Hoofdstuk Monopolistische concurrentie

Samenvatting:

De marktvorm monopolistische concurrentie heeft eigenschappen van zowel het monopolie als van de volledige mededinging. De belangrijkste kenmerken van deze marktvorm zijn:

- Gemakkelijke toetreding;- Groot aantal aanbieders;- Heterogeen product.

Het begrip heterogeen is in dit geval een breed begrip. Er is namelijk sprake van heterogeniteit waar de afnemer een verschil ervaart in kwaliteit, eigenschappen, merk, vorm, verkoopomstandigheden e.d. Op deze manier probeert de aanbieder klanten aan zich te binden om zodoende een vast deel van de markt te veroveren met andere woorden: de ondernemer streeft naar marktmacht door middel van productdifferentiatie. Deze marktmacht geeft hem in beperkte mate de vrijheid om zelf de prijzen vast te stellen. Deze vrijheid als prijszetter wordt wel sterk beperkt door de concurrenten.Als de aanbieder zijn prijs sterk verhoogt zullen zijn afnemers overstappen op deze substituten. Hierdoor kent de individuele aanbieder een dalende vraaglijn (= prijsafzetlijn).

Bij monopolistische concurrentie kan een producent alleen op korte termijn overwinst maken. Op lange termijn zal dezelfde overwinst nieuwe producenten aantrekken, die een deel van de klanten en de winst af zullen pakken. Hierdoor zal deze overwinst op de duur verdwijnen.

In de tekeningen hieronder staan (van links naar rechts) de situaties vóór en na de toetreding op de markt.

Door de toetreding van nieuwe aanbieders verschuift de prijsafzetlijn (GO) van de individuele aanbieder naar links. Hij kan nu als gevolg van de toetreding van nieuwe aanbieders, tegen dezelfde prijs minder afzetten dan voorheen. Deze prijsverschuiving zal doorgaan, totdat de gemiddelde opbrengsten (GO) gelijk zijn geworden aan de gemiddelde totale Op dit punt (Pe) wordt er geen winst meer gemaakt, want de marginale opbrengsten zijn hier gelijk aan de marginale kosten. Bij deze evenwichtsprijs Pe bedraagt de afzet Qe. Een nadeel van de monopolistische concurrentie t.o.v. volledige mededinging is dat zowel de lange termijnprijs hoger is en de afzet kleiner. Dit betekent een welvaartsverlies!

Opdrachten Monopolistische concurrentie les 1 en 2

1. Welk van de onderstaande kenmerken is van toepassing op een markt met monopolistische concurrentie?

A. De producenten zijn volledig vrij in het bepalen van de prijs.B. Er is sprake van een heterogeen goed.C. Er is geen sprake van vrije toetreding op de markt.D. Zowel vragers als aanbieders zijn volledig op de hoogte van alle marktomstandigheden

2. Welk kenmerk maakt het verschil tussen de marktvormen monopolistische concurrentie en volledige mededinging?

A. Het aantal aanbieders.B. Het aantal vragers.C. De aard van het goed.D. De hoogte van de prijs.

3. Welke combinatie is juist?homogeen heterogeen

A. partij graan en stropdassenB. partij graan stropdassenC. stropdassen partij graanD. partij graan en stropdassen

4. Welke stelling is juist?A. In het algemeen zal een producent meer macht hebben als hij een homogeen product

produceert.B. In het algemeen zal een producent meer macht hebben als hij een heterogeen product

produceert.C. In het algemeen zal het voor de machtspositie van de producent niet uitmaken of hij een

homogeen of heterogeen product produceert.D. Een aanbieder van een heterogeen product kan zijn machtspositie versterken door een

homogeen product naast te verkopen.

5. ‘Monopolistisch’ in de marktvorm van monopolistische concurrentie wil zeggen dat een producent;

A. Geen invloed op de prijs heeft.B. Volledige invloed heeft op de prijs.C. De enige aanbieder is van de totale markt van een product.D. De enige aanbieder is op een deelmarkt van en product.

6. Vul het onderstaande schema in:

Marktvorm Marktgedrag Marktresultaat

Monopolistische concurrentie Mogelijkheden producent - overwinst op korte termijnKenmerken: om te concurreren - geen overwinst op lange

termijn1. …………………….. 1. ………………….2. …………………….. 2. ………………….3. …………………….. Wat kan hij zelf bepalen?4. …………………….. ………………………….

