ﺮﺒﻳﺎﺳ يﺎﻀﻓ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا يﺎﻫﻪﻜﺒﺷ رد...

فضاي سايبر هاي اجتماعيشبكهدر اعتماد

محمود بابائي

استاديار پژوهشگاه علوم و فناوري اطالعات ايران

قدمهم. 1

هرچـه .اسـت شده شناخته تيرسم به ،تيموفق يديكل عامل كي عنوانبه از زمان پيدايش اينترنت، اعتماد، در اين عرصهيـت اعتمـاد را آشـكارتر اهمهـاي آناليـن د، امنيـت و حـريم خصوصـي تـراكنش يابعموميت و كاربرد اينترنت رشد مي

). در شرايط Seong 2009, 33است (ترين موانع دادوستدهاي آنالين قلمداد شده از بزرگسازد. نبودن اعتماد، يكي ميتواند بر پاية روبرو گردد. اين چالش مي» اعتماد« تواند با چالشهاي اجتماعي، ميگيري روابط در شبكهگوناگون، شكل

اكنون هاي فرهنگي، يا برخاسته از شناخت و تصور كاربران از سازوكارهاي بكار گرفته شد فناوري ارتباطي باشد.انگارهتمـاد گيـرد، اع هاي انساني در بسـتر اينترنـت انجـام مـي كه حجم عظيمي از گردش اطالعات، مبادالت بازرگاني و تعامل

/كاربران بـا كنشـگران هـاي سـنتي هاي فعاليت در اين فضاي نوين باشد. اگـر در تعامـل ترين دغدغهتواند يكي از مهممييافتند يا در ميزان اعتماد خود در شبكة روابط اجتمـاعي هاي رايج به اعتماد طرفيني دست ميها و رويهاستفاده از شاخص

هاي خاص خود، راه را بـر چنـين هاي آنالين، با توجه به ويژگيبردند، اجتماعمي بهره كندوكاواز عنصر تجربه، آزمون، چهـره، بلكـه از طريـق بـه هاي چهـره واسطة شناخت مستقيم و در فرايند ارتباطات و تعاملاند. اعتماد، نه بههايي بستهروش

شـود. ايـن عنصـر گيرد، حاصـل مـي ر مي، و بنا به اقتضائات موقعيت، و فضايي كه كنشگر در آن قرا»واسطه«يك عنصر كنندة امكان تعامل در فضاي سايبر است. واسط همان سازوكارهاي ارتباطي و فراهم

هـاي است و بايـد تفـاوت اي جهانيمسئلهو )Rousseau 1998(اي رشتههاي بينآنالين نيازمند پژوهشدر محيط اعتماد در كنتــرل كــاربران بــر محتــوا و انتشــار و 2گيــري آن مــورد توجــه قــرار داد. تــأثير وبو انــدازه جهــاني را در ارزيــابي

هـاي هـا متعلـق بـه كـاربران اسـت. زنـدگي دوم، شـبكه گذاري محتوا، و رابطة آن بـا اعتمـاد اهميـت دارد. داده اشتراكها توجه شود. سرعت تغييـرات تماد، بايد به آنهايي هستند كه در اشاره به اعها، از پديدهنويسي، ويكياجتماعي، وبالگ

Urban, Lorenzon and Amyx( وجـود دارد هاي بسياري بـراي مطالعـه اعتمـاد در محـيط آناليـن زياد است و فرصت

توانـد ، با الگوي فضاي فيزيكي ميكه الگوي اعتماد در فضاي سايبر و با استفاده از سازوكارهاي اينترنت از آنجا .)2009 يابد.هاي اعتماد در فضاي سايبر اهميت بيشتري ميكامالً متفاوت باشد، شناخت مؤلفه

مطالعـات قابـل هـا اسـتناد گرديـده اسـت، به استناد آنچه در پيشينه اين پژوهش درج شده و نيز منابعي كه در مقاله بـدان » اعتماد در فضاي سايبر ايـران «در جهان انجام گرفته اما دانش موجود پيرامون » اعتماد در فضاي سايبري«توجهي پيرامون

تصـوير روشـني از رو، شمار اسـت. از ايـن علمي در اين زمينه بسيار اندك و انگشت اندك است؛ بدان سبب كه پژوهشگيـري ؛ و بـراي انـدازه در دسـترس نيسـت ايـران فضاي سـايبري اجتماعي در هاي وضعيت موجود ميزان اعتماد در شبكه

ويـژه در سـو، گسـترة مفهـومي اعتمـاد در فضـاي سـايبر بـه سازي انجام نگرفته است. از يـك اعتماد در اين فضا، شاخصعنوان يك پرسش پيش رو قرار گيرد، و از سوي ديگر، پاسخ روشـني بـه تواند بههاي اجتماعي، و الگوهاي آن ميشبكه

Doc

Sticky Note

پژوهشگر گرامی اگر از مطالب استفاده می کنید به همین مقاله استناد کنید اخلاق علمی یعنب پاسداشت زحمت‌های دیگران

www.babaie.ir محمود بابايي - فضاي سايبر هاي اجتماعيشبكهدر اعتماد

2

هـاي گيري اعتماد در فضـاي شـبكه فرهنگي، اجتماعي، مهارتي و فردي در شكل، ياين پرسش كه نقش متغيرهاي محيط اجتماعي چيست، وجود ندارد.

هـاي اجتمـاعي هـا، در سـطح وبالگسـتان فارسـي و شـبكه در وضعيت كنوني، با نبودن پاسخ علمي روشني به اين پرسشهـاي كي بـوده و بـا عـدم كاميـابي در دسترسـي بـه هـدف برداشتن در تـاري ريزي در اين زمينه، گامايراني، هرگونه برنامه

هاي اكنونِ جامعه، بازخواني مفاهيم و اعتبارسنجي شده در برنامه روبرو خواهد شد. بر اين پايه، يكي از ضرورتبينيپيشونـاگوني ها و مفاهيم گاطالعات و ارتباطي پديد آمده است. موضوعهاي نوين ، در فضايي است كه به مدد فناوريهاآن

هستند. مفهوم شبكة اجتماعي، اجتماع آناليـن، كمپـين آناليـن، و معنايي تحديدوجود دارند كه نيازمند تبيين مفهومي و توانند از آن جمله باشد.اعتماد آنالين نيز مي

ه. پيشين2

وكـار و تجـارت دادن كسـب هاي مرتبط بـا اعتمـاد در فضـاي سـايبر در ايـران، عمـدتاً بـا محـور قـرار پژوهشبه موضوع اعتماد اشاره كرد كه دهقاني فيروزآبادي توان به پژوهش الكترونيكي انجام شده است كه از جمله مي

در ).1387هاي امنيتي پرداخته است. (دهقـاني فيروزآبـادي در حوزة تجارت الكترونيكي و رابطة آن با شاخصعامـل بـر روي اعتمـاد مشـتريان 15 دادكـه نتايج تحليل عاملي در اين پژوهش نشـان نيز من كاشانيؤمهش پژوشـت از واريـانس كـل دا را بيشـترين سـهم » حريم خصوصـي، قـوانين و امنيـت «است كه از اين ميان، يرگذارتأث

درك چگـونگي ايجـاد اعتمـاد در انجام گرفته است مدياحخانكه توسط ي در پژوهش ).1387(مؤمن كاشاني بنـدي اولويـت پـس از مورد توجـه قـرار گرفتـه و كننده جهت خريد و يا استفاده از خدمات الكترونيكيمصرف

سـايت مفهـومي بـر روي دو وب در قالـب مـدل را آنهـا ، عوامل تأثيرگـذار بـر اعتمـاد بـه خـدمات الكترونيكـي ).8813احمدي وده است (خاننمدهنده، ارزيابي خدمات

براي وي در اين پژوهش، .اشاره كرد 1»گلبك«تز دكتري توان به هاي انجام شده در خارج از كشور مياز جمله پژوهشفاده نمـوده به نتيجه مـورد نظـر، اسـت ها براي رسيدن هاي اجتماعي از دو مجموعه از الگوريتمگيري اعتماد در شبكهاندازه

مقيـاس فـردي، نشـان از ، نـوعي دربندي مداوم. نتايج پژوهش وي و ديگر رتبه» دو دويي«بندي اعتماد است. يكي رتبهسـازي اعتمـاد و تـأثير آن بـر وبالگسـتان، مدل. )Golbeck 2005(شود هاي اجتماعي مشاهده ميواگرايي در سطح شبكه

هـاي درون وبالگسـتان بـدان پرداخـت اسـت. وي مـدل خـويش را بـر مبنـاي محوريـت پيونـد » كيل« است كه پژوهشيهـا و هاي بين وبـالگ گذاري كرده است. روش مطالعة وي در سنجش اعتماد در وبالگستان، استفاده از ساختار پيوندپايه

طـرح .)Kale 2007, 36( بهـره بـرده اسـت سـنجي در مطالعـة خـود رو، از ابزار وبتحليل متني پيرامون آن است. از ايندر سـال بـدان دسـت يازيـده اسـت. 2»ويلگـاز «هاي اجتماعي، عنوان پژوهشي است كه كنترل مبتني بر اعتماد براي شبكه

هـاي اجتمـاعي اسـت. اعتمـاد در هاي موجود پيرامون دسترسي بـه اطالعـات شخصـي در شـبكه اساس طرح وي، دغدغه

1. Jennifer Golbeck

2. Villegas


3

).Villegas 2008شوند. (بندي ميهاي اجتماعي بر پاية محاسبات كنشگران انجام گرفته و طبقهشبكههـاي اجتمـاعي، طريق مطالعة رفتار ارتبـاطي كنشـگران در ارتباطـات درون شـبكه در پژوهشي از و همكارانش 3»آدالي«

ها، براي كارآمدي محاسبة اعتمـاد رفتـاري بـر آنان به بسط الگوريتماند. دهگيري كرهاي سنجش اعتماد را اندازهشاخصدر پـژوهش خـود، بـه ) Johnson et al. 2011( جانسـون و همكـارانش ).Adali 2010انـد ( پرداختـه »تويتر«روي شبكة

اگـر چـه هـاي اجتمـاعي كننـد كـه شـبكه ين پرداخته و به اين موضوع اشاره ميهاي اجتماعي آنالمفهوم اعتماد در شبكهاما اين امكانات خوشايند و جذاب، ،اندگر فراهم ساختهيكديگذاري، تعامل و مالقات با كارهاي نويني براي اشتراكراه

Johnson( اربران شده استدر بين ك» اعتماد«هايي در زمينة حريم خصوصي، امنيت و در يك كالم موجب بروز نگراني

2011 .(

چهارچوب نظري .3

ها در كه تبيين آن سروكار داريم» فضاي سايبر«، و »هاي اجتماعيشبكه«، »اعتماد«در اين پژوهش، ما با سه مفهوم كليدي ابتداي بحث ضروري است.

