają prawo rodziny wielodzietne, a także niepełne.


Definicja małżeństwaart. 18 Konstytucji RP

Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.Komentarz: Konstytucja gwarantuje ochronę prawną i opiekę państwa rodzinie, macierzyństwu i rodzicielstwu. Oczywiście formy i rodzaje tej pomocy nie mogą być sprecyzowane w ustawie zasadniczej, jest to bowiem zadanie dla bieżącego ustawodawstwa.Wobec sporów i kontrowersji, jakie pojawiły się w toku prac nad Konstytucją, a także w obliczu żądań mniejszości seksualnych domagających się uznania ich praw do zakładania rodziny i zawierania związków małżeńskich, Konstytucja jednoznacznie rozstrzyga tę kwestię, stanowiąc, iż tylko związek kobiety i mężczyzny jest prawnie uznawany przez państwo i tylko taki związek korzysta z ochrony i opieki Rzeczypospolitej.


Sposoby zawarcia małżeństwa:1) Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed

kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński (art. 1§ 1 k.r.o);

2) Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego (art. 1 § 2 k.r.o);

3) Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula (art. 1 § 4 k.r.o).


Komentarz: Ad. 1 Dla uznania, że małżeństwo cywilne zostało skutecznie zawarte, konieczne jest

spełnienie trzech przesłanek, które stanowią: a) różnica płci pomiędzy osobami wstępującymi w związek małżeński (Płeć jest

ustalana na podstawie aktu urodzenia. Różnica płci musi występować w chwili zawarcia małżeństwa. Późniejsza zmiana płci nie ma wpływu na istnienie małżeństwa.);

b) ich jednoczesna obecność (Jeden z nupturientów musi zatem być obecny w chwili składania oświadczenia przez drugiego. Przesłanka powyższa nie zostanie zachowana w razie np. wyjścia jednego z nupturientów w chwili składania oświadczenia przez drugiego. Niedopuszczalne jest odbieranie oświadczeń w różnych miejscach);

c) złożenie przez nich przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński (Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest, zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego wójt lub burmistrz [prezydent]).


Wójt (burmistrz, prezydent) mają obowiązek zatrudnienia innej osoby na stanowisko kierownika, jeżeli gmina liczy powyżej 50 000 mieszkańców. Ustawodawca dopuszcza także taką możliwość w gminach poniżej 50 000 mieszkańców.

Przedmiotem oświadczenia musi być wola wstąpienia w związek małżeński.

Ad. 2 - rozwinięcie tematu jest w cz. IV Samouczka „Prawo wyznaniowe i kanoniczne”

Ad. 3Konsul sporządza protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków

oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. Protokół taki stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa w polskich księgach stanu cywilnego i jest przesyłany wraz z zapewnieniami osób wstępujących w związek małżeński,


że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nie małżeństwa, oraz

z oświadczeniem o nazwisku (nazwiskach), które będą nosić po jego zawarciu, a także o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa, niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Definicja konkubinatuZgodnie z wyrokiem Sąd Najwyższy z dnia 5 grudnia 1997 r., (II CKN 485/97) konkubinat

jest prawnie nieuregulowaną trwałą wspólnotą życiową mężczyzny i kobiety. Do cech charakterystycznych konkubinatu SN zaliczył: 1) związek mężczyzny i kobiety, 2) trwałość tego związku, 3) pożycie jak w małżeństwie, 4) brak zdarzenia prawnego regulującego ten związek.


Zewnętrznym przejawem ,zdaniem Sądu Najwyższego, wymienionej trwałości i pożycia są:

współżycie fizyczne, wspólne zamieszkiwanie wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 23 lutego 2007 r., (I ACa 590/06) orzekł, że konkubinat może mieć miejsce także między osobami tej samej płci.

„ (…) Pod pojęciem konkubinatu należy rozumieć stabilną, faktyczną wspólnotę osobisto-majątkową dwojga osób. Bez znaczenia we wspomnianym aspekcie jest płeć. (…) Nie ma podstaw do stosowania odmiennych zasad przy rozliczaniu konkubinatu homoseksualnego niż te, które mają zastosowanie odnośnie konkubinatu heteroseksualnego.


Instytucje powołane do ochrony rodziny1) Prokuratura2) Rzecznik Praw Obywatelskich3) Rzecznik Praw Dziecka4) Organizacje pozarządowe5) Kościoły i związki wyznaniowe6) Organy pomocy społecznej• ośrodki pomocy społecznej • powiatowe centra pomocy rodzinie• regionalne ośrodki pomocy społecznej


SeparacjaWyróżniamy separację faktyczną i prawną. Separacja prawna zwana jest też formalną

lub sądową).Separacja faktyczna jest bezpośrednim następstwem zachowań samych małżonków, a

nie zaś skutkiem rozstrzygnięcia sądu. Polega ona na ustaniu, rozkładzie wspólnego pożycia małżonków, co przejawia się w wygaśnięciu między małżonkami więzi fizycznej, duchowej i gospodarczej.

