historia sztuki średniowiecznej w polsce cz.1
TRANSCRIPT
Historia sztuki średniowiecznej w Polsce
(zdjęcia z prezentacji internetu)
Sztuka przedromańska
Katedra w Poznaniu, ok. 968
wg K. Józefowiczówny
wg A. Biedronia i T. Rodzińskiej-Chorąży
Katedra w Poznaniu, ok. 968
a. Misa chrzcielna b. Misa do mieszania wapnia (b. prawdopodobne)
Poznań, katedra, faza I(czasy bpa Ungera)
Poznań, katedra, faza II (1. poł. XI w.)
Katedra w Poznaniu, ok. 968
(obecny wygląd)
Ostrów Lednicki
Żurowska – dwie fazy (k. X w. i rozbudowa w XI w.)Świechowski – lata 20. XI w.
Ostrów Lednicki, faza I wg K. Źurowskiej
Ostrów Lednicki, faza II wg K. Żurowskiej
Datowanie związane z szukaniem związku z chrztem Mieszka
Giecz – palatium z rotundą
Giecz, kościół św. Jana Chrzciciela
makieta
Wiślica, rotunda i palatium wg Z. Wartałowskiej
Przemyśl – palatium z rotundą, ok.. 1020-1030
Wawel
zabudowa wzgórza wg Z. Pianowskiego
Fragmenty płyty dekorowanej plecionką z katedry przedromańskiej (pozostałości przegród chórowych?)
„sala na 24 słupach” wg Z. Pianowskiego
tzw. budowla czworokątna
rotunda B wg Kozieła
rotunda jednoapsydowa przed północną elewacją katedry wg J. Firleta i Z. Pianowskiego
rotunda św. Feliksa i Adaukta
rekonstrukcja A. Szyszko-Bohusza, rys. W. Zin
rekonstrukcja wg K. Żurowskiej i T. Węcławowicza
rotunda św. Feliksa i Adaukta
rotunda św. Feliksa i Adaukta
Gniezno, rotunda Mieszka I (?)
wg Dalbora
Sztuka romańska
(architektura romańska i jej dekoracja)
Katedra w Gnieźnie, (lata 40. XI-1064) konsekracja 1064 ; 1192 pożar
Relikt absydy
Model przyziemia
Katedra w Gnieźnie, (lata 40. XI-1064) konsekracja 1064 ; 1192 pożar
Drzwi Gnieźnieńskie, ok. 1170-1180
Wawel, kościół św. Gereona (1038-1058)
Widok wnętrza pn ramienia transeptu z apsydą i ołtarzem
Krypta
Wawel, kościół św. Gereona (1038-1058)
Kraków, Wawel, II katedra (ok. 1090-1142)
Rekonstrukcja wnętrza
Relikt wieży
Krypta św. Leonarda przed 1118
Fragment nadproża wtórnie użyty w przedsionku
Posadzka krypty po pn stronie prezbiterium
Głowica znaleziona w gotyckiej zakrystii
Krypta św. Leonarda przed 1118
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)
Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)
Tum pod Łęczycą
• Fragment lektorium (przegrody chórowej) lub antependium
Malowidło w apsydzie – Maiestas Domini
Tum pod Łęczycą
Opatów, kolegiata, 2. ćw. XII w.
wg Świechowskiego
Opatów, kolegiata, 2. ćw. XII w.
Opatów, kolegiata, 2. ćw. XII w.
Kraków, kościół św. Andrzeja, ok. 1100
Kruszwica, kolegiata (2. ćw. XII w.)
Kruszwica, kolegiata (2. ćw. XII w.)
Kruszwica, kolegiata (2. ćw. XII w.)
Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155
Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155
Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155
Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155
StrzelnoRotunda Św. ProkopaKościół Św. Trójcy (Noebertanek
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
• Lata 30. XX w.
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
Tympanon fundacyjny (kopia)
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
Strzelno – Rotunda św. Prokopa
StrzelnoKościół Św. Trójcy, po 1193, konsekracja 1216
StrzelnoKościół Św. Trójcy,
StrzelnoKościół Św. Trójcy,
StrzelnoKościół Św. Trójcy,
StrzelnoKościół Św. Trójcy,
StrzelnoKościół Św. Trójcy,
Strzelno
• Fragment lektorium?
Gniew Krzywoprzysięstwo i
Bałwochwalstwo
Gniew
Gniew
Gniew
Gniew
Strzelno
Strzelno
• Strzelno, portal pn
• Strzelno
Architektura i sztuka romańska – sztuka i liturgia
• przebieg liturgii (alegoreza rememoratywna)• obrzęd poświęcenia kościoła (dedicatio ecclesiae),
ołtarza etc.
• architektura, wystrój i wyposażenie wnętrza (drzwi, lektorium, ołtarz)
• naczynia i paramenty liturgiczne• szaty liturgiczne• księgi liturgiczne
• gesty i ruchy liturgiczne (pokłony, znak krzyża, pocałunek)
• dźwięki (dzwonki)• kadzidło
Drzwi i portale
• Symbolika bramy– Etymologie słowa ostium
• ostendere (trzymać naprzeciw, ukazywać, wyjaśniać)
• obsistere (stanąć naprzeciw, zagrodzić drogę)
– Chrystus jako brama (Ego sum ostium)• Symbolika przejścia
Poznań
Poznań
Poznań
Poznań
Kraków, Wawel, katedra (ok. 1090-1142)
Kraków, Wawel, katedra (ok. 1090-1142)
Kraków, Wawel, katedra (ok. 1090-1142)
Krypta św. Leonarda
przed 1118
Krypta św. Leonard
Płock, katedra1102 pochówek Władysława Hermana
1144 konsekracja przez bpa Aleksandra z Malonne
Płock, katedra
Płock, katedra
Drzwi Płockie, (Nowogród Wielki, Sobór św. Zofii)poł XII w.
