hiristiyanlik ta ruhbanligin kokenleri ve ruhbanlik sinifi clergy in christianity

8/7/2019 Hiristiyanlik Ta Ruhbanligin Kokenleri Ve Ruhbanlik Sinifi Clergy in Christianity

1/91

T.C.

SELUK NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

FELSEFE VE DN BLMLER ANABLM DALI

DNLER TARH BLM DALI

HIRSTYANLIKTA RUHBANLIIN

KKENLER ve RUHBANLIK SINIFI

YKSEK LSANS TEZ

DANIMAN

Do. Dr. Galip ATASAUN

HAZIRLAYAN

Hatice SALAR

Konya-2008


2/91

I

NDEKLER

KISALTMALAR.III

NSZ ......................................................................................................................IV

GR

I. KONU ve SINIRLARI .............................................................................................. 1

II. AMA ve NEM .................................................................................................... 1

III. ARATIRMANIN YNTEM ............................................................................... 2

IV. KAYNAKLAR....................................................................................................... 2

I. BLM

A. RUHBANLIK..........................................................................................................3

1. Lugat Anlam ......................................................................................................3

2. Istlah Anlam ....................................................................................................4

B. RUHBANLIIN SEBEPLER VE ORTAYA IKII.............................................. 6

1. ETKENLER......................................................................................................... 6

a. Psikolojik ve Manevlik....................................................................................... 6

b. Ferdlik-ctimlik ............................................................................................... 7

c. Sevgi-Nefret ........................................................................................................7

d. Vehn ...................................................................................................................8

e. Hrs .....................................................................................................................9

2. DI ETKENLER .................................................................................................... 10

a. Bask ve iddet..................................................................................................10

b. lh Emirlerin Yanl Anlalmas.....................................................................10

c. Toplumdaki Dengesizlik....................................................................................11

II. BLM

DER DNLERDE RUHBANLIK

A. TARHTE RUHBANLIK ...................................................................................... 12

1. nkalarda Ruhbanlk.........................................................................................122. Mayalarda Ruhbanlk....................................................................................... 13

3. Azteklerde Ruhbanlk........................................................................................14

4. Hinduizmde Ruhbanlk .................................................................................... 16

5. Budizmde Ruhbanlk........................................................................................19

B. SEMAV DNLERDE RUHBANLIK.................................................................... 23


3/91

II

1. Yahudilikte Ruhbanlk .....................................................................................23

2. slmda Ruhbanlk ...........................................................................................27

III. BLM

HIRSTYANLIKTA RUHBANLIK

A. HIRSTYANLIKTA RUHBANLIIN KKENLER ..........................................32

1. Hristiyan Ruhbanlnn Tarihesi.................................................................... 32

2. Hristiyan Ruhbanln Ortaya karan Faktrler: ............................................37

3. Hristiyan Ruhbanln zellikleri ve Sonular.................................................46

4. Kuranda Hristiyan Ruhbanlnn Tenkidi......................................................48

B. HIRSTYANLIKTA RUHBANLIK ETLER ................................................. 51

1. Ruhbanln Farkl Tipleri ................................................................................. 53

2. Ruhbanlkta Eziyet ekilleri ..............................................................................553. Ruhbanln Temel zellikleri .......................................................................... 56

C. HIRSTYANLIKTA RUHBANLIK SINIFI.......................................................... 59

1. Katolik Kilisesinde Ruhbanlk Snf ................................................................. 60

2. Ortodoks Kiliselerinde Ruhbanlk Snf............................................................ 68

3. Ermeni Ve Dou Kiliselerinde Ruhbanlk Snf ................................................ 71

SONU ...................................................................................................................... 76

BBLYOGRAFYA....................................................................................................78


4/91

III

KISALTMALAR

a.g.e. : Ad geen eser

a.g.m. : Ad geen makale

a.g.md. : Ad geen madde

AF : Ankara niversitesi lahiyat Fakltesi

bkz : Baknz

c. : Cilt

ev : eviriDB : Diyanet leri Bakanl

ER : Encyclopedia of Religion

ERE : Encyclopedia of Religion and Ethics

MEB : Milli Eitim Basmevi

M.. : Milattan nce

M.S. : Milattan Sonra

NGS : Nationel Geographic

s. : Sayfa

sy : Say

TDV : Trkiye Diyanet Vakf

trz. : Tarihsiz

v.d. : ve dierleri

v.s. : ve saireYay. : Yaynclk, Yaynlar, Yaynlayan


5/91

IV

NSZ

Ruhbanlk, dnyevi hayat ile dini hayat arasnda araclk ilevini yerine getiren

kurumdur. Ruhbanlk snfn oluturan ve toplumlarn ruhan nderleri saylan rahipler,ibadet yntemlerinin zel ve bazen de gizli bilgisini tayan yin uzmanlardr.

Ruhbanln gayesi; insan, arzu ve ihtiraslardan, ar istek ve tutkulardan

kurtarmak, kin ve nefretin yok olmasn salamak, kiiyi yolunu artmaktan kurtarmak

ve gerek saadete eritirmeye almaktr. Ruhbanlk, bu amac gerekletirmek iin bir

ok yntemler kullanr. Herkesten uzak bir keye ekilmek anlamna gelen inziva ve

nefisle mcadele etmek manasndaki riyazet bu metodlarn balcalardr.

nziva yoluyla nefisle mcadele eden ya da ruh tecrbelere ulaan ruhbanlar

Hristiyanlkta hatr saylr bir yere sahiptir. Ruhbanln aratrlmas ve temel

zelliklerinin bilinmesi, Hristiyanln bilinmesi ve bu anlay kabul eden insanlarn

yaay tarzn renmemiz asndan yararldr.

Ruhbanlk, yalnzlkla karakterize edilen mnzevi bir hayat formudur. Keiler

ise, dnyadan el-etek ekip yalnzla gmlen, kendisiyle mnasebeti olan herkesten

tamamen soyutlanm bir ekilde yaayan insanlardr. nziva hayatnn ortaya knda

bir kiinin hayatn dini yaantya adama arzusu yatmaktadr. Mnzevilik, Tanrya

adanm hayat tarznn en saf ve en kusursuz ekli olarak kabul edilebilir. Tanryaulama uruna kendilerini llerin sszlna terk ederek safi bir hayat yaayan

mnzevilerin ou yamur sezonu boyunca bir yere snma ihtiyac hissetmitir.

Ayrca, bir keiin tek bana yaamasndan doabilecek tehlikeler sebebiyle birlikte

yaama ihtiyac hasl olmu, bir ndere balanarak mnzevi kolonileri oluturulmu ve

ayn kurallara tabi olunarak bir tarikat hayatnn btn zellikleri (yoksulluk, ile,

bekarlk, sessizlik, v.s.) uygulamaya allmtr.

Aratrmamz u sorular erevesinde ekillendirmeye altk; Hristiyanlkta

ruhbanln yeri nedir? lk dnemlerden beri ruhbanlk konusuna yaklamlar nasl

olmutur? Ruhbanlk nasl domu, gelimi ve yaylmtr? Ruhbanln ferde ve

topluma kazandrdklar ve kaybettirdikleri nelerdir? Hristiyanlkta ruhbanln kayna

nedir?


6/91

V

Aratrmamz, Yksek Lisans Tezi olmas dolaysyla konuyu sadece

Hristiyanlkta Ruhbanln Kkenleri ve Ruhbanlk Snf olarak snrladk. Ruhbanl

daha iyi anlamak iin Tarihte Ruhbanlk ad altnda dier dinlerde ruhbanlk hakknda

bilgi verdik. Btn dikkat ve gayretlerime ramen aratrmamzda baz eksikliklerin

bulunmas ve baz nemli hususlarn da gzden kamas muhtemel olsa da, yaplacak

ilmi, yapc tenkitlerle aratrmamzn daha iyiye doru gelimesine yardmc olacana

inanyoruz.

Bu almamn her aamasnda beni destekleyen, yn veren ve beni sabrla

dinleyen deerli danmanm Do. Dr. Galip ATASAUN hocama, yardmlarn

esirgemeyen, Prof. Dr. Mehmet AYDIN hocama, Franszca metinlerin tercmesinde

yardmc olan Yrd. Do. Dr. Ahmet ARAS hocama sonsuz teekkrlerimi sunarm.

Hatice SALAR

KONYA-2008


7/91

1

GR

Toplum hayatn ynlendiren en nemli faktrlerden birisi olan din, gemiten

gnmze kadar tm insanlarn ilgi ve merak oda olmu ve olmaya devam etmektedir.Bu ilgi, kiiden kiiye, toplumlara ve milletlere gre farkl alglar eklinde tezahr

etmitir. Bundan dolay gemiten gnmze kadar birok dinler ve bu dinlere bal

olarak saysz anlaylar ortaya kmtr. Bu anlaylardan birisi de Ruhbanlktr.

Ruhbanlk kelimesi ilahi ve ilahi olmayan tm dinlerin kapsamnda ele alnabilecek bir

kavramdr. Kimilerin de dinin yapsnda olmasna ramen baz dinlerde olmayan bir

kavramdr.

I. KONU ve SINIRLARI

Ruhbanlk kavramn Dinlerde Ruhbanlk Anlay eklinde deil

Hristiyanlkta Ruhbanln Kkenleri ve Ruhbanlk snf olarak snrladk. Bunu

yaparken ksaca Ruhbanlk kavram ve tarihesi hakknda bilgi vermeyi uygun bulduk.

Hristiyanlkta Ruhbanl almamzn sebebi dinin znde ruhbanlk olmas

ve bu hayat tarzn tavsiye etmesidir. Hristiyanlkta ruhbanlk, dnya zevklerinden

uzak kalma, bekar yaama, maddiyattan uzaklaarak maneviyata meyletmek ve kendini

dini yaaya adama eklinde ortaya kar.

II. AMA ve NEM

Hristiyanlk ruhani zellik gsteren bir dindir. Dnyann sonunun geleceine

inandklar iin dnya ile ilgilenmezler ve kendilerini dini hayata adarlar. Ruhbanlk

Hristiyan dininde, dnya ilerinden el etek ekerek yalnz ruhu ilgilendiren konular

zerinde alan ruhan ve ruhban denilen grevliler snfdr.

Hristiyanlkta zellikle Ortaada ruhaniler halktan ayr, kendini Tanrya

en yalan sayan imtiyazl bir snftr. Papalk araclyla zaman zaman devlet ilerinekaran ruhaniler, bazen krallar bile bask altna almlardr.

Tezdeki amacmz Hristiyanlktaki ruhbanlarn kkeni bulmak ve Yeni

Ahitte ruhbanl destekleyen ayetleri ortaya karmaktr. Ayrca ruhbanlk snfn

Hristiyan mezheplerinde ayr ayr ele almaktr.


8/91

2

III. ARATIRMANIN YNTEM

Dinler Tarihinde bilinen drt tane metodu vardr. Bunlar Tarihi, Nitelendirici,

Filolojik ve Karlatrmal metodlardr. Biz almamzda nitelendirici metodu

karlatrmal metodu kullandk.Dinler Tarihinin en nemli metodlarndan birisi olan karlatrma metoduyla

inanlar ya da anlaylar arasndaki benzerlikleri ve farkllklar daha iyi anlam olduk.

IV. KAYNAKLAR

Hristiyanlkta Ruhbanlk konusuyla ilgili yazlm derli toplu herhangi bir

esere rastlayamadk. Birok kaynaklardan yararlandk.