7. Stel dat voor een kledingzaak het volgende verband geldt tussen de prijs van een stropdas en de gevraagde hoeveelheid stropdassen: Qv = -P + 100

a. Vul de onderstaande tabel in:

Q =gevraagde hoeveelheid P = GO TO MO

0 100 0 010 90 900 9020 8030 7040 6050 5060 4070 3080 2090 10100 0

b. Teken de P = GO-lijn en de MO-lijn in de volgende grafiek:

c. Teken TO in de volgende grafiek

8. a. Leg aan de hand van de ligging van de prijsafzetlijnen van beide marktvormen uit waarom een producent bij volledige mededinging de prijs niet kan beïnvloeden, en bij monopolistische concurrentie wel.

b. Is de afzet bij monopolistische concurrentie meer of minder elastisch dan bij volledige mededinging? Licht het antwoord toe.

Een kledingzaak maakt overwinst, waardoor zich nieuwe kledingzaken kunnen gaan vestigen. Deze zullen een gedeelte van de bestaande klantenkring van de kledingzaak overnemen.

9. a. Verklaar dat door een kleiner wordende klantenkring de prijsafzetlijn en de MO-lijn van de individuele producent naar links zullen verschuiven.

b. Geef aan tot hoe ver een dergelijk prijsafzetlijn uiteindelijk naar links kan verschuiven. Motiveer je antwoord.

Uitwerkingen opdrachten Monopolistische concurrentie les 1 en 2

1. B

2. C

3. B

4. B

5. D

6. Marktvorm: Gemakkelijke toetreding, groot aantal aanbieders en heterogeenProduct.

Marktgedrag: Prijs, Product, Promotie en Plaats = productdifferentiatieHij kan de prijs zelf bepalen (in beperkte mate)

7. a. Q =gevraagde

hoeveelheidP = GO TO MO

0 100 0 010 90 900 9020 80 1600 7030 70 2100 5040 60 2400 3050 50 2500 1060 40 2400 -1070 30 2100 -3080 20 1600 -5090 10 900 -70100 0 0 -90

b.

c.

8. a. Bij volledige mededinging is de prijs een gegeven, een horizontale prijsafzetlijn. Mij monopolistische concurrentie is er sprake van een verband tussen de prijs en de afzet.

b. De afzet is meer prijselastisch dan bij volledige mededinging omdat de concurrenten bieden perfecte substituten aan. Hierdoor zal een afnemer gemakkelijk overstappen naar een andere producent indien de prijs bij de gewenste producent toeneemt.

9. a. In dit geval moet een gelijkblijvende totale marktafzet gespreidworden over meer aanbieders.

b. Deze verschuiving van de prijs gaat door, totdat de gemiddelde opbrengsten (GO) gelijk zijn geworden aan de gemiddelde totale kosten (GTK). Op dit punt (Pe) wordt er geen winst meer gemaakt, want de marginale opbrengsten zijn hier gelijk aan de marginale kosten.

Hoofdstuk Oligopolie

Samenvatting:

Kenmerken van deze marktvorm zijn:- Beperkt aantal aanbieders- Heterogene goederen- Prijszetting- Hoge toetredingsbarrières- Beperkte doorzichtigheid

Vanwege het beperkte aantal aanbieders reageren verschillende aanbieders sterk op elkaars gedrag. Wanneer ze hun prijs bijvoorbeeld verlagen, kunnen ze verwachten dat de concurrentie dit ook zal doen om geen marktaandeel in te hoeven leveren. Hierdoor zullen oligopolisten niet snel via de prijs elkaar beconcurreren. Vaak is er bij oligopolie sprake van "prijsstarheid". Wanneer er eenmaal op de markt een prijs tot stand is gekomen zullen de concurrenten hun prijzen over het algemeen niet veranderen. Dit kan verklaard worden met de zogenaamde "geknikte vraagcurve".

Geknikte vraagcurve van een oligopolist

De lijn heeft een "knik" bij de prijs die het bedrijf nu rekent (P). Indien het bedrijf zijn prijs verhoogt, reageren de concurrenten niet. De consumenten zullen als gevolg hiervan een substituut-goed kopen waardoor dit bedrijf marktaandeel inlevert.De afzet daalt redelijk snel bij een prijsstijging = elastische vraag.