اعتماد .3-1انـد. هاي عام عصر مدرن را كاهش اعتمـاد دانسـته م نيستند كساني كه يكي از ويژگيدر نگاه تاريخي به مقولة اعتماد، ك

هـاي دافـي و پاتنـام كـاهش اعتمـاد را از دهـه پنجـاه در انـد. نتيجـة بررسـي از آن جملـه 7، و هال6، ويليامز5، دافي4الميزتهـاي كنـوني هميـاري، انسـجام رده، بنيـان كند. با پيدايش آگاهي گسـت شصت امريكا و استراليا تأييد مي، و دهة انگلستان

نفع فردي اهميت بيشتري پيـدا كـرده، 8»پيتر بال«). به تعبير Bakir and Barlow 2007, 3-8اجتماعي فرسوده شده است (نگـري بـه تعهـدات شـدن و آينـده منـد و مبناي مبادلة اجتماعي، نه هنجارها، كه منفعت فردي است؛ مردم به خـاطر بهـره

تا حدودي «گفت كه به اعتماد )Giffin 1967, (104 9، گيفين1967). در سال 422، 1369 كنند (توسليخويش عمل ميشـكارتر ضرورت تعريف دقيق اين مفهـوم را آ عنوان عامل عرفاني و نامشهود نگريسته شده است. احتماالً اين برداشتبهدريافت كه اگر در يـك كتابخانـه پـژوهش پيرامـون اعتمـاد ) 1989Taylor, (85 10ودو سال بعد، تيلوربيست». سازدمي

هـاي ديـدگاه ». شاهد صف طوالني مفاهيم و معاني ضمني فراهم شده براي اعتماد خـواهيم بـود «قرار گيرد، مورد بررسياعتمـاد را هـاي موجـود از تفاق نظر فاصله بسيار دارد. در واقع، آنان تعريـف پژوهشگران دربارة مفهوم هنوز پراكنده و با ا

3. Adali

4. Mistal

5. Duffy

6. Williams

7. Hall

8. Peter Bella

9. Giffin

10. Taylor


4

Wechsler andCarnevale 1992, 473 ;( انـد يافتـه 12»سـردرگمي مفهـومي «و بـاتالق ، گرفتـار 11»كنندهآشفته و گيج«

Lewis and Weigert 1985, 975; Shapiro 1987, 625 نقل در Mcknight and Chervany 1996(. هـا، عنـوان تـداوم فرهنـگ، ارزش نهادهاي دوران مدرن و قواعد حاكم بر روابط و مناسبات بين افراد و نهادهـا، بـه هـيچ

دولـت در ايـن - مردم، و مـردم - مناسبات بين مردم يفبازتعر. با نيست »مدرنپيش«هاي زندگي عصر هنجارها، و شيوهاز جملـه اعتمـاد، ،بـار معنـايي بسـياري از مفـاهيم -بيش، و دير يا زود در جغرافيـاي جهـاني فراگيـر شـد وكه كم -عصر آورده اسـت اي در محيط اجتماعي پديـد تجدد، تغييرات عمده )39-29، 1378(13»گيدنز«به تعبير تغيير شد. خوشدست

و اين تغييرات در زندگي شخصي افراد، هويت و احساسات شخصي، و كيفيت تجديد ساختمان دنياي اجتماعي پيرامـون را مسـتلزم اعتمـاد » ارتبـاط نـاب «رامـوني، و ، دنياي ارتباطات را به شـدت متـأثر از شـرايط پي »گيدنز«تأثير گذاشته است.

هاي گذشته است. گيري بر پاية تجربهداند؛ و سرچشمة اين اعتماد فراتر از تصميمميرفتار اعتمـادآميز » نبايدهاي«و » بايدها«اين پرسش را مطرح كرد كه توانپردازي اعتماد، ميبه لحاظ منطقي، براي مفهوم

دهنـد. هايي را انجام نمـي دهند و چه فعاليتهايي را انجام ميهستند چه فعاليت» معتمد«ساني تر، كروشنچيست؟ به تعبير هـا و گيـرد. فعاليـت رفتاري و هنجارهاي فردي در ايجـاد ارتباطـات مـورد توجـه قـرار مـي هاي در چنين حالتي، شاخص

كننـد. نقطـة ها، امتيـاز منفـي دريافـت مـي ها و اقداماي ديگر از فعاليت، امتياز مثبت و دستهاعتمادكنندههايي در نظر اقدامزنـي و ارزيـابي تحقـق بر اين پايـه، ريسـك نهفتـه در گمانـه همين جا است.آغازين محاسبة ريسك اعتماد در ارتباطات

بتوانـد گيري داشـته و كند كه قابليت اندازههاي ديگري هدايت ميسوي استفاده از مكانيزمانتظارات از ديگران، فرد را به با استفاده از ابزارهاي در دسترس، ميزان ريسك خود در اعتماد محاسبه نموده و حاشية امني ايجاد كند.

كنـد. سوي يك نتيجه مطلوب هـدايت مـي هاي شخص مورد اعتماد را بهتعريف اعتماد، شامل يك باور است كه فعاليته فرد ديگر متغير است. قضاوت دربارة نتيجة خوب در يـك كند، از فردي باينكه چه چيزي خروجي مطلوب را تعيين مي

. در يك قرارداد مناقصه، نتيجة مطلوب تواند به تعداد افراد گوناگون باشد؛ پاسخ به شدت وابسته به افراد استرقابت، مينجـام شـود تـا هـم تواند از نظر طرفين متفاوت باشد و چنين نيز هست. محاسبات دربارة اعتماد بايد از ديدگاه فـردي ا مي

)، Paxton 1999برخي از انديشـمندان ( ).(MINDSWAP Team 2005برداري بازتاب عالئق آنان باشد و هم قابل بهرهاجتمـاعي تعبيـر تفاوت قائل هستند. اطمينان را به نوعي حـس انفعـال بـه سيسـتم سياسـي و 14بين مفهوم اعتماد و اطمينان

كنند در حالي كه در اعتماد، نوعي پويايي، و تعهد به مردم نهفته است. مي

هاي اعتمادها و ويژگيمؤلفه .3-2تعريـف 23به تعريف اعتماد پرداخته شده اسـت؛ هاآنكنند كه در اشاره مينگاري مقاله و تك 65به چِونينايت و مك

شناسـي، هـاي جامعـه تعريف مربوط بـه حـوزه 19از ديدگاه مديريت و ارتباطات، و تعريف 23شناسي، از نقطه نظر روان

11. confusing potpourri

12. conceptual confusion

13. Anthony Giddens

14. confidence


5

گيرند كه اعتماد با توجه بـه مرجـع و حـوزة موضـوعي علوم سياسي است. آنان با بررسي اين تعاريف نتيجه مي واقتصاد، مرتـب سـاختند. بـا گـروه منطقـي 16را در هاآن ،هاي اشاره شدهبندي ويژگيرو، با مقولهشود. از اينميمرتبط تعريف

، و 18، صداقت17يت، حسن ن16يستگي، شا15دست آمد: خيرخواهي، چهار مقوله سطح باال بهها با يكديگرمقايسة اين مقولها از شـفافيت ها، چهارچوب مفهـومي بحـث ر درك اين ويژگي ).McKnight and Chervany 2001( 19پذيريبينيپيش

سازي شخصي، و 21قابليت تركيب، 20پذيريتوان از انتقالدر قلمرو شبكة روابط اجتماعي، ميكند. بيشتري برخوردار مي هاي برجستة اعتماد ياد نمود.عنوان ويژگيبه 22عدم تقارنو

پذيريانتقالكـامالً اعتمـاد داشـته » ب«بـه شـخص » الـف «ص پذير نيست، به اين دليل كه اگر شخاعتماد از نظر رياضي، كامالً انتقال

» ج«بـه شـخص » الـف «كامالً اعتماد داشته باشد، الزاماً بدين معنا نيسـت كـه شـخص » ج«به شخص »ب«باشد، و شخص بين مـردم وجـود داشـته باشـد. هنگـامي كـه مـا از يـك تواندكامالً اعتماد دارد. به هر حال، نكته اينجاست كه اعتماد مي

، و نيـز آميخـتن آن بـا بل اعتماد بخواهيم كه نظرش را دربارة يك نجار به مـا بگويـد، مـا از ديـدگاه دوسـتمان دوست قاگيريم تا به يك ديدگاه اوليه درباره نجار دسـت يـابيم. در واقـع بايـد گفـت، دو نـوع اعتمـاد اطالعات ديگر، كمك مي

ممكن است دربـارة » الف«فرد درباره ديگران. شخص هاي دگاهوجود دارد: اعتماد به يك فرد، و اعتماد به ادعاهاي و ديهاي او دربارة همه نجارهـا اعتماد داشته باشد، اما اين اعتماد، به معناي اين نيست كه ديدگاه» ب«نجار، به ديدگاه شخص

قـدار واحـد، هـر هاي اجتماعي بنا بر اين گذارده شود كه يك مصادق است. با وجود اين دوگانگي، بهتر است در شبكهدر بنـدي شـده واحـد، بيشـتر بـا شـيوه سـنتي كـاربراني كـه همچنين، يك سيستم رتبهها را نمايندگي كند. دوي اين ايده

كند. اعتماد مالزم با پذيري پشتيباني ميي اجتماعي مشاركت دارند، سازگاري دارد. تعريف اعتماد، از ايدة انتقالهاشبكه .اعتماد اقدامي خواهد كرد كه نتيجة خوبي عايد شود اين باور است كه فرد مورد

15. benevolence

16. competence

17. goodwill

18. integrity

19. predictability

20. transitivity

21. composability

22. personalization and asymmetry


6

پردازدبندي اعتماد از ميان زنجيرة مردم ميپذيري به تشريح چگونگي عبور رتبه. انتقال1نمودار

چيـزي » ج«دربـارة » ب«گسترش يابد. در موقعيـت بـاال، شـايد شـخص هاي ديگر اعتماد تواند به زنجيرهيماين وضعيت منتقل كند. » الف«پرسيده باشد و گزارش اعتماد دوستش را به » ج« دربارةممكن است از دوست ديگري (د) » ب«نداند.

براي دستيابي به اطالعاتي كـه » الف«د. شخص =>ج =>ب =>افزايد: الف ها مياين وضعيت، يك مرحله را به زنجيرهاي از اعتماد مردم به تواند در امتداد زنجيرهينسان، اعتماد ميبدكند. اعتماد مي» ب«شخص به نتيجه مطلوب منجر شود به

يكديگر باشد.

قابليت تركيبقابليـت تركيـب، را درك تكيـه كنـيم، عنوان شاهد بـراي تأييـد باورمـان بـه اعتمـاد، هاي مورد اعتماد بهما اگر به توصيه

چگونـه » الف«شود. اينكه شخص تر ميشده، توجيه اعتماد، مستدل و سادهن گردآوري. با اطالعاتي كه از ديگراايمكردهاست، تركيب كند، پرسشي است كه قابل طـرح اسـت. مقـادير دست آوردهبايد مقادير اعتماد را كه از منابع گوناگون به

يابند كه از موقعيتي به موقعيت ديگر، ، همگي در عملكرد تركيبي جريان مي»د«هاي او دربارة اعتماد هر مجاور، و توصيه و از فردي به فرد ديگر متغير است.

1(

دهدمي»د«اتي درباره اطالع»ب«به»ج«شخص دهدمي»د«اطالعاتي درباره»الف«به»ب«شخص

ب ج دالف

اعتماد دارد» د«به »ج« اعتماد دارد»ج«به»ب« اعتماد دارد»ب«به»الف«

2(

اعتماد دارد» د«به» و«

اعتماد دارد »د«به» ج«

اعتماد دارد»و«به»ه«

اعتماد دارد»ج«به»ب«

دهدمي»د«اطالعاتي درباره»الف«به » ب«شخص

دهدمي» د«اطالعاتي درباره » ب«به » ج«شخص

د

ب ج

وه

دهدمي»د«اطالعاتي درباره» الف«به » ه«شخص

دهدمي» د«اطالعاتي درباره » ه«به » و«شخص

الف

اعتماد دارد»ه«به»الف«

اعتماد دارد»ب«به»الف«


7

. قابليت تركيب اعتماد2نمودار

كـردن بـا تركيـب » الف«اند. شخص نظر داده» د«، افراد زيادي دربارة ميزان اعتمادشان به نمودار قابليت تركيب اعتماددر اعتمـاد كنـد يـا » د«گيرد كه به از طريق افراد گوناگون در اختيارش قرار گرفته است، تصميم مي» د«رة اطالعاتي كه دربا

اعتماد، ويژگي مهمي براي محاسبات اعتماد است.» قابليت تركيب«ير. اين خ

عدم تقارنسازي و شخصيسـازي اعتمـاد گرفته، شخصييمقرار ، كه غالباً در گذشته مورد غفلتهاي اجتماعييك ويژگي اهميت اعتماد در شبكه

هاي متفاوتي درباره قابل اعتماد بودن يك فرد خاص دارنـد. است. اعتماد ذاتاً يك ديدگاه شخصي است. دو نفر ديدگاههـاي او فعاليـت اي بـه وقتي شما درباره توانايي يك سياستمدار در تعامل با جهان خارج از مردم پرسـش كنيـد، عـده مثالً

MINDSWAP Teamبيننـد اي ديگر توانايي بسيار اندكي براي انجام چنـين كـاري در او مـي امل دارند و عدهاعتماد ك

2005)( .