Separacja prawna polega z kolei na usankcjonowaniu orzeczeniem sądowym stanu separacji faktycznej ze skutkami typowymi dla orzeczenia rozwodu, zawsze jednak z wyjątkiem zniesienia więzi małżeńskiej.


Przesłanki orzeczenia separacji1) Pozytywne: Zupełny rozkład pożycia

Art. 611 § 1 k.r.o. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

Zgodne żądanie małżonków

Art. 611 § 3 k.r.o. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.


Przesłanki orzeczenia separacji2) Negatywne: Dobro wspólnych małoletnich dzieci

Zasady współżycia społecznego

Art. 611 § 2 k.r.o Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.


Ad. 1Sąd Najwyższy (uchwała z dnia 28 maja 1955 r. I CO 5/55) stanął na stanowisku, że pożycie

małżeńskie wyraża się w szczególnego rodzaju wspólnocie:a) Duchowejb) Fizycznejc) Gospodarczej Ustanie któregokolwiek z elementów tej wspólnoty należy uznać za objaw stopnia rozkładu. Jednakże ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej może w konkretnym przypadku nie

stanowić objawu rozkładu, jeżeli wynika ono z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi (np. ustanie współżycia fizycznego na skutek choroby małżonka, rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu, długotrwałym wyjazdem służbowym, pracą zarobkową małżonków w różnych odległych od siebie miejscowościach czy krajach).


Brak wspólnoty duchowej będzie zawsze objawem rozkładu pożycia. Więź duchowa małżonków jest więzią charakterystyczną dla duchowej wspólnoty małżeńskiej.

Z punktu widzenia przepisów o separacji istotne jest określenie cech zupełności rozkładu pożycia. Zgodnie z powoływaną uchwałą, rozkład jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna ani gospodarcza.

Gdy jednak przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej (np. wspólnego mieszkania) wywołane zostało szczególnymi okolicznościami.


Istnieje bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące ustalenia istnienia „ważnych przyczyn rozkładu pożycia”. W piśmiennictwie spotyka się podział na przyczyny zawinione

i niezawinione. Do przyczyn zawinionych zalicza się: groźbę, nieetyczne postępowanie, nieróbstwo, odmowę

współżycia płciowego, odmowę wzajemnej pomocy, opuszczenie współmałżonka, pijaństwo, agresję, zaniedbywanie rodziny, niewierność, zły stosunek do rodziny małżonka (np. złe traktowanie dzieci z poprzedniego związku współmałżonka), denuncjację.

Z kolei do przyczyn niezawinionych zalicza się: chorobę, chorobę psychiczną, niedobór seksualny oraz różnicę charakterów i umysłowości.

Ponadto istnieją przyczyny, które mogą być zarówno zawinione, jak i niezawinione, tj. bezpłodność, niewłaściwe zachowanie się rodziny współmałżonka, różnica wieku czy wady oświadczenia woli.


Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W takim przypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

W sprawach o separację na zgodny wniosek małżonków właściwe rzeczowo są sądy okręgowe. Miejscowo właściwym sądem jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne zamieszkanie, a w braku takiej podstawy - sąd miejsca ich wspólnego pobytu. W sytuacji gdy małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, wówczas wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków.


Ad. 2„Dobro dzieci” nie zostało przez polskiego ustawodawcę zdefiniowane. Jednakże „zasada

dobra dziecka” jako istoty słabszej od innych i potrzebującej ochrony przenika całe prawo rodzinne – niezależnie od tego, w jakim akcie prawnym unormowano konkretny fragment stosunków rodzinnych.

Granice „dobra dziecka” określa art. 96 k.r.o. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.


Komentarz: Orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Nie chodzi o to, czy na skutek rozkładu pożycia cierpi dobro wspólnego małoletniego dziecka separujących się małżonków, lecz o to, czy w wypadku orzeczenia separacji dobro takiego dziecka ucierpi bardziej niż wtedy, gdy separacja nie zostanie orzeczona.

Orzeczenie nie jest zatem dopuszczalne, jeśli z ustaleń poczynionych przez sąd wynika, że na skutek separacji nastąpi pogorszenie sytuacji dzieci separujących się małżonków.


Pod pojęciem „zasad współżycia społecznego” należy rozumieć uznane przez system prawny i ogół społeczeństwa wartości i zasady o charakterze moralnym, stanowiące jego dziedzictwo kulturowe, które dotyczą zewnętrznego zachowania człowieka, a nie są normami prawnymi.

