ik pas niet in het nederlandse systeem? nou, dan niet!

7/26/2019 Ik pas niet in het Nederlandse systeem? Nou, dan niet!

1/6


2/6

MAART 2015VERTREK NL | 35

reportage

tekstannemarie bergfeld


3/6

36 | VERTRE K NLMAART 2015

reportage

Langer dan zes we-ken houdt ze het

op een plek niet uit.

Esther Jacobs reist

veel. T veel volgens

de Nederlandse wet.

Dan maar liever

zwerver, besloot ze.In haar Handboek

voor Wereldburgers

beschrijft ze hoe ze

zich losmaakte van

de hokjes en regels

van onze maatschap-

pij. Als ik nu eenparkeerboete krijg,

weet niemand waar

hij die naartoe moet

sturen.

Vanaf mijn derde gingen

we elk jaar in de winter

naar Oostenrijk, in de

zomer naar Frankrijk.

Behalve de heen- en

terugreis, wanneer ik

wagenziek was, vond ik

alles fascinerend: een ander land, ander eten,

een andere taal. Als we weer thuis waren,

maakte ik in schriftjes mijn eigen woorden-

boeken met daarin de woorden die ik had

bijgeleerd. Toen ik twaalf was, zetten mijn

ouders me in mijn eentje op het vliegtuig

naar een oom en tante in Canada. Ik voelde

me z groot. Als kind al zocht ik mijn eigen

weg. Ik was een buitenbeentje, al had ik dat

later pas door. Ik hoefde gewoonweg niet bij

een groep te horen, ik lette nooit zo op ande-

ren en had niet in de gaten dat die anderen

zich wel met elkaar bemoeiden en voort-

durend bezig waren hun plaats in de groep

te bevechten. Het ging compleet langs mij

heen. Een-op-een-contact vond ik wel prettig;

ik speelde graag met mijn buurmeisje Astrid.

We spaarden samen voor een paard en fanta-

seerden dat we later op een boerderij zouden

wonen. Mijn jeugd was zorgeloos: ik las veel,

speelde buiten, genoot van de vakanties en

haalde met gemak hoge cijfers op school. En

ik was geobsedeerd door geld. Mijn Joodse

vader verloor in de oorlog vrijwel zijn gehele

familie. Daarna probeerde hij zijn trauma te

verwerken door hard te werken. Geld bete-

kende voor hem nieuwe mogelijkheden. Mijn

moeder komt uit een kruideniersgezin; ook

toen het ons financieel voor de wind ging,

bleef ze heel zuinig. Ik merkte al jong dat

geld een issue was en dacht: als ik maar geld

heb. Ik waste autos, verkocht mijn speel-

goed en toen ik wat ouder was, paste ik op. Ik

weet nog dat ik daar vijf gulden per uur voor

kreeg, dat was vl.

ScheidingMijn zorgeloze jeugd duurde tot mijn zeven-

tiende. Toen besloot mijn moeder dat ze lang

genoeg voor haar kinderen had gezorgd en

vertelde ons: Nu mag jullie vader het pro-

beren. Wekenlang bespraken mijn ouders

ruzind de aanstaande scheiding. Mijn vader

en wij, de drie kinderen, waren in shock. Zelfs

de hond kreeg epileptische aanvallen van

de stress. Toen de bom op een avond voor de

zoveelste keer barstte, regelde ik dat Danielle,

Twee maanden in mijn eentje

reizen door Australi en

Nieuw Zeeland: ik heb me

geen moment eenzaam

gevoeld. (eigen foto)


4/6


reportage

mijn zusje van veertien, door de buren werd

opgevangen. Zelf liet ik me dezelfde avond

door mijn toenmalige vriendje ophalen en

ging met hem samenwonen in zijn sport-

school. Dat was de laatste keer dat ik mijn

ouderlijk huis van binnen heb gezien. Bijna

tien jaar duurde de scheiding; een opeenvol-

ging van verwijten, emoties en rechtszaken.