يكديگربا اي است. براي دو نفر كهدر مورد عدم تقارن اعتماد نيز اين موضوع اهميت دارد، و بازتاب گونه شخصي ويژههـاي يشـينه پشـناختي، و هـاي روان . چـون افـراد، تجـارب، زمينـه طـور يكسـان نيسـت سروكار دارند، اعتماد دو طرفه، بـه

گوناگوني دارند، درك اين كه چرا دو نفر به ميزان متفاوتي بـه يكـديگر اعتمـاد دارنـد، دشـوار نيسـت. مـثالً خـانواده و قادر به انجام بسياري از وظـايف نيسـتند. ايـن رو، كودكان، اعتماد دارند، از اينفرزندان در سطوح گوناگوني به يكديگر

رخ بنمايد. تواند در ساير روابط، كه مردم در سطوح اجتماعي نزديك با يكديگر سروكار دارند همشديد، مي عدم تقارن، اعتماد به يك نفر ناچـار بـه اعتمـاد بـه ه را به ارمغان بياورد، كه در آن شرايططرفتواند يك اعتماد يكاين وضعيت مي

. (Hardin 2002; Cook 2001)ديگري است، اما، اعتماد متقابل وجود ندارد Hardin)به هر روي، عدم تقارن به شكل افراطي آن، در همه شرايط وجود ندارد. در بيشتر موارد، اعتماد دوطرفه اسـت

2002; Cook 2001)طور معمول بـه . سخن بر سر اين است كه ميزان اين اعتماد در طرفين به چه اندازه است. كاركنان بهمراتـب گونـاگوني مشـاهده شـده اسـت. اعتمـاد كنند تا سرپرستان به كاركنان. ايـن در سلسـله سرپرستان بيشتر اعتماد مي

هـاي اجتمـاعي بايـد ايـن هـاي شـبكه اي رخ بنمايد، و بازنمايي روابط اعتمـادآميز در مـدل تواند در هر رابطهمي نامتقارن ها را بپذيرد.تفاوت

اعتماد شناسيگونه. 3-3در حالي كه درك ماهيت اعتماد از اشكال آن اهميت بيشـتري دارد، برخـي از پژوهشـگران در گـام نخسـت بـه تعريـف

-نهـاد «، و »محـور -ويژگـي «، »محـور -فراينـد «هاي اعتمـاد شامل گونه 23زاكر شناسياند. گونهد پرداختههاي اعتماگونهبـه كـه كنند. آنان پيش از آنمحوري نيز اشاره مي -به هويت 26، و شراسكين25، شپارد24است. در حالي كه شاپيرو» محور

23. Zucker

24. Shapiro

25. Sheppard

26. Cheraskin


8

). McKnight and Chervany 2001اهميت دارد ( يشانكنند، خاستگاه اعتماد برامفهوم روشني از اعتماد اشارههـاي متفـاوتي بـه ايـن مقولـه هاي علوم از ديـدگاه گوناگوني داشته باشد. حوزه هايتواند رهيافتشناسي اعتماد ميگونهMiller ( 27ميلرزهاي خاص خود عمل كنند. شناسي اعتماد نيز بر اساس اقتضائات و نيانگرند. طبيعي است كه در گونهمي

، و اعتمـاد 28دهد: اعتماد سياسي، اعتماد عمومي، اعتماد قـومي هاي اعتماد را در چهار دسته قرار مي) گونه2004, 24-23 شخصي. بين

دهندة اعتماد همچـون ازوكارهاي شكلس نظران قرار گرفته است كه برشناسي ديگري از اعتماد مورد توجه صاحبگونه تأكيد دارد. 33، و شخصيت32، همانندي31، رابطه30، شهرت29آگاهي

) Zolfaghar and Aghaie 2010تماعي (. چهارچوب عوامل موجد اعتماد اج3نمودار

اعتماد مبتني بر آگاهيبينـي رفتـار بتني بر آگاهي به سازوكارهاي سازنده اعتماد اشـاره دارد كـه افـراد بـراي شـناخت يكـديگر و پـيش اعتماد م

تواند در اعتماد اجتماعي بكـار اين عوامل مي .(Lu et al. 2009)اند ديگران بر اساس اطالعاتي كه در تعامل كسب كردهانـد، دانـش هـا آشـنا شـده هاي مكرر بـا آن والً تمايل به اعتماد به كساني دارند كه در تعاملگونه كه مردم معمرود، همان

.(Gefen et al. 2003)كننـد انـدوزي مـي عنـوان ضـرورت گـردآوري نمـوده و تجربـه مورد نياز و مرتبط با اعتماد را بـه نشان از بسامد بيشتر تعامل دارد.، هاكند. ميزان انباشتگي دادهرا ايجاد مي ها، پايگاه دانشي اعتمادگردآوري اين داده

اعتماد مبتني بر شهرتاو هـاي رفتار ةربادرتـا نماينـد مـي يافتدر ثالـث دفراز ،دخو مقابـل فطر رفتار ةربادر ادفرا كه است طالعاتيا ،تشهر

27. Miller

28. ethnic

29. Knowledge-Based

30. Reputation-Based

31. Relationship-Based

32. Similarity-Based

33. Personality-Based

اعتماد اجتماعي

برپاية شخصيت برپاية همانندي برپاية رابطه برپاية شهرت برپاية آگاهي


9

كارهاي سـازنده اعتمـاد اشـاره دارد كـه در آن از تركيـب اعتماد مبتني بر آگاهي به سـازو . كنند يتصميمگير ارزيابي و Zolfaghar andشـود ( مـي بينـي) ها يا عملكرد افراد در مورد يك موجوديت، رفتـار آينـده ارزيـابي (پـيش پيشينة تعامل

Aghaie 2010 به بيان ديگر، شهرت يك مفهوم اجتماعي از اعتماد است .((Golbeck 2005) از اين جهت كه بر اسـاس باور جمعي مردم جامعه نسبت به موضع يك فرد خاص در بافت موجود آن جامعه شكل گرفته است.

تواند براي يافتن ارتباط اعتمادآميز و ميـزان اعتمـاد عواملي است كه مي تريندر بافت وب اجتماعي، شهرت يكي از مهمشود، از آن نظـر كـه گيري اعتماد جهاني شناخته ميعنوان اندازهبران مورد استفاده قرار گيرد. اين عامل معموالً بهبين كار

هـر كـاربر يـك ارزش بـودن، در كـل سيسـتم، بـراي در سيستم براي محاسـبة ميـزان معتمـد كنندهاعتمادبا توجه به رفتار شهرت در وب اجتمـاعي اسـت. در ايـن ين روش براي شناخت موقعيت ها، فراگيرتربندي سيستمشمول هست. رتبهجهان

). (Kwan and Ramachandran 2009شود ميبندي هاي اجتماعي رتبهشده كاربران شبكههاي فراهمحالت، داده اعتماد مبتني بر رابطه

Kwan and)است هاي آنالين هاي اجتماعي و اجتماعرتباطات در شبكهاعتماد مبتني بر رابطه، متكي بر ارزشيابي كيفي ا

Ramachandran 2009)روابـط گسـتردة فـرد بـراي كامالً متغير است، مشاهده اطالعـات دربـارة . اگرچه اعتماد آنالين رسيدن به درك اعتمادآميز نسبت به ساير مردم، مفيد است.

اي نياز بـه تعامـل برد، چون در اين محيط، مردم در سطح گستردهطبيعي از بعد رابطة اعتماد آنالين بهره مي طوربه جوامعاسـتفاده 34هـاي كـاربردي وب اجتمـاعي دارند. يك ساختار گرافيكي معموالً براي مـدل روابـط اعتمـاد مـردم در برنامـه

بايد به ساير كساني كه مستقيماً با او مـرتبط نيسـتند اعتمـاد كنـد. بكهشود؛ بدين منظور كه تا چه اندازه يك فرد در شميويـژه از آن جهـت كـه در بـرآورد اعتمـاد اهميـت دارد. بـه ها تلقي شود، اهميت دقت تصميم ةعنوان پشتواناگر اعتماد به

).Zolfaghar and Aghaie 2010(اعتماد مستقيم و مبتني بر روابط مورد وثوق ميسر نباشد همانندي اعتماد مبتني بر

هـاي اعتماد اشاره دارد كه بر پاية رهيافت ايجاد اعتماد بر پايـة هماننـدي اعتماد مبتني بر همانندي به سازوكارهاي سازنده هـاي مشـترك از درك هـايي چـون ويژگـي نبـه توانـد مـالزم بـا ج مـي . هماننـدي (Zucker 1986)انـد بنا شـده اجتماعي

دو كـاربر شناختي كه به ايجـاد روابـط اعتمـادآميز نـوين بـين ها، عالئق، و صفات جمعيتباشد، مانند ارزش كنندهاعتمادهماننـدي را تأييـد وم اجتماعي وجود دارد كه اعتماد مبتنـي بـر شواهد قابل توجهي در ادبيات عل نسبتاً همانند سوق دهد.

. پـژوهش (Montaner 2002)كند. اعتماد بايد از يك كاربر به دوستاني كه داراي طبيعتي همانند هستند، جريان يابـد ميشـدة آنـان در هـاي توصـيه و همكارانش به شيوة تجربي ثابت كرد كه بين اعتماد كاربران و همانندي ديـدگاه 35»زيگلر«

كند كه بـين نيز اثبات مي 36»بكگول«چنين مطالعة . همLausen& (Ziegler 5200(وجود دارد دار سيستم، ارتباط معنيشـيوة توانـد مبتنـي بـر هماننـدي مـي ). اعتمـاد Golbeck 2009ها و اعتماد كاربران رابطـه وجـود دارد ( همانندي پروفايل

34. social web

35. Ziegler

36. Golbeck


10

هاي ديگر مبنايي براي اعتماد كردن اند از راهاند و هنوز نتوانستهتازگي به شبكه پيوستهي باشد كه بهرادافارزشمندي براي به ساير كاربران بيابند.

