Instrumenty europejskiej polityki społecznej

Na poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie

• O historii, znaczeniu i zawartości Karty Praw Podstawowych;

• KPP to zbiór fundamentalnych praw człowieka i obywatela UE, przyjęty w 2000 r. w Nicei i włączony jako obowiązujący do Traktatu o funkcjonowaniu UE w 2007 r.

• Karta chroni najważniejsze wartości : godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie, wymiar sprawiedliwości

Na poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie

• O tym co w ramach ochrony wartości podlega zabezpieczeniu:

- Godność – ochrona życia, zakaz kary śmierci, klonowania, eugeniki

- Wolność – bezpieczeństwo, swoboda myśli, sumienia, religii itd. gromadzenia się stowarzyszania w partie, związki zawodowe i organizacje, pluralizm mediów

Na poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie

• Równość – zakaz dyskryminacji, ochrona słabszych(dzieci,osób niepełnosprawnych)

• Solidarność – prawo prac. do informacji, rokowań zbiorowych, godziwych warunków pracy, ZS i ochrony zdrowia;

• Wymiar sprawiedliwości – prawo do sprawiedliwej i jawnej rozprawy, porady prawnej i adwokata

• Mówiliśmy o powodach dla których Polska wyłączyła się ze stosowania KPP

Typologia instrumentów EPS

• Rodzaje instrumentów EPS :

- Prawne

- Analityczne

- Instytucjonalne

- Finansowe

Instrumenty prawne EPS

• Zasadniczo polityka społeczna ( zabezpieczenie społeczne) nie podlega w UE ustawodawstwu i regulacjom wspólnotowym;

• Wyjątek stanowią kwestie związane z realizacją innych ważnych kwestii społecznych związanych bezpośrednio z budową wspólnego rynku i swobody przemieszczania

Instrumenty prawne EPS

• Obszary regulowane w ramach EPS ciągle się poszerzają, dotyczą m. in.

• Dialogu społecznego i dostępu do informacji;• Bezpieczeństwa i warunków pracy;• Uznawania kwalifikacji i kształcenia

zawodowego;• Ekwiwalentności uprawnień emerytalno

rentowych• Możliwości leczenia

Instrumenty prawne i analitycze EPS- rodzaje i znaczenie

• Rozporządzenia

• Dyrektywy

• Analizy ( raporty, zielone i biale księgi, agendy) ;

• Zalecenia

• Orzeczenia ETS

Instrumenty prawne - Traktaty

• Traktat to tzw, pierwotne prawo UE tzn że jest źródłem innych aktów prawnych. Traktat ma charakter konstytutywny.

• Obecnie wiele zapisów z wcześniej przyjętych Traktatach zebranych zostało w jeden Traktat o funkcjonowaniu UE

• Prawo wtórne dzieli się na pięć kategorii o różnym znaczeniu.

Instrumenty prawne – prawo wtórne

• Rozporządzenia – odpowiednik ustaw krajowych, mają charakter wiążący i zasięg ogólny, podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Obowiązuje bezpośrednio tzn. nie wymaga transpozycji do prawa krajowego;

• Dyrektywy – mają charakter wiążący co do rezultatu a nie metody, adresatami są wyłącznie kraje członkowskie mają swobodę w doborze środków implementacji. Obowiązek dostosowania wynika z art. 10 TWE

Instrumenty prawne – prawo wtórne cd.

• Decyzje – maja charakter indywidualny i konkretny ( określona sprawa i adresat). Tylko dla nich decyzja ma charakter wiążący. Tylko decyzje adresowane do wszystkich muszą być publikowane w Dz. U. UE

• Opinie – nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często dot. postępowań przed instytucjami i organami UE.

• Zalecenia – nie maja mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.

Instrumenty prawne – prawo wtórne cd.

• Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje wydawane są przez radę Unii Europejskiej ( czasem w myśl zasady współpracy i współdecydowania przy współudziale PE);

• Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów Unii.