Indien het bedrijf zijn prijs verlaagt, gebeurt er iets anders. De concurrenten zullen ook hun prijs verlagen om geen marktaandeel te hoeven inleveren. Aangezien de substituut-goederen op dezelfde markt ook goedkoper worden heeft de prijsdaling dus maar een beperkt effect. Consumenten reageren dus weinig of nauwelijks op de prijsdaling.De afzet stijgt minder snel bij een prijsdaling = inelastische vraag.

In het geval van bv. een stijging van de productiekosten, zijn concurrenten toch genoodzaakt om een prijsverhoging te volgen. In een dergelijk geval is er dan geen sprake van een geknikte afzetcurve. Men volgt de oligopolist met het grootste marktaandeel. Deze oligopolist is dan de prijsleider.

Oligopolisten beseffen degelijk dat een prijzenoorlog geen zin heeft en zullen elkaar op andere manieren beconcurreren. Bijvoorbeeld door middel van reclame, acties, service verkoop- en betalingsvoorwaarden, spaarsystemen, etc.

Oligopolisten kunnen ook samenwerken en afspraken maken om de onderlinge concurrentie te verminderen. In een dergelijk geval spreekt men van een kartelvorming. Hierdoor kunnen oligopolisten zich ontwikkelen tot een machtsblok met veel monopolistische kenmerken.

In Nederland is het maken van prijs, hoeveelheids en rayonafspraken tussen bedrijven bij de wet verboden. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMA) oefent hier toezicht op uit. Op overtredingen rust een fikse boete zoals in het geval van de bouwfraude die tot een parlementair onderzoek heeft geleid.

Opdrachten Oligopolie les 3

1. Welke uitspraak is juist?A. Een oligopolist concurreert nooit met de prijsB. Bij een oligopolie is er altijd sprake van een prijsleiderC. Oligopolisten houden elkaar in de gaten bij het vaststellen van de prijsD. Oligopolisten produceren homogene producten

2. Welke uitspraak is juist?A. Schaalvoordelen doen zich voor als de totale kosten dalen als de productie stijgtB. Schaalvoordelen doen zich voor als de gemiddelde totale kosten dalen als de

productie stijgtC. Schaalvoordelen doen zich voor als de verkoopprijs stijgt als gevolg van een

stijgende afzetD. Schaalvoordelen doen zich voor als de totale constante kosten dalen als de

productie stijgt

3. Een kartel is:A. Een afspraak tussen consumenten en producenten over prijzen en te kopen

hoeveelhedenB. Een afspraak tussen producenten met als doel de concurrentie te verminderenC. Een afspraak tussen producenten met als doel de concurrentie te vergrotenD. Een afspraak tussen producenten en de overheid om bijvoorbeeld te hoge prijzen

tegen te gaan.

4. Geef twee redenen waarom bedrijven fuseren of overgaan tot een overname.

5. Leg uit waarom grootschaligheid een belemmering vormt voor eventueel nieuwe producenten om toe te treden tot deze markt.

6. In het geval van duopolie krijgen de prijsafzetfuncties de volgende vorm:

1. Q1 = -2P1 + P2 + 101. Q2 = P1 -3P2 + 5

Waarbij Q1 en P1 respectievelijk de afzet en de prijs van producent 1 voortstellen en Q2 en P2 respectievelijk de afzet en de prijs van producent 2 voorstellen.

Verklaar aan de hand van de vergelijking 1 dat er sprake is van concurrerende goederen.

7. Onderstaande grafiek toont de zogenaamde ‘geknikte’ prijsafzetlijn van een oligopolist. Een oligopolist biedt zijn product op de markt aan tegeneen prijs P.

a. Stel dat de oligopolist zijn prijs verhoogt; verklaar aan de hand van het relatief elastisch verloop van de prijsafzetlijn wat de reactie hierop zal zijn van de overige oligopolisten op dezelfde markt.

b. De oligopolist verlaagt zijn prijs; verklaar aan de hand van her relatief inelastisch verloop van de prijsafzetlijn wat de reactie hierop van de overige monopolisten is.

