İlaç etkileşmeleri

♦ İlaç etkileşimleri hekimlerin sorumluğundadır.♦ İki veya daha fazla ilacın vücutta aynı anda

veya yakın aralıklarla bulunması nedeniyle ilaçetkileşimleri meydana gelebilir.

♦ İlaç güvenliği açısından önemlidir.♦ Olumlu yönde etkileşmeler klinikte

kullanılmaktadır.• Antidotlar, şelatörler• Bazı antibiyotik etkileşimleri

İlaç etkileşmeleri♦ İlaç etkileşmelerinin olası sonuçları

• İlaç vücutta (hedef noktada) olduğu halde etkinin ortaya çıkmaması

• İlacın toksisitesinin artması

İlaç etkileşmeleri♦ İn vitro

• Vücut dışında♦ İn vivo♦ Farmakodinamik

• Sinerjizma √ Sumasyon√ Potansiyalizasyon

• Antagonizma √ Kimyasal √ Fizyolojik√ Farmakolojik

♦ Farmakokinetik• Emilim• Dağılım• Biyotransformasyon• Atılım düzeyinde

Etkileşmenin sonuçlarıetki artaretki azalır

etki değişebilir

♦ İn vitro ilaç etkileşmeleri (farmasötik)• Renk değişimi• Çökelti oluşumu• İlaç degredasyonu

• Elektrolit çözeltiler- enjektabl çözeltilerde etkileşim

İlaç etkileşmeleri

♦ İlaçlar vücuda girmeden, vücut dışında iken görülenetkileşmelerdir ve ilaçlar arasında geçimsizlik olarak bilinir.Burada, ilaç diğer bazı ilaçların farmasötik şekilleriylekarıştırıldığında, ya da biraraya getirildiğinde fiziksel vekimyasal olarak erime, çökme, yükseltgenme, indirgenme veyayeni bir bileşik şekillendirme gibi tepkimelere uğrar. Vücutdışında hekimlerin sebep oldukları farmasötik etkileşmelerinçoğu damar içi (DI) sıvı tedavisi ya da parenteral ilaçuygulaması sırasında meydana gelir. DI infüzyonla sıvıverilmekte olan bir hastaya, DI yolla uygulanacak ilacınrezervuara veya rezervuardan damara giden plastik boru içineinjekte edilmesi sık kullanılan pratik bir tekniktir. Bu uygulamasırasında DI olarak verilen ilaç hakkında bilgi yetersizliği sonucu,sıvı şişesi veya boru içinde birçok etkileşme oluşabilmektedir.Örneğin tiyopental ve suksinilkolin arasında bu çeşittengeçimsizlik vardır; bunların aynı sıvı içinde karıştırılmalarıçökmeye sebep olur.

♦ Aminoglikozid antibiyotik♦ Grubu ile asilüreidopenisilinler arasında da benzer bir

etkileşme vardır. Bir çok ilacın injeksiyonlukçözeltilerinin aynı şırıngaya çekilmesi çökmeye yolaçabilir. Örneğin hidrokortizon sodyum süksinatçözeltisi tetrasiklinler, kanamisin ve kloramfenikol gibiantibiyotiklerin çözeltileri ile karıştırıldığında çöküntüoluşur. Bazen, ilaç şişe veya plastik boru çeperi ile deetkileşebilir; böylece, DI sıvı tedavisi sırasındarezervuara ilave edilmek suretiyle uygulanan insülin'in%20'si dolaşıma girmeden önce borunun çeperindetutulabilmektedir.

Farmakodinamik etkileşmeler

♦ Farmakokinetik verilerde değişim yok♦ İlaçların etki bölgeleri (reseptör)

düzeyinde gerçekleşir♦ Sonuçta

• Etki artabilir (sinerjizma)• Etki azalabilir (antagonizma)

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri♦ Sinerjizma a) (Aditif etkileşme) sumasyon

• Aynı etki türüne sahip ilaçlar arasında etkileşme(Σ = EA + EB )

– Yarı dozda birlikte verildiklerinde oluşturdukları etki tek başlarına verildiklerinde elde edilen etkiye eşit

– Tam dozda birlikte verildiklerinde oluşturdukları etki tek başlarına iki kat dozda verildiklerinde elde edilen etkiye eşit

– Parasetamol ve Aspirin (insanda) 0.5 g dozda aynı etkiyi oluştururlar

» 0.25 g parasetamol + 0.25 g aspirin

Adrenalin Beta-blokerlerAşırı

hipertansiyonAminoglikozit antibiyotikler

Diğer nefrotoksik antibiyotikler

Belirgin nefrotoksik etki

Nöromuskuler blokörler

Narkotik analjezikler

Solunumdepresyonunda artma

Halotan Ketamin Hipotansiyon

Oralantikoagulanlar Aspirin vb NSAİİ Kanama

Aditif etkileşmeye bağlı olarak toksik etkilerin artmasına ilgili örnekler

b)Potansiyalizasyon (Σ > EA + EB)• İki ilacın da etkin olması şart değil

• Kokain + Noradrenalin

• Penisilin – Streptomisin

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri

♦ Antagonizma (Σ<EA veya Σ<EB, Σ = 0)• Kimyasal

√ Kimyasal antidotlar, şelatörler• Fizyolojik

√ Farklı reseptörleri, zıt yönde etkileyen ilaçlar√ Sempatik ve parasempatikler√ Noradrenalin (hipertansif), papaverin (vazodilatör)√ Barbütratlar ve solunum analeptikleri√ Hasta için tehlikesiz, zehirlenmelerde antidot olarak