• Oprócz tych aktów spotkać można : oświadczenie, deklarację, program działania, protokół, rezolucję, konkluzję, wnioski, komunikaty, obwieszczenie – czasem nają one charakter wiążący

Instrumenty instytucjonalne

• Realizatorzy unijni i krajowi EPS (krótkie przypomnienie):

• Komisja Europejska

• PE i Komisje ds.. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, Praw Kobiet i Równouprawnienia

• ETS, Komitety doradczo – konsultacyjne

• EFS i Agencje Wspólnotowe

Finansowe instrumenty EPS

• Fundusze strukturalne to podstawowy instrument służący wdrażaniu polityki spójności. Umożliwiają finansowanie strategii rozwoju gospodarczego i procesów dostosowawczych.

• Obecnie funkcjonują cztery fundusze strukturalne : - Europejski Fundusz Społeczny ( zostanie szerzej

omówiony)- EF Orientacji i Gwarancji Rolnej- EF Rozwoju Regionalnego- Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa- Fundusz Spójności

Finansowe Instrumenty EPS

• EF Orientacji i Gwarancji Rolnej (1964) – wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich, przeznaczana na niego jest większość środków europejskich;

• EF Rozwoju Regionalnego (1975) – niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego ( inwestycje produkcyjne, infrastruktura, lokalne inicjatywy rozwojowe, MSP)

• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (1993) – restrukturyzacja rybołówstwa ( rozwój hodowli ryb, portów, unowocześnienie floty

Finansowe Instrumenty EPS

• Fundusz Spójności (1994) – dla zapewnienia równowagi gospodarczej i społecznej. Obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, współfinansuje projekty w dziedzinie ochrony środowiska, sieci transeuropejskich, infrastrukturę transportu.

• W latach 2007 – 13 Polska otrzyma w sumie 87 miliardów euro, a do budżetu UE wpłaci 22 miliardy euro, czyli netto otrzyma 65 mld euro.

• W nowej perspektywie finansowej : 2014- 20.

Europejski Fundusz Społeczny - historia

• EFS powołano już w 1957 r. na mocy art.. 123 Traktatu o EWG ( ruszył 3 lata później;

• Był wielokrotnie zmieniany i modernizowany:

w l.1957-71 finansowano działania zwiększające szansę na zatrudnienie. Zarządzał nim Komitet Funduszu Społecznego ( rządy, ZZ, pracodawcy). Adresatami byli głównie przeszkalani i przesiedlający się pracownicy)

EFS , historia

• 1971 r. – reforma EFS:• Zwiększono jego zasoby i strukturę, rozszerzono

działalność na wspieranie sektora państwowego i prywatnego oraz dostosowanie infrastruktury i miejsc pracy do potrzeb ON;

• 1977-78 – finansowanie programów ułatwiających znalezienie pracy emigrantom, pierwsze programy adresowane do kobiet i długotrwale bezrobotnych;

EFS, historia

• 1983-88 – ze względu na wzrost bezrobocia wśród młodych powstały programy wsparcia zatrudnienia tej grupy ( finansowanie praktyk, staży, tworzenie miejsc pracy);

• 1989-93 –ponowna reforma Funduszu ( dwukrotne zwiększenie środków, skoncentrowanie na polityce spójności, włączenie do polityki strukturalnej) Wprowadzono nowe zasady :koncentracji na celach, programowania wieloletniego, partnerstwa, dodatkowości (EFS tylko uzupełnia)

EFS, historia

• 1993 – 99 – ponowne zwiększenie środków i nowe inicjatywy ( równe szanse dla kobiet, zatrudnienie ON i wykluczonych, włączanie młodych w rynek pracy);

• Po 2000 r. – budżet EFS to 30% Funduszy Strukturalnych, realizuje Europejską Strategię zatrudnienia.