Tezin ilk blmnde daha ok szlklerden alntlar yaptk. Ruhbanlk

kelimesinin szlk ve terim anlamlarn akladk. Ve ruhbanln sebebleri ve ortaya

kn belirttik.

kinci blmnde en ok yararlandmz kaynaklar dinler tarihi ile ilgili

alanda yazlan eserler olmutur. Bu blmde dier dinlerde ruhbanlk kavramn ele

aldk. slamda ruhbanlk blmnde daha ok slami eserlerden faydalandk.

Tezin nc blmnde ise daha ok Hristiyanlkla ilgili kaynaklardan

faydalandk. Ve konuyla ilgili Trke eserler son derece kstl olduunda eviri yapmak

zorunda kaldk. Ayrca internet sitelerinde konumuzla ilgili aratrma yaptk.


9/91


10/91

4

Ayrca Ruhban kelimesinin, Rehbetten Rahibin oulu bir kelime olabileceini

de sylerler. Rehbet; ac ve zdrap duyup byk bir korkuya kaplarak ekinmek

anlamndadr. Bir anlam da zhd ve riyazette normal snrlar amaktr.6

Ruhban szc Rehbet rhb ve Rehb kkndentretilmitir. Bu szcklerin anlam Ac ve zdrap duyup byk bir korkuyla

ekinmek demektir. smi faili olan Rahip szc ac ve zdrapla, korkuyla ekinen

kimse demektir. oulu Ruhban-Rahban ve Ruhbaniyyi olarak

gelir.7

Szck anlamyla Kurn- Kermde Kasas Sresi yet 32 er-rehb, Har

Sresi yet 13de rehbeten; Enbiya Sresi yet 90da reheben; Araf Sresi yet

154de turhibne; Bakara Sresi yet 40da ferhebni; Enfal Sresi yet 60da

turhibne eklinde yer alr.

2. Istlah Anlam

Rahib kavram, slm dininden nce, lde giden yolcular iin geceleri

konaklama yeri hazrlayan kimseler iin kullanlrd. slmn ortaya kndan sonra

ise kelimenin anlam deiti. Rahib yalnz Hristiyan din adamlar iin kullanlmayabaland. Rahib sz slm dini dnda kalan tm tek tanrc ve ok tanrc din

grevlileri iin de kullanlr.8 slm kaynaklarda da bu kelime ska kullanlr ve

Kurn- Kermde ruhbanlk kelimesi Hristiyan din adamlar hakknda

kullanlmtr.9 Hads-i eriflerde de sk sk bu konuda eitli terimler geer. Hadslerde

bu kelimenin srailoullarndan bir din adam iin getii grlr. Bu Hadste Hzr

(a.s.)n, manastrnda ibdete ekilen bir rahibe urad ve onu slmlatrdndan

bahsedilir.10

6Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Nesil Matbaaclk, stanbul, 1990, s. 325.7 http//aliaksoy.wordpress.com.Ruhbanlk ve Zuhd.takva/ 2007/04/098slm Ansiklopedisi, (I-XIII), Milli Eitim Basmevi, stanbul, 1977-1986, IX/604-605, Ruhbanlk md.9 Tevbe, 9/31-34; Maide, 5/82; Hadid, 57/27.10 Muhammed b. Yezid bn Mce, Snen-ibn Mce, eviri, Haydar Hatipolu, Kahraman Yaynlar,

stanbul, 1982, Fiten 23.


11/91

5

Ruhbanlk, dnyevi hayat ile dn hayat arasnda araclk ilevini yerine getiren

kurumdur. Ruhbanlk snfn oluturan ve toplumlarn ruhan nderleri saylan rahipler,

ibadet yntemlerinin zel ve bazen de gizli bilgisini tayan yin uzmanlardr.11

Batl kaynaklarda Ruhbanlk kelimesi, slmda olduu gibi snrl birdnemin veya dinin taraftarlarndan bazlar iin deil, biraz daha geni olarak

kullanlr. Bunda Hz. Peygamber (s.a.v.)in Yahudilik ve Hristiyanln dndaki dier

din mensuplaryla karlamad veya byle bir rneklemeye ihtiya olmad iin

kullanmad dnlebilir. Fakat mutlak mnda Ruhbanlk kelimesi, bir kurumun ad

olarak kullanldnda, bunun din veya mezheb olma, bu kurumun zelliklerine haiz

olan her din veya her din mensubu Rahib olarak isimlendirilebilir ve bundan dolaydr

ki, tarihte Katolik Ruhban Anglikan Ruhban, Fransz Ruhban denilebilmitir.12

Franszca ruhbanlk asctique eklindedir. Anlam ruhn hayatla ilgiliritelleri uygulayanlardr. Asctisme, ahlk ycelie ulamak iin, ac ve zdraba

dayal uygulamalar ieren hayat tarzdr.13

Genel olarak Ruhbanlk ileri, salt mekanik by tekniklerinden ok, toplumsal

grubun benimsedii tanrsal glerin ya da tabiatst varlklarn gerektirdii yinlerin,

kurallara uygun biimde yerine getirilmesiyle ilgilidir. Kurban yinlerinin ynetimi

dinsel kltrdeki yaygnl nedeniyle ruhbanln baka ilevlerinden biri saylr.14

En gelimi biimiyle ruhbanlk genellikle merkez bir otoritenin bulunduu,

kltr olduka incelmi , belirgin retileri, kesinlemi yinleriyle rgtlenmi bir

klt olan geni toplumlarda grlr. Ama bundan, ileri boyutlarda gelimi her dinde

bir ruhbanlk kurumu bulunmas gerektii sonucu karlmaz. Din yetkinin herhangi bir

kurban yiniyle ilikilendirilmedii slm, ruhbanln bulunmad dinlerin en gzel

rneidir.15

11 Ana Britannica, (I-XXXII), Ana Yay., stanbul, 1990, XVIII/528-529, Ruhbanlk md.; MeydanLarousse, Meydan Yay., stanbul, 1972, X/446, Ruhbanlk md,; Ahmet Fethi Polat, yetlerBalamnda Dinde Arlk, Konya, 2002, s. 18.12Ana Britannica, XVIII/528-529, Ruhbanlk md.13Nouveau Petit Laurousse, Paris 1959.14Ana Britannica, XVIII/529, Ruhbanlk md.15Ana Britannica, XVIII/529, Ruhbanlk md.


12/91

6

B. RUHBANLIIN SEBEPLER VE ORTAYA IKII

Ruhbanl ortaya karan sebepler, ok eitli ve karmak olup bunlar, i ve

d etkenler diye incelemek daha doru olacaktr.

1. ETKENLER

a. Psikolojik ve Manevlik

nsanolu, yaratl itibariyle farkl bir karakterdedir. Hatta bir tek insanda bile

birbirine zt iki farkl tabiat bulunabilir. nk insan hem beden, hem de ruhtan

olumu bir varlktr. nsanolu son derece girift bir yapya sahiptir. Zaman zaman

insann bu iki ynden birisine kanatlanp utuu olur. Bazen olur hislerin ar basksylabeden arzular alemine doru kanat aar. Bazen de ruh dnyasndaki aydnlklara doru

uar gider.16 Fakat burada ince bir detay vardr. nsan, bedeni arzular dorultusunda

hareket ettii zaman da insandr, ruhun arzular dorultusunda hareket ettiinde de

insandr. nk ruh-beden ilikisi ayrlmaz derecede birbirlerine baldr. Ve yine bu,

yani her iki ynden birisinin baskn olmas, devaml deil geicidir.

nsana verilen nefis duygusu, eer kiiyi esir alrsa dnyaya tamah eden bir kii

halini alr. nsan, nefsinin esiri olur. Ancak kii, nefsini ayaklar altna ald zaman, o

zaman gerek takvaya ve yce mertebeye ular. Nefis daha ok bedenin arzu ettii,

honut olduu eyleri daha gzel hale getirerek dier alemini insana unutturur. Ama

kii, eer ruhunun derinliklerindeki gerek isteinin bu dnyada deil, dier lemde

olduunu bilirse terk-i dnya felsefesini kendisine iar edinir. nsanda

mkemmeliyetilik vardr. En gzeli, en iyisi olma arzusu her zaman insana galip gelir.

nsan bu dnyada daha rahat, daha gzel dnya iin buradaki gerek dnyann glgesini

terk eder. Mnev ycelii elde etmek ister ve bunu kendi arzu ve dncesi

dorultusunda yapar.

nsanlardaki sapma ise, tabiatnn bu zelliklerinden koparld an ba

gstermektedir. Topran bysne kaplan insan, bazen dier taraf olabildiince ihmal

edebilmekte ve bylece tamamen zden yoksun maddeci bir yapya brnmekte, bazen

16 Muhammed Kutub,nsan Psikolojisi zerine Etdler,nsan Yaynlar, stanbul, 1987, s. 74.


13/91

7

de ruh tarafn eilimleri dorultusunda tamamen hayattan kopabilmektedir. Elbette

ftratn uygun grmedii bu davranlar kiiyi sapknlklara drmektedir.

b. Ferdlik-ctimlik

nsan tabiatnda ilk olarak hangi duygunun var olduunu sylemek gse de

psikologlar ferdiyeti duygunun insanda daha nce baladn nk insann daha ufak

bir ocukken fert olarak kendisini kavradn ve daha sonra cemiyeti tanmaya

baladn sylerler.17nsan bydke toplumla ve toplumsal olaylarla daha sonra yz

yze gelir ve neticede toplumdan ayrlmas dnlemeyecek bir varlk halini alr.

nsanolunda, ilk olarak bebeklik zamanlarnda ferd duygu daha n plandadr.

Ben merkezli bir dnceye sahiptir. Ve her eyi kendi ekseni etrafnda dnr. Ve bir

ama dorultusunda deerlendirir. Kendine yararl olan eyler gzel, zarar veren eyleri

kt olarak telakki eder. Bu ferdiyeti duyguyu genlik anda aamayan insanlarda

sapknlklar ortaya kmaktadr. Hep kendini dnenler, toplum tarafndan dlanmakta

ve insanlar tarafndan yalnzla itilmektedir. Bu sebepten dolay iinde bulunduu

durumdan kurtulmak iin kendini dnyadan soyutlamaktadr.

nsanlardaki bu iki duygunun ar derecede gelimesi yine ondaki ilahi

dengenin bozulmas anlamna gelir. Toplumla ok fazla hemhal olan kii, ferd

yapsndaki duygular, ihtiyalar, ihmal edip tamamyla toplumun arzulardorultusunda mrne yn verir. O, artk nefs eylerin tamamen nne gemitir.

Bazen de insan, tamamen kendi nefsine hizmet eder ve onu ilah edinir.18

te bu durumda da sapmann dier boyutu ortaya kar. Kii ya nefsine tapar, ya

da nefsini ldrerek sadece kendi kurtuluunu salamaya alr.

c. Sevgi-Nefret

nsanolu, henz bir ocukken sevgiyle tanr. Onun mayasnda sevgi vardr,efkat vardr. nk slm ftrat, sevgi zerine bina edilmitir.19 nsanolu da slm

17 Muhammed Kutub, a.g.e., s. 179.18 Csiye, 45/23.19 Bakara, 2/256.


14/91

8

ftratyla doduu iin20 onun da sevgiden uzak olmas dnlemez. nsanolu iindeki

bu sevgiyle, efkatle ve yumuaklkla insanlararas ilikilerini dzenler, yn verir.

Toplumun bir ferdi, bir yesi olmas iin gerekli olan harlardan birisi de sevgidir.