Za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego można uznać przypadek, gdy orzeczenie separacji spowodowałoby szczególnie negatywne zmiany w sytuacji życiowej współmałżonka. Istotne znaczenie może mieć wiek małżonków, przewlekła choroba małżonka, poświęcenie dla dobra rodziny, zrezygnowanie z kariery zawodowej.


Skutki separacji:

1) Zakaz zawarcia nowego małżeństwa2) Brak obowiązku pożycia małżeńskiego3) Obowiązek wierności4) Obowiązek wzajemnej pomocy5) Obowiązek alimentacyjny6) Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej7) Korzystanie ze wspólnego mieszkania8) Powstanie rozdzielności majątkowej i podział majątku9) Wyłączenie z dziedziczenia


Ustanie separacji:

Separacja prawna kończy się:1) wskutek ustania małżeństwa, gdy:

a) umiera jeden z małżonkówb) następuje unieważnienie małżeństwa

2) przez rozwiązanie małżeństwa przez rozwód3) przez zniesienie separacji

Art. 616 k.r.o. Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki. Znosząc separację, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków.


Prawa i obowiązki małżonków

Prawa i obowiązki małżonków dzielą się na:a) majątkowe b) niemajątkowe

Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu (art. 23-24 k.r.o).


Prawa i obowiązki małżonków o charakterze niemajątkowymArt.23-25 k.r.o.

1) Wspólne pożycie2) Obowiązek wierności3) Obowiązek wzajemnej pomocy 4) Obowiązek współdziałania dla dobra rodziny założonej przez małżonków5) Wspólne rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny6) Prawo do zachowania nazwiska dotychczasowego albo przybrania nazwiska małżonka


Prawa i obowiązki o charakterze majątkowym:1) Obowiązek przyczyniania się do utrzymania rodziny założonej przez małżonków2) Prawo korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego, do których

prawo przysługuje jednemu z małżonków3) Reprezentowanie małżonka w sprawach zwykłego zarządu w razie przemijającej

przeszkody4) Zaciąganie zobowiązań w zwykłych sprawach rodziny


Władza rodzicielska Do atrybutów władzy rodzicielskiej można zaliczyć:1) Pieczę nad osobą dziecka oraz jego wychowanie2) Pieczę nad majątkiem dziecka3) Reprezentację (przedstawicielstwo ustawowe) dziecka

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 § 1 k.r.o.).

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom (art. 93 § 1 k.r.o.).


Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską (art. 92 k.r.o.).

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 § 3 k.r.o.).

Obowiązek posłuszeństwa dzieci rodzicom Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach,

w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra( art. 95 § 2 k.r.o.).


Komentarz:Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych, tj. osoba pomiędzy 13. a

18. rokiem życia oraz osoba ubezwłasnowolniona częściowo może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Może również rozporządzać samodzielnie swoim zarobkiem, jak również przedmiotami oddanymi do swobodnego użytku. Dokonując powyższych czynności, dziecko powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.

Ustawodawca nie wprowadził obowiązku informowania o czynnościach planowanych przez dziecko. Rodzicom nie przysługuje prawo sprzeciwu wobec takich czynności. Naruszenie obowiązku uwzględnienia opinii rodziców nie wpływa na skuteczność czynności prawnej, której dziecko może dokonać samodzielnie zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Może jednak być brane pod uwagę przez sąd opiekuńczy przy orzeczeniach dotyczących dziecka.


Wysłuchanie dzieckaRodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub

majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia ( art. 95 § 4 k.r.o.).

Komentarz:Obowiązek wysłuchania dziecka jest zależny od jego rozwoju umysłowego, stanu zdrowia

i stopnia dojrzałości. Nie ma on zatem związku ze zdolnością do czynności prawnych. Obowiązek wysłuchania obejmuje także dzieci, które nie ukończyły 13. roku życia (pozbawione są zdolności do czynności prawnych). Ustawodawca nakłada na rodziców nie tylko obowiązek wysłuchania dziecka, ale również uwzględnienia w miarę możliwości jego rozsądnych życzeń. Przykładowo, rodzice powinni wysłuchać dziecka w sprawie wyboru szkoły gimnazjalnej lub ponadgimnazjalnej.


Obowiązek wysłuchania nie dotyczy decyzji co do majątku rodziców, np. zakupu nieruchomości itp. Należy jednak pamiętać, że art. 87 k.r.o. nakłada na rodziców i dzieci obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się. Naruszenie obowiązku wysłuchania dziecka nie powoduje bezpośrednich skutków dla czynności rodziców, w tym czynności prawnych dotyczących majątku dziecka. Nieuwzględnienie rozsądnych życzeń dzieci może jednak w sposób pośredni oddziaływać na orzeczenia w przedmiocie władzy rodzicielskiej.

