ilo İ statistiklerine göre;

Öğr. Gör. OKTAY TANYILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ (MYO)

ILO İstatistiklerine göre; İş kazası ve meslek hastalığı sonucu

ölen işçi sayısı; Avrupa’ da yüz binde altı, Türkiye’ de

ise binde 24’ dür. Diğer bir ifade ile biz Avrupa’dan altı kat

daha fazlayız. Sadece ölümle sonuçlanan iş

kazalarında ise; Avrupa’da binde 2, Türkiye’de binde

17’dir.

2004 YILI SSK İSTATİSTİKLERİNE GÖRE İŞ KAZALARININ KAZA TİPLERİNE GÖRE DAĞILIMI

(Sayısı 1000 in altında olan kaza tipleri dahil edilmemiştir.)

Kazalar dolayısıyla meydana gelen zararın büyüklüğü, o işyerindeki yöneticinin tehlikeleri ve kontrol edilebilecek riskleri önceden tespit edememiş ise, tamamen şansa kalmıştır.

Kazaları azaltmanın en etkin yolu, kazalara neden olan hususları kontrol etmek, bir başka deyişle nedenlerini ortadan kaldırmaktır.

OYSA;

İŞ KAZALARINDA EKONOMİK KAYIPLAR

DOĞRUDAN KAYIPLAR

DOLAYLI KAYIPLAR

DİREKT MALİYETBUZ DAĞININ GÖRÜNEN YÜZÜ

BUZ DAĞININ GÖRÜNMEYEN YÜZÜ

İNDİREKT MALİYET

Hesaplanabilen Maliyet

Hesaplanması Güç Maliyet

Sigortalanmamış Maliyet

HSE (Health & Safety Executive) yaptığı bir araştırmada;

•İnşaat yapan bir firmanın proje bedelinin % 8’i

•Mandıra işlerini yapan bir firmanın işletme maliyetinin % 1.4’ü

•Nakliyat işini yapan bir firmanın karının % 37’si

•Petrol arama işlerini yapan bir firmanın potansiyel üretiminin % 14.1’i

•Sağlık hizmetlerini veren bir firmanın yılık işletme maliyetinin % 5’i

•olduğu tespit edilmiştir.

Yine aynı araştırmaya göre, İngiltere’de; İş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yılda yaklaşık 30 milyonun üzerinde iş günü kaybedilmekte, maliyetinin ise yaklaşık 750 milyon Sterline mal olmaktadır. Diğer bir anlatımla, bir kazanın maliyeti 25 milyon sterlin’dir.

Belçika’da; iş göremezliğe neden olmayan hafif yaralanmalı kazaların maliyeti kaza başına ortalama 100 Euro,.

Geçici iş göremezliğe neden olan kazaların maliyeti kaza başına 1.000 Euro, Sürekli iş göremezliğe (sakatlığa) neden olan her bir kazanın maliyeti ise ortalama 4.000 Euro’dur.

KAYITLARI DÜZGÜN TUTULAN VE OHSAS 18001 BELGESİ OLAN BİR İNŞAAT FİRMASININ 2001 – 2005

YILLARINA AİT KAYITLARINDA YAPILAN BİR ARAŞTIRMADA

YILLAR TOPLAM ÇALIŞMA

SAATİ(ADAM/SAAT)

TOPLAM KAZA

YÜKSEKTE ÇALIŞMADA YÜKSEKTEN DÜŞMENİN

MALİYETİ

(YTL)

KAZA SAYISI

(YARALANMALI)

İŞGÜNÜ KAYBI

2001

2002

2003

2004

2005

3.487.500 3.015.000

3.465.000

2.418.750

7.065.000

94

177

370

279

281

8

26

20

42

33

9

38

25

72

44

1.281

2.108

1.656

2.916

21.05

ORTALAMA 3.890.250 240 26 188 2.013

100 İŞÇİ 225.000 14 2 11 116.45

KAYITLARI DÜZGÜN TUTULAN ÜÇÜNCÜ BİR İNŞAAT FİRMASININ 1999 – 2003 YILLARINA AİT KAYITLARINDA

YAPILAN BİR ARAŞTIRMADA;