Onun olmad yeri de mutlaka kin, nefret ve kat kalplilik doldurur. Bu zellikler insan

topluma kar dman yapar ve insan yalnz brakr.21 Yalnz braklan insanda topluma

kar kin ve nefret duygular geliir ve insanlarn, toplumun, hayatn birer gnah

yuvasndan ibaret olduu, bu yzden de ondan kurtulmak gerektii fikri, insan

toplumdan uzaklamaya gtrr.

nsanolu, dier varlklara kar iki duygu gelitirir. Bu duygulardan hangisi ar

basarsa o yne meyleder. ocukken, eer sevgi dolu bir ortamda yetimi, sayg

grmse, iinde yaad toplum ve aile ona gzel olan eyleri sunmusa, insan sevgi

duygusunu gelitirir ve onun getirdii davranlar sunar. Ancak iinde yaadtoplumda kaos varsa, srekli sava halinde ise ve insanlar ezen, onlar sindiren

ynetimlere kar nefret duyar ve iine kapank hale gelir. nsanlara olan bu kini artk

dnya iin de geerlidir. Dnyann bu kimselerin elinde olduu srece yaanmaz

olduunu ve terk-i dnya gerektiini dnr ve kendisini toplumdan tamamen

soyutlayarak inzivaya ekilir.

d. VehnVehn kelimesi, geveklik, znt, zayflk mnlarn ierir. Vehn; nsandaki

manev zayflk ve skntlara kar acziyetsizlii ifade eder. Topluma uyma sorunu

yaar. Toplumdan yava yava uzaklar. Vehn, hem maddi hem de manev olabilir.

Nitekim, Allah yolunda balarna gelenlerden dolay vehne dmediler.22

yetinde manev bir zayflktan bahsedilirken, madd zayfl anlatan bir dier yette

ise Hz. Zekeriyyann bedenindeki kemiklerin vehninden bahsedilir.23

Devaml topluma uymayanlar, kurtuluu ancak kendinden tamamen syrlmakta

grrler ve genellikle bunun yolunu, bir kitle hareketinin kapal kolektif bnyesinde

kendilerini eritmekte bulurlar. Kiisel arzularndan, kanaatlerinden ve ihtiraslarndan

20 Buhr, a.g.e., Ceniz 92.21 l-i mran, 3/159.22 l-i mran, 3/146.23 Meryem, 19/4.


15/91


16/91

10

2. DI ETKENLER

a. Bask ve iddet

Ruhbanln ortaya kt btn dnemlerde bask ve iddet doruk noktasna

kmtr. Ruhbanln douunu sadece grlen bask ve ikencelere balamak doru

deildir. Ancak nemli etkenlerden birisi olduu da bir gerektir. nsanlar, grdkleri

bask ve ikenceler karsnda eitli savunma mekanizmalar gelitirirler. Kimileri

acnn stne giderken, kimileri ondan kamtr. te bask ve zulm karsndaki bu

tavrlar, her zaman iin belirleyici olmu ve dnyadan ve insanlardan elini eteini

eken insanlar hemen hemen her dinde ortaya kmtr.28

b. lh Emirlerin Yanl AnlalmasFert ve toplumlardaki sapmalar ou kez ilh emirlerin yanl anlalmasndan

kaynaklanmaktadr. Burada kastedilen yanl anlama, cehaletten dolay deil, eksik bilgi

veya kastl yanl anlamalardr. Bu sebeple insanlar ilh emirleri yanl anlamaya

baladklarndan, onlar kendi arzular dorultusunda deitirirler.29 yle ki kendilerine

farz klnmayan eyleri dahi farz haline getirirler. Daha sonra da bunun altndan

kalkamazlar. te ruhbanlk da bunlardan biridir. Allah-u Tel, buna iaretle yle

buyurur:

cat ettikleri ruhbanl biz onlara yazmamtk, yalnz Allahn rzasn

uygulamak iin kendiliklerinden uyguladlar ama ona gerei gibi uymadlar. Biz de

onlardan iman edenlere mkafatlarn verdik. Fakat onlardan birou yoldan

kmtr.30

nsanlarn ilh emirleri yanl anlamalar, yahut ilerine geldii gibi tevil

etmeleri ve sonunda yanlla dmeleri taklitten de kaynaklanabilir. Kurn- Kerm,

mteaddit yetlerde bunlar yasaklar. Babalarn yoluna gitmek, kafirlerin sndklar

mazerettir.31

28 Ahmet Fethi Polat, a.g.e., s. 32.29 Bakara, 2/85.30 Hadid, 57/27.31 Enbiya, 6/53; Lokman, 21/21.


17/91

11

c. Toplumdaki Dengesizlik

Toplumlarda bazen ar dengesizlikler ve ekonomik uurumlar olabilir. Her

toplum, bu dengesizliin cezasn helakiyle der. Kurn- Kermde bu geree iaret

edilirken yle denir: Biz bir kenti helak etmek istediimizde onun varlkllarnaemrederiz (ya da oaltrz), orada kt iler yaparlar. Bylece oraya azap gerekli olur.

Biz de oray darmadan ederiz. nsanlar arasndaki gelir dalmnn kapatlmaz

boyutta olmas, helk edilmeleri iin yeterlidir. nk bu, toplumu mahveder, ortadan

kaldrr.

Tarihteki dinlerde kendisini toplumdan soyutlayan insanlarn olmasnda da bu,

byk bir etkendir. Emeviler ve Abbasiler dneminde zhd hareketinin byk bir hzla

artmasnda bu gelimenin byk rol olmutur.32 nsanlar, lkse ve zenginlie dalm

kardelerini grnce onlara tepki olarak ya bunlarn hepsinden ellerini etekleriniekmiler ya da insanlar bu arlklardan kurtarmak iin ar bir yol olan ruhbani bir

hayat tarzn gelitirmiler ve dnyay ve dnyann zenginliklerini ktlemilerdir.

Sonu olarak insanlar ruhbanla iten sebepler hem kendinden hem de

evresinden kaynaklanmtr. Bu etkileimde bazen bask ve iddet etkili olmu, bazen

ar hrs, bazen ilh emirlerin yanl anlalmas, bazen de iyi niyet, sevgi ve hogr

etkili olmutur.

32 OLeary De Lacy, slm Dncesi ve Tarihteki Yeri, eviri: Yaar Kutluay, Ankara niversitesiYaynlar, Ankara, 1959, s. 96.


18/91

12

II. BLM

DER DNLERDE RUHBANLIK

A. TARHTE RUHBANLIK

1. nkalarda Ruhbanlk

nkalar, bugnk Peruda yaamlardr. Devletleri 1532 ylnda spanyol

komutan Pizarro tarafndan zapt edilinceye kadar ayakta durmutur. Topraklarn byk

bir ksm, nkann yani devletin malyd. Devlet bakan nka, Gnein torunu

saylrd.1 nk nkalar gnee taparlard. Gnee nti adn vermilerdir. Kendilerinin

gneten trediklerine ve imparatorlarnn da gnein olu olduuna inanrlard. lk

imparatordan sonra gelenler torunu saylmaktayd. Asl adlar Tabuantisuyu idi. stilac

spanyollar imparatora gnein olu anlamnda nka, halka da nkalar adn

vermilerdir.2

nkalar, ehirlerini And Dalarnn zirvesine eski tepe anlamna gelen Machu

Pkkhuya kurmulardr. Peru Andlarnn 3 bin metre yksekliine kurulan ehir 55

ylda tamamlanmtr. ehrin tam olarak hangi nedenle yapld kesin olarak

bilinmemektedir. Bir rivyete gre ehrin, Gne Tanrs ntiye daha yakn olabilmek

iin bu kadar ykseklie ina edildii, dier rivyete gre ise tamamen tanrlar ve sekininsanlar iin ina edildii ynndedir.3

nkalarn en byk mabedleri baehir Cuzcadaki Coricancha Mabedidir. Bu

mabedde, Gne Tanrs altn bir disk ile temsil edilmitir.4 Dini merasimler mabedlerde

yaplr ve kurban olarak iek, yiyecek, iecek ve giyecek sunulur ve bunlar atee

atlarak yaklrd. nkann tahta kmas veya lmesi, yahut bulac hastalklarn ve

ktlklarn ba gstermesi gibi nemli olaylarda, ocuk ve yetikin kimseler kurban

edilirdi.5

1 Ekrem Sarkolu,Balangtan Gnmze Dinler Tarihi, Faklte Kitabevi, Isparta, 2002, s. 105.2 Cock Guillerme, Mumyalar Kurtarmak, eviri: Hseyin G. Yurdaydn,National Geographic, Mays,2002, s. 84.3 John B. Carlson, Americas Ancient SkywatchersNational Geographic, Mart, 1990, s. 76.4 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, Din Bilimleri Yaynlar, Konya, 2005, s. 340, nka md.5 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 105.


19/91

13

nka Dini, devlet dini olmas hasebiyle, ok sayda din adamnn varln

gerektirmitir. En byk rahip (villac umu), imparatorunun yakn akrabasdr ve ok asil

bir yeri vardr.6 Dini hizmetleri, eitli derecelerdeki rahipler ve manastrlarda yaayan

rahibeler yerine getirirlerdi.7 Bu hizmet grubu ierisinde Gnein Bakireleri yani

Aclla adndaki kzlar bulunurdu. Saraylarda nka hkmdarl altndaki drt

blgeden getirilen gnein kzlarnn kald gzel denmi bir ok oda vard. Gne

Tanrsnn hizmetine seilen bu gzel kzlarn bakireliklerinin bozulmamas iin ok

sk koruma yaparlard. Bu kzlar yeni imparatorun baa gemesi ya da bela ve salgn

hastalkta ve deprem gibi nemli olaylarda kurban edilirdi.8

nka mparatorluu boyunca And halklar kutsal yerlerde Huaca adn

verdikleri tapnaklar ina ederlerdi. Huacalar ruhan gc olduuna inanlan

mekanlard. Bunlar maaralarda, su kaynaklarnda, byk kayalarda, tepelerde vedalarn doruklarnda ina edilirdi. Burada kendini dine adam kiiler kalrd. Bu

huacalarda adaklar ok yaygnd. En popler adaklar koka yapra dolu sepetler, renkli

deniz kabuklar, lamalar ve msr birasdr.9

Din adam snfnn hayat ve mabedlerin giderleri, gnein topraklarndan ve

lama srlerinden elde ediliyordu.10 Din adamlar almaz, dnya ileri ile uramaz,

dini yinleri ynetir, kendilerini ibadete verir ve kurban yinlerini icra ederlerdi.11

nkalar lmden sonraki hayata inandklar iin llerini mumyalayarak

gmerlerdi. Ruhlarn, derin bir deniz zerinde bulunan, kldan yaplm bir kpryle,

Dilsizler Evine gittiine inanrlard.12

2. Mayalarda Ruhbanlk

Mayalarn dinine genel olarak bakldnda, pek ok hususlarda Aztekler ile ayn

olduklar gze arpar. Hiyerogrif yazlar ve kutsal top oyunlar benzerlik gsterir.

Yalnz Mayalar, Aztekler gibi zlim ve kan dkc deillerdi. Genellikle bitki ve

6 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 340, nka md.7 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 105.8 lk Tamer, Gnein Bakireleri, Seyahat Dergisi, stanbul, 2004, say: 14,s. 28.9 Sevim Belli,lkel Topluluk, Kleci Toplum ve Feodal Toplum, Sol Yaynlar, stanbul, 1983, s. 93.10 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 341, nka md.11 Sevim Belli, a.g.e., s. 98; Walter Krickeberg, Azteklerin ve Mayalarn Dinleri, eviri: Alev Krm,Okyanus Yynclk, stanbul, 1998, s. 67.12 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 106.