شخصيت اعتماد مبتني بركسـي دربـارة اعتمادپـذيري هـايي چشمداشتاعتماد مبتني بر شخصيت به صفات فردي كاربراني اشاره دارد كه منجر به

هـاي فـردي كـاربران كـه عنوان ساخت نهادي، از نقـش تفـاوت مطالعات اعتماد، به از . بسياري(Zucker 1986)شود ميها، تمايـل كـاربران بـه اعتمـاد ورزند. اين تفاوتهاي فرهنگ متفاوتي دارند، غفلت ميگونة شخصيت، و زمينهها، تجربهمبتني بر شخصيت در ارتباط با نوعي از اعتمـاد قـرار اعتماد). Zolfaghar and Aghaie 2010( سازدگوناگون مي يورزهاي او در اين زمينه است. اگر يك كـاربر در آشنايي ندارد و نقطة آغاز كنش اعتمادشوندگان باگيرد كه كاربر هنوز مي

كـاربر بـا يـك بـه احتمـال زيـاد، نسـبت بـه د كردن داشته باشد، اين وضـع فضاي سايبر، در كل، گرايش زيادي به اعتما ).Kim et al. 2008گذارد (گرايش اندك اعتماد به ديگران، تأثير مثبتي بر اعتماد مي

فضاي سايبراعتماد در . 3-4عنـوان فضـايي بـه ، الزمـة تعامـل در اينترنـت، بـه تاسـ تعامل» سازآسان«عامل در فضاي فيزيكي، اعتمادگونه كه همان

فـردي اسـت. شـايد بتـوان گفـت اهميـت اعتمـاد در ويژه اعتماد بينموازات فضاي فيزيكي، وجود سطوحي از اعتماد، بهناشـناس، اهميـت بيشـتري داشـته باشـد. در دادوسـتدهاي مـالي بـا افـراد دليل پذيرش ريسك باالتر در تعامل اينترنت، به

هـاي هايي مانند اعتمـاد بـه نشـانه توان به گونهميهاي مؤثري براي كاهش ريسك ايجاد شده است كه رنتي، سازوكاراينتهـاي ؛ اما در تعامـل اشاره نمود تجاري، اعتماد به شهرت عنوان/ نام شركت يا مؤسسه، اعتماد به فناوري امن مورد استفاده

. سرچشمة آن، ضرورت تعامل بـا كسـاني اسـت كـه تري برخوردار استغيرتجاري، اعتماد همچنان از ريسك بسيار باال شده نيست.شناختهبراي ما يتشان هو

اي از افـراد در شـرايطي گر اين است كه شخص تـا چـه حـد آمـادگي دارد كـه بـا طيـف گسـترده وضعيت اعتماد، بيانكته اشاره شود، نخسـت ايـن كـه پيشـينة ذهنـي و ينجا الزم است به دو ندر ابپيوندد. هابه آنمتفاوت ارتباط ايجاد كند و

هـاي اينترنتـي بـراي كند؛ و ديگر، فضايي است كه سايتهاي ديگر، موقعيت اعتمادآميز را ايجاد مياعتقاد افراد به انسان هـايي كـه كـاربران شده بودن، شهرت، فضاسازي و نيز در نظر گـرفتن شـاخص كنند، مانند شناختهكردن ايجاد مياعتماد

دهند.هاي اينترنتي مورد توجه قرار ميبراي اعتماد به سايتگيـرد. اعتمـاد بـه جـاي نيست؛ اعتماد در درون يك طيف از مقادير جاي مي» 37دويي -دو«برقراري اعتماد فقط مفهومي

يگري مـورد گيرد. يك كرانه باال در اعتماد اين است كه فردي بگويد آن ددويي باشد، در يك طيف قرار مي -اينكه دوتنها بين مردم، بلكه براي هـر ، نهاعتماد است. كرانة پايين، يك طيف از مقادير مربوط به اعتماد قرار دارند. تغييرات كرانه

برداري قـرار اجتماعي مورد بهرههاي فرد بستگي به شرايط وي دارد. هنگامي كه چنين چيزي براي ايجاد انگيزه در شبكه» مـورد اعتمـاد «را يـك نفـر آن اي كـه نقطـه كـردن گـذاري نشـان د بهتر است براي جلـوگيري از رسگيرد، به نظر ميمي ;Gambetta 1990; Marsh 1992كننـد ( به مردم اين امكان را بدهد كه ميزان اعتمادشان را بـه ديگـران بيـان نامند، مي

37. binary


11

Marsh 1994.(

را منتقـل هـا آنهايي مانند: سـايت چگونـه انتظـارات اعتماد آنالين شامل با مقوله«و همكارانش با تأكيد بر اينكه 38بارتپيـدا چگونگي باورپذيري اطالعات سايت، اطمينان به فرامين موجود در سـايت بـه چـه انـدازه اسـت، سـروكار كند، ميهـاي تجـاري در قادرسـازي مشـتريان ين اعتمادسازي كاربران جديد، توانايي سايتكند. آنان دريافتند كه عامل نخستمي

كيف محصول، مديريت اطالعات مربوط به آن و تكميل يك كار خاص است؛ مانند تكميل فراينـد وكسب اطالع از كم ).Bart et al. 2005ثبت سفارش يك كاالي خاص (

سـايت بـا كـرد. يجـاد اپيوستگي را در اعتماد آناليـن نيـز توان اينون اعتماد آفالين، دريافتند كه ميپژوهشگران، با آزمانـدوزي و گذارد. مشتريان با تجربهسود، بر اعتماد تأثير ميو رسيدن به فروش كاالوتغيير ديدگاه مشتري و افزايش خريد

شكل داده و مفاهيم ارتباطي را شفاهي و نوشتاري را در سـطح شـبكه گيرند و اين تجربه اعتماد آنان را خريدشان، ياد مي .ستناديك فرايند را بايد اعتماد آنالين. دهداجتماعي گسترش مي

چه طراحي يك سايت ويژه براي بازديد آنالين مهم است، بايد دانست كه جلب اعتماد كاربر در يك جلسه بازديد، اگر اعتماد است كه در يك چرخة تكـراري و بـا تحقـق شايسـته –يادگيري -كنش -تمادامري نادر است. حلقة بازخورد اع

دهد. معموالً، رشد اعتماد در يك فرايند بازديدهاي مكرر از سايت و كسـب تجربـه ماد را افزايش ميتعهد و شفافيت اعتهـايي در زمينـه پـذيرد. پـژوهش يبازديد برآورده شده، انجام مـ كاربر، و رسيدن به اين باور كه انتظاراتش در طول زمان

هـا مهـم گيـري اعتمـاد، در آن محور آغاز شده است كه آغاز و تداوم تجربـه در شـكل -ارزيابي اعتماد از ديدگاه فرايندبازديد كاربر از ويژه، در اعتماد اوليه، بايد به چگونگي اعتمادسازي در نخستين. به)Urban et al. 2009(تلقي شده است

اش بر روي دانشجويان، دريافت كه اعتمـاد در بـازار آناليـن، سـه بـاور ويـژه را در در مطالعه 39گفمن سايت توجه شود.هـاي ديگـر هـم مـورد تأييـد ). اين عناصر در پژوهشGefen 2002گيرد: راستي، شايستگي/ لياقت، و خيرخواهي (برمي

).Urban et al. 2009قرار گرفته است ( دهـد مي نشان مطالعات. دهندمي هاي كاربران پاسخمدت زمان زيادي است كه در اينترنت به پرسش» هاي توصيهسيستم«

). Sinha and Swearingen 2001دهنـد ( هـاي توصـيه عمـومي تـرجيح مـي هاي دوستانشان را بر سيستمكه مردم توصيهدهنـد هـاي مـورد اعتمـاد را تـرجيح مـي شده از سـوي سيسـتم هاي ارائهدهد كه كاربران توصيههمچنين، شواهد نشان مي

Swearing and Sinha 2001)( و در يك مطالعة ديگر)(Ziegler and Lausen 2004بين اعتماد و مشـابهت ، همبستگي . ك اجتماع آنالين واقعي اثبات شده استكاربر در ي

گيري اعتماد. اندازه3-4بـه بسـط اقـدامات معتبـر و قابـل يبسـتگ يـادي هاي اجتماعي فضاي سايبر، تـا حـد ز دستيابي به وضعيت اعتماد در شبكه

هـاي نظريـه يبندصورتامكان وجود دارد كه به تدوين و دارد. اين يندفرآ يندر ا يردرگ يهاو سازه يرهااطمينان از متغ

38. Bart

39. Gefen


12

ها و متغيرهاي كه به توصـيف پديـدة گيري مناسب سازههاي مديريت مؤثر پرداخت، اما بدون اندازهاصلي و پيشنهاد مدل شده، قابليت تعميم نداشته باشد.پردازند، اين خطر وجود دارد كه دانش توليدمورد نظر مي

شـود. گيري اعتماد استفاده شده و ميها، از هر دو رويكرد كمي و كيفي براي اندازهو استراتژي پژوهشبا توجه به هدف پـذير از ي است. اين روش، تركيبي انعطافهاي كماستفاده از پرسشنامه ،گيري اعتمادهاي اندازهترين روشيكي از رايج

شنامه ي عالوه بر پرسين روش بسيار رايج است. در روش كمدر ا 40هاي گوناگون است. استفاده از مقياس ليكرتعموضوو همكاران در پژوهش خود از شيوة مصـاحبه 41»خوبالت«)، Bakker et alHassanein and Head 20 ;04. 0620(مانند

و 43»وينـگ روزن«و همكـاران و 42»منـون «)؛ و Bolt et al and oKho .0820انـد ( ها استفاده كـرده براي گردآوري دادهروش ). امـا در Menon et al. 2002; Rosenvinge et al. 2003همكاران نيز از شيوة پيمايش تلفنـي بهـره بـرده اسـت (

هاي ، يادداشت(Fisher et al. 2008)پرسشنامه باز هاييوهشها بيشتر است؛ از گيري اعتماد گوناگوني روشي اندازهكيف .Sillence et al، پرسشـنامه بسـته و مصـاحبه ( )Rosenbaum et al. 2008)، مشـاهده ( Sillence et al. 2007bروزانـه (

2007a; Tio et al. 2007 هـا و ايميـل ( سـايت )، اسـتفاده از الگSillence and Briggs et al. 2007b; Iacono and

Weisband 1997 ) و مباحثـة گروهـي ،(Sillence et al. 2004; Marshall and Williams 2006 هـاي ) در پـژوهش است. مربوط به اعتماد استفاده شده

). پيشـينه Cox and Caldwell 2000باشـد ( ت و شـرايط اعتمـاد توانـد بيـانگر وضـعي گيري سـرماية اجتمـاعي مـي اندازهكند. دهد كه اعتماد عنصر زيربنايي ايجاد سرمايه اجتماعي است و منافع اجتماعي دوجانبه را تأمين ميمي ها نشانپژوهش

طـور مسـتقيم بـا سـطوح بـاالي سـرمايه عتمـاد بـه تواند موجب طرح اين فرضيه شود كه سطوح باالي اچنين وضعيتي ميتوصـيف شـود اي سـرمايه اجتمـاعي عنوان عنصر هستهطور عام، بهاجتماعي ارتباط دارد و بالعكس. مادامي كه اعتماد، به

)Putnam 1995) يا شكلي از سرمايه اجتماعي (Seligman 1997 عنـوان خـود سـرمايه اجتمـاعي ( به)، يا حتيLatham

هـا باشـيم. سـنجش هـاي متفـاوتي در مطالعـات و )، آشكار است كه با توجه به ماهيت كيفي اعتماد، شاهد خروجي2000ن هـاي مشـترك جهـاني بـراي تعيـين رابطـة بـي هايي در حوزة ارزشگيري خود از پرسشدر اندازههم 45و بالمي 44يوزه

. )Guenther and Falk, 2000(اي استفاده كردنداجتماعي و ساير پارامترهاي منطقه -اعتماد اجتماعي و شرايط اقتصاديعنوان يك شاخص اميد براي فرد يا گروهي كه حرف، قول، يا بيان شفاهي اعتماد بين فردي را به )Rotter 1980(» روتر«

نشان داد كه كساني كـه در روابـط پژوهش بعد و اعتنا است تعريف كرد. ءوه ديگر برايش قابل اتكاو مكتوبِ فرد يا گركمتـر بـود؛ افـزون بـر ايـن، در مقايسـه بـا هاآنبين فردي اعتماد بيشتري دارند، احتمال به دروغ، تقلب و دستبرد در بين

40. Likert

41. Bolt Khoo

42. Menon

43. Rosenvinge

44. Hughes

45. Bellamy


13

ي اعتماد بـاالتر، كمتـر ناراضـي و ناسـازگار بودنـد و بـه كساني كه در روابط بين فردي اعتماد كمتري داشتند، افراد دارا بودند. دنبال دوستي و خيرخواهي احتمال بيشتر به

د، نخست جهت اعتماد، و دوم مقادير اعتماد است. روشن است كه بـه بيـان اي حضور دارنگيري، دو عنصر پايهدر اندازهها بر روي كشف و پيمايش، تالش ن فاصله اين دو است و محاسبهنيست بلكه از عددي در اي 1يا 0رياضي، اعتماد الزاماً

و تفسير اين عدد است.