Gniezno - Drzwi Gnieźnieńskie, ok. 1170-1180
Gniezno
Gniezno
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Tum pod Łęczycą, kolegiata
Czerwińsk, kościół Kanoników Regularnych,
Czerwińsk, kościół
Kanoników Regularnych,
Czerwińsk, kościół
Kanoników Regularnych,
Czerwińsk, kościół Kanoników Regularnych, rekonstrukcje portalu
Wrocław, opactwo benedyktynów na Ołbinie (zniszczone 1529)
Wrocław, opactwo benedyktynów na Ołbinie (zniszczone 1529)
Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Wrocław, opactwo św. Wincentego na OłbinieTympanon Jaksy, 1160-1163
(Muzeum Architektury we Wrocławiu)
Prefacja(od Sursum
corda do Sanctus)
Sakramentarz tyniecki
Kolonia, ok. 1060-1070Codex purpureusDar Bolesława
Szczodrego dla opactwa Benedyktynów w Tyńcu
Biblioteka Narodowa w Warszawie
Sakramentarz tyniecki
T(e igitur)
Sakramentarz Tyniecki
Kielichy i pateny z Tyńca, XI w.
„Czara włocławska” ok. 900 lub 1. poł. X w., pokaroliński warsztat zachodniMuzeum Narodowe w Krakowie
Kielich agatowy (tzw. Kielich św.
Wojciecha) z Trzemeszna ok.
1180
Kielichy trzemeszneńskie – niellowany i królewski,
oba ok. 1180,Gniezno, Muzeum Archidiecezjalne
Kielich królewski
Architektura i sztuka romańska – wątek komemoracji
• Przedstawienia fundacyjne• Nagrobki
• Treści retrospektywne• Treści prospektywne
• Pozycja prawna fundatora• Pochówek ad sanctos
Kielich niellowany z pateną z Trzemeszna
(Gniezno, Muzeum Archidiecezjalne)
Patena Mieszka Starego z klasztoru Cystersów w Lądzie (tzw. Patena kaliska), 1193-1202
awers
Rewers Mieszko IIIśw. Mikołajopat Szymon
z Lądu
u dołu popiersiezłotnika Konrada z Lądu
Kielich i patena Konrada Mazowieckiego z katedry w Płocku
ok. 1239
• Agafia i Konrad z kielichami
• Kazimierz i Ziemowit
• Na krawędzi wypisane imiona członków dynastii
Rękopis trafił do Polski zapewne ok.. 1013 r. jako część wyprawy Rychezy, żony Mieszka II (córki Ezzona, palatyna lotaryńskiego i Matyldy)
Później był własnością córki Mieszka i Rychezy, Gertrudy, żony Izajsława, wraz z którym została wygnana z Kijowa w 1068
Psałterz Egberta, ok. 980; Cividale, Museo Civico
Ordo Romanus (rkps. zaginiony z 2. poł. XI w.), Matylda Lotaryńska wręczająca kodeks Mieszkowi II, przerys z 1842 r.
• Ewangeliarz Emmeramski, XI/XII w.
• Kraków, Biblioteka Kapitulna KP 208
• Aleksander, bp płocki w otoczeniu diakonów
Wrocław, kościół Panny Marii na Piaskutympanon Marii i Świętosława, po poł. XII w.
Wiślica, kolegiata
• Poł. XII w.
• 1. Tercja XIII w.
Wiślica, kolegiata
• posadzka ok. 1175-1177
Wiślica, kolegiata
Wiślica, kolegiata
Wiślica, kolegiata
HI CONCULCARI QUERUNT UT IN ASTRA LEVARI POSSINT ET PARITER... „Ci chcą być podeptani aby mogli być wzniesieni do gwiazd”
Konin-Stare Miasto, 1. poł. XIII w.Kalisz, 1 poł. XIII w.
Głogów, przed 1240
• Wąchock, 1. poł. XIII w.
Strzelin, Radom, Sandomierz
• Tum pod Łęczycą, 2. poł. XII w.
• Wiślica, 2. poł. XII w.
• Strzelno, XII/XIII w.
Kraków-Wawel, katedra, skrzynka srebrna, wtórnie relikwiarz św. Stanisława, XII w.
Włocławek, katedra, relikwiarz tzw. kruszwicki, XII w.
Objezierze i Kamień Pomorski, relikwiarze z 1. poł. XIII w.
Architektura cystersów
• Stan pierwotny budowli i ich przekształcenia• Rola cystersów w rozpowszechnianiu gotyku
– Romanizm a gotyk– Gotyk katedralny a gotyk cysterski
• Problem specyfiki architektury i sztuki cysterskiej– Architektura i sztuka a przepisy zakonne– Architektura i sztuka a poglądy głównych
przedstawicieli zakonu– Drogi rozwoju (regiony, filiacje klasztorne, problem
warsztatów zakonnych)
Jędrzejów – Klasztor
Ojców Cystersów
Jędrzejów - Klasztor Ojców
Cystersów
Jędrzejów – Klasztor
Ojców Cystersów
JędrzejówKlasztor Ojców
Cystersów
Sulejów, ok. 1176-ok. 1232 (konsekracja)
kapitularz
Wąchock, do 2. ćw. XIII
Wąchock, nawa główna
kapitularz
refektarz
Koprzywnica 1207 lub 1218-ok.
1238
Rekonstrukcja wirtualna bryły