20/91

14

hayvan kurbannda bulunurlard. Penteonlarnn zirvesinde yksek ve pasif tanr

Hanabku bulunurdu. Aktif tanr tzamna, gne tanrs ve klt kahraman saylrd. Klt

bakmndan da Azteklere benzerdi. Kurban olarak meyve, iek, hindi ve kpek takdim

ederlerdi. nsan kurban nadir grlrd. Ancak belirli zamanlarda, kutsal saydklar

derin bir kuyuya, bakire kzlar kurban olarak atarlard. Mayalarda mabedin geni

avlusu ayn zamanda futbol sahas olarak kullanlrd.13

Mayalar, hayat gereler dnda pek fazla mala sahip deillerdi. Gnlk

ihtiyalarn karladktan sonra top oyunlar dzenlenirdi. Dnyada ilk basketbol

oynayan kavim Mayalardr.14

Mayalarda Tanr ve hiret inanc vardr. zellikle cennet ve cehennem inanc

vardr.15 Mayalarda dinsel yinler ok karmak ve zengindir.16

Mayalarda dnya hayatna fazla tamah yoktur. Ruhun lmszln ararlar ve

ahirette kurtuluu umarlar. Ama tamamen dnyadan el etek de ekmezler, mimar

eserleri ve oyunlar buna ahittir. Mayalarda da din adam snf mevcuttur. Din

adamlar yinleri ve trenleri dzenlemekle grevlidir.17

3. Azteklerde Ruhbanlk

XV. ve XVI. yzyl balarnda Meksikann orta ve gney kesimlerinde byk

bir imparatorluk kurmu olan Azteklerin ad, beyaz lke adn alan Aztlandangelmektedir. Azteklerin kkeni, kesin olarak bilinmemektedir. Texcoco glndeki

adalara yerleen Aztekler, Tenochtitlan kentini 1325 ylnda kurmulardr.18

Aztek Dini, birok Orta Amerika kltrnden deiik unsurlar zmsemi,

eitli inan sistemlerindeki kart eleri bir araya getirmitir. nceki halklarn bir ok

kozmolojik inancn paylaan bu din zellikle evrenin bir dizi yaratln sonuncusu

olduu ve dnyann 13 gk, 9 yer alt dnyasna sahip olduuna inanmaktadrlar.19

Azteklere gre, gn en st katnda tanr Tonacatecutli karsyla beraber otururdu. Ana

13 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 104-105.14 Haluk Berkmen,Mayalarda Dil-Din-Mimari,mge Yaynlar, Ankara, 1983, s. 78.15 Ali zek,Dinler Tarihi veslm, klim Yaynlar, stanbul, 1998, s. 27.16 Sevim Belli, a.g.e., s. 98.17 Claessen ve Skalnik, Devletin Kkenleri, mge Yaynlar, Ankara, 1993, s. 103; Walter Krickeberg,nka ve Maya Efsaneleri, Tercme: Alev Krm, Okyanus Yaynlar, stanbul, 2000, s. 141-150.18 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 75, Aztek md.19 Hewike Owusu,nka, Maya ve Azteklerde Semboller, Okyanus Yyinclk, stanbul, 2000, s. 95.


21/91

15

rahmine ocuk ruhlarn gnderen onlard. Hakimiyetleri altnda saysz tanrlar, yar

tanrlar, eski devirlerin kahramanlar, iyi ve kt cinler, tabiat ve ata ruhlar bulunurdu.

Mabedlerde yalnz tanrlara ibadet edilirdi. Rahipler itina ile dnlm ve tecrbe

edilmi merasimleri renmek zorunda idiler.20

badetler, mabet ve zel klt yerlerinde dua, sadaka ve kurban sunmakla

yaplrd. Yeni doan ocuk, madd kirlerden ve mnever kuvvetlerden korunmak iin

su ile ykanrd. Mnev temizlik iin oru tutulur, cins faaliyetlerden uzak durulur ve

asketik yollarla tvbe edilirdi.21

Dini merasimlerde insan kurban geni yer tutmaktadr. nsan kurban etme

treninde, kurbann yrei Gne Tanrsna sunulurdu.22 Periyodik olarak sunulan bu

kurbanlar sayesinde, gne ve yin hareketlerine devam edebildiklerine inanlrd. nsan

kurbannn sunulduu Thacatecco ad verilen mihraplarda un, bal ve ocuk kanndanbyk bir put yaplr, sonra da kurban olarak, ortas oyularak, hazr bulunanlar

tarafndan yenirdi. Kurbanlar, daha ziyade harp esirleri ve ocuklarn arasndan

seilirdi. Kurbanlk kiiyi, drt kii skca tutar ve bu esnada rahipler de ta baklaryla

gsn yararak alan kalbini dar karrlard. Rivyetlere gre yamyamca

ziyafetler de eksik olmazd. Kurbanlk iin, zel surette beslenen genler kzartlarak

yenirdi.23

Aztekler, lmden sonraki hayatta, dnya hayatnn karl olan mkafat veya

ceza tasavvuruna inanrlar.24 Ayrca Azteklilerin len kimsenin bulut olup, yamur

getirdiklerine inandklar ifade edilmektedir. Yine onlarn cehenneme inandklar ve

cehennemi tanrsal cezaya urayanlarn kyamet gnnden sonra gidecekleri yer olarak

akladklar vurgulanmaktadr.25

20 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 103; Cemal Ergn, Kuran Cennet-Cehennem Anlaynn Dier DinlerleKarlatrlmas, Baslmam Yksek Lisans Tezi, St mam niversitesi, Sosyal Bilimler Fakltesi,Kahramanmara, 2006, s. 22.21 Sevim Belli, a.g.e., s. 96; Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 103.22 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, Aztek md., s. 75.23 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 104.24 Cemal Ergn, a.g.e., s. 22.25Ana Britannica, V/436, Aztek md.


22/91

16

Azteklerde rahipler, hiyerarik olarak tekilatlanmlardr. Manastrlarda

evlenmeden yaarlard. Kendilerini hadm etmeleri, kulak ve dilden kan aldrmalar

rahiplie giriartlarndandr.26

Azteklerde dini hayat incelediimizde, rahipler arasnda ruhbanlgrmekteyiz. Ruhbanln zelliklerinden biri olan evlenmemek ve bedene ikence

etmek bunlardan bir kadr. Ancak bunu Aztek halknn geneline yanstamayz.

Rahipler, ruhun lmszln aramlardr.

4. Hinduizmde Ruhbanlk

Hindistanda oturanlarn byk bir ounluunun dini olan Hinduizm, birok

felsefi speklasyonlarn ve yerli kltlerin btnlemesi ve Brahmanizmin tekaml

sonucunda ortaya kmtr.27 Hinduizm, milli bir dindir, bir kurucusu, ok ak ve net

bir aments (inan sistemi) yoktur; fakat ok hacimli bir kutsal kitap koleksiyonu

vardr.28

Hinduizmde ibadetlerin mhim ksm kurtuluu temin eden esasta

toplanmtr; Birincisi, gzel amellerdir. (Mesela lenler iin kurban kesmek, mukaddes

kitaplar okumak.) kincisi, hakikat bilgisidir. Btn varlklarn asl tek hakikattir. Bu

hakikate ulamak iin dini bilgileri renmek, rahip olmak ve dnyay terk etmek

lazmdr. ncs, tanr ile beraber olmaktr. Bu da ibadetle olur. Hinduizmdetapnma, kiisel olabilir. Hinduizmde temel ahlak kaidesi nefse hakimiyet ve fedkr

olmaktr.29

Bir Hindunun btn hayat, doumundan lmne kadar muayyen merasimleri

yerine getirmeye baldr. Riyazet ve hadmlk, adaklarn yerine getirilmesi ve

meditasyon, kalbin aydnlanmasna, iyi bir karmann kazanlmasna yardm eder.30

Hinduizmin baz mezheplerinde, reislerine ulhiyet atfedilerek tzimde

bulunulur. lm kahramanlara ve azizlere de yardm iin dua edilir.31

26 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 104.27 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 301, Hinduizm md.28 Gnay Tmer Abdurrahman Kk,Dinler Tarihi, Ocak Yaynlar, Ankara, 2002, s. 96.29 Ali zek, a.g.e., s. 46.30 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 176.31 Gnay Tmer Abdurrahman Kk, a.g.e., s. 105.


23/91

17

Hinduizmde Kast sistemi vardr. Kast, ayn ile megul olan, atadan miras kalan

haklar, vazifeleri ve adetleri ile birbirine smsk balanan ahslar grubudur. Kast

seilmez, ancak onun iinde doulur ve muhafaza edilir.32

Kast sistemi Hinduizm inanlarndan kaynaklanr. Beli bal 4 kast vardr.1. Brahmanlar (rahip ve alimler)

2. Katriyalar (prens ve askerler)

3. Vaiyalar (tccar, esnaf ve iftiler)

4. udralar (iiler, sanatkarlar, kleler)33

Kast iinde en nemli yeri igal eden Brahmanlarn balca grevleri, kurban

yinlerini idare etmek, kutsal metinleri (vedalar) korumak, dini yinleri icra etmektir.34

Hindularn, atadan evlada miras kalan ve Brahmanlar denen rahipler snf vardr. Busnfa mensup olanlarn says bir hayli yksek olmasna ramen, ancak kk bir ksm,

mabed ve din hizmetlerinde alrlar. Ayrca deiik tarikat ve mezhep manastrlarnda

yaayan rahipler, serbest mnzeviler ve asketikler de (sadhu, sannyasi) bulunur.35

Ayrca Hinduizmde asketikler arasnda asketisizm diye bir hareket vardr. Bu olay

kiinin dnyadan el-etek ekerek kiinin tanrya kendini adamasdr.36

Hinduizmde rahipler hiyerarisi, erken dnemlerden itibaren grnmeye balar.

Brahmanlar, kastn, en st snfn tekil ederler. Brahmanlar, dini eitimden

sorumludurlar. Vedalarda Saman, Prastatr ve Udgator diye rahip snf vardr.

Bunlar kurbanlarn sunulmas ve ilahilerin sylenmesiyle ilgili ileri yaparlar. Hotr

ad verilen ilahi syleyici bir snfa atf yaplr. Yine adhvargu denilen bir grup rahip

kurban sunuu ile ilgilenirler.37

Ruhbanln en ayrt edici yn, dini hizmetleri ifa eden kiilerin dnya ile

alakalarn tamamen keserek, kendilerini din ilere ve ibadetlere vermeleridir. Tarih

boyunca, Brahmanlarn icra ettikleri en nemli grev, kurban takdim trenlerinin yerine

getirilmesidir. Hinduizmdeki Brahmanlarn en asl grevi, hl kurban takdim

32 P. T. Ruju - Win-tsit Chan - Joseph M. Kitagawa - smail R. Faruki, Asya Dinleri, nklb Yaynlar,stanbul, 2002, s. 34.33 Ali zek, a.g.e., s. 47; Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 177; Gnay Tmer Abdurrahman Kk, a.g.e.,s. 99.34 P. T. Ruju v.d., a.g.e., s. 35.35 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 177.36 www.ansiklopedi.gen.tr. 2007/04/09.37 P. T. Ruju v.d., a.g.e., s. 74-75.