YILLIK TOPLAM ÇALIŞMA SAATİ(İŞÇİ SAYISI*50 HAFTA*GÜNDE 7,5 SAAT)

2.025.000(ADAM/SAAT)

MEYDANA GELEN TOPLAM İŞ KAZASI SAYISI

260

YÜKSEKTE ÇALIŞMALARDA MEYDANA GELEN YARALANMALI

İŞ KAZASI SAYISI25

İŞ GÜNÜ KAYBI 51

DÜŞMELERİN MALİYETİ 2.410 YTL

YÜKSEKTE ÇALIŞIRKEN DÜŞEN İŞÇİNİN GÖREVİNİN VE YARALANAN UZVUNUN

YÜZDELERİ

GÖREVİ YÜZDESİ YARALANAN UZVU

YÜZDESİ

KALIPÇI 28 KAFA 50

DÜZ İŞÇİ 18 AYAK 17

DEMİRCİ 12 BACAK 13

MONTAJCI 9 EL 8

MERMERCİ 9 BİLEK 4

KAYNAKÇI 6 OMUZ 3

BU HER İKİ ARAŞTIRMAYA GÖRE;

• DÜŞME SONUCU YARALANAN BİR İŞÇİNİN İŞVERENE

• ORTALAMA MALİYETİ:

86.91YTL. VEYA 64.38 $’dır.

1997-1999 yılları arasında toplam 8.250 işçi arasından derlenen başka bir araştırmada; 314 iş kazasından her bir kazanın toplam maliyetinin 828.44 $ olduğu, bunun 534.23 $’nın direkt maliyet olduğu, 294.21 $’nın ise indirekt maliyeti olduğu hesaplanmıştır.

Ölümlü bir iş kazasının toplam maliyeti de 71.554 $ olduğu hesaplanmıştır. (Bu maliyetin içerisinde maddi ve manevi tazminatlar ile mahkeme ve avukatlık giderleri de bulunmaktadır.)

Türkiye’de ;

Örneğin ölümlü bir kaza nedeniyle kaybedilen 71.554 $ karşılığında;

Bir inşaatta 1.430 m3 BS 25 beton dökülebilir veya bir binanın dış cephesi 1.780 m2 seramikle kaplanabilir ya da bir inşaata 145 Ton demir satın alınabilirdi.

Kaldı ki, bazı kazaların olmadan önceki maliyeti de sıfırdır. Örneğin, inşaatın mekanik şaftında montajcı olarak çalışan işçinin elindeki taş motorunun patlaması nedeniyle yaralanmasından dolayı işverene maliyeti 64,38 $’dır. Olmaması için montajcı, elindeki spiral taş motorun koruyucusunu çıkarmasaydı ne kendisi, ne de başka bir işçinin yaralanmasına neden olmayacaktı dolayısıyla böyle bir önlemin işverene maliyeti, sıfır olacaktı.

BİR KAZANINMALİYETİNİN

HESAPLANMASI

İŞ KAZALARI MALİYETLERİ

D İR EKT M ALİYET İN D İR EKT M ALİYET

UZUV KAYBI İLE SO NUÇLANM AYANİŞ KAZALARININ M ALİYETİ

D İR EKT M ALİYET İN D İR EKT M ALİYET

UZUV KAYBI VEYA ÖLÜM LE İLE SONUÇLANANİŞ KAZALARININ M ALİYETİ

İŞ KAZALARININ M ALİYETLERİ

İŞLETMELERDE KAZA MALİYETLERİNİN GÖRÜNÜMÜ

İş kazalarında direkt maliyetin ve indirekt maliyete oranı:Ortalama : 1/4Emek yoğun endüstri : ½ - 1/10Sermaye yoğun endüstri : 1/5 – 1/20

BİLİNEMEYEN MALİYETLER1. Vicdani rahatsızlık2. Moral bozukluğu3. İtibar kaybı

YÜKSEKTEN DÜŞME KAZASI

(İskelenin devrilmesinden kaynaklanan)