8. Welke nadelen kunnen consumenten/afnemers op lange termijn ondervinden van een prijzenoorlog?

9. Houd je ogen openIn een land zijn twee grote oogheelkundige klinieken die laserbehandelingen uitvoeren: Clarity en EyeOpener. Op het terrein van laserbehandelingen zijn nog 12 andere klinieken actief, maar het totale marktaandeel van deze 12 centra is 30%, wanneer men kijkt naar het aantal behandelingen, en slechts 25%, wanneer men kijkt naar de totale omzet.De vraag naar oogcorrecties bij EyeOpener luidt: Qeye = -0,6.Peye + 0,4.Pcla + 3500De vraag naar oogcorrecties bij Clarity luidt: Qcla = -0,9.Pcla + 0,7.Peye + 2000Hierin zijn Qeye en Qcla de gevraagde hoeveelheden oogbehandelingen per jaar, en zijn Peye en Pcla de prijzen van zulke behandelingen. De prijs voor een all-in behandeling bij EyeOpener is € 4000. Clarity is een stuk goedkoper; daar kost deze behandeling € 3000. All-in wil zeggen dat de kosten van voor- en naonderzoek bij de prijs inbegrepen zijn.

a. Welke marktvorm zien we hier?

b. Is er sprake van een homogeen of een heterogeen product? Verklaar je antwoord.

c. Bereken de jaarlijkse afzet van EyeOpener en Clarity in procenten (afronden op 1 decimaal) van het totaal aantal oogbehandelingen(marktaandeel op basis van de afzet).

d. Is het marktaandeel van EyeOpener op basis van de omzet groter dan, kleiner dan of gelijk aan het marktaandeel op basis van de afzet? Verklaar je antwoord.

e. Bereken de prijselasticiteit van de vraag naar behandelingen bij EyeOpener (afronden op 1 decimaal).

f. Bereken de kruiselingse prijselasticiteit van de vraag naar behandelingen bij Clarity (afronden op 1 decimaal).

g. Geef een mogelijke reden waarom de vraag naar oogcorrecties bij Clarity sterker reageert op prijsveranderingen dan de vraag naar oogcorrecties bij EyeOpener.

Uitwerkingen opdrachten Oligopolie les 3

1. D

2. D

3. B

4. 1. Het drukken van hoge constante kosten

2. Sterke positie op de inkoopmarkten verkrijgen

5. Ze worden afgeschrikt door de hoge constante kosten

6. Dit is te concluderen door de + die voor P2 staat in vergelijking (1). Dit betekent dat als de prijs van producent 2 stijgt, de afzet van producent 1 stijgt. Dit is het geval bij concurrerende goederen.

7. a. Bij prijsverhoging zullen de concurrenten niet reageren en dus hun prijs niet verhogen.

b. Bij prijsverlaging zullen de concurrenten wel reageren door ook hun prijs te verlagen.

8. lagere kwaliteit en minder keuzemogelijkheid

9. a. Oligopolie

b. Heterogeen, want de klanten betalen er verschillende prijzen voor dit type behandeling. Blijkbaar zien zij kwaliteitsverschillen.

c. Qeye = -0,6x4000 + 0,4x3000 +3500 = 2300. Qcla = -0,9x3000 + 0,7x4000 +2000 = 2100. Deze twee hebben een totaal marktaandeel van 70%. EyeOpener heeft dus een marktaandeel van (2300/4400) x 70% = 36,6%

d. Groter. EyeOpener hanteert de hoogste prijzen in deze markt, vergeleken met Clarity, maar ook met de andere 12 aanbieders.

e. Ev = -0,6 x (4000/2300) = -1,0

f. Ek = 0,7 x (4000/2100) = 1,3

g. Blijkbaar hebben de patiënten meer vertrouwen in EyeOpener. Dat kan te maken hebben met publiciteit, of met betere ervaringen van klant bij EyeOpener.

Experiment over kartelvorming op een Oligopolistische markt

Concepten en begrippen die aan de orde kunnen komen: Markt, marktwerking, marktmacht, opbrengsten, kosten, samenwerking en reputatie.

Leerdoelen: Aanbieders zijn van elkaars handelen afhankelijk.Samenwerking is mogelijk en kan de winstsom van de aanbieders op deze markt vergroten. Samenwerking kan falen als een bedrijf meer geïnteresseerd is in eigen winst op korte termijn dan het belang van alle aanbieders op lange termijn.

Voorkennis: Spelers moeten bekend zijn met begrippen als: prijsafzetlijn (GO), marginale kosten, gemiddelde totale kosten (GTK) of kostprijs, productie capaciteit en marginale opbrengst (MO). Als het experiment in de havo wordt uitgevoerd moeten spelers minimaal weten dat de marginale opbrengstenlijn twee keer zo steil is als de gemiddelde opbrengsten lijn.