24/91

18

trenlerini ynetmektir.38 Hinduizmin ruhban snfn tekil eden Brahmanlarn bu

konumu Veda dneminde kurban yinlerini yneten din adamlarndan kaynaklanr.39

Hinduizmde Guru ve Sadhu kelimeleri dikkat eker. Guru, Sanskritede arl

olan, nemli anlamlarna gelmektedir. Geleneksel Hinduizmde ise Guru, mnev stadbelirtmek iin kullanlr. Nirvanaya ulaan, evrene ait devri daimin sonuna eren

kimsedir.40 Sadhu kelimesi, Sanskrite mkemmel ve kutsal anlamlarna gelir. Bu

kelime, cemiyetten uzak kalmaya karar veren Hindular belirtmektedir. Sadhu, d

grn itibariyle normal ilerin terkiyle kendini gsterir. Tark-i dnya, almaz,

yaamas iin gerekli olan dilenir (Kimden olursa olsun, onu kabul eder). Tra olmaz,

sakal brakr, salarn kesmez. Bir ok Sadhu plaktr, bir ksm da dikisiz safran

renginde basit bir kuma paras giymektedir. Gerek Sadhu, Guruya dnmez. O,

durmadan Hind topraklarnda dolar, ehir ve kylerden kaar. Dier trk-i dnyalarlaancak birka nemli hac vesilesiyle bir araya gelmektedir. oklar, sessizlik iinde

yaarlar. Onlar bu durumda muni adn almaktadrlar. Bazen de fevkalde ile hayat

yaamaktadrlar. (Mutlak hareketsizlik, lm orucu v.s. gibi). Yine de bir ksm

Sadhular, baz tilmizleri kabul ederek stad Guru olmaktadrlar. Modern

Hindistanda bugn milyonlarca Sadhu vardr.41

Ayrca Hinduizmde Bhakki kavram vardr. Bu terim, Hinduizmin ok nemli

ynlerinden birini belirtmektedir. Burada, tamamen kiisel mnasebetleri, mminle-

Tanr arasndaki ilikileri dzenleyen ferdi bir hareket tarz sz konusudur.42

Hind dinlerinde ilecilik ve zahitlik ok nemli bir yer tutar. Sdhular tarik-i

dnyadrlar, dnya ile alakalar yoktur. Hinduizmdeki yoga teknii, tam anlam ile bir

ilecilik hareketidir.43

38 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 647, Hinduizm md.39 Ali hsan Yitik,Hint Dinleri, zmir lahiyat Vakf Yaynlar, zmir, 2005, s. 57.40 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 259, Guru md.41 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 660, Sadhu md.42 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 108, Bhakti md.43 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 150, Hinduizm md.


25/91

19

5. Budizmde Ruhbanlk

Budizm, M.. VI. Yzylda Hindistanda Buda tarafndan kurulmu ve evrensel

nitelik kazanm bir dindir.44

Kuzey Hindistan kkenli bir gen prens Siddharta Gotama, M.. VI. Yzylda

ailesini ve servetini brakp lmn ve acnn gizemini zmek ve evrensel geree

ulamak zere yola kar. Ve bir sre sonra Uyanm bilge Budaya dnerek45

milyonlarca insan peinden srkler.

Budann retisi son derece sadedir. Kiiyi dnyasal arzu ve isteklerden

kurtarp aydnla kavuturmak ana prensibidir. Budaya gre insann en byk dman

kendi egoist arzu ve istekleridir.46

Buda, hayatn tabii olaylarn bir zdrap olarak gryor ve bundan kurtuluubtn arzu ve ihtiraslardan uzaklamaya balyordu. Bu da ar riyazet nefse eza ve

hatta dnya hayatnn tamamen terk edilmesi gibi arlklara sevkediyordu.47

Budizmde ruhbanln douu, bu dnyann ac ve zdraplarla dolu olmas,

bunun sebebinin arzu ve ihtiraslar olduu gereini kabulyle balam, ayn zamanda

Budizm ruhbanlnn da sebebi olmutur.48

Budizm, insann mutluluunu arayan ve insan zdraptan kurtarmay hedefleyen

bir dindir. Budizmin kurucusu Budaya gre tm zdraplarn kayna arzudur.

Arzunun yok olmas iin dnyaya olan ball kaldrmak gerekir. Budizm dnyay bir

gz ya vadisi olarak grmektedir.49

Benlikten kurtulma olayna slm ve Hristiyanlkta ayn derecede nem

verilmitir. lmeden lmek ya da sa uruna geici dnya hayatn feda ederek sonsuz

yaama kavumak gibi fikirlerin altnda yatan gereklerden biri de i gzn almasn

44 Abdurrahman Kk Gnay Tmer, a.g.e., s. 159.45

Jean Boisseleier, Budann Bilgelii, eviri: N. Feyza Zaim, Yap Kredi Yaynlar, stanbul, 2003, s.53.46 Jou Durden Smith,Budizm, Gizli retisi, eviri: Tolga Bakaray, Snr tesi Yaynlar, stanbul, 2006,s. 235.47 John Hogue, The Messiahs The Visions and prophecies, for the second coming, Element Boks Limited,1999, Germany, s. 35.48 Peter Harvey, An Introduction to Buddhism Teachings, History and Practices, Cambridge University,1990, s. 47; Gnay Tmer, Budizm, slm Ansiklopedisi, VI/357; inasi Gndz, Din venanlarSzl, Ankara, 1998, s. 101, Budizm md.49 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 199, Budizm md.


26/91

20

engelleyen egodan kurtulmaktadr.50 Bu da insan egemen olan egodan kurtulmak iin

nefse gem vurmak ve hayattan yz evirmekle mmkn olabilirdi.

Izdraba son vermek iin de fani arzulardan syrlmak ve arzular terbiye etmek

gereklidir. Bu srekli tekrarlanan devrelerden kurtulmann yolu NRVANAdr.

51

Nirvanaya ulamak Budist rahiplerinin temel amac olmutur. Bu yzden hayat terk

edip en yksek hedefin peinden komak, onlar iin bir ideal olmutur.52

Budizm, ferdi kurtuluu reten bir sistemdir. Genel kurtuluu mmkn grmez.

nk varlklarn says snrsz derecede byktr. Fert, ancak saysz varlk

durumlarndan geerek, yava yava kendisini ve dnyay terk ederek kurtulua

ulaabilir.53

Budann en ok syledii ey, hayatn zdraptan olutuu ile ilgili drt hakikat

akidesiydi. Drt temel gerek:

1. nsan varlnn mahiyeti zdrap, ac ve gereklerdir (dukkha).

2. Izdrabn sebebi arzu ve ihtiraslardr.

3. Izdrab dindirmek Nirvana ile mmkndr.

4. Nirvanaya ulaabilmek de sekiz dilimli yol ile mmkndr.54

Btn zdrap yollar lezzetten, haz duymaktan gemekteydi. Tek kurtulu yolu

ise ihtiya, eilim ve lezzetin getii btn yollar terk etmekti. Bylece ruhban,

bunlarla oluan kayglardan kurtulabilirdi. nsan, kendi ilerinde ve dncelerinde gizli

bir skuta dalmak, kendini bataklktan kurtarmak iin hayatn btn kavgalarndan

uzaklamaldr. nk nefsin hayatla olan balarn kesme olaynn zorlama olmadan

50 Taitara Suzuki,Hristiyanlk ve Budizmde Mistik Yaam, Dharma Yaynlar, 1990, s. 78.51 Nirva fiili kelime anlam itibariyle snme anlamna gelir. (Bkz. Ananda Coomaraswamy, Hinduizmve Budizm, eviri: smail Tapnar, Kakts Yaynlar, stanbul, 2000, s. 99); Nirvana, duygularnbastrlmas (Bkz, John Stevens, Aydnlanma ehveti Budizm ve Seks, eviri: Serdar Erien, DharmaYaynlar, Boston, 1990, s. 24), stek ve tutkularn, kin ve nefretin yok olmas, kiinin yolunuartmaktan kurtulmas, arzu ve ihtiraslarn, ktlklerin ateinden kurtulmas, (Bkz, slm

Ansiklopedisi, Budizm Mad., Gnay Tmer, VI/356-357), lmszle ve sonsuzlua erime halidir.(Bkz., Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 199 Budizm md.).52 Shundo Tachibanc, Ethics of Buddhism, London, 1975, s. 143-144; A. S. Geden, Monasticim(Buddhist), ERE, VIII/797, A. Abdullah Masdsi, Yaayan Dnya Dinleri, Kalem Yyinclk, stanbul,1981, s. 125.53 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 209.54 Peter Harvey, a.g.e., s. 23; Bradley K. Hawkins, Buddhism, London, 1999, s. 42; Kgen Mzuna,Essentals of Buddhism, s. 30; Shundo Tachibana, a.g.e., s. 249; Madhu Bazaz Wangu, Buddism WorldReligions, New York, 1993, s. 26; Mehmet Aydn, Ansiklopedik Dinler Szl; Ekrem Sarkolu,a.g.e., Gnay Tmer-Abdurrahman Kk, a.g.e., s. 164.


27/91

21

gereklemesinin mmkn olmadna inanldndan, nefsi zorlamak iin gl bir

iradeyle ona gem vurmak gerekir.55

Bugn, Budizmin temel perhiz prensiplerini Budist keileri uygulamaya

almaktadr. Budist cemaatlerin iindeki ar ular Budist zahitliine nem vermekteve dnya ile ilikilerini kesmektedir. Rahipler kendilerini dnyevi ivalardan korunmak

iin ok sk bir perhize vermilerdir. Bekarla, fakirlie, skunete kendilerini adamay

Budist rahip aday, yaplan bir merasimde cemaatin huzurunda tescil etmektedir.56

Ayrca Budizmdeki ruhbanlk anlaynda Budann kurduu Sangha tekilatn

da grmezlikten gelmemek gerekir. Sangha, kei ve keieler topluluu anlamndadr.57

Budaya inanan ilk be keiten ilki Kondannadr.58 Bu say, zamanla Budann

da iinde bulunduu altm keie ular.59

lk etapta Sangha (Bekarlar tekilat) sadece erkeklerden oluuyordu. Keilerle

keieler arasnda bir takm ilikilerin olabilirlii gibi sebeblerden dolay Buda,

kadnlarn girmesi gibi konular hakknda gr beyan etmekten saknmtr. Ama vey

annesinin (teyzesinin) ve kendi talebesi Anandann (yeeninin) ricas zerine

kadnlarn da Sangha Tekilatna katlmasn kabul etti.60 Budann karsnn da

bulunduu bu keieler, her zaman keilere bal kalmlar ve nedametin simgesi

olarak sar cbbe giymi ve erkek keilerde olduu gibi balarn tra ettirmilerdir.61

Balangta az sayda insandan oluan Sangha Tekilat, Budaya ve onunretilerine sadakatle balyken, zamanla bu saynn artmasyla birlikte sorunlar

kmaya balam, bu durumda Buday baz kurallar koymaya zorlamtr. lk kural da

doal olarak cinsellikle ilgiliydi. Ne ekilde olursa olsun, cinsel ilikide bulunan kei

atlacak ve bir daha tekilata kabul edilmeyecekti. Cinsel iliki, bir insann hayat

boyunca yapmamak zorunda olduu bir eydi.62

55

Ali eriati,Dinler Tarihi, Sekin Kitaplar Yyinclk, stanbul, 2004, s. 381.56 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 121, Budizm md.57 Mircea Eliade,Dinsel nanlar ve Dnceler Tarihi, eviri: Ali Berktay, Kabalc Yaynevi, stanbul,2003, II/106.58 Peter Harvey, a.g.e., s. 23; Jean Boisselier, a.g.e., s. 55.59 Joen Boisselier, a.g.e., s. 16; Peter Harvey, a.g.e., s. 24.60 Peter Harvey, a.g.e., s. 221-222.61 Bradley K. Hawkns, a.g.e., s. 107; Mehmet Taplamacolu, Karlatrmal Dinler Tarihi, GneMatbaaclk, Ankara, 1966, s. 151.62 Jean Stevens, a.g.e., s. 38-39.