KAZA İNCELEME RAPORU FORMU( Bu bölüm Revirde doldurulacaktır)KAZALININAdı Soyadı Alt Müteahhit unvanı (çalışanı ise)Öğrenim durumuYapılan ilk yardımın tarhi ve saatiYapılan ilk yardımın sonucuRevirde geçen süre (a) dakikaTedavi sonrası yapılan pansuman süresi (b) dakikaRevirde geçen toplam süre (a+b)Revirden alınan istirahat (gün)

Kaza tarihi : 7.03.1999Rapor No :

Kazalı ile ilgili bilgiler Görevi (A/…), Görev Süresi (B/…), Öğrenim durumu

(C/….), Yaşı (D/….), Medenidurumu (E/..) bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı (F/….)

Kaza hakkında bilgiler : Kaza tipi (A/ ……) Yaralanma türü ( B/……) Vücutta

etkilenen kısım (C/……)Olay yeri (F/...)SAĞLIK BİRİMİTarih ve İmza

Kazanın oluş şekli :Tanıkların ifadesi :

KAZANIN MALİYETİRevirdeki toplam iş kaybı süresi..........................: SaatDispanserde / Hastanede alınan istirahat süresi : SaatDispansere / Hastaneye gidiş geliş süresi : SaatDispanserde / Hastanede tedavi gördüğü süre : SaatDispanserde / Hastanede kontrolde geçen süre : SaatSürelerin toplamı ( a ) GünOrtalama işçi saat ücreti ( giydirilmiş ) ( b ) :TLToplam süre ( a ) x ort. Saat ücreti ( b ) : TLRevirde harcanan tıbbi malzeme gideri : TLİşyerince harcanan özel harcama : TLİşyerince yapılan taşıt harcaması : TLÖzel hastane giderleri : TLCenaze giderleri : TLToplam : TLİŞ GÜVENLİĞİ ŞEFİTarih ve imzaNOT : Ağır yaralanma ve ölümlerde mali mesuliyet sigorta firmasına bir yazı ile haber verilmeli ayrıca olay fotoğraflarla tespit edilmeli

Bu bölüm İşgüvenliği Uzmanı tarafından doldurulacaktır.

KAZA İLE İGİLİ BİLGİLER: TARİHİ: 7.03.1999KAZA TİPİ: Yüksekten düşme, KAZALININ GÖREVİ: Montajcı

GÖREV SÜRESİ: 3 ay, OLAY YERİ: Blok içi, YAŞI: 28 KAZA SAATİ:15

KAZANIN OLUŞ ŞEKLİ: I putrel imalatları aplikasyonu sırasında alt yüklenici ….. Firması

montörü Cem ….. üzerinde çalıştığı iskelenin devrilmesi sonucu 10 metre yükseklikten düşmüş ve hemen SSK Kartal hastanesine sevk edilmiştir.

TESPİTLER:

1. Kazalı kendi iskelesi üzerinde çalışmamış, onun yerine diğer ekiplerin kullandığı dört bacaklı iskeleleri üstüste koyarak üzerine çıkmıştır.

2. İlk noktayı işaretledikten sonra ikinci noktayı işaretlerken dengesini kaybettiği sırada iskele devrilmiştir.

3. İskelenin üstünde bulunan mevcut büyük I putrele asılmış, ancak kendini taşıyamadığından beton arme üzerine düşmüştür.

4. Kazalı emniyet kemeri takmamıştır.

TANIKLARIN İFADESİ: Görgü tanıklarının ifadeleri ektedir.