. جهت و مقادير اعتماد4نمودار

ي گوناگون، متفاوت باشد و ها و سازوكارهاوضعيت ها/هاي اعتماد، موقعيتتواند با توجه به گونهگيري اعتماد مياندازهمعمـوالً اعتمـاد در وب بـه شـكل سـاختارهاي تشـخيص گرا،تو كمي تكنيكيبار آورد. در رويكرد نتايج متفاوتي نيز به

گـردد. هاي موجود، ميزان اعتماد به شكل يك عدد يا به شكل فازي مشخص ميشود و بر اساس مدلمطرح مي 46هويتگيـرد. يكـي از هاي كمـي، ماننـد بسـامد اسـتناد انجـام مـي ماد در اين رويكرد، مبتني بر دادههاي اعتسازي الگوريتمپياده 47»تحليـل شـبكه «روش هاي رياضي و محاسـباتي مدل ازاستفاده گيري اعتماد در اين نگرش،هاي متداول در اندازهشيوههـاي موجوديـت بـين و محاسـبة كـنش ود هاي موجروي داده عمليات بربه گيري، متكي . دستاورد اين روش اندازهاست

و بـا اسـتفاده از ميـانگين )Golbeck 2005(پيشـنهاد شـد 48»گلبـك « توسط كه اعتماد محاسباتي مدل درون شبكه است. كند، از آن جمله است.مقادير اعتماد را محاسبه مي» هاگره« هايوزني مقادير اعتماد و تكيه بر اتصال

توان به بيشتر مـردم آيا شما بر اين باوريد كه مي«شود: هاي استاندارد انجام ميبا پرسش گيري اعتماداندازهها، يمايشدر پهـاي ايـن پرسـش، بـيش از چهـار دهـه در پيمـايش » كنيـد؟ اعتماد كرد، يا آيا شما در مـراودة بـا مـردم خيلـي دقـت مـي

توانـد مـي بـراي سـنجش اعتمـاد هـاي كلـي رح چنـين پرسـش هاي پژوهشي مطرح شـده اسـت. در حـالي كـه طـ مؤسسه ). (Uslaner 2001, 5باشد برانگيز بحثگيري متفاوتي هاي اندازهانواع گوناگون اعتماد، نيازمند شيوهيك مقياس واحد قابل اعتماد نيست و گيري اعتماد بااندازه

46. authentication

47. network analysis

48. Golbeck

اعتماد كامل اعتمادي كاملبي مقادير اعتماد: تغييرات تدريجي سطح اعتماد

- +

اعتماد اعتمادديبي

- +

جهت اعتماد: تغييرات متقارن سطح اعتماد


14

هاي با مقياس -51، و خيرخواهي50، اطمينان49شايستگي -از اجزاي اصلي اعتماد ). با استفادهMorrone et al. 2009است ( .ساختتري فراهم گيري قويرا براي اندازهتواند شرايط ، ميهاآنچندگانه براي هركدام از

سايبر فضاي. 4، 1389دانـد (بـل تعريف اين مقوله پيچيـده را مـي » يويد بلد«با توجه به تفاوت رويكردهاي موجود دربارة فضاي سايبر،

كنـد از فضاي سايبر اشـاره مـي 52»مايكل بنديكت«هاي تفسير فضاي سايبر، به توصيف )؛ وي ضمن اشاره به گونه22-23 كه جالب توجه است:

ان خلـق و نگهـداري فضاي سايبر: يك دنياي جديد، يك دنياي موازي است كه با خطوط ارتباطي و كامپيوترهـاي جهـ «ها و عامليت ديگـري انسـاني شـكل ها، سرگرميها، شاخصشود. دنيايي كه در آن تردد جهاني دانش، رموز، سنجشميگيرد. تاكنون، هرگز بر روي زمين ديده نشده اسـت كـه امـور ديـدني، صـداها و حضـورها در يـك روشـنايي عظـيم مي

». الكترونيك شكوفا شوندهـاي گذشـتة توانيم رؤياپردازيرو نمير، همواره عناصر تخيل و تجربه را همراه خود داشته است. از اينتعابير فضاي سايب Bell(»ديويـد بـل «گـوي هاي آميخته با خيالِ كنوني دربارة فضاي سايبر ناديده بگيريم. ديدگاه داستاندور را از واقعيت

كـردن دنبـال شـفاف و مسـتدل با طراحي چند سناريو، به ندبعدي از فضاي سايبر است. ويبه حاوي بياني چ )6-7 ,2001 »:تعريف فضاي سايبر پيچيده است«سخن خود است كه:

o افزاري هاي سخت(در حوزه هاآنها و كامپيوتر، سير تكامل يتكنولوژفضاي سايبر، به مثابه بازگويي تاريخ گيري فضاي سايبر.در شكل هاآنافزاري) و نقش و نرم

o فضاي سايبر، به معناي بيان نقش اينترنت، روند تكامل و سازوكارها و ابزارهاي آن در دسترسي كـاربران بـه در همة ابعاد. دادوستدفضاي نوين تعامل و

o را دارا بـوده محـيط تعـاملي و » هـا موجوديـت «سازي كه توانايي شبيه 53فضاي سايبر، به مثابه واقعيت مجازي دهد. را نويد مي ورسازغوطه

o فضاي سايبر، به معناي بيان رابطة تنگاتنگ تكنولوژي و متغيرهاي سياسي، اقتصادي و اجتمـاعي كـه اسـاسنهند. اين تفسير از فضاي سايبر به مقولة مالكيت، مديريت اطالعـات، كنتـرل، داري را بنيان ميجامعة سرمايه

د.پردازدسترسي، دارا و ندار، و دمكراسي ميo بيان آزادانه و انباشت ثروت«و نه صرفاً ينكارآفرفضاي سايبر، به مثابه فضاي كار و .«

49. competence

50. confidence

51. benevolence

52. Michael Benedikt

53. virtual reality


15

o در ساختن و تكامل فضاي سايبر نمادين. 54عنوان بازخواني نقش سايبرپانكفضاي سايبر، به در انتها اين پرسـش را هاي سايبري شايد، براي تبيين مفهوم فضاي سايبر، با توجه به شيوة روايت وي از مقوله»بل«تالش

، از ارائـه تعريـف مفهـوم فضاي سايبر چيست؟ وي عليـرغم كوشـش بـراي فضاسـازي بـراي ايـن «پيش روي بگذارد كه كند مانع او شده باشد.كه بدان اشاره مي» پيچيدگي«زند. شايد مشخص سرباز مي

ني و فضاي سايبر نگريسته و آغاز اين ماجراهـايي هاي ذهاز منظر روانشناسي، از نگاهي عميق به پيوند بين فعاليت» سولر«بـراي درك و دانـد و معتقـد اسـت هـاي سـايبري مـي كردن و برقراري ارتباط با موجوديـت » كليك«رؤيايي را از لحظة

اين وي بر . يابيني را مورد توجه قرار دادؤيا و رؤشناسي خواب، ربايد از ديدگاه روان »بصري ةتجرب«آشنايي بيشتر با اين ي معنـاي توانـد دربـاره هـم نزديـك كـرده اسـت و مـي هاي آگاهانه و ناآگاهانـه را بـه مرزهاي بين واقعيتباور است كه

توانـد ي كه فقط در خـواب و تصـورات ذهنـي مـي اگونهيارؤ يهاحالت )Suler 2004(هايي به ما بگويد. چيز »واقعيت«حـاكم بـر قـوانين تواننـد از مـي دهد. زيرا كـاربران در آن رخ مي تريگستردهسايبر در حد در فضاي وجود داشته باشد،

يگـر داز مكاني به مكـان در فضاي سايبر توانندمي 55درگاهي ها تنها با يك كليك ساده بر رويروند. آن فضاي فيزيكيداشـته كـه بـراي اثبـات حركـت فـرد وجـود يا هيچ عاملي ،هاپاها يا چرخشي در چرخاينكه نياز به حركت بدون، بروند باشد.

، روابط دروني، اجتمـاعي 56شبكه -بازيگرها، و نظرية هايي چون تكاپوشناسي گروهشناسي نيز با نظريهانديشمندان جامعهلعـة هـاي فرهنگـي و مطا شناسان نيز با تأكيـد بـر جنبـه مردمد. ندهيمورد مطالعه قرار مرا و ساخت اجتماعي فضاي سايبر

نگرند. به پديدة فضاي سايبر مي يروابط متقابل درون نظام فرهنگمحصول عنوانبه رفتار انسان)، مـا Libicki 2009, 6هسـتند ( ٥٧داربراي چنين تفسـيرهايي، كـه بعضـاً كـش » فضاي سايبر«با وجود مستعدبودن مفهوم دهـيم، ماننـد كه در پيوند با اين پژوهش قابل بررسي هستند، مورد توجه قـرار مـي يهاييژگيفضاي سايبر را با تأكيد بر و

هاي اجتماعي.فضاي تعامل اجتماعي، اعتمادسازي، و كنشگري مبتني بر اعتماد در شبكه

هاي اجتماعي در فضاي سايبرشبكه هايسايت. 5مـاعي، هـاي اجت . شبكهگيرنداجتماعي مورد بحث قرار ميافزار و نرم 2ذيل مقولة وب اجتماعي معموالً هاي شبكهيتسا

منحصـر خصوصـيت افزارهاي اجتماعي رونق يافتنـد. و پيشرفت در حوزة توليد نرم 2ها با پيدايش وبها و وبالگويكي هـاي يتسـا روي تعامـل جنبـة يـك .اسـت سـازي اجتمـاعي و سـازي شخصـي بين ارتباطسايبري، اجتماعي شبكة فردبه

سـايت )(Boyd and Ellison 2007» اليسـون «و » بويد«از نظر .هستند افراد شروع نقطه كه است اين اجتماعي يهاشبكهپروفايل عمومي در محدودة سيستم ايجـاد -1دهد: شبكة اجتماعي عبارتند از خدمات مبتني بر وب كه به افراد امكان مي

مشـاهده و گـردش فهرسـت -3 ، ور كاربران و اينكه با چه كسـاني مـرتبط هسـتند فـراهم نمايـد فهرستي از ساي -2، كنند

54. Cyberpunkكردن يك نقشة شناختي از اين تعامل استتخيلي كه به بيان رابطة انسان و كامپيوتر فراهم -ادبيات علمي.

55. doorway

56. actor-network theory

57. plastic


16

شـود، و ايـن دو چنـين در گفتمـان عمـومي پديـدار مـي هاي شبكة اجتماعي هـم يتساارتباطات در درون سيستم. مفهوم گيرند.مفهوم اغلب به جاي يكديگر مورد استفاده قرار مي

بـودن بهـره داند. وي علت اين نارسايي را بيرا مبهم و نارسا مي» سايت شبكة اجتماعي« مفهوم (Fuchs 2009, 9)فوكس يـا هـايي دليـل چنـين تعـارض بـه دانـد. هاي تئـوري اجتمـاعي مـي از بنيان» شبكه اجتماعي سايت«ي مربوط به هاپژوهشهـاي (سـكوهاي) پالتفـورم شـبكة اجتمـاعي، سـايت «كند: مي نهادچنين تعريفي را پيش ،هايي در تعاريف موجودنارساييكم، به كاربر ، دست كه يطورهاي ارتباطي را يكپارچه نموده، بهيتكنولوژكه انواع گوناگون رسانه، اطالعات و هستند

، فحه نمايش دهـد در ص را وي مورد نظر پيوندها يا فهرست پيوندهايامكان ايجاد پروفايلي كه معرف كاربر باشد بدهد، ». امكان ارتباط با پيوندهاي كاربران موجود در فهرست و ارتباط بين كاربران را فراهم نمايد

روي بـر شخصي سايت يكاوقات شامل گاهيهستند كه شخصي هاييلپروفا اجتماعي ةشبك هايسايت در تعامل پاية بـه قـانون . اسـت شفافيت و آگاهي مداپي اجتماعي ايهشبكه هاييتسا در ارتباطات .شوديم اجتماعي شبكه سايت يك. هـر كنيـد يارتباط برقرار م ديگرانخود، با شخصيصفحه رسانيروزبه ياتوسعه و ويرايش، با شما كه است صورتاين