28/91

22

Rahip hayatnn temel esas; fakirlik, bekarlk, skunettir. Rahiplerin hibir

mal yoktur. Yalnz kendilerinin geni ve uzun ynden yaplm bir entari, bir sadaka

tas, bir ine, bir tesbih, iki haftada bir defa ban kazyabilmesi iin bir ustura ve

kk hayvancklar ime suyundan szebilmesi iin bir filtre tamasna izin

verilmitir. Balangta elbiseleri, kylerin sprntlklerinden toplanan aputlarn

birbirine yamanarak safranla boyanmasyla yaplrd. Nazari olarak rahipler evsiz,

yurtsuz yaamak zorundadrlar. nceleri onlarn ormanlarda, gn altnda, bir aacn

dibinde yaamalar isteniyordu. Ancak sonralar manastrlarda, mabetlerde, evlerde,

maaralarda yaamalarna istemeyerek izin verildi. Yiyeceklerini ise, sadece dilenmekle

temin ederlerdi. Rahipler, geim kaynaklarnn dilencilik olduuna inanr ve hibir

aalk duygusuna kaplmazlar, bunun tembellik, miskinlik olduu hissini duymazlar.

Bilakis, nefsi krelttiine ve tefekkr temrinlerine yardm ettiine inanrlar.

63

Yine Budizmde rahiplere ynelik bir takm meyyideler vardr. Mesela, bir

rahip kendine bir takm eyler salarsa bunlar msadere edilir. nk rahibin yegane

mal, bir baston bir de sadaka tasdr. Ayrca byle bir ii yapan rahibe baz kefaretler de

yklenir. Mesela, oru tutmak, kutsal kitab okumak gibi Bazen de geici olarak

cemaatten ihra edilmek cezalar verilir. Buradaki hedef, rahibin tam bir Buda rnei

hayat srmesini salamaktr.64

Buradan da anlald gibi Budizmde ruhbanlk hayat vardr ve bizzat Buda

tarafndan tavsiye edilmitir.

Hind kkenli dinlerden olan Budizm, mistik bir din olarak, ilecilii hayat

felsefesi haline getirmitir. Bugn gney dou Asyada, Korede ve Japonyada bir ok

Budist manastr vardr. Budizmin ana felsefesi, arzuyu ldrmenin zerine

kurulmutur. Budizme gre tm zdraplarn kayna, arzudur. Bu nedenle tm

arzularn ldrenlerle huzura erebilir.65

63 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 210; Abdurrahman Kk-Gnay Tmer, a.g.e., s. 189-190.64 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 122, Budizm md.65 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 150, Budizm md.


29/91

23

B. SEMAV DNLERDE RUHBANLIK

1. Yahudilikte Ruhbanlk

Yahudilik, yaayan dinlerin en eskilerinden biridir. Kendi halinde din mi, rk m,

millet mi olduu pek belli deildir. Dinler tarihinde kendine has bir yeri vardr.66 Irk vedin i ie girmitir, birbirinden ayrmak ok zordur. Tevrattaki Balam hikayesinde te

ayrca oturan bir kavimdir ve milletler arasnda saylmayacaktr ifadesi, Yahudiliin

durumuna k tutmaktadr.67

Bugn yeryznde Yahudiliki din olarak benimseyenlerin says 18-20 milyon

civarndadr. Bunlarn 5.3 (2002 nfus saym) milyonu srailde, 6 milyonu A.B.D.de

geri kalan Avrupada ve dnyann dier lkelerinde yaamaktadrlar.68

Yahudilerde ruhbanlk inancnn olup olmadn anlamak iin onlardaki

maddecilik ynlerinin incelenmesi gerekir. Kurn- Kermde Yahudilerden

bahsedilirken onlarn maddeperestliklerinden ska bahsedilir. Hatta onlarn herkesten

fazla dnyaya bal ve haris olduklar anlatlr.

Onlar, insanlarn hayata en dkn, ortak koanlardan daha tutkunu

bulursun. Her biri, bin yl yaatlmasn ister.69

Yahudilerin maddeci yaplar o kadar ileri gitmitir ki onlar, hireti neredeyse

unutmulard. Onlarn ceza ve dl gibi yasalar, genelde bu dnya hayatyla ilgiliydi.

Bu yzden yaptklarnn, ilediklerinin sonularn da bu hayatta grmeye almlard.yle bir hale gelmilerdi ki her cezay bu dnyada bekliyorlard.70

Onlarn ahirete olan inanlarnn zayf olmasnn bir dier sebebi de kendilerini

Allahn oullar ve sevgili kullar olarak grmeleri ve bundan hareketle cennetin onlar

iin yaratlm olup onu kazanmalarnn garanti olduunu savunmalar71, azabn ise ok

az bir sre onlara dokunacan72 dnmeleriydi.73

66 Ekrem Sarkolu, a.g.e., s. 249.67

Saylar, XXIII/9.68 Abdurrahman Kk Gnay Tmer, a.g.e., s. 204; Francine Kaufmann-Josy Eisenberg, YahudiKaynaklarna Gre Yahudilik,Din Fenomeni, eviri: Mehmet Aydn, Tekin Yaynlar, Konya, 1993, s.115.69 Bakara, 2/96.70 Bakara, 2/86; Haydar Bammat, slmiyetin Manevi ve Kltrel Deerleri, Resimli Posta Matbaas,Ankara, 1963, s. 30.71 Bakara, 2/94.72 Bakara, 2/80; l-i mran, 3/23.73bnul-Kayym el-Cevziyye,Zdul-Mead, klim Yaynlar, stanbul, 1990, I/112.


30/91

24

Tevrat incelediimiz zaman karmza eskatolojik ynden son derece snrl

birka yet haricinde genelde dnya ve dnya ile ilgili ilere hasredildii grlr.

Dorusu ezilen, hor grlen, kimliini kaybetmi bir milletin maddecilik yn ar

basan bir risaletle muhatap alnmasnda yadrganacak bir taraf da yoktur. Tevrat,

Yahudilere Allahn emirlerini yerine getirmesi halinde dnyevi pek ok nimetin

verileceinden bahseder: Eer kanunlarmda yrrseniz ve emirlerimi tutarsanz ve

onlar yaparsanz, o zaman yamurlarnz vakitlerinde gndereceim ve yer mahsuln

verecek ve krn aalar meyvelerini verecekler. Ve harmanlarnz, ba bozumuna

eriecek ve ba bozumu ekim vaktine eriecek ve doyuncaya kadar ekmeinizi

yiyeceksiniz ve memleketinizde emniyetle oturacaksnz.74 Ve eer bana kar yrr ve

beni dinlemee raz olmazsanz75 Deheti, gzleri sndren ve can yprandran

veremi ve stmay zerinize koyacam ve tohumunuzu bo yere ekeceksiniz ve onudmanlarnz yiyecek.76 Ve sizi milletler arasnda datacam ve ardnzdan kl

ekeceim ve diyarnz ssz olacak ve ehirleriniz l olacaklar.77 Grld gibi

uhrevi cezalardan hi bahsedilmemekte, hep dnyevi dl ve cezalar sz konusu

edilmektedir.

Yahudilerde zhd ve takvann tam aksine dnyaya kar olan hrs n plandadr.

Ama bunun aksine baz Yahudi mezheplerinin dnya ve dnya nimetleri karsnda

sergiledikleri tutum farkldr. Bu mezheplerden biri de Essenlerdir. Essenlerin dnya

hayat ve zevkleri konusunda, kadnsz yaamalar, yani evlenmeyi uygun grmeyileri,ahireti de Vadedilmi Toprak olarak grmeleri, bu dnyay lanetlenenlerin dnyas

olarak kabul etmelerine sebep olmutur. Onlarn bu tutum iinde hayat sergilemeleri

Yahudi eriatna muhalif, bir perspektiften yaklatklarn gstermektedir.78

Ayrca Yahudilikte kahin, haham, levililer kavramlar vardr. Kahin kelimesi

Bat Smlerinde bir cemaat adna kurban takdimi, uluhiyyet nezdinde bu cemaati

temsil, ulhiyetin emirlerinin aklanmas ve arzularnn nceden bilinmesi gibi

grevler stlenen kiiyi ifade etmektedir. Dolaysyla kahin, hem kurban takdimi,

mbedin hizmet ve muhafazas grevini hem de ulhiyetle cemaatin irtibatn salama,

74 Levililer, XXVI/3-5.75 Levililer, XXVI /21.76 Levililer, XXVI /16.77 Levililer, XXVI /32.78 Gustav Mensching,Dini Sosyoloji, ev: Mehmet Aydn, Din Bilimleri Yaynlar, Konya, 2004, s. 106.


31/91

25

ulhiyetin planlarn anlama ve arzularn nceden bilme grevlerini kendinde

toplamtr. Bu sebeple branicede kahen kelimesi din adam anlam tamakta ve bu

kavram Yahudilikte din adam iin de kullanlmaktadr.79 Haham, Yahudilikte,

Sinagogda grevli din adamna denir. Din yinleri yneten, nikah ilemlerini icra eden

ve Yahudi eriatn uygulayan kiiye denmektedir. Torann blmlerinden biri olan

Levililer (Vayikra; Leviticus)de kahinler ve yardmclarnn adr mabedindeki

grevleri ve baz nemli ahlak kurallar anlatlr.80

Yahudilikte Hassidim mezhebinin dnyaya kar bak, Essenlere gre biraz

daha msbettir. Bu mezhebe gre nsan zahidlikle deil, sevinle ark ile vecde

ulaabilir ve dorudan Allah ile temasa geebilir. Bu Yahudi cemaati her ne kadar

mistik bir yap sergilese de maddeci eilimleri, mistik ynlerinden ar basmaktadr.81

1947 ylnda ldeniz kenarnda Kumran yaztlarnn bulunmasyla birlikteEssenler daha ok gndeme gelmitir.82 Bu yaztlar, Eski Ahitin aya kitabnn bilinen

en eski nshalaryd. Ve bir zaman burada yaayan Yahudi ve Hristiyan zahitlerinin

izleriydi.83 Essenler zahidane bir hayat srmlerdir. Manastr tipi bir hayat

yaamlardr. Bu insanlar yer olarak kendilerine lleri, dalar ve sarp kayalklar

seen mnzevilerdi. rdn Nehrinin kenarnda bulunan tepelerde, ictima hayattan

uzak bir yaay srdryorlard.84 Bu insanlar llerde komn bir halde yayorlard.

l, Davut ile ondan nceki peygamberlerin snma yeri ve yabanc ynetimin

basklarndan ve sahte tanrlardan kaan Yahudilerin snma yeriydi. Orada pagan

yneticilerin gzne girmek diye bir ey yoktu. Bu atmosferde sadece yaratcya

balanabilir ve sadece Ona ibadet edilebilirdi. l, monoteizmin beiiydi. l,

dnyev kt dnceleri defeder ve insan sadece gereklie gvenmeyi renirdi.85

Bu insanlar, ldeniz kylarndaki sarp kayalklarda, Seldedeki maaralarda ve

rdn Nehrinin kenarnda bulunan irili ufakl yaklak altyz maarada mnzevi bir

hayat yayorlard. Bu insanlar, sadece ve sadece temiz bir hayatla ilgilenmiler ve

sadece kurtuluu ama edinmilerdir. Nazdan kanmlar, evlilii sadece neslin devam

79 mer Faruk Harman, Kahin md.,slm Ansiklopedisi, DB, a.g.e., XXVI/170.80 Gnay Tmer, Abdurrahman Kk, a.g.e., s. 223.81 Bertrant Russel,Mutluluk Yolu, eviri: Nurettin zyrek, stanbul, 1982, s. 35.82 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 215.83 Muhammed Ataurrahim, Birslm Peygamberi Hz. sa, eviri: Krat Demirci, nsan Yaynlar,stanbul, 1994, s. 27.84 Suat Yldrm,Mevcut Kaynaklara Gre Hristiyanlk, DB Yaynlar, Ankara, 1988, s. 26.85 Matta, XI/7-9; Luka, I/80.