KAZANIN MALİYETİ

Revirdeki toplam iş kaybı süresi..........................: 0 Saat

Dispanserde / Hastanede alınan istirahat süresi : 80 Saat

Dispansere / Hastaneye gidiş geliş süresi : 12 Saat

Dispanserde / Hastanede tedavi gördüğü süre : 8 Saat

Dispanserde / Hastanede kontrolde geçen süre : 8 Saat

Sürelerin toplamı ( a ) 108 Saat

Ortalama işçi saat ücreti ( giydirilmiş ) ( b ) : 1.780.250 TL

Toplam süre ( a ) x ort. Saat ücreti ( b ) : 1.888.250.000 TL

Revirde harcanan tıbbi malzeme gideri : 0 TL

İşyerince harcanan özel harcama : 50.000.000 TL

İşyerince yapılan taşıt harcaması : 4.500.000 TL

Özel hastane giderleri : 0 TL

Cenaze giderleri : 0 TL

Toplam : 1.942.750.000 TL

(1295.16 $ ) İŞ GÜVENLİĞİ ŞEFİİmza

İŞ KAZALARININ MALİYETİNİ

HESAPLAMA YÖNTEMİ

İş kazalarının maliyeti

KAZA MALİYETİ

DOĞRUDAN MALİYET DOLAYLI MALİYET

(Gizli Maliyet)

Kaza maliyetini dolaylı etkileyen

ve hesaplanması güç olan

potansiyel maliyet,

Kaza maliyetini dolaylı etkileyen

ve hesaplanması mümkün olan

potansiyel maliyet,

HESAPLANABİLEN MALİYET

(DİREKT MALİYET) (Sigortalanabilen-the

insurable costs)

DİREKT MALİYET (HESAPLANABİLEN) (SİGORTALANMIŞ)

DİREKT MALİYET

•İşçilerin ödenmiş sigorta primleri•Kaza geçiren işçi/işçilerin sağlık giderleri•İlk iki gün için ödenen ücretler•Ödenen tazminatlar (rücu davaları dahil)•Mahkeme giderleri•Özel sigorta primleri



insurable costs)

İŞYERİ REVİRİNDEKİ TEDAVİNİN MALİYETİ

(a) Kaza geçiren işçi sayısı(b) Revire gidiş gelişte harcanan süre/ saat(c) Kaza sonrası revirde yapılan ilk yardım içinharcanan süre/ saat(d) İşyeri hekiminden alınan istirahatsüresi/ saat(e) İlk yardım için kullanılan tıbbi malzemegideri/ TL(f) Revirde yapılan diğer giderler/ TL(g) ortalama işçi saat ücreti/ TL

a (b+c+d) g e+f



insurable costs)

DİSPANSERDE VEYA HASTANEDE

TEDAVİNİN MALİYETİ

(a) Kaza geçiren işçi sayısı/kişi (b) Dispansere / Hastaneye gidiş gelişte harcanan süre/saat (c) Tedavi gördüğü süre/saat (d) Kontrol için geçen süre/saat (e) Alınan istirahat süresi/saat (f) Kazalı işçinin ort. saat ücreti (giydirilmiş)TL. (g) İşverence ödenen taşıt giderleri/TL. (h) İşverence yapılan özel tedavi gideri/TL (i) İşverence ödenen özel hastane giderleri/TL a (b+c+d+e)f +g+h+i



insurable costs)

İNDİREKT MALİYET

(HESAPLANMASI GÜÇ) (SİGORTALANMAMIŞ)

(GİZLİ MALİYET)

İNDİREKT MALİYETLER

A. Kaza maliyetini dolaylı etkileyen ve hesaplanması güç olan potansiyel maliyet,

B. Kaza maliyetini dolaylı etkileyen ve hesaplanması mümkün olan potansiyel maliyet,


Kaza nedeniyle kesintiye uğrayan üretim kaybının maliyeti,Birlikte çalışanların kazadan dolayı korku veya psikolojik nedenlerle üretimde meydana gelen verim kaybının maliyeti,Kazalının yerine alınan işçinin işe uyumunda oluşan verim kaybının maliyeti,Malzeme, ekipman veya tesisin kaza nedeniyle hasara uğraması sonucu üretimin kesintiye uğraması nedeniyle üretim kaybının maliyeti,Kaza nedeniyle üretimde oluşan kalite bozukluğunun maliyeti,Kazada yaralan işçinin iyileşip iş başı yaptıktan sonra veriminin düşmesinden dolayı oluşan maliyeti,