Korte beschrijving: Van een markt is de collectieve vraagfunctie bekend. Er zijn vijf aanbieders op de markt die iedere eenzelfde kostenfunctie hebben. De productiecapaciteit van alle producenten samen is te groot om winstgevend te zijn bij een volledige bezettingsgraad. Spelers moeten tot ontdekking komen dat afspraken maken over de productie soelaas biedt. Het ontduiken van een ontstane samenwerking zou een individuele producent een hogere winst kunnen geven.

Organisatie:De leerlingen zijn verdeeld in vijf management teams van maximaal vier personen. (Bij grote klassen 2 oligopolie markten maken). Er is een vraagcurve voor de hele markt van een product beschikbaar. Deze luidt: P = GO = - 1/2Q + 200. De productie capaciteit van iedere aanbieder is 80 stuks per ronde. Er is een gemiddelde totale kosten functie waarvoor geldt: GTK= MK = 100 Doel van de ondernemingen is winst maken. Het spel wordt een aantal ronden gespeeld. Dit aantal kan afhangen van (al dan niet gestuurde) markt uitkomsten. Tijdens het spel geven het management teams hun aanbod door aan de docent, die daarmee het totale aanbod berekent en de prijs bekend maakt. De docent kan er voor kiezen de GO-lijn op het bord te zetten. Met de bekendgemaakte prijs kan ieder team zijn winst of verlies berekenen. Ieder team heeft daartoe een formulier gehad. Na ronde twee moet ieder team zijn cijfers bekend maken, dat wil zeggen de productie van ronde twee, de omzet en de winst (dan wel het verlies). Er vindt nog geen overleg plaats, na ronde drie mag er pas overlegd worden.

Als voor de producenten de maximale winst er uit rolt kan er fijntjes opgewezen worden dat als je de afspraak ontduikt de winst voor die individuele producent groter uit zal vallen.

Tijdsbeslag: 50 -60 minuten5 min Groepsindeling en introductie5- 10 min Iedere groep moet zijn kosten en opbrengstenlijn tekenen. 30 min. Spelen van 4 of 5 rondes

De leerlingen moeten aanbod briefjes inleveren. De leerlingen moeten hun winsten/berekenen Strategieën bespreken.

10 min. Evaluatie van de ervaringen en uitbetaling van de winsten. Welke economische concepten had je nodig en wat ben je tegen gekomen? Huiswerk experiment beschrijven voor experimenten logboek.

Mogelijke variaties: Je kunt ook toestaan dat de bedrijven fuseren. Je kunt ook toestaan dat bedrijven worden opgekocht. De kostenfunctie van het grotere bedrijf zal veranderen door schaalvoordelen. Bijvoorbeeld: Als 2 bedrijven fuseren, dalen de GTK en MK tot 40 Als 3 bedrijven fuseren, dalen de GTK en MK tot 30 Als 4 bedrijven fuseren, dalen de GTK en MK tot 20 Als 5 bedrijven fuseren, dalen de GTK en MK tot 10 Bij het opkopen zou het ene bedrijf dat veel winst heeft behaald een ander bedrijf dat allen maar verlies heeft gedraaid kunnen opkopen. De koop moet gemeld worden bij de docent.

Benodigdheden: Eventueel instructie voor de leerlingen met power point presentatie. Bord om de vraaglijn te tonen en per ronde de marktprijs bij verschillend aanbod te bepalen. Instructie voor de leerlingen met daarin de prijsafzetlijn en de kostenfuncties. Grafieken van de vraaglijn (eventueel de les ervoor laten maken door de leerlingen) Kaartjes waarop de spelers hun aanbod aan de spelleider kenbaar kunnen maken. Werkbladen voor de leerlingen per management team waarop de resultaten berekend kunnen worden.

200 400

200

150

100

100

Vraaglijn totale markt

Q

P

0

Experiment over kartelvorming op een Oligopolistische markt.

Instructie voor de spelers.

Jullie zijn een bedrijf dat tot doel heeft de winst te maximaliseren per spelronde. De collectieve vraag naar het product luidt als volgt: P = GO = -1/2 Q + 200 De kosten van het bedrijf luiden: GTK = 100 en MK = 100. De prijs en de kosten luiden in euro's en de hoeveelheid in stuks. De productie capaciteit van ieder bedrijf is 80 stuks.

Om jullie aanbodbeslissing te onderbouwen zou je de prijsafzetlijn (GO) en de GTK en MK in de onderstaande figuur kunnen zetten.

Schrijf je aanbod beslissing op het daartoe verstrekte formulier en geef dit aan de spelleider.