Al hun frustraties en onmacht zetten mijn

ouders om in geld. Ik had toen al lang beslo-

ten dat ik nooit meer van iemand afhankelijk

wilde zijn; niet emotioneel, niet financieel.

Geel wielrenbroekjeNa mijn examen ging ik naar de driejarige

opleiding Bedrijfskunde op Nyenrode, vooral

omdat mijn vader dit graag wilde. Ik kwam

daar de eerste dag tussen de kakkers in dat

kasteel aan de Vecht aan in een geel wielren-

broekje, met gepermanent haar en plastic

kersen als oorbellen. Een hockeystick had ik

nog nooit van dichtbij gezien, ik was daar

totaal out of place. Niet dat ik dat in de gaten

had... Mijn kamergenoten Carolien en Refke

zijn mijn redding geweest. Twee heel sociale

meiden die zich over dat vreemde geval ont-

fermden en me sociale conventies bijbrach-

ten. Esther, nu moet je even meedoen, was

het vaak. Ook al voel je sociale codes niet van

nature aan, je kunt ze wel leren, weet ik nu.

Andere mensen zeggen: Ik kan best goed

alleen zijn. Voor mij geldt ondertussen: Ik

kan best goed mensen om me heen hebben.

Mijn natuurlijke staat is alleen-zijn. Dat is

waar ik van oplaad. Na Nyenrode gingen de

meeste van mijn jaargenoten doorstuderen.

Ik wilde de wereld zien. In een paar jaar tijd

bezocht ik meer dan honderd landen. Als

het geld op was, werkte ik. Ik deed markt-

onderzoek in Frankrijk, zette een bedrijfje op

in Londen, bezorgde fruit op Curaao. Had

ik driehonderd gulden verdiend, dan kon

ik weer een maand naar Zuid-Amerika. Ik

voelde me vrij, de wereld was van mij.

Net een echt gezinToen ik zesentwintig was, dreigde mijn

broertje Michael, toen veertien, tussen wal

en schip te raken. Hij woonde bij de vriendin

van mijn vader, maar die relatie ging uit.

Mijn vader zat zelf inmiddels in Amerika. Ik

besloot voor mijn broertje te gaan zorgen en

kocht met behulp van mijn vader een huis in

Amstelveen, zodat Michael daar zijn school

kon afmaken. We vormden samen net een

echt gezin, met verantwoorde maaltijden,

(1970) studeerde Bedrijfskunde op Nyenrode en haalde aande universiteit van Florida haar master Antropologie. Behalve beroepsreiziger en wereld-

burger is ze auteur (onder andere van Wat is jouw droom?, Wat is jouw excuus?enHeb jij

al een foute man?) en geeft ze als motivational speaker over de hele wereld lezingen en

workshops over ondernemerschap en creatief denken, over het maken van keuzes en het

bereiken van meer resultaat met minder middelen. Esther kreeg landelijke bekendheid

door de inzamelingsactieCoins for Careen het tv-programmaExpeditie Robinson(editie

2005). Afgelopen herfst verscheen haarHandboek voor Wereldburgerswaarin ze haar erva-

ringen deelt en praktische tips geeft over leven, werk, belastingen en verzekeringen voor

vrije geesten die zich niet willen laten begrenzen door het systeem.

Mijn favoriete uitzicht

vanuit het huis van

de familie van mijn

vriend op Curaao.

foto www.eefphotography.com


5/6

38 | VERTRE K NLMAART 2015

reportage

vriendjes over de vloer en het bezoeken

van ouderavonden. Ik bleef wel reizen, ik

mest nieuwe landen ontdekken. Als ik weg

was, een maand of drie per jaar, loste mijn

moeder of mijn zusje mij af. Toen Michael

klaar was met school en naar Amerika ver-

trok om te studeren, besloot ik het huis in

Amstelveen af en toe te verhuren aan expats.

Tussen mijn reizen door was het steeds, voor

even, mijn vaste honk.