• Farmakolojik√ Aynı reseptöre karşı agonist ve antagonistlerin ilgisine göre√ Yarışmalı antagonizma (dönüşümlü)

– Histamin – Antihistaminikler, Muskarin – Atropin, morfin - Nalokson√ Yarışmasız antagonizma

– Prometazin (yüksek dozda) ACh’in yarışmasız antagonisti– A veya NA ile fenoksibenzamin (α-adrenerjik reseptörlerde)

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri

♦ Antagonizma• Agonist• Antagonist

• Toksikolojide sağaltımda yararlı• Terapide zararlı olabilir

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri

Farmakokinetik İlaç etkileşmeleri

♦ Absorbsiyon düzeyinde♦ Dağılım düzeyinde ♦ Metabolizma düzeyinde♦ Eliminasyon düzeyinde

Emilim düzeyinde etkileşmeleri

İlaç – ilaç Ca, Mg, Fe, Al iyonları - Tetrasiklinler

İlaç – GıdaSüt – Tetrasiklinler

Linkomisin – kaolinSafra asitleri – iyon değiştiricilerLaksatifler – emilim azalmasına

Proteine bağlanma düzeyinde♦ Plazma proteinlerine bağlanma

• Spesifik veya değil• Dönüşümlü• İlaçların sadece serbest kısımları aktiftir• İki ilaçtan biri diğerinin bağlanma oranını

değiştirerek serbest kısımların oranını artırabilir ve etki şiddetinde değişim oluşabilir

• Dikumarol + Fenilbutazon♦ Dağılım düzeyinde P-glikoproteinYerel anestezik çözeltilerine ilave edilen vazokonstriktörler deri altı

dokusunda diffüzyonu sınırlandırarak yerel anestezi süresinde artışa sebep olurlar.

Metabolizma Düzeyinde Farmakokinetik Etkileşimler

Metabolizma düzeyinde etkileşmeler

♦ Bir ilacın BT’da rol enzimler üzerine etkisiyle diğer ilacın BT’u artırması yada azaltması

♦ İnsanlarda çok çalışılan bir konudur • Karaciğer mikrozomal enzimleri

♦ Enzim indüksiyonu

♦ Enzim inhibisyonu

Metabolizma düzeyinde etkileşmeler

♦ Enzim indüksiyonu• Fenobarbital, glutetimid, fenilbutazon, rifamisin• Bu ilaçlar KCME ile metabolize edilen ilaçların BT’unu

artırarak onların kan yoğunluğunu ve dolayısyla etkinliğini azaltır veya etkilerinin kısa sürmesine neden olurlar

♦ Enzim inhibisyonu• Simetidin, kloramfenikol, dikumarol• Bu ilaçlar KCME ile metabolize edilen ilaçların BT’unu

azaltarak onların kan yoğunluğunun azalmamasına ve etkilerinin uzun sürmesine neden olurlar

KCME (CYP 450) örnekleriSubstrat, İnhibitör ve indükleyicileri

Substratlar İnhibitörler indükleyiciCYP3A4 Alprazolam

LovastatinQuetiapine

ClarithromycinRitonavir

Ketoconazole

RifampinCarbamazepine

CYP2D6 RisperidoneDesipramine

Donepezil

KinidinFluoxetinParoxetin

Henüz bilinmiyor

CYP1A2 KlozapinTeofilinKafein

FluvoxaminSimetidin

Sigara içmeOmeprazol

Atılım düzeyinde ilaç etkileşmeleri

♦ İdrar pH’sındaki değişimler nedeniyle• Non-iyonize zayıf asit ve bazik ilaçlar

• Asidik pH’da asidik ilaçların atılımı azalır• Bazik pH’da bazik ilaçların atılımı azalır• Asidik pH’da bazik ilaçların atılımı artar• Bazik pH’da asidik ilaçların atılımı artar

Atılım düzeyinde ilaç etkileşmeleri

♦ Aktif taşıma sistemleri ile etkileşme ile atılımın değişimi• Konjuge metabolitlerin ve asit yapılı ilaçların

çoğu tubulerden aktif sekresyonla elimine edilir

• Probenesid + Penisilin ↑• Probenesid + İndometasin ↓

ilaç etkileşimini değiştiren faktörler

♦ Doz• Yarışmalı etkileşmelerde önemli

♦ Uygulama yolu ve ritmi• Aynı yolla etkileşme oluşacaksa biri farklı yolla veya

biri diğerinden belli bir süre önce veya sonra verilebilir

♦ İlaç• Aynı yönde toksik etki potansiyeline sahip ilaçların

birlikte kullanımına dikkat edilmelidir• AG + Kürarizanlar

İlaç etkileşmeleri

http://www.drugs.com/drug_interactions.html