Schrijf je aanbod ook op je werkblad. Als je van de spelleider de prijs hebt gehoord die op de markt geldt dan kan je op het werkblad ook je opbrengsten, kosten en winst weergeven.

Omzet = jouw aanbod x marktprijs Kosten = jouw aanbod x 100 (is immers de kostprijs) Winst = opbrengst - kosten

Bepaal nu hoeveel je wilt aanbieden in de volgende marktronde. Schrijf het op je in te leveren aanbod briefje en op je werkblad.

Na ronde twee en ronde vier moeten jullie de productie, omzet en winst cijfers bekendmaken. Na ronde drie mag je met je concurrenten productieafspraken maken.

Bedrijf:

Ronde Productie Prijs Omzet Kosten Resultaat

Ronde 1

Ronde 2

Ronde 3

Ronde 4

Ronde 5

Ronde 6

Ronde 7

Evaluatie Wat ging er mis en wat ging er goed bij ronde:

1:

2:

3:

4:

5:

6:

Aanbodbeslissingen

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 1:

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 2:

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 3:

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 4:

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 5:

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 6:

Bedrijf: Aanbod bij Ronde 7:

Marktprijs en hoeveelheid per ronde:

Ronde Productie bedrijf A

Productie bedrijf B

Productie bedrijf C

Productie bedrijf D

Productie bedrijf D

Totaal Prijs

1

2

3

4

5

6

7

200 400

200

150

100

100

GTK=MK

MO

GO= P

Kosten en Opbrengsten

Q

P

0

Mogelijke speluitkomsten.

De vlotte leerling moet snel de GO-lijn en de kostenlijnen op papier hebben. De slimme leerling weet ook nog een MO-lijn in de figuur te krijgen. (Voor het verloop van het spel is dit niet noodzakelijk). Omdat GTK = MK = constante, moet voor de spelers duidelijk zijn dat de constante kosten geen rol spelen. Het markt optimum ligt bij een productie van 100 en een prijs van 150.

In de eerste ronde is te verwachten dat een ieder op zijn productiecapaciteit gaat zitten. Het totale aanbod is dan 5 x 80 = 400 en dus is de prijs nul. Reken uit je winst.

Te verwachten is dat in ronde twee niet iedereen meer op zijn productie capaciteit gaat zitten. Door de bedrijfsresultaten te laten meedelen krijgen de spelers mogelijk iets meer in de gaten over de verbanden tussen afzet prijs en winst.

De vraag is of bij ronde drie er een stilzwijgende samenwerking gaat plaatsvinden. Overleg is immers nog niet toegestaan.

Na ronde drie mag men overleggen. Als de experts de boventoonvoeren komt men snel tot de conclusie dat ieder bedrijf er twintig moet gaan produceren.

Als in ronde vier iedereen een even grote winst kan publiceren is te overwegen om subtiel te laten vallen dat het ontduiken van afspraken tot de mogelijkheden behoort. Je kunt er ook voor kiezen een bepaald groepje in te fluisteren om stiekem de productie te verhogen.

De mogelijkheid van fusie of overname kan worden ingevoerd als de groep zich daarvoor leent. Het maakt het experiment wel een stuk lastiger.

Bron: economie.slo.nl/downloads/ oligopolie /

Extra opdrachten les 5

1. Wat is het juiste antwoord? Of welk woord hoort in welke kolom?

1Volledige

mededinging

2Monopolistische

concurrentie

3Oligopolie(duopolie)