Rond de invoering van de euro zette ik de

actie Coins for Careop: een landelijke inza-

melingsactie voor alle waardeloos geworden

guldens, pesetas, marken en francs. Ondanks

nul budget en nul ervaring haalden we

zestien miljoen euro op voor verschillende

goede doelen. In 2003 kreeg ik daarvoor een

lintje. Als Ridder in de Orde van Oranje-Nas-

sau werd ik door de burgemeester tot voor-

beeldburger van Amstelveen uitgeroepen. In

oktober 2012 was ik weer in het gemeente-

huis van Amstelveen om, zoals elke vijf jaar,

mijn paspoort te verlengen. Een kwartier

later stond ik met trillende knien weer bui-

ten. Mij was verteld dat mijn paspoort niet

verlengd kon worden omdat er een adres-

onderzoek liep. Een adresonderzoek?

Het leek mij een misverstand: dat huis had ik

al zestien jaar. Ik verhuurde het weliswaar re-

gelmatig, maar het was mijn eigen koopwo-

ning. Beetje bij beetje werd me duidelijk dat

er een wet bestaat die vereist dat je minimaal

vier maanden per jaar slaapt op het adres

waar je staat ingeschreven. Lang verhaal kort:

omdat de gemeente mij uit de Gemeentelijke

Basisadministratie uitschreef, deed de Kamer

van Koophandel hetzelfde met mijn bedrijf.

Vervolgens dreigde de bank mijn bedrijfsre-

kening op te heffen: deze is gekoppeld aan

de KvK-inschrijving. Mijn parkeervergun-

ning werd ingetrokken, ik kon geen nieuw

telefoonabonnement afsluiten, de Belasting-

dienst ging moeilijk doen, ik had geen recht

meer op een ziektekostenverzekering. Twee

maanden lang was ik dag en nacht bezig te

redden wat er te redden viel en duidelijkheid

te krijgen over wat me overkwam. Mijn speci-

fieke case leidde zelfs tot Kamervragen en tot

de conclusie: U bent een pionier, mevrouw,

waar onze huidige regelgeving nog niet op

is afgestemd. Ik was boos, door de argwaan

waarmee ik door al die instanties bejegend

werd en doordat ik me beperkt voelde in mijn

bewegingsvrijheid. Kerst zou ik bij mijn vader

in Amerika vieren, maar ik moest het cance-

len omdat ik geen geldig paspoort bezat.

Zes paar schoenenAchteraf snap ik zelf niet dat ik het zo lang

heb laten voortduren; in mijn werk ben ik

Voor Expeditie Robinson leefde ik twee weken in

een verlaten grot in Maleisi. De andere kandi-

daten waren niet blij toen ze achter mijn bestaan

kwamen. Helaas werd ik door de programma-

makers meteen tot leider benoemd, wat een

psychologische oorlog tot gevolg had.

fotojeroen van amelsvoort


6/6


reportage

elke dag bezig met omdenken. Pas na twee

maanden van frustratie zag ik opeens de

kans. Ik besloot me niet langer te laten

begrenzen door regels en wetten die niet

meer in deze tijd passen. Het systeem wil mij

niet? Dan hoef ik het systeem ook niet meer.

Ik werd een wereldburger of een zwerver,

zo je wilt. En ik besloot het tot op de bodem

uit te zoeken. Niet alleen voor mezelf maar

ook voor de nieuwe generatie wereldburgers:

mensen die net als ik vrij willen zijn in waar

ze slapen, wonen en werken. Mijn thuisge-

voel is over veel plaatsen verdeeld: ik voel

me thuis bij mijn vader in Miami, waar ik

de winkels en de cafs in de buurt ken. Mijn

auto staat naast het huis van mijn vriend

Marinus op Curaao, mijn fiets voor de deur

van vriendin Do in Amsterdam. Op Mallorca,

waar Marinus en ik pas geleden een kleine

boerderij hebben gekocht de droom die ik

samen met Astrid droomde is uitgekomen! ,

zijn mijn kippen en de meeste van de spullen

die ik nog heb. De afgelopen twee jaar heb ik

bijna alles weggegeven. Ik bezit nog zes paar

schoenen, inclusief gympen, bergschoenen

en strandslippers. Al mijn boeken en fotos

heb ik nu digitaal. Kleren, hebbedingen en

woonspullen hebben me nooit genteres-

seerd. De enige spullen die me echt wat doen,

zijn enkele souvenirs: een collage uit Zuid-

Afrika, een Litouwse keramieken schaal, een

Maya-poppetje dat Moeder Aarde symboli-

seert. Die laten zich niet digitaliseren.