شـود كـه فضـاي تعامـل را در بـين كـاربران ايجـاد كنـد و مبنـاي اي طراحـي و اجـرا مـي شبكة اجتماعي، به شيوه سايتهاي آنالين شود. براي نيل به چنين مقصودي نياز به ابزارهايي دارد كه بستر تعامل را فراهم يري جماعت/ جماعتگشكل

است. مهيا شده، چنين فضاي را براي كنشگري ايجاد كرده 2كند. ابزارهايي كه با پديدة موسوم به وب محور. -محور و (ب) محتوا -) پروفايل(الف ممكن است به دو شكل اصلي باشد: ،هاي اجتماعيهاي شبكهايتس

هـاي صـفحه پيرامـون هـا يـت فعالمحور،كـانون هـاي پروفايـل هاي شبكهدر سايتها. يلپروفاهاي اجتماعي مبتني بر شبكه ييهـا نمونـه اسپيس، و ماي بوكيسف. گيرديمهر عضو شكل هاييشگراق و ئ، عالهايتفعالمربوط به حاوي اطالعات

كـه آورديمـ وجـود بـه را فرصـت ايـن ،شخصـي پروفايـل يك يا و وب شخصي صفحه يكها هستند. بكهاز اين نوع ش ايجـاد خـود دلخـواه متـون يا و يوندهاپ ،هايلمف ،هاعكس مانند دلخواه محتوي با را خود دلخواه صفحات بتوانند كاربران . نمايد تعيين را خود صفحه نماي و امحتو ردف كه كنديم فراهم سازيشخصي براي را فرصت اين ها،يلپروفا. كننددر داراي جايگـاه مهمـي هـا، پروفايـل كـاربران در عـين حـال كـه شـبكه در ايـن . هاي اجتمـاعي مبتنـي بـر محتـوا شبكههـا اسـت؛ گونـه شـبكه اي از ايـن نمونـه 58گيري ارتباطات هستند، اما نقش ثانويه در ارسال محتوا دارند. شبكة فليكرشكلگيرد و اعضاء شبكه براي ارسال تصوير جديد، شده شكل مي، پيرامون تصاوير درج59هايياطات و يادداشت، ارتبهاگروههاي خود يا ارتباط با ساير اعضا، نخست بايد خود را به شبكه معرفي كنند، يعني از پروفايلي كـه قـبالً بـراي يدگاهددرج

در ايجـاد ارتبـاط بـين اعضـاء نقـش محـوري ،محتـوا ، سـان ينبـد . ده كننداستفااند، براي ورود به شبكه خود ايجاد كرده .شودهاي كاربران پيوند ايجاد مييلپروفاها ايفا نموده و بين محتواي موجود و گونه شبكهاينهاي موجود در فضـاي وب، بـراي كـاربران ايـن امكـان را فـراهم برخي از پالتفورم. هاي اجتماعيهاي ديگر شبكهگونههـاي اجتمـاعي در مقيـاس كوچـك پيرامـون عالئـق و كنند كه براي خـود فضـاي اختصاصـي ايجـاد نمـوده و شـبكه مي

58. Flickr

59. comment


17

هاي خود ايجاد كنند و ديگران را به پيوستن به آن ترغيب كنند. يتفعال

هاي فضاي سايبرماهيت و فرايند روابط در شبكه .6توانـد ) ميهاآنو مانند يگر (تبادل پيام، مشاركت در رويدادها، زماني بين كاربران، با اطالعات د -تركيب روابط فضايي

دربارة روابـط در فضـاي سـايبر مطـرح )(Kebler 2010» كبلر«هايي كه با استفاده از گزارهزدايي كند. از اين روابط ابهامآناليـن هاي اجتمـاعي ناسانه روابط در شبكهشويژگي هستيتوان شناخت ماهيت اين روابط را موكول درك كند، ميمي

هـاي اجتمـاعي سـايبر وجـود داشـته باشـد، مسـتقل از توانـد در شـبكه هاي روابطي كه ميما به درك انواع تفاوت است.هنگامي كـه از دنيـاي واقعـي بـه جهـان روابـط سـايبري ريم. بايد آشكار شود كه در محيط فيزيكي، نياز دا هاآنواقعيت

ها هاي اجتماعي، نوعاً فقط امكان تمايز خيلي چشمگير بين انواع تماسدهيم؟ شبكهه اطالعاتي را از دست ميرويم چميگر انواع گوناگون روابـط بـين دادن اطالعات، كه در اصل بياندهد. روشن است كه اين نتايج در موضوع از دسترا مي

تقليل يافته است. هاي آنالين مردم است، به تعداد محدودي از انواع تماسهويـت يـك ي ديگري است كـه نيازمنـد تأمـل اسـت. هاي مجازي، نكتهدر برابر هويت هاي دنياي واقعيهويت

هاي درون شبكه دارد. شمار مفهوم ذاتاً وابسته به فضا و زمان است، هر عضو شبكه اجتماعي جايگاهي در فعاليتافـزايش اسـت. سرعت در حـال دهد بهشان را مييكنونمكان جوامع آناليني كه به كاربران امكان آشكار كردن

اعتماد، شناخت تعامل كاربران است. در زندگي واقعي، تاحدودي اين موضوع از راه تعامل مسـتقيم نكتة مهم در شود. هاي ديجيتالي، اين شناخت ميسر مييا فيزيكي، شدني است. در فضاي سايبر، از طريق هويت

تحليل مدل و نظري چهارچوب. 7

اي واحـد از اعتمـاد بيشتر مطالعـات بـر روي گونـه تواند بسيار گسترده باشد، انداز ايجاد فرهنگ اعتماد ميكه چشمبا اين، رفـاه و حمايـت از هـاي مـدني هـاي مـرتبط بـا رفتـار اعتمادسـاز در فعاليـت آزمـون نظريـه و از آن بـراي تمركز نمـوده

شـناختي اعتمـاد را هاي رويكرد روانمدل و همكارانش 60»لويسكي« ).glehart 1988Inساالري استفاده شده است (مردمعنـوان دو قطـب متضـاد تلقـي اعتمـادي را بـه ، كه اعتماد و بي61عديب: نخست، مدل تكاندهبندي كرددر سه مقوله دسته

، كـه 63داند؛ سوم، مدل متحـول عد مستقل و جدا از هم ميدو ب اعتمادي را، كه اعتماد و بي62عديكند؛ دوم، مدل دو بميشـود خـوش تحـول مـي گيـرد و دسـت خـود مـي هاي گونـاگوني بـه گويد اعتماد در طول زمان و در مسير رشد شكلمي

)Lewicki, Tomlinson and Gillespie 2006.( »هاي مطرح دربارة اعتماد و علل شكل، ديدگاه»يجهانگير«و » معيدفرهـا بـر هاي آناند و كنشها موجوداتي معقول پنداشته شده. در ديدگاه اول، انسانكننديم يمگيري آن را به دو دسته تقس

ته و بـراي عد انسان يعني عقل و احساس مورد توجه قرار گرفاما در ديدگاه دوم هر دو ب .شوديم اين اساس تبيين و تفسير

60. Lewicki

61. unidimensional model

62. two-dimensional model

63. transformational model


18

ها در يك اين كنش و هم اعتقاد براين است كه شوديها هم وجهي ارادي، داوطلبانه و معقول درنظر گرفته مانسان كنش گيرند.) انجام مييهنجاري (احساس -قالب اجتماعي

»ريسـك «بـاور اسـت كـه اعتمـاد متضـمن ان) بـراين (دويچ، كلمن، جانسون، هومنز، پيرس، و ماير و همكارديدگاه اول دهـد. ريسك كـنش، يـا عـدم كـنش ديگـران قـرار مـي كردن خود را در معرض طرف، با اعتمادمعنا كه يكبديناست.

. در ديـدگاه اول، در يـك رابطـه داننـد ياد مـ را هسته مركزي اعتمـ » حسن ظن«)، ديدگاه دوم (دوركيم، گيدنز، و چلبيكـردن . در اين رابطه هـردو طـرف در دنبـال شوندهاعتماد و كنندهمبتني بر اعتماد، حداقل دو طرف شركت دارند: اعتماد

سـو، بـه در اين حالـت، اعتمـاد در يـك اين دو است. متقابل ميان هاييسكمنافع خود هدفمند هستند و اعتماد، حاصل ر؛ معيـدفر و جهـانگيري Mayer et al. 1995; Lewicki and Bunker 1996خواهـد بـود ( تأمين منافع طرف ديگر معناي هـا اسـت. در ظن در روابط طرفين و واگذاري منابع به آن طلبانه و حسندر ديدگاه دوم، اعتماد حاصل كنش داو ).1388

ديگـران گيرنـد (كتـابي و ها مـورد توجـه قـرار مـي ارزشها، تغييرات اجتماعي، فرايندها، هنجارها و اين ديدگاه، ساخت1389 .(

همچنـين ؛شدند قائلبيني تمايز نفس، همكاري و قابليت پيشماد بهبين مفاهيمي چون اعت در مدل خودو ديگران 64»ماير«ن اعتمـاد در يبـراي تبيـ ،»مـاير «فردي مدل بين. تفاوت گذاردند آن اعتماد و خود اعتماد و پيامدهاي داد و نتيجةبرونبين

(زوجي) اعتماد و سطح درك ريسك، در 65اين مدل سطح دوتايي . در)1387؛ پناهي Cyster 2005سازمان ساخته شد (كنند كه اعتمـاد متضـمن ريسـك د. آنان اشاره ميشپذيري شود را مطرح وضعيتي كه در رابطة دوجانبه، منجر به ريسك

. مـدل دهـد كنش ديگران قرار ميكردن خود را در معرض ريسك كنش، يا عدم طرف، با اعتمادمعنا كه يكاست. بدينهـا را كننده و اعتمادشونده است و عوامـل مـؤثر بـر آن شده، مبتني بر مجموعة سازمان كه شامل دو طرف، اعتمادطراحي

كننـده از ايـن مـدل داراي برداشـتي پويـا از اعتمـاد اسـت. درك اعتمـاد ).Cyster 2005مـورد توجـه قـرار داده اسـت ( چنين، در صـورتي كـه نتيجـه مطلـوب يابد. همكردن، افزايش ميه نتايج مطلوبِ ناشي از ريسكاعتمادشونده با رسيدن ب

» ماير«گذارد. مستقيم بر رفتار تأثير مي طوربهشدن در روند اعتمادسازي، يابد. نتايج درگيراعتماد كاهش مي نباشد، ميزان ).Mayer et al. 1995دانند (مييم بر اعتماد و همكارانش، نتيجة رفتار اعتمادسازي را داراي تأثير غيرمستق

اهميت و داراي بيشـترين اسـتناد دربـارة سرشـت و پويـايي درونـي اعتمـاد مربـوط بـه مـدل يكي از رويكردهاي درخور دهـد كـه رفتـار ) نشـان مـي 5). طـرح كلـي ايـن مـدل (نمـودار McKnight and Chervany 2001، اسـت ( 66نايـت مك

است. هاي مرتبط با اعتمادآميز، برآمده از روابط بين سازهاعتماد

64. Mayer

65. dyadic

66. McKnight


19

)McKnight and Chervany 2001هاي اعتماد (: روابط بين سازهنايت. طرح كلي مدل مك5نمودار

رفتار اعتمادآميز ريشه در عزم به اعتماد دارد، و عزم نيز ريشه در باور و انديشة اعتمادآميز دارد كه طي فرايندهاي خـاص هاي مربوط به باور درستي بر روي آن تأكيد شده است، تمايز بين مؤلفهبه» نايتمك«گيرند. آنچه در مدل خود شكل مي

هـاي موقعيـت و سيسـتم در بـروز رفتـار اعتماد است. همچنـين بـه نقـش مؤلفـه «در بر تصميم هاي رفتاري و مبتنيو جنبهاين مدل از جامعيت نسبي برخوردار است، زيرا چند جنبه مهم و برخـي از تعـامالت دوجانبـه اعتمادآميز توجه شده است.