4Monopolist

Soort concurrentie Onvolkomen concurrentie

Zowel volkomen als

volkomen concurrentie

Geen concurrentie

Onvolkomen concurrentie

Aantal aanbieders Enkele Een Honderden Tientallen

Aard product Homogeen Heterogeen Beide is mogelijk

Homogeen

Invloed op de prijs van aanbiedende

product

Beperkt prijszetter

Prijsnemer Prijszetter Beperkt prijszetter

Marktmacht Middelmatig Beperkt Groot Gering

Doorzichtigheidmarkt

Nauwelijks te voorzien

Middelmatig Groot Groot

Een markt of allerlei deelmarkten

Allerlei deelmarkten

Komt allebei voor

Een markt Een markt

Mogelijkheden voor nieuwe

aanbieders/toetredersGoed mogelijk

Bijna onmogelijk Goed mogelijk

Beperkt mogelijk

2. Op de boekenmarkt van Nederland is sprake van verticale prijsbinding. Dit houdt indat de uitgever de prijs van een boek vaststelt en dat alle verkooppunten (boekwinkels) deze prijs moeten hanteren. Door deze vaste boekenprijs is interne subsidiëring mogelijk: verliesgevende boeken worden op de markt gebracht met de winsten van de winstgevende boeken. Hoe deze interne subsidiëring werkt kan als volgt worden toegelicht. Uitgeverij Boekstra geeft onder andere de volgende twee titels uit: “Tuinieren” en “Beter studeren”. Voor ieder van beide titels geldt dat de constante kosten 50.000 geldeenheden zijn. De variabele kosten per los boek zijn 5 geldeenheden.De prijsafzetfunctie van “Beter studeren” luidt: p = -q + 135De prijsafzetfunctie van “Tuinieren” luidt: p = -0,1q +135p is de prijs per boek in geldeenhedenq is de hoeveelheid in eenheden van 10 boeken.

a. Laat in een berekening zien dat de marginale opbrengstfunctie van het boek "Tuinieren” luidt: MO = -0,2q +135.

b. Laat met behulp van een berekening zien dat voor beide boeken geldt dat de winst maximaal of het verlies minimaal is bij een prijs van 70 geldeenheden.

c. Bereken hoe groot het verlies per boek “Beter studeren” is bij deze prijs.

Door de winst die Boekstra haalt met een titel als “Tuinieren” kan hij verliesgevende titels als “Beter studeren” uitgeven.

d. Bereken hoeveel titels als “Beter studeren” kunnen worden uitgegeven met de winst van het boek “Tuinieren”.

Sommige politici willen de vaste boekenprijs afschaffen. Dit houdt in dat de boekverkopers zelf de prijs kunnen vaststellen en met de uitgever kunnen onderhandelen over de inkoopprijs. Zo zal er concurrentie ontstaan tussen boekverkopers.

e. Noem een reden waarom grote winkels (Albert Hein, Free Record Shop) het boek dan voor een lagere prijs op de markt kunnen brengen dan kleine boekwinkels.

f. Leg uit dat door het afschaffen van de vaste boekenprijs er waarschijnlijk minder variatie zal zijn in het boekenaanbod en het aantal verkooppunten zal afnemen.

3. Surfplankfabrikant Mare NV is actief op een markt die de kenmerken vertoont van monopolistische concurrentie. Mare brengt een nieuw type surfplank op de Europese markt onder de naam Raptim.

Van de kosten en opbrengsten is het volgende bekend.

De prijsafzetlijn: P = -0,025q + 2.500 (P = prijs van een surfplank; q = hoeveelheid surfplanken)

De ondernemingsleiding wil aanvankelijk een zo groot mogelijk aantal surfplanken verkopen, maar zonder verlies te draaien.

Daartoe wordt de verkoopprijs vastgesteld op € 1.000.

De eigenaren (de aandeelhouders) willen echter winst zien. Daarom besluit de leiding bij nader inzien de surfplank aan te bieden voor € 1.250.

1. Leg uit dat de eigenaren van Mare beperkt aansprakelijk zijn voor de schulden van de onderneming? Licht het antwoord toe.

2. Leg uit waarom de ondernemingsleiding van Mare aanvankelijk voor de genoemde doelstelling kan hebben gekozen.

3. Toon met een berekening aan dat de totale constante kosten voor Raptim € 22,5 miljoen bedragen.

4. Bereken de totale winst die Mare NV maakt bij de prijs van € 1.250.

Bij de prijs van € 1.250 is de totale winst niet maximaal.

5. Leg uit waarom niet.

6. Bereken de maximale totale winst. Bepaal daarvoor eerst de vergelijkingen van TO en TK.

Op een gegeven moment krijgt Mare het verzoek van een Amerikaans bedrijf Sealand om eenmalig 2.000 Raptims te leveren. Sealand wil per surfplank € 1.000 betalen. Omdat Sealand enkele speciale aanpassingen wil, gaat uitvoering van deze order in totaal € 1.275.000 aan extra variabele kosten met zich meebrengen. De ondernemingsleiding wil de order alleen uitvoeren als deze extra winst oplevert.

7. Bereken of de eenmalige order zal worden uitgevoerd.

De marktvorm van monopolistische concurrentie vertoont kenmerken van monopolie en van volkomen concurrentie.