Onvervulde wensMijn bedrijf kon ik registreren op de Britse

Maagdeneilanden. Godzijdank kon ik in

Spanje, nota bene bij IKEA, een ziektekosten-

verzekering afsluiten. Belasting hoef ik niet

meer te betalen, als ik een parkeerboete krijg

weet niemand waar hij die naartoe moet

sturen en ik heb amper nog bezit. Officieel

ben ik nu een zwerver, zonder vaste woon-

of verblijfplaats. En ik voel me vrij. Waar ik

nu vooral nog naar verlang is heel basic

langzaam reizen en fysiek bezig zijn. Door

de nationale parken in de VS toeren, op Mal-

lorca van kust naar kust lopen. Dat komt nog

wel, want als ik iets wil doen, doe ik het. Het

enige wat ik niet zelf kan regelen, is moeder

worden. Dat is een onvervulde wens. Een ng

onvervulde wens moet ik zeggen, want in

principe zou het nog moeten kunnen. Sinds

een jaar of zes heb ik een relatie met Marinus.

Hij heeft al een zoon en wil best nog een

kind. Ik moet het loslaten, en afwachten. De

band met mijn eigen moeder is anders dan

ik bij mijn vriendinnen zie. We staan zo ver-

schillend in het leven. Ik begrijp dat ze zich

eenzaam voelde in haar huwelijk en in een

huishouden waarvoor ze geen waardering

kreeg. Maar de stap die ze zette was wel heel

rigoureus.

Expeditie RobinsonEigenlijk denk ik nooit zo na over de toe-

komst. De dingen overkomen me meestal.

Hoe had ik kunnen verzinnen dat Coins for

Carezo groot zou worden, dat ik voor Expe-

ditie Robinsongevraagd en er vervolgens

weggepest zou worden? Hoe kun je verzin-

nen dat je het gemeentehuis binnenloopt om

je paspoort even snel te verlengen, met het

systeem in de knoop blijkt te liggen en twee

jaar lang opgeslokt wordt door het fenomeen

wereldburgerschap?

Ik hoop nu vooral op rust; even geen

heftige dingen waar ik in meegesleept word.

Maar ik blijf reizen. Die innerlijke dwang zal

ik waarschijnlijk nooit kwijtraken. Omdat

ik veel wil doen, leef ik zuinig. Maar op drie

dingen zal ik nooit bezuinigen: communi-

catie, kilometers en gezelligheid. Aan een

gezellig etentje geef ik als het moet zo 150

euro uit. Ik denk niet erg na over geld. Ook

op dat vlak heb ik geleerd vertrouwen te

hebben. Die basis ligt al in mijn kindertijd.

Ik kon wel oppassen, maar alleen als de buur-

vrouw een avondje uit wilde. Maar als ik iets

verkocht, had ik het zelf in de hand. Als kind

ontdekte ik al: als je iets nodig hebt, moet je

zelf iets ondernemen, het niet van anderen

laten afhangen. Ik heb het idee dat ze me

met helemaal niets waar dan ook op de we-

reld kunnen droppen en dat ik me wel red.

Ik biets wel ergens een watermeloen, snijd

m in tien stukken en verkoop die stukken op

het strand. Ook dat geeft me een enorm ge-

voel van vrijheid. Ik weet: wat er ook gebeurt,

ik red me wel.

Voor mijn Masters studie Antropologie leerde ik bij de Maya indianen in Belize over hun genees-

krachtige planten. Op deze foto sta ik met een lokale sjamaan en een vroedvrouw. Mijn vragen

lokten bij hen ook interessante uitwisselingen uit. Ze bleken nooit samen gesproken te hebben

over de planten die ze gebruiken!

ik pas niet in het nederlandse systeem? nou, dan niet!

Documents