را مورد توجه قرار داده است. هاآندو وجـود فـردي مسـتلزم اعتمـاد بـين پـردازد. مي» فرديبين اعتماد«به مقولة ،واجد اهميت ديگر در حوزه اعتماد نظريةشونده. ايـن نـوع از ديگر اعتماداست و در سوي كنندهاعتمادسو، است، كه با يكديگر تعامل داشته باشند. در يك طرف

ان خاطر، و امنيت با توجه به درجة اعتماد، انتظاري است كه از رفتار آيندة فرد ديگر وجود دارد و احساس آرامش، اطمينفردي، انتظار موجود در يك فرد يا گروه كـه متكـي بـه اعتماد بين ). در Kassebaum 2004, 21اعتماد و دامنة ريسك (

). Rotter 1967, 651اظهارات، سخنان، تعهد شفاهي يا مكتوب فرد يا گروه ديگر است (و اعتمادشـونده) اعتمادكننـده فردي، بر اساس چهارچوبي است كه پاية آن رفتار متقابـل طـرفين ( فرايند اعتمادسازي بين

گردد.پذيري اعتماد ميطلبانه، و عمل برخالف انتظارات، موجب آسيبي فرصترفتارهااست.

رفتار اعتمادآميز

عزم اعتمادآميز

باورهاي اعتمادآميز اعتماد سيستم

تصميم بنا به

موقعيت در زمينة

اعتمادفرايندهاي اعتماد خواستي/تمايلي

گيري باور شكل


20

(Mayer et al. 1995, 715)فردي ي يكپارچه اعتماد بين. مدل مفهوم6نمودار

عنـوان يـك عنصـر ميـانجي بـر كننـده بـه اعتماد تمايل شود،فردي ديده ميكه در مدل مفهومي اعتماد در سطح بين چنان كننـده اعتمادبه عوامل: توانايي (صالحيت و توانايي گذارد. بدين معنا كه اگر اعتماد با توجه اعتماد و عوامل آن تأثير مي

براي برآوردن نيازهاي طرف مقابل)، خيرخواهي (خدمت بدون انتظار منفعت، تعلق خاطر خالصانه)، و تماميت (پـذيرش شود و بالعكس. با توجه با برداشت كليت وفاداري و صداقت طرف مقابل) باشد، سهم تمايل شخصي در اعتماد كمتر مي

كنـد. پيامـدهاي ايـن فراينـد بـر گيـري مـي منفعت، تصميم -از طرف مقابل و محاسبة ريسك اعتماد و هزينه كنندهعتمادا گذارد.از عواملي كه منجر به اعتماد او شده است تأثير مي كنندهاعتمادگيري و ميزان درستي برآوردهاي تصميم

هـا، و اخـتالف فصـل وي درك بهتر پويايي همكـاري و رقابـت، حـل انگيزي را برافردي امكان شگفت مطالعه اعتماد بين) Kramer 1999). كرامر (Lewicki et al. 2006ها قرار داد (تسهيل مبادالت اقتصادي، در دسترس محققان امور سازمان

:دهدمي يه را بيشتر مورد توجه قراردر مطالعة اعتماد، دو رورفتـار عنـوان يـك و اعتمـاد را بـه (تمركز بـر رفتـار قابـل مشـاهده) پردازد اي كه به جنبة رفتاري اعتماد مينخست، رويه

هـاي شـناختي و (فراينـد شـناختي اي كه به جنبة روانكند؛ دوم، رويهها تلقي ميمنطقي، مانند همكاري در بازي -يانتخابفـرديِ مـرتبط بـه اعتمـاد را درك كنـد، ماننـد انتظـارات، هاي پيچيدة بـين كند وضعيتتوجه نموده و تالش ميفي) عاط

شـود. رويكـرد در اين رويكرد فـرض بـر ايـن اسـت كـه تفكـر منطقـي بـه عمـل منجـر مـي تمايالت، تأثيرات و حاالت.اگرچـه ايـن دهـد. انتظارات و تأثير را مورد توجه قرار ميويژه باورها، شناختي، نگاه به گذشته دارد و علت عمل، بهروان

غيرقابـل تشـخيص باشـند، امـا راهنمـاي كـاري مشخصـي را بـراي دو رويه ممكن اسـت در سـطح رفتـار قابـل مشـاهده، Lewicki)» بـانكر «و » لويسـكي . «نمايـد مـي پژوهشگران اعتماد در زمينة پويايي زيربنايي و عناصر علت و معلولي فراهم

تماد كنندهاعتمايل

تماميت

پيامدها

درك ريسك

خيرخواهي اعتماد پذيري در روابطريسك

توانايي

عوامل موجد درك


21

and Bunker 1996) هـاي مختلـف، از سـوي تعـداد سازي مطالعة اعتماد، در رشتهكه با وجود اين كه مدل بر اين باورند .زيادي از انديشمندان زيادي مورد توجه قرار گرفته و منجر به انباشتگي دانش قابل توجهي در اين زمينه گرديده است

شـناختي، مـورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت. افـزون بـر ايـن، عنـوان حـالتي روان كردن اعتماد، به مفهومي در اين پژوهش،تواند تأثير عملي مثبت بـر رفتـار در دهد كه تمايل به اعتماد نيز مي) نشان ميColquitt et al. 2007هاي گذشته (پژوهش ايبر بگذارد. اجتماعي در فضاي س هايشبكه

نظري پژوهش الگوي. 7نمودار

فهرست منابع

شناسان.ترجمه مسعود كوثري و حسين حسني. تهران: انتشارات جامعه هاي سايبر.درآمدي بر فرهنگ .)1389(بل، ديويد . تهران: نشر دوران.شناسي و علوم تربيتيهاي تحقيق در روانروش .)1384(بيابانگرد، اسماعيل

.103-88اعتماد و اعتماد سازي در سازمان. پيك نور، سال هفتم، شمارة چهارم، .)1387(ي، بالل پناه . تهران: انتشارات سمت.شناسيهاي جامعهنظريه. )1369(عباستوسلي، غالم

نامه كارشناسي پايان آن بر افزايش اعتماد مشتري. يرسايبر و تأث يررسي اقدامات امنيتي در فضا) ب1387(سميه دهقاني فيروزآبادي، .ITارشد، دانشگاه شيراز، دانشكده

ثر بر آن در مراكز ؤو عوامل م يسنجش اعتماد اجتماع) 1389(و ستار صادقي قاسمي، مهدي اديبي سده، وحيد ،كتابي، محمود .)1389(زمستان 4ماره ش، 21دوره ،شناسي كاربردي. فصلنامه جامعهيچهارمحال بختيار يهاشهرستان

. ترجمه ناصر موفقيان. تهران: نشر ني.تجدد و تشخص: جامعه و هويت شخصي در عصر جديد ).1378(دنز، آنتونيگي

اعتماد معيارهاي /هاشاخص

فضاي فيزيكي/ واقعي

سايبرفضاي

اعتماد بر مبتني رفتار

هاي ارتباطي و اطالعاتيشناخت فناوري

گذاريسطح مبادله و اشتراك

مفهومي گسترة

اعتماد اجتماعي

اعتماد در فضاي سايبر

هاي شبكه اجتماعيدر سايتاعتماد


22

نامه كارشناسي شناسايي عوامل مؤثر بر ايجاد اعتماد به تجارت الكترونيكي در مشتريان ايراني. پايان ).1378( مؤمن كاشاني، نوشين انشكده علوم اجتماعي و اقتصادي.السالم، داارشد، دانشگاه الزهراء عليه

يافته و عوامل اجتماعي مؤثر بر آن مطالعه: موردي شهر اروميه. اعتماد اجتماعي تعميم ).1388(پرويز جهانگيريو ،معيدفر، سعيد .67- 47، 1، بهار 1، شمارة 1دانشنامة علوم اجتماعي. دورة

رات دانشگاه تهران.. تهران: انتشاهاي آماراصول و روش ).1371(نصفت، مرتضي سروش. ات. تهران: انتشاريامام يد. ترجمه كاووس سهاي جمعيتحقيق در رسانه ).1384(آر دومينيكو جوزف ،ويمر، راجردي

Adali, S., Escriva, R., Goldberg, M. K., Hayvanovych, M., Magdon- Ismail, M., Szymanski, B. K., Wallace, W. A.( 2010). Measuring Behavioral Trust in Social Networks. 2010. IEEE International Conference on (Trust).

Bakir, Vian and Barlow, David M. (2007). The Age of Suspicion. In Communication in The Age of Suspicion: Trust and the Media. Great Britain: Palgrave Macmillan.

Bakker, M., R.T.A.J. Leenders, S.M. Gabby, J. Kratzer and J.M.L. Van Engelen. (2006). Is trust really social capital? Knowledge sharing in product development projects. Learning Organization, 13 (6): p. 594-605.

Bart, Yakov, Venkatesh Shankar, Fareena Sultan, and Glen L. Urban (2005). “Are the Drivers and Role of Online Trust the Same for All Web Sites and Consumers?,” A Large-Scale Exploratory Empirical Study. Journal of Marketing, 69 (4), 133–52. Bell, David (2001). An Introduction to Cybercultures. London: Routledge.

Boyd, d. m., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), article 11. http://jcmc.indiana.edu/vol13/issue1/boyd.ellison.html (accessed Feb. 23, 2010)

Carnevale, D. G. & Wechsler, B.(1992). Trust in the public sector: Individual and organizational determinants. Administration & Society, 23: 471-494.

Clark, M. C., & Payne, R. L. (1997). The nature and structure of workers’ trust in management. Journal of Organizational Behavior, 18, 802-224.

Cook, K. (ed) (2001). Trust in Society. Russell Sage Foundation, New York.

Cox, E. and Caldwell, P. (2000). Making policy social. In I. Winter (Ed.) Social capital and public policy in Australia. Melbourne: Australian Institute of Family Studies.

Cummings, L. L., & Bromiley, P. (1996). The Organizational Trust Inventory (OTI): Development and validation. In R. M. Kramer & T. R. Tyler (Eds.) Trust in organizations: 302-330. Thousand Oaks, CA: Sage.

Fisher, J., F. Burstein, K. Lynch and K. Lazarenko ( 2008). "Usability plus usefulness = trust": an exploratory study of Australian health web sites. Internet Research, 18 (5): p. 477-498.

Frankel, Mark S. (1999). Ethical and Legal Aspects of Human Subjects Research on the Internet. A report of a Workshop, Washington, DC. http://www.aaas.org/spp/sfrl/projects/intres/report.pdf (accessed Feb. 23, 2012).

Fuchs, Christian (2009). Social Networking Sites and the Surveillance Society. Austria Vienna, Forschungsgruppe Unified Theory of Information (Research GroupUnified Theory of Information. Gambetta, Diego (1990). "Can We Trust?" Chapter 13 in Trust, Gambetta, Diego (ed). Blackwell.

Gefen, D., Karahanna, E., & Straub, D. W. (2003). Trust and TAM in online shopping: an integrated model. Management Information Systems Quarterly, 27 (1), 51–90.

Gefen, David (2002). “Reflections on the Dimensions of Trust and Trustworthiness Among Online Consumers,” ACM SIGMIS Database, 33 (3), 38–53.

Giffin, K. (1967). The contribution of studies of source credibility to a theory of interpersonal trust in the communication process. Psychological Bulletin, 68 (2): 104-120.


23

Golbeck, J. (2005). Computing and Applying Trust in Web-based Social Networks. Unpublished doctoral dissertation, University of Maryland, College Park.

Golbeck, Jennifer (2009). Trust and Nuanced Profile Similarity in Online Social Networks. ACM Transactions on the Web, 3 (4), 1–33.

