hoe neem je waar? sirenekamp 2004 door wouter van reeven
TRANSCRIPT
Hoe neem je waar?
Sirenekamp 2004
door Wouter van Reeven
Inhoud
✴ Magnituden✴ Informatie over objecten✴ Sterrenkaarten✴ Computerprogramma's
✴ Coördinaten✴ Monteringen van telescopen✴ Starhoppen✴ Digitale cirkels✴ Computer gestuurde telescopen
✴ Hoe haal ik zo veel mogelijk uit mijn telescoop?
✴ Vragen
Het Magnituden Systeem
✴ Ingevoerd door Hipparchos in de 2e eeuw BC
✴ Helderste sterren zijn m=1✴ Zwakste sterren zijn m=6
✴ Moderne schaal opgesteld door N.R. Pogson (1856) d.m.v. fotoëlectrische waarnemingen
✴ Ontdekte ook nog eens 6 planetoiden, maar dat terzijde...
Magnituden
✴ Per definitie geldt: 5 magnituden groter betekent 100 keer zwakker, ofwel 1 magnitude verschil is een helderheidsverschil van
✴ Dat wil zeggen, als mA=3.72, m
B=6.16, m
C=11.01
en mD=13.45, dan is
h.h.v.sterA en sterB
= h.h.v.sterC en sterD
= 2.5122.44 = 9.46
h.h.v.sterA en sterC
= h.h.v.sterB en sterD
= 2.5127.29 = 824
5100 2.512 want 2.5125 100
Kleur
✴ Kleur is de interpretatie van de hersenen van de golflengte of energie van licht
✴ Rood licht heeft een grote golflengte (~ 650nm) en weinig energie
✴ Blauw licht heeft een kleine golflengte (~ 450nm) en veel energie
Magnituden en kleur
✴ Johnson UBV systeem✴ Overige banden
RIJKLMN
✴ Kleurindex: magnitude verschil tussen twee banden, b.v. U-B, B-V
✴ Hoge kleurindex = rood object
✴ Lage kleurindex = blauw object
De totale helderheid vaneen dubbelster
✴ Kan berekend worden met
b.v. m1=3.60 en m
2=5.80, dan is
dus is de totale helderheid van de dubbelster m
tot=3.47
mtot m2 2.5log 100.4x m2 m1 1
mtot 5.80 2.5log 100.4x 5.80 3.60 1
mtot 5.80 2.5log 100.88 1 5.80 2.5x 0.934 3.47
Oppervlakte helderheid
✴ Intensiteit per eenheid van oppervlak (mag/asec2)
✴ met D grote as in 0.1', d kleine as in 0.1' en C een kleine constante
✴ b.v. NGC 123 met afmetingen 1.7' x 1.4' en m=13.3
✴ Dit is een GEMIDDELDE waarde!
sb m 5log D 2.5log D d 5.26 C
sb 13.3 5log 17 2.5log 17 14
5.26 0.11 14.1
Informatie over objecten
✴ Almanakken, zoals de Sterrengids✴ Catalogi, zoals Tycho, WDS, GCVS, Messier,
NGC (vele vele duizenden)✴ Boeken, zoals Burnham, DSFG✴ Tijdschriften, zoals UniVersum, Zenit, Sky&Tel.✴ Websites, zoals
- http://cfa-www.harvard.edu/iau/mpc.html- http://encke.jpl.nasa.gov/
- http://seds.org/- http://ngcic.org/- http://simbad.u-strasbg.fr/Simbad- http://nedwww.ipac.caltech.edu/
Sterrenkaarten
✴ Sterren zijn bolletjes, hoe groter hoe helderder✴ Symbolen voor objecten komen vaak overeen,
b.v.* dubbelster streepje door ster* variabele ster cirkel om ster* open sterrenhoop "dotted" cirkel* bolhoop cirkel met + erin* gasnevel contourlijnen* planetaire nevel cirkel met "spikes"* sterrenstelsel ellips
Even een testje...
Sterrenkaarten (2)
✴ Soms sterrenbeeldlijnen✴ Grenzen sterrenbeelden✴ Sterrenbeeldnamen
✴ Gridlijnen van Rechte Klimming en Declinatie✴ Soms Melkwegcontouren✴ Soms centrale lijn van Melkweg
✴ Sterren gekleurd✴ Deepsky objecten gekleurd✴ Aanduidingen wisselen, b.v. Messier vs. NGC
Software
✴ Hoge nauwkeurigheid in berekeningen posities zonnestelsel objecten
✴ Grote databases met planetoiden, sterren en deepsky objecten
✴ In grote mate configureerbaar voor tijd, plaats, coördinatensysteem
✴ In grote mate configureerbaar wat het afbeelden van sterren en overige objecten, alsmede hulplijnen etc. betreft
✴ Kan vaak telescoop en/of CCD camera besturen
Voorbeeld: NGC7000
Voorbeeld 2: NGC7320
Coördinaten
✴ Coördinaten op aarde zijn bolcoördinaten.