A. Kaza maliyetini dolaylı etkileyen ve hesaplanması güç olan potansiyel maliyet:


B. Kaza maliyetini dolaylı etkileyen ve hesaplanması mümkün olan potansiyel maliyet:

•

Kazaya uğrayan işçinin ve birlikte çalıştığı işçilerin, iş başı yaptıktan sonra verimlerinin düşmesi ile ilgili

maliyeti:

Kazazede sayısı ( a )

İyileşme süresi (gün) ( b )

Ortalama günlük işçi ücreti ( e )

Kaza nedeniyle işi bırakan işçi sayısı ( c )

İş bırakan işçinin ayrıldığı zaman ile yerine yeni alınan işçinin işe başladığı zaman arasındaki süre (d)

( a x b ) + ( c x d ) e =

Kazaya uğrayan işçi yüzünden; birlikte çalıştığı işçilerin kaza nedeniyle çalışamadıkları iş süreleri

için ödenen ücretlerin maliyeti:

(a) Kaza geçiren işçiye tıbbi müdehale (gerek revire gerekse sağlık kuruluşuna götürülmesi) için harcanan süre (ilk yardım, ulaşım, hastaneye refakat v.b.) /saat

(c) Ortalama işçi saat ücreti /TL.

(b) Kaza geçiren işçi ile ilgilenen kişilerin ulaşım gideri/TL.

(d) Kaza yerinde ve çevresinde diğer kişilerin olayı izleme ve konuşma nedeniyle çalışılamayan

dolayısıyla üretim yapılmadan geçen toplam süre/saat

(a + d ) c + b =

Meydana gelen iş kazasının zorunlu

kıldığı “fazla mesainin” maliyeti:

( a ) Kaza geçiren işçi yerine çalıştırılan işçi sayısı/kişi( b ) Yaptırılan çalışma için harcanan süre/saat, ( c ) Ortalama fazla mesai saat ücreti/TL

(a x b) c =

Kazada hasara uğrayan tesis, malzeme ve ekipmanın onarım ve

bakımına yönelik maliyeti (a) Kaza nedeniyle malzeme ve ekipmandan gelen zarardan dolayı üretimin aksama süresi/ saat (b) ortalama maliyeti/TL.

(c) Zarar gören malzeme ve ekipmanın taşınması, tamir edilmesi veya yenilenmesi için harcanan süre/saat (d) Ortalama maliyeti/TL.

(a x b) + (c x d) =

Kaza geçiren işçi yerine alınan işçinin öğrenme süresinin

maliyeti:

(a) Kazadan sonra kazalının yerine alınan işçi sayısı/kişi

(b) Yeni alınan işçilere verilen eğitimin süresi/saat

(c) Eğiticinin saat ücreti/TL

A x b c =

Sigortalanmamış tedavi giderlerinin maliyeti:

•All Risk veya Mali Mesuliyet sigorta poliçesinin bedeli

Devlet’ in soruşturma görevlilerinin (polis, müfettiş, hakim, savcı, bilirkişiler v.b.) ya da medya

elemanlarının işyerindeki üst düzey yöneticilerine kaybettirdikleri iş

sürelerinin maliyeti:

(a) Resmi görevliler ile ilgilenen yönetici veya idari personel sayısı/kişi

(b) Bu kişilerin ilgilenme süresi/saat

(c) Bu kişilerin ortalama saat ücreti/TL

a x b x c =

Kazaların maliyeti indirekt maliyetleri de dahil

bilinebilseydi o işletmede iş güvenliği ile ilgili önlem ve

kurallar tereddütsüz uygulanırdı.

SONUÇ:

“Şirket bazında, iş kazaları ve meslek hastalıklarının doğurduğu maliyetleri derhal ve basit bir şekilde ölçebilecek bir formülün geliştirebilmiş olmasının iş kazalarının ve bunun sonucunda meydana gelen yaralanmaların, sakatlanmaların ve ölümlerin azaltılmasında çok önemli bir katkısının olacağı” ifade edilmiştir.

25 sene önce İngiltere Endüstri Konfederasyonu sözcüsünün İş Sağlığı

ve güvenliği konusundaki Robens Komisyonu’nda yaptığı bir açıklamada;

ilo İ statistiklerine göre;

Documents