Art. 87 k.r.o. Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się.


Ustanie władzy rodzicielskiej

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Art. 111 § 1 k.r.o. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.


Zmiany w zakresie władzy rodzicielskiej1) Zawieszenie władzy rodzicielskiej

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie. Art. 110 § 1-2 k.r.o.

2) Ograniczenie władzy rodzicielskiejOgraniczenie władzy rodzicielskiej może wynikać z faktu zagrożenia dobra dziecka, jak i

może być uzasadnione sytuacją, w której nie ma bezpośredniego zagrożenia, jednak brak wspólności domowej dziecka z obojgiem rodziców, w zwłaszcza konflikt między nimi, uzasadnia jakby prewencyjną interwencję ustawodwacy.


Karcenie dzieci Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad

małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych (art. 961 k.r.o.).Komentarz:Użyte przez ustawodawcę określenie „kary cielesne” traktować trzeba jako synonim

„karcenia”. Nie oznacza, to jednak, że każdy przypadek klapsa danego dziecku przez rodziców lub opiekunów powinien wiązać się z ich odpowiedzialnością karną za przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej.

Jednakże należy podkreślić, że osobom ww. przysługuje prawo egzekwowania posłuszeństwa małoletniego, aczkolwiek może to się odbywać poprzez upomnienie czy system kar i nagród nie zaś poprzez karę cielesną. Karą może być zakaz obejrzenia TV w określonym dniu, krótkotrwałe odebranie ulubionej zabawki, telefonu, czy jednopopołudniowy „areszt domowy”, polegający na uniemożliwieniu spotkania się z kolegami. Należy przy tym pamiętać, że


nie wolno popadać w skrajność, aby nie doprowadzić do pogwałcenia praw dziecka. Ma ono bowiem prawo dostępu do informacji, prawo do posiadania prezentów czy komunikowania się z bliskimi i kolegami. Jednakże krótkotrwała przeszkoda w korzystaniu z tych praw celem wyegzekwowania posłuszeństwa, zdaniem autorki, nie będzie stanowić łamania przepisów prawa.

Pamiętać ponadto należy, że zakaz karcenia małoletnich dotyczy także opiekunów, wychowawców, nauczycieli, rodzeństwa czy innych krewnych (np. dziadków).


Bibliografia wykorzystana w prezentacji:Źródła:Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20

listopada 1989 r. (Dz. U. z dnia 23 grudnia 1991 r.)Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz.U.1997.78.483 z późn. zm.)Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka. (Dz. U. z dnia 31 stycznia 2000 r.)Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U.2013.182 tekst jednolity)Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2014.121 tekst jednolity )Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788 tekst jednolity)Ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.2011.212.1264 z późn. zm.)


Bibliografia wykorzystana w prezentacji:Orzecznictwo:Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1955 r. (I CO 5/55)Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1997 r. (II CKN 485/97)Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 marca 1998 r. (I SA 1995/97)Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 lutego 2007 r. (I ACa 590/06)


Bibliografia wykorzystana w prezentacji:Literatura:Andrzejewski M., Dolecki H., Haberko J., Lutkiewicz-Rucińska A., Olejniczak A., Sokołowski T., Sylwestrzak

A., Zielonacki A., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2013.Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2010.Białecki M., Separacja. Komentarz. Wzory pism, 2014.Goettel M., Prawo rodzinne w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2010.Gromek K., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2009.Haak H., Separacja. Komentarz, Toruń 2000.Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2010.Jędrejek G., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6), Warszawa 2013.Kawałko A., Witczak H., Prawo cywilne, Warszawa 2008.


Bibliografia wykorzystana w prezentacji:Literatura:Krajewski R. , Kontratyp karcenia małoletnich po wprowadzeniu prawnego zakazu stosowania wobec nich kar

cielesnych, Palestra 2012/1-2/49-55.Krzemiński Z., Separacja. Komentarz do przepisów. Piśmiennictwo. Orzecznictwo. Wzory pism, Warszawa 2000.Piasecki K., Separacja w prawie polskim, Warszawa 2000.Seroka M., Separacja w prawie kanonicznym i w polskim prawie cywilnym, w: Fides et bellum. Księga

poświęcona Pamięci Księdza Biskupa, Profesora, Generała śp. Tadeusza Płoskiego. T. 2. Red. Bronisław Sitek, Tadeusz Jasudowicz, Martyna Seroka. Olsztyn 2012.

Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2013.Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009.Stepanik M., Aplikacja adwokacka. Pytania, odpowiedzi, tabele. Warszawa 2014.Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniak K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1999.


interaktywny samouczek prawny cz. i prawo

Documents