32/91

26

iin bir grup iinde izin vermilerdir ve zenginlii kmsemilerdi. Eleri yoktu,

paralar yoktu ve cinsel birlemede bulunmazlard. Mensuplar, insanlarn kendilerine

katlmasyla oalrd. Evlenmezlerdi, fakat bakalarnn ocuklarn evlatlk olarak alr,

besler ve bytrlerdi. Hz. Zekeriyyann yallndan doan ocuu, Hz. Yahyay

yetitirmesi iin Essenlere verdii, zamanla Essenleri onun tekilatlandrd ve daha

sonra Hz. sann da cemaat iinde byd sylenir.86 Essenlerin ou

Hristiyanlktaki ruhbanlara ok benzemektedir. Zaten Essenlerin ou Hristiyan

olmu ve ruhbanlk uygulamasnn Hristiyanlk ierisinde domasnda da aktif rol

almlardr.87

Essenler, evlilii tamamen ortadan kaldrmamlardr. Onu sadece bir kadnn

bir erkee sonuna kadar sadk kalamayaca dncesiyle hor grmlerdir. Hatta

Essenlerin bir kolu evlenmeyi zaruri grmektedir. nk evlenmeyen kimse hayatnnok nemli bir blmnden kendini mahrum eder. Yani nesli retmekten geri kalr.88

M.. II. yy.da kurulan Essenler hakknda en ilgin tesbiti Felicien Challaye

yapar; onlarn ilk Yahudi komnist mezhebi olduunu iddia eden Felicien yle der;

Bunlar her trl kiisel mlkiyetten vazgemilerdi. Altn ve gmn kullanmn

kendilerine yasaklamlard. Yabanc lkelerden gelen arkadalara her zaman ak olan

evlerde hep birlikte oturuyorlard. Ortak ambarlarda saklanan giyecekler, yiyecekler,

br mallar herkese aitti. Essenler ancak yaaylar iin gerekli olan asgarileri tedarik

etmek iin alyorlard. Tarm ve balk av ile urayorlar, fakat ticaret yapmyorlard.

nk ticaret, kazan tutkusunun, soydana zarar verme arzusunun gelimesine yol

amaktayd. Essenler arasnda savaa yarayabilecek silah ya da baka eya yapan

zanaatlar yoktu. Bunlarda klelik de yoktu. Hepsi zgr, hepsi eittiler.89

Yahudilikte ayrca Kabbala hareketi ele almalyz. XII. ve XIII. yzyllarda

ortaya kmtr. kabala hareketinde Mesih dncesi baskndr. Mesih kefaret

ynnden insann zahidane ve mistik abasnn zerinde ehemmiyetle durmutur.

Kabbala hareketi hzl bir ekilde btn Yahudi dnyasna yaylmtr ve aa yukar

iki asra damgasn vurmutur. Belli bal iki kabbalist hareket vardr; ilki Teorik

86 Suat Yldrm, a.g.e., s. 28.87 Yaar Kutluay,slm ve Yahudi Mezhepleri, AF Yaynlar, Ankara, 1965, s. 174.88 Muhammed Ataurrahim, a.g.e., s. 29.89 Felicien Challeye, Dinler Tarihi, eviri: Samih Tiryakiolu, Varlk Yaynlar, stanbul, 1960, s. 145;Zeev W. Falk, ncil, Yahudi ve slm Adan Din ve Hukuk, Brigham Young niversty Press andWinona Lake, Eisenbravn, ndiana, 2001, eviri: John Welch, s. 127.


33/91

27

Kabbala dier Pratik Kabbaladr. Pratik Kabbalann son hedefi ahlaki temizlikle,

spiritel younlukla ve insan mistii ile abuklatrlm mesih kefarettir.90

Netice olarak; Yahudilikte ilk ruhbanlk oluumunun Essenlerde meydana

geldiini syleyebiliriz. Fakat bu insanlar ruhbanln tm zelliklerini deiermemekteydiler. Hayattan kopmulard. Fakat Romal askerlerle vuruuyorlard.

Evlenmiyorlard, fakat onun tamamen haram olduunu da sylemiyorlard. Pek ok

Yahudi din adamnn yapt gibi dini kazan vastas yapmyor, ibadetlerini gsterili

bir takm trenler haline getirmiyorlard. te tm bu sebeplerden dolay Yahudilerdeki

bu grubun uygulamalarnn ilh mesajla tam anlamyla aktn sylemezsek de,

attnn da sylenmesine imkan yoktur.91

2. slmda Ruhbanlk

Ruhbanlk, dnyadan tamamen el-etek ekerek, uzlet hayat yaamak ve

Allahn helal kld nimetleri kendilerine haram klmak suretiyle yaamaktr. Mesela,

evlenmemek, srekli oru tutmak, insanlardan uzaklamak gibi.92

Halbuki Kurn- Kerm ve Hadslere baktmz zaman, slmiyetle ruhbanln

bir arada kabul edilemeyeceini grrz. Bunun iin ruhbanlk, slmiyetin kabul

etmedii anlaytr. Zira, Hz. Peygamber (s.a.v.), insanlarn Allahtan en ok korkan

olduu halde, bazen oru tutmu, bazen iftar etmi, bazen gece namaz klm, bazen de

uyumu. Ayrca o, kadnlarla evlenmi, bunun kendi snnetinden olduunu belirterek,

ruhbanla iddetle kar kmtr. Bu durum Allahn kullarnn, ftrattan uzak

kalamayacan ve nefs arzularn tamamen ldremeyeceini, er snrlar iinde

nefsinin arzularnn yerine getirilmesi gerektiini gstermektedir.

Yine Raslullah (s.a.v.), kadnlardan uzak yaamann, manastrlara ekilmenin,

srekli oru tutmann slmda yeri olmadn belirtmitir. Hatta bir seferinde devaml

oru tutacam, kadnlarla evlenmeyeceim, geceleri devaml ibadet edeceim diyenleri

bundan menederek, Vallahi iinizde Allahtan en ok korkannz benim. Bununla

90 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 352, Kabbala md.91 Ahmet Fethi Polat, a.g.e., s. 77.92 Sleyman Tevfik, Ruhban Cinyetleri, Merutiyet Yaynlar, stanbul, Trz., s. 36; Kenneth Cragg,Muhammed and the Christian a guestions of Rospance, Longman and Told, New York, Orbis, 1987, s.168.


34/91

28

birlikte ben oru tutarm ve iftar ederim, namaz klarm ve uyurum, kadnlarla da

evlenirim. Kim benim snnetimden yz evirirse, benden deildir.93 buyurmutur. Bu

yzden Hristiyanlarn hayatn esas olarak kabul ettikleri ruhbaniyeti slm

yasaklamtr. Zira bu konuda Hz. Peygamberin Sizden kimin evlenmeye gc yeterse

evlensin. nk evlenmek gz (haramdan) daha ok sakndrr. Namusu daha ok

koruyucudur. Kimin evlenmeye gc yetmezse, o da oru tusun. Zira oru, onun

kalkandr. buyurduu bilinmektedir.94

Sad b. Eb Vakkasn rivyet ettiine gre Raslullah (s.a.v.), Osman b.

Mazunu tebettlden yani ruhbanlktan menetmitir. Hatta o, yet Raslullah, bu

konuda Osman b. Mazuna izin verseydi, kendimizi hadm ederdik.95 demitir.

Ruhbanln yasak olduu Kuranda; onlara uydurduklar ruhbanla gelince, onu

biz emretmedik.96

buyurulmak sretiyle dile getirilmitir. smail Hakk Bursev,ruhbanlk konusunda yle bir izahat yapmtr: Ruhbanlk, iftar etmeden oruca devam

etmek, rahip elbisesi giymek, et yememek, yiyecek, iecek ve evlenmeden uzak

durmak, kiliselerde ibadet etmek gibi, kullukta arla gitmek demektir. Hristiyanlarn

bu ruhbanl icad etmelerindeki sebeb udur: Zalimler sann ge ekilmesinden

sonra mminlere hakim oldular. Onlarla defa savatlar, pek az hari hepsi

ldrldler, kalanlar da dinlerinde fitneye dmemek iin da balarnda ruhbanca

yaamay tercih ettiler. Bunu dinleri uruna kendilerini ibadete vermek ve sann

geleceini mjdeledii peygamberi beklemek iin yaptlar. Cenab- Hak; Onu bizemretmedik derken ne peygamberlerinin diliyle ne de kitaplarnda byle bir ruhbanl

farz klmadk, demek suretiyle dile getirilmitir.97

slm, ruhbanl yasaklamakla hem erkek hem kadna efkat gstermitir.

Nitekim Hz. Peygamberin; hasleti kendinde toplayan kimsenin iman tam olur,

buyurup, bunlardan birisinin nefsine kar insafl davranmas olduunu belirtmesidir.98

slmn ruhbaniyeti reddettiini, Allahn emirlerine riyet etmek artyla nefsin mkul

isteklerine cevap verilmesi gerektiini gstermektedir. Nitekim Raslullah (s.a.v.),

93 Buhari, a.g.e., Nikah 1; Ebul-Hseyin b. Haccac el-Kueyr, el-Camius-Sahih, eviri, AhmedDavudolu, Snmez Neriyat,stanbul, 1987, Nikah 5.94 Buhr, a.g.e., Savm, 10; Mslim, Nikah, 5.95 Eb s Muhammed b. s et-Tirmiz, el-Cmius-Sahih, Fatih Matbaas, stanbul, 1992, Nikah, 2.96 Hadid, 57/27.97smail Hakk Bursev,Ruhul-Beyan, stanbul, 1989, V/186.98 Buhari, a.g.e.,man, 20.


35/91

29

ibadette arla kaan ve nefsini skntya sokan Abdullah b. Amr b. El-Asa Srekli

gndzleri oru tutup, geceleri namaz klyormusun yle mi? diye sordu. Abdullah,

evet diye cevap verince Hz. Peygamber, yet byle yaparsan, gzlerin ieri doru

ker, nefsin yorulur. phesiz senin zerinde nefsinin ve ailenin hakk var. Bazen oru

tut, bazen tutma, geceleri namaz kl, ayn zamanda uyu!99 buyurarak nefsin makul

ihtiyalarnn yerine getirilmesini ve haklara riyet edilmesini tavsiye etmitir.

Ksaca slmiyette ruhbanlk yasaklanmtr. Kiinin Allahn helal kld

eylerden istifade etmesinin hibir mahsusu olmad yetlerle ve Hadslerle

belirtilmitir.

Ayrca bir Hadste, slmn ruhbanl cihaddr100 buyurularak mslmann,

dnyadan el-etek ekmesinin uygun olmad ifade edilmitir.

Ruhbanln slmda olmadn Hz. Peygamberin hayatndan da anlyoruz. Hz.

Peygamber, dnya ve nimetlerini nefis terbiyesi iin reddeden baz sahabilere u ikazlar

yapmtr:

Vcudunun,101 gznn,102 nefsinin,103 hanmnn,104 ocuunun,105 ailenin,106

arkadalarnn,107 misafirinin ve Rabbinin senin zerinde hakk vardr. Her hak

sahibine hakkn ver.108 Hz. Peygamber yine bu gibi, sahabilere Allahtan en ok

kendisinin korktuunun ve kendisinin onlarn dnd gibi bir hayat tarzn

yaamadn hatrlatarak ruhbanl reddetmitir.