8. Wat zal er op lange termijn met de ligging van de prijsafzetlijn gebeuren? Motiveer je antwoord.

Uitwerkingen extra opdrachten les 5

1. Wat is het juiste antwoord? Of welk woord hoort in welke kolom?

1Volledige

mededinging

2Monopolistische

concurrentie

3Oligopolie(duopolie)

4Monopolist

Soort concurrentie Onvolkomen concurrentie

Zowel volkomen als

volkomen concurrentie

Onvolkomen concurrentie

Geen concurrentie

Aantal aanbieders Honderden Tientallen Enkele Een

Aard product Homogeen Beide is mogelijk

Heterogeen Homogeen

Invloed op de prijs van aanbiedende

productPrijsnemer Beperkt

prijszetterBeperkt

PrijszetterPrijszetter

Marktmacht Beperkt Gering Middelmatig Groot

Doorzichtigheidmarkt

Groot Groot Middelmatig Nauwelijks te voorzien

Een markt of allerlei deelmarkten

Een markt Allerlei deelmarkten

Komt allebei voor

Een markt

Mogelijkheden voor nieuwe

aanbieders/toetredersGoed mogelijk Goed mogelijk

Beperkt mogelijk

Bijna onmogelijk

2. a. TO = p. q = -0,1q2 + 135q. MO = TO ' = -0,2q + 135.

b. Voor beide boeken is MK = 5.Bij ‘Betere studeren’ is MO = -2q + 135.Bij ‘Tuinieren’ is MO = -0,2q +135.Winst is maximaal bij MO = MK. Gelijkstellen leert dat bij ‘Beter studeren’ q = 65 en bij ‘Tuinieren’ q = 650. Vervolgens invullen leert dat bij beiden p = 70.

c. Het verlies is de kosten per boek minus de prijs van het boek. De prijs is 70 en de kosten zijn 5 plus 50.000 / 650 (q luidt in tientallen).De kosten per boek zijn dus 76,92 + 5 = 81,92. Het verlies per boek is dus 11,92.

d. De winst van Tuinieren is (6.500 × 70) - ((6.500 × 5) + 50.000) = 372.500.Het verlies van Beter Studeren is 650 × 11,92 = 7.748. 372.500 / 7.748 = 48.

e. Schaalvoordelen bij verkoop. Kunnen lagere prijzen afdwingen bij inkoop.

f. Kleine boekenwinkels worden weggeconcurreerd. Interne subsidiëring wordt door prijzenslag moeilijker dus komen er geen verliesgevende titels meer op de markt.

3. 1. Mare is een NV. De eigenaren van een NV (aandeelhouders) kunnen niet meer verliezen dan hun aandeel in de onderneming.

2. Het gaat erom een zo groot mogelijk aantal surfplanken te verkopen en de surfplanken tegen een zo scherp mogelijke prijs in de markt te zetten, zodat potentiële concurrenten minder kans hebben om eveneens tot de markt toe te treden.

3. De marginale kosten zijn bij elke productieomvang gelijk zodat de variabele kosten per surfplank € 625 bedragen. Bij een prijs van € 1.000 is de winst nihil zodat de constante kosten per surfplank € 1.000 - € 625 = € 375 bedragen. Bij een prijs van € 1.000 worden 60.000 surfplanken verkocht zodat de totale constante kosten 60.000 × € 375 = € 22.500.000 bedragen.

4. Totale opbrengst: 50.000 × € 1.250 = € 62.500.000Totale kosten: € 22.500.000 + 50.000 × € 625 = € 53.750.000 Totale winst € 8.750.000[Indien TCK = € 20 miljoen gebruikt: TW = € 11.250.000]

5. Bij een prijs van € 1.250 geldt dat MO < MK.

6. TO = P × q = - 1/ 40 q2 + 2500q → TO' = MO = -0,05q + 2.500TK' = MK = 625 → MO = MK → -0,05q + 2.500 = 625 → q = 37.500 surfplanken.P = -0,025 × 37.500 + 2500 = € 1.562,50.TO = € 1.562,50 × 37.500 = € 58.593.750TK = € 22.500.000 + 37.500 × € 625 = € 45. 937.500Maximale totale winst € 12.656.250

7. Opbrengsten van de order 2.000 × € 1.100 = € 2.200.000.Kosten van de order 2.000 × € 625 + € 1275000 = 2.525.000.De order zal niet worden uitgevoerd (aangezien de opbrengsten kleiner zijn dan de kosten).

8. De prijsafzetlijn verschuift evenwijdig naar links. De winstmogelijkheden van Mare zullen nieuwe aanbieders aantrekken tot de markt, waardoor Mare zijn afzet ziet dalen.