✴ De coördinaat gemeten langs de evenaar heet "lengte" en loodrecht erop, richting een van de polen, heet "breedte"
✴ Coördinaten Utrecht:52° 05' N 5° 08' E
✴ Coördinaten Sirene:44° 00' N05° 29' E
Azimuthaal stelsel
✴ Gemeten in lokaal systeem van de waarnemer, dus afhankelijk van locatie waarnemer en tijd
✴ Azimuth gemeten vanaf Noord, via West, Zuid en Oost langs de horizon
✴ Hoogte gemeten vanaf de horizon tot aan zenit (=pool)
Equatoriaal stelsel
✴ Gemeten op de hemelbol, dus vast
✴ Rechte Klimming gemeten langs hemelevenaar in uren. Lentepunt = 0h, Herfstpunt = 12h
✴ Declinatie gemeten vanaf hemelevenaar tot aan hemelpolen
Altazimuthale monteringen
✴ Beweegt telescoop in horizontaal coördinaten systeem
✴ Bekend van de "dobson" telescopen
✴ Voor: - compact- licht- makkelijk zelf bouwen
✴ Na:- lastig volgen- beeldveld draait
Equatoriale monteringen
✴ Beweegt in equatoriaal coördinaten systeem
✴ Voor:- makkelijk volgen- geen beeldveldrotatie
Na:- moet goed uitgericht worden op hemelpool- grote telescoop betekent grote zware montering- moeilijker zelf bouwen
Starhoppen
✴ Techniek om zonder digitale cirkels of computersturing een telescoop op een object te richten
✴ Vereist kennis van het telescoopsysteem- Beeldveld en grensmagnitude zoeker- Beeldveld en grensmagnitude oculairs- "Vertaling" beeldveld naar kaart en terug
✴ Heeft veel oefening nodig om het snel te kunnen
Starhoppen voorbeeld 1 : M13
Starhoppen voorbeeld 1 : M13
Equatoriaal Azimuthaal
Starhoppen voorbeeld 2 : M57
Starhoppen voorbeeld 2 : M57
Azimuthaal
Equatoriaal
Starhoppen voorbeeld 3 : NGC7331
Digitale cirkels
✴ Stellen je in staat om coördinaten van object in te stellen zodat telescoop goed gericht is
✴ Goede uitlijning op pool vereiste
✴ Referentiepunt aan de hemel nodig
Computer gestuurde telescopen
✴ Voer een objectnaam in en *zoemmm* je telescoop staat erop gericht!
✴ Kan zowel met handcomputer (Meade, Celestron etc) of met PC (SkyMap, TheGuide, XEphem)
Hoe dit alles toe te passen?
✴ Ken je telescoop- weet hoe groot het beeldveld van de zoeker is- weet welke vergrotingen en beeldveldgroottes je oculairs geven- weet ongeveer tot hoe zwak je kunt gaan met je telescoop
Hoe dit alles toe te passen?
✴ Bereid je waarnemingen voor- bepaal welke sterrenbeelden je kunt zien- maak een lijstje met op te zoeken objecten- leg alles klaar en zorg er voor dat je niks vergeet, zoals kaarten, telescoop, assecoires, rode lamp, papier, ooglap etc
Hoe dit alles toe te passen?
✴ Ken je weg aan de hemel- leer in ieder geval wat van de bekendste sterrenbeelden kennen- neem een draaibare sterrenkaart oid mee- zorg ervoor (lijstje) dat je weet welk object waar staat, of dat je weet waar je dat kunt opzoeken
Hoe dit alles toe te passen?
✴ Neem de tijd om aan het donker te wennen
✴ Zorg ervoor dat je zo min mogelijk licht in je ogen krijgt
✴ Pas perifeer waarnemen toe
✴ Gebruik een ooglap of een donkere doek over je hoofd
✴ Neem de tijd om waar te nemen (15 - 30 minuten)
Hoe dit alles toe te passen?
✴ Laat je telescoop goed afkoelen
✴ Gebruik een variatie aan vergrotingen
✴ Wees uitgerust✴ Zorg voor een
confortabele waarneemhouding
Hoe dit alles toe te passen?
✴ Bekijk het waar te nemen object vooraf op foto's
✴ Noteer of teken je waarnemingen
✴ Vergelijk je waarnemingen met die van anderen
✴ Vergelijk je waarnemingen met foto's na je waarnemingen
Vragen