EFS – Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL)

• Całość środków z EFS na lata 2007 – 13 przeznaczona jest na realizację PO KL;

• Celem tego programu jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej poprzez wsparcie:

- Zatrudnienia- Edukacji- Integracji społecznej- Ułatwieniu dostosowywania się pracowników i

przedsiębiorców do zmian w gospodarce- Rozwój zasobów ludzkich na wsi- Budowa sprawnej administracji - Promocja zdrowia

EFS – PO KL

• PO KL finansowany jest tylko z EFS;

• 30% dzielone jest centralnie, 70% regionalnie ( WUP i Regionalne Ośrodki EFS, także w Pile);

• Stopa współfinansowania do 85%;

• Wzmocnienie roli regionów.

Europejski Fundusz Społeczny

• EFS to główny instrument wspierania Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych wytycznych

• Priorytety EFS obejmują :- Aktywną politykę rynku pracy,- Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego,- -Kształcenie ustawiczne, - Doskonalenie kadr dla gospodarki i rozwój

przedsiębiorczości,- Zwiększenie dostępu i uczestnictwa kobiet w rynku

pracy.

EFS, cd

• Aktywna polityka rynku pracy to :

- Przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, zwłaszcza długotrwałemu;

- Wsparcie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych oraz młodych i powracających na rynek pracy.

EFS, cd

• Przeciwdziałanie wykluczeniu w ramach EFS to :

• Ograniczenie marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy;

• Utrzymanie zatrudnienia lub powrotu do życia zawodowego.

EFS, cd.

• Wsparcie kształcenia ustawicznego poprzez :

- Zwiększenie dostępu do rynku pracy i integrację z rynkiem pracy;

- Promowanie mobilności zawodowej ( dostęp do szkoleń, doradztwa i edukacji drugiej szansy);

- Utrzymanie i podwyższanie potencjału zatrudnieniowego osób

EFS, cd.

• Doskonalenie kadr i rozwój przedsiębiorczości:- Rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków

do tworzenia miejsc pracy- Popieranie innowacyjności i potencjału

adaptacyjnego organizacji pracy;- Rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań,

nauki i technologii ;- Promocja wykwalifikowanej, przeszkolonej i

zdolnej do adaptacji kadry pracowniczej.

EFS, cd.

• Zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy :

- Pomoc w uruchamianiu dz. gospodarczej;

- Zwiększanie dostępu kobiet do nowych miejsc pracy;

- Możliwość rozwijania kariery zawodowej;

- Zmniejszanie dysproporcji ze względu na płeć na rynku pracy.

EFS, cd.

• Beneficjenci EFS :• Osoby defaworyzowane na rynku pracy

poprzez :- Edukacje i szkolenia zawodowe;- Pomoc w zatrudnieniu;- Wyższej edukacji;- Rozwój nauki i badań;- Tworzenie miejsc pracy.

EFS, cd.

• Beneficjenci EFS :Struktury i systemy poprzez:- Poprawę systemu edukacji szkolen;- Modernizacje usług zatrudnienia;- Integrowanie systemu edukacji ze światem

pracy;- Tworzenie systemów przewidywania

potrzeb w zakresie kwalifikacji oczekiwanych na rynku pracy

EFS, cd

• Inne korzyści z EFS :- Zapewnienie dodatkowych środków;- Podwyższanie świadomości społecznej- Rozpowszechnianie informacji- Wsparcie rozwoju społ. informacyjnego i

zrównoważonego rozwoju;- Wzmocnienie więzi wspólnot lokalnych- Zwiększenie zaangażowania mieszkańców- Zwiększenie równości szans ( kobiety, osoby

starsze i niepełnosprawne, mieszkańcy wsi)

Otwarta Metoda Koordynacji

• Definicja – międzyrządowa metoda zarządzania w UE, opierająca się na dobrowolnej współpracy państw członkowskich. Wprowadzona do obiegu podczas szczytu Rady Europejskiej w 2000 r. Ma zastosowanie w dziedzinach, w których trudno zastosować inne metody integracji, w szczególności instrumenty prawne.