Goldberg, L. R. (1990) A broad-bandwidth, public domain, personality inventory measuring the lower-level facets of several five-factor models. In I. Mervielde, I. Deary, F. De Fruyt, & F. Ostendorf (Eds.) Personality Psychology in Europe, 7, 7-28. Tilburg, The Netherlands: Tilburg University Press. International Personality Item Pool.

Guenther, J and Falk, I. (2000) Measuring trust and community capacity - social capital for the common good in Discussion Paper Series - Centre for Research and Learning in Regional Australia., February.

Hampton, Keith; Goulet, Lauren Sessions; Rainie, Lee and Purcell, Kristen (2011) Social networking sites and our lives. http://www.pewinternet.org/~/media//Files/Reports/2011/PIP%20-%20Social%20networking%20sites%20and%20our%20lives.pdf (accessed Jul. 4, 2012).

Hardin, R. (2002) Trust and Trustworthiness. Russell Sage Foundation, New York .

Hassanein, K. S. and M. M. Head. (2004) Building Trust Through Socially Rich Web Interfaces. in the Second Annual Conference on Privacy, Security, and Trust (PST'2004). Fredericton, Canada.

Iacono, C.S. and S. Weisband. 1997. Developing trust in virtual teams. in System Sciences, 1997, Proceedings of the Thirtieth Hawaii International Conference on.

Inglehart, Ronald (1988) The Renaissance of Political Culture. The American Political Science Review, Vol. 82, No. 4. (Dec., 1988), pp. 1203-1230.

Johnson, Henric; Lavesson, Niklas; Zhao, Haifeng; Wu, Shyhtsun Felix. (2011) On the Concept of Trust in Online Social Networks. In Trustworthy Internet. Blefari-Melazzi, Nicola; Bianchi, Giuseppe; Salgarelli, Luca (Eds.) 143-157.

Kale, Anubhav. (2007) Modeling Trust and Influence on Blogosphere using Link Polarity. Thesis: Master of Science. University of Maryland, Faculty of the Graduate School.

Kassebaum, U. B. (2004) Interpersonelles Vertrauen: Entwicklung eines Inventars zur Erfassung spezifischer Aspekte des Konstrukts. Ph.D. thesis, Universität Hamburg, Hamburg, http://www.sub.uni-hamburg.de/opus/volltexte/2004/2125. In Bamberger, Walter (2010) Interpersonal Trust – Attempt of a Definition. http://www.ldv.ei.tum.de/en/research/fidens/interpersonal-trust (accessed Jun. 23, 2012).

Kebler, Carsten. (2010) Defining and Using Types of Relationships in Social Networks. NCGIA specialist meeting: Spatio-Temporal Constraints on Social Networks. December 13–14, 2010, Santa Barbara, CA.

Khoo, K., P. Bolt, F.E. Babl, S. Jury and R.D. Goldman (2008) Health information seeking by parents in the Internet age. Journal of Paediatrics and Child Health, 44 (7-8): p. 419-423.

Kim, Y., Le, M. T., Lauw, H. W., Lim, E. P., Liu, H., & Srivastava, J. (2008) Building a Web of Trust without Explicit Trust Ratings. In Proceedings of the 2008 IEEE 24th International Conference on Data Engineering Workshop, Cancun, Mexico (pp. 531-536).

Kramer, R. M. (1999) Trust and distrust in organizations: Emerging perspectives, enduring questions. Annual Review of Psychology, 50: 569-598.

Kramer, R. M., & Tyler, T.R. (Eds.) (1996) Trust in organizations Frontiers of theory and research. Thousand Oaks, CA.: Sage. In Martins, Nico (2000) Developing a Trust Model for Assisting Management During Change. journal of industrial Psychology, 2000, 26 (3), 27-31.

Kwan, M., & Ramachandran, D. (2009) Trust and Online Reputation Systemse. In J. Golbeck (Ed.), Computing with Social Trust (pp. 287-311). London: Spring.

Latham, M. (2000) If only men were angels – social capital and the Third Way. In I. Winter (Ed.) Social capital and public policy in Australia. Melbourne: Australian Institute of Family Studies.


24

Lewicki, R. J., & Bunker, B. B. (1996) Developing and maintaining trust in work relationships. In R.M. Kramer &T. R. Tyler (Eds.). Trust in organizations: Frontiers of theory and research (pp. 114 -139). Thousand Oaks, CA: Sage.

Lewicki, Roy J.; Tomlinson, Edward C. and Gillespie, Nicole. (2006) Models of Interpersonal Trust Development: Theoretical Approaches, Empirical Evidence, and Future Directions. Journal of Management, Vol. 32 No. 6: 991-1022.

Lewis, J. D. & Weigert, A. J. (1985) Trust as a social reality. Social Forces, 63 (4): 967-985.

Libicki, Martin C. (2009) Cyberdeterrence and cyberwar. USA: RAND Corporation.

Marsh, Stephen (1992) "Trust and Reliance in Multi-Agent Systems: A Preliminary Report" 4th European Workshop on Modeling Autonomous Agents in a Multi-Agent World. LNCS 830, Springer-Verlag. Marsh, Stephen (1994) “Formalising Trust as a Computational Concept.” PhD thesis, Department of Mathematics and Computer Science, University of Stirling, California.

Marshall, L. A. and D. Williams. (2006) Health information: does quality count for the consumer? How consumers evaluate the quality of health information materials across a variety of media. Journal of Librarianship and Information Science, 3 (38) p. 141-156.

Mayer, R. C., & Davis, J. H. (1999) The effect of performance appraisal system on trust for management: A field quasi-experiment. Journal of Applied Psychology, 84 (1), 123-136.

Mayer, R. C., Davis, J. H. & Schoorman, F. D. (1995) An integrative model of organisational trust. Academy of Management Review, 20 (3), 709-734.

McKnight, D. Harrison and Chervany, Norman L. (2001) Trust and Distrust Definitions: One Bite at a Time. In R. Falcone, M. Singh, and Y.-H. Tan (Eds.): Trust in Cyber-societies, LNAI 2246 Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2001. pp. 27-54.

Mcknight, D. Harrison , Chervany, Norman L. (1996) The Meanings of Trust. Technical Report MISRC Working Paper Series 96-04, University of Minnesota, Management Information Systems Research Center.

McKnight, D. Harrison; Choudhury, Vivek; and Kacmar, Charles. (2002) Developing and Validating Trust Measures for eCommerce: An Integrative Typology, Information Systems Research (13:3), 34-59.

Menon, A., A. Ddeshpande, M. PerriIii and G. Mzinkhan. (2002) Trust in online prescription drug information among Internet users: The impact on information search behavior after exposure to direct-to-consumer advertising. Health Marketing Quarterly, 20 (1): p. 17-17.

MINDSWAP Team. (2005) A Definition of Trust for Computing with Social Networks. Technical Report. University of Maryland. College Park.

Miyazoe, T., & Anderson, T. (2011) Anonymity in Blended Learning: Who Would You Like to Be? Educational Technology & Society, 14 (2), 175-187.

Montaner, M. L. (2002) Opinion-based filtering through trust. In Proceedings of the Sixth International Workshop on Cooperative Information Agents, Madrid, Spain (pp. 164-178). Berlin: Springer-Verlag.

Morrone, Adolfo; Tontoranelli, Noemi and Ranuzzi, Giulia. (2009) How Good is Trust? Measuring Trust and its Role for the Progress of Societies. OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development. www.oecd-ilibrary.org/economics/how-good-is-trust_220633873086

Paxton, P. (1999) Is social capital declining in the united states? a multiple indicator

Putnam, R. (1995) Bowling Alone: America’s Declining Social Capital. In Journal of Democracy. 6:1, Jan 1995, 65-78.

Ramalingam, Ben. (2006) Tools for Knowledge and Learning: A Guide for.Development and Humanitarian Organizations, Overseas Development Institute. http://www.odi.org.uk/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/833.pdf (accessed Feb. 10, 2012).


25

Romano, Donna M. (2003) The Nature of Trust: Conceptual and Operational Clarification, Louisiana State University, PhD Thesis.

Rosenvinge, J. H., S. Laugerud and P. Hjortdahl. (2003) Trust in health Websites: A surevey among Norwegian Internet users. Journal of Telemedicine and Telecare, 9 (3): p. 161-166.

Rotter, J. B. (1967) A new scale for the measurement of interpersonal trust. Journal of Personality, 35 (4), 651-665.

Rotter, J. B. (1980) Interpersonal trust, trustworthiness, and gullibility. American Psychologist, 35, 1-7.

Rousseau, Denise M., Sim B. Sitkin, Ronald S. Burt, and Colin Camerer (1998) “Not So Different After All: A Cross-Discipline View of Trust,” Academy of Management Review, 23 (3), 393-404 .

Seligman, Adam B. (1997) The Problem of Trust. Princeton: Princeton University Press.

Seong, Younho. (2009) Predictors of Interpersonal Trust in Virtual Distributed Teams. Report: Final Report for June 2006 to September (2008) North Carolina Agricultural & Technical State University Department of Industrial & Systems Engineering.

Shapiro, Susan (1987) The Social Control of Impersonal Trust. The American Journal of Sociology, 93 (3), 623-658.

Sillence, E., P. Briggs, L. Fishwick and P. Harris. (2004) Trust and mistrust of online health sites. in 2004 Conference on Human Factors in Computing Systems - Proceedings, CHI 2004, Apr 24-29 2004. New York, NY 10036-5701, United States: Association for Computing Machinery.

Sillence, E., P. Briggs, P. Harris and L. Fishwick. (2007a) Health Websites that people can trust - the case of hypertension. Interacting with Computers, 19 (1): p. 32-42.

Sillence, E., P. Briggs, P.R. Harris and L. Fishwick (2007b) How do patients evaluate and make use of online health information? Social Science & Medicine, 64 (9): p. 1853-1862.

Suler, John. (2004) The Psychology of Cyberspace. http://truecenterpoint.com/ce/index.html (accessed Sep. 2, 2011).

Taylor, R. G. (1989) The role of trust in labor-management relations. Organization Development Journal, summer, 1989: 85-89.

Tio, J., A. LaCaze and W.N. Cottrell. (2007) Ascertaining consumer perspectives of medication information sources using a modified repertory grid technique. Pharmacy World & Science, 29 (2): p. 73-80.

Urban, Glen L.; Amyx, Cinda & Lorenzon, Antonio. (2009) Online Trust: State of the Art, New Frontiers, and Research Potential. Journal of Interactive Marketing 23 (2009) 179-190.

Uslaner, Eric M. (2001) “Volunteering and Social Capital:How Trust and Religion Shape Civic Participation in the United States.” In Paul Dekker and Eric M. Uslaner, eds., Social Capital and Participation in Everyday Life. London: Routledge.

Villegas, Wilfred (2008) A trust-based access control scheme for social networks. Thesis: Master of Science. McGill University, School of Computer Science.

Wiles, Rose; Crow, Graham; Heath, Sue & Charles, Vikki. (2006) Anonymity and Confidentiality; Paper presented at the ESRC Research Methods Festival, University of Oxford, July 2006.

Ziegler, N., & Lausen, G. (2004). Spreading activation models for trust propagation. In Proceedings of the IEEE International Conference on e-Technology,e-Commerce,and e-Service, Taipei, Taiwan. IEEE Computer Society Press.

Ziegler, N., & Lausen, G. (2005) Propagation Models for Trust and Distrust in Social Networks. In Information Systems Frontiers (pp. 337-358).New York: Springer.

Zolfaghar, Kiyana and Aghaie, Abdollah. (2010) Computational Trust in Social Web: Concepts, Elements, and Implications. International Journal of Virtual Communities and Social Networking, 2 (2), 60-74, April-June 2010.


26

Zucker, L. G. (1986) Production of trust: Institutional sources of economic structure. In Research in Organizational Behavior. Greenwich, CT: JAI Press. (pp. 53-111).

ﺮﺒﻳﺎﺳ يﺎﻀﻓ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا يﺎﻫﻪﻜﺒﺷ رد...

Documents