Otwarta Metoda Koordynacji

• Celem OMC jest :

-szybsza modernizacja UE,

- pogłębienie integracji,

- rozszerzenie partycypacji obywateli na poziomie ponadnarodowym,

- zachęcenie do współpracy,

- umożliwienie wymiany dobrych praktyk

OMC cd.

• OMC odbywa się na poziomie ponadnarodowym i jest niemal całkowicie w rękach państw członkowskich;

• OMC opiera się na miękkich mechanizmach prawa takich jak :

• Wytyczne, wskazówki, porównywanie określonych standardów, wymiana doświadczeń i praktyk, określanie celów.

• OMC nie przewiduje oficjalnych sankcji za nie wdrażanie założeń.

OMC cd.

• Zasady Otwartej Metody Koordynacji :1. Pomocniczości – równowaga pomiędzy wspólnotą

celów a odmiennymi realizacjami;2. Zbieżności – wspólnie każde państwo przyczynia się

do podniesienia unijnej średniej3. Zarządzania przez cele – postęp w realizacji

wspólnych celów określany jest za pomocą wskaźników ilościowych lub jakościowych, co pozwala na publiczną ocenę;

4. Obserwowania – raportowanie i porównywanie działań, wywieranie nacisku na poprawę;

5. Kompleksowość – wymusza działania międzyresortowe.

OMC cd.

• Działanie OMC:1. Rada Europejska formułuje program działania

( decyzja polityczna);2. Określenie wytycznych i wskaźników – na postawie

propozycji KE przyjmuje je Rada. Wskaźniki są bardzo konkretne ;

3. Plany działania – na podstawie wytycznych kraje członkowskie przygotowują narodowe plany działania

4. Monitoring i ocena –tworzy się tablice porównawcze oraz pogłębia ocenę przez samorządy i OP;

5. Korekta działań i wytycznych, propozycje legislacyjne, nowe instrumenty – etap zamykający i otwierający

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

• Celem przepisów o koordynacji systemów ZS jest zapobieżenie negatywnym następstwom podlegania różnym przepisom z zakresu ZS w przypadku podejmowania pracy w innym kraju;

• Chodzi o zapewnienie równego traktowania, opieki lekarskiej, świadczeń chorobowych, rodzinnych, emerytur i rent;

• Skoordynowane przepisy wskazują w którym kraju osoba pracująca lub prowadząca działalność za granicą podlega ubezpieczeniom społecznym;

• Gwarantują, że świadczenia nabyte w jednym państwie będą wypłacane jeśli osoba przeniesie się do innego.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego cd.

• Zasady :-Równe traktowanie – ochrona przed dyskryminacją;- Jedność stosowanego ustawodawstwa

( obowiązują tylko jedne przepisy);- Zachowanie praw nabytych oraz w trakcie nabywania –

zapewnia , że świadczenia przyznane w jednym państwie sa przekazane osobie niezależnie od jej miejsca zamieszkania ( w UE);

- Sumowanie okresów ubezpieczenia w różnych państwach przy ustalaniu prawa do świadczenia.

Koordynacja systemów ZS cd

• Koordynacji w UE podlegają świadczenia z tytułu :

- choroby i macierzyństwa;- Inwalidztwa;- Emerytury;- Dla osób pozostałych przy życiu;- Wypadków przy pracy i chorób zawodowych;- Pogrzebu;- Bezrobocia;- Rodzinne.

Koordynacja systemów ZS cd.

• Prawo do świadczeń podlegających koordynacji mają :- Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, zlecenie ,

agencyjną, sezonowi;- Prowadzący działalność gospodarczą;- Rolnicy; - Emeryci i renciści- Bezrobotni;- Urzędnicy - Studenci- Duchowni - Funkcjonariusze