Hz. Peygamber, dnya maln gerektiinde kullanmakla beraber, kalben ona

meyletmemitir. Fakirlii vp, zenginlii yermemitir. Zira peygamber, Allah, kuluna

verdii nimetin eserini kulunun zerinde grmeyi arzu eder109 demek suretiyle dnya

nimetini gerektii gibi kullanmann nemini belirtmitir.

99 Buhari, a.g.e., Teheccd, 20.100 Eb Abdillah Ahmed b. Muhammed e-eyban, Ahmed b. Hanbel, Beyrut, 1987, Kitabz-Zhd,

III/266.101 Buhari, a.g.e., Savm 55; Mslim, a.g.e., Syam, 182/83.102 Buhari, a.g.e., Savm, 55.103 Buhari, a.g.e., Teheccd, 20.104 Buhari, a.g.e., Savm, 54-55.105 Mslim, a.g.e., Syam, 183.106 Buhari, a.g.e., Savm, 51, Teheccd, 20.107 Abdurrahman b. uayb en-Nes, Snenn-Nes,stanbul, 1992, Savm 17; Buhari, a.g.e., Savm 54.108 Buhari, a.g.e., Savm, 51.109 Tirmizi, a.g.e., Edeb 54.


36/91

30

Yine Kurn- Kermde: Namaz bitince yeryzne daln ve Allahn

fazlndan nasip arayn. Allah ok ann, umulur ki kurtulua erersiniz.110buyurulmak

suretiyle yeryznde rzk aramak iin almann meruluuna iaret vardr. Ayrca

dnyadan da nasibini unutma!111 yeti slmn, almaya nem vermeyen ve

reddeden ruhbanl tasvip etmediinin delilidir.

slmda dnyay hiretten, hireti de dnyadan ayrmak mmkn deildir.

Dnya iman ve amel, hiret ise mkafat yurdudur. Bu yzden en nemli ibadetlerin bile

ardndan dnyevi aktivitelere dnlmesi istenir.112 nsanlardan, dnya ve hiretin

birlikte istenmesi arzu edilmitir.113 nk dnya nimetlerinden faydalanmay kesin bir

dille emreden Allah,114 o nimetleri kimsenin yasaklayamayacan da belirtir.115 Bir

tevafuk eseri dnya ve ahiret kelimeleri de Kurnda tam 115er defa geer. Demek ki

tmyle slm, bir yne meyletmemitir. hiret yurdunun arzulanmas ve vlmesininsebebi de onun baki oluundandr.

Tm bunlardan varlacak sonu, slmn hem madde hem de mnya verdii

nemi gstermektedir. O ne Yahudiler gibi dnyaya saplanm ne de Hristiyanlar gibi

dnyay hakir grmtr. Son ve mkemmel bir din olarak aradaki dengeyi temin

etmitir.

slm, dnya ve hiret, ruh ve madde, bireysellik ve toplum arasnda salkl bir

denge kurmutur. slm, hayat yok saymaya deil, hayatn gerekliliklerine dayanr.

nsan igdleri aslnda kt deildir. Bu duygular ldrlmemeli, aksine akllca

kontrol edilmeli, ynlendirilmeli ve insanlarn hayatn daha iyi yapma amacna ynelik

kullanlmaldr. Bu dnyann bir amac ve mns vardr, bu sadece bu dnyada normal

ve verimli bir hayat yaamakla ve insanlar Allaha daha ok yaklatran, Allahn gzel

hediyelerini deerlendirme ve onlardan holanma, dierlerine de hizmet etme ve

kendini dier dnyaya hazrlamak yoluyla olur. slm bir taraftan sosyo-ahlk balca

amalarndan biri olarak her bir bireyin ahsiyetini gelitirirken, dier taraftan insanlarn

ilerindeki sosyal sorumluluk duygusunu uyandrr, toplumdaki insanlar organize eder,

110 Cuma, 62/10.111 Kasas, 28/77.112 Cuma, 62/9-10.113 Bakara, 2/201.114 Maide, 5/87-88.115 Al, 87/17.


37/91

31

toplum yararna ba yaplmasn emreder. slm, orta yolu nerir ve dnyevi eylerden

kanma ve dnyadan feragat etmeye kardr.116

slm dnyasnda yetien byk slm alimlerinden bazlar evlenmemilerdir.

Ancak evlenmeyen alimlerin evlenmem sebepleri farkldr. Bunlar u ekildesralayabiliriz:

a. Her eyden nce evlenmeyen alimler hakknda ilk akla gelebilecek fikir, bu

insanlarn herhangi bir fiziki sebepten dolay evlenmemi olma ihtimalidir. Mesela

evlenmeyen alimlerden birisi olan Cahz, belki de yznn irkinlii sebebiyle

evlenmemitir. Cahzn halk arasndaki tabiriyle patlak gzl olduu bilinmektedir.

Evlenmeme sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte bu fizyolojik bozukluun

evlenmesine mani olduu dnlebilir.117

b. slm alimlerinden evlenmeyenlerin byk bir ounluu bylesi bir eye

frsat da bulamamlardr denilebilir. Mesela bn Teymiyye ve son dnem

mtefekkirlerden Seyyid Kutubu bu gruba rnek verebiliriz. Bu byk insanlar,

mrlerinin byk bir blmn hapislerde, srgnlerde, bazen de sava meydanlarnda

geirerek rahat bir mr srmeye frsat dahi bulamamlardr.

c. Dier bir gruptaki alimler ise ilim yolundaki meguliyetleri sebebiyle

evlenemeyen alimlerdir. Dier bir deyile ilmi evlenmeye tercih etmi olan insanlardr.

slm alimlerinden Bedizzaman Said Nurs bunlara rnektir. Said Nurs, slma

hizmet maksadndan dolay, bat dnyasndaki dinsizlik faaliyetlerinden genleri

kurtarmak adna evlenmemeyi tercih etmitir. Ancak bu gibi dnen insanlar, hibir

zaman ilim yolunda veya dini yaama adna evlenmemenin byk bir fazilet olduu

iddiasnda da bulunmamlardr.

slmda zahidane dnce, prensipte olmakla beraber, slmiyet dnya-hiret

dengesini kuran bir dindir. Ahiret adna fakirlii, dnyay terki, bakasna muhta

olmay tavsiye etmez. slm tasavvufunda, bir lokma, bir hrka, felsefesi, slmn

nerdii bir hayat tarz deildir. slm, halk iinde Hak ile beraber olma prensibinigetirmitir.118

116 Ulfat Aziz-us-Samad, A Comparative Study of Christianity andslm, Noor Publishing house,Farashkhana, Delhi, s. 139-140.117 Ahmet Fethi Polat, a.g.e., s. 168.118 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 151, ilecilik md.


38/91


39/91

33

kavimler ve Hintliler de olduu gibi)5, ikincisi ise Hristiyanlarn ruhbanl kendilerinin

ortaya karm olmasdr.

Ruhbanlk, kimilerince Hristiyanla ait bir kurulu olarak grlmezken

kimilerince de ruhbanln bamsz bir ekilde Hristiyanlk iinde canlandbelirtilmi. Ruhbanlk, Hz. sann da ncilde yoksulluk ve bekarl tavsiye ettii ileri

srlerek kutsal kitaplara dayandrlmaya allmtr.6

Hristiyanlkta vaftizci Yahya, ldeki ileci hayatn en canl modelidir. Mesih

sann hayat ve hayat tarz, havarilerin hayat modelleri, ileciliin Hristiyanlkta

sistemlemesine yol amtr. Hristiyanlk tarihinde balangtan beri ileciliin izleri

grlmektedir.7 Ayrca Hristiyanlkta ilk rahibe olarak Hz. Meryem nitelendirilir.

mran ailesinin onu mabede adamas ve Meryemin mabedde yetimesi ilk rahibelik

modelini tekil etmitir.

Bu yzden ruhbanln Hristiyan prensipleriyle beslenen, Hristiyan

topraklarnda olgunlaan bir bitki olarak grmek gerektii belirtilmi, ruhbanlk genelde

Hristiyanlarn (zelde Katoliklerin) hayat tarz olduu iin adeta Hristiyanlkla

zdeletirilmitir.8

Hristiyanlkta ruhbanln tarihesini blmde ele alacaz;

1. lk Dnem

2. Ortaa Dnemi

3. Son Dnem

a. lk Dnem Hristiyanlkta Ruhbanlk

M. . 340l yllarda Msrn putperest dinlerinde zht ve halvet uygulanmak-

tayd. Halvet, birisiyle veya kendisiyle ba baa kalmak, tenha olmak anlamlarna

gelmektedir.9

5 A. S. Geden, Monasticism (Buddhist) Encyclopedia of Religion and Ethics (I-XII), Edinburg, 1994,VII/797.6 F. Cabrol, Monasticism (Christian); Encyclopedia of Religion and Ethics (I-XII), Editr: JamesHastings, Scotland (Edinburg) 1994, VIII/781; George Weckman, Monasticism (Christian), ER, Editr:Mircea Eliade, New York, 1987, X/44.7 Mehmet Aydn,Ansiklopedik Dinler Szl, s. 150.8 F. Cabrol, a.g.md., VIII/783.9 bn Manzur, Lisanul-Arap, Beyrut, 1374 (1955), XIV/237; Asm Efendi, Kamus Tercmesi, Konya,1993, IV/945.


40/91

34

Mesela maaralarda inzivaya ekilme ve bekar yaama adetleri vard. Zhdi

temayller az da olsa Yahudiler arasnda da grlmekteydi.10lk Hristiyanlar hellenist,

Yahudi ve putperestlerin zht uygulamalarn grp uygulamann yan sra zhdhayatnn rneklerini Hz. sann yaantsnda da grmlerdi.11

Hristiyanlkta ruhbanlk Hz. sann Filistin lnde krk gn uzlet hayat

yaad eklindeki rivyetle balar.12 M.S. III. ve IV. asrlarda ise hzla art gsterir.

Bu artta ictimai faktrlerin byk bir rol olduu ileri srlmektedir.

Bu faktrleri madde olarak aklayabiliriz:

a. M. S. 250 ve civar sonrasnda Romallardan grlen zulm ve ikenceler bir

ok rahibi l ve dalara kamaya yneltmiti. Zira Msra hakim olan Roma

imparatorluu, ideolojik olarak dayand ok tanrcl reddeden birini asla kabul

etmiyordu. zellikle Valerienin saltanatlar dneminde (M.S. 250-260) Hristiyanln

kkn kurutma teebbsleri vuku bulmutu. M. S. 300 yllarnda bu zulmlerden

kaan ve mnzevi hayat sren birok rahip vard. Bu zulmler, M. S. 313 senesinde

mparator Konstantinin Milan Ferman ile sona ermi, M. S. 380de mparator

Byk Theodosiusun saltanatnda Hristiyanlk, Roma imparatorluunun resmi dini

devlet dini olmutur.13

b. M.S. III. yyda Yahudiler ve ranllar, Roma imparatorluuna karayaklanmlar, imparatorluk hudutlar iinde yer yer isyan kmtr.14 Harpler ve

isyanlar esnasnda imparatorluun birok blgesi harap olmu, bunun neticesinde ta

surlarla evrili ehir hayat zorunlu hale gelmiti. Site ehirlerindeki zenginler, lks ve

israfa dayal hayatlarn srdrebilmek ve isyanclara kar yaplacak mcadelenin

masraflarn karlamak zere halka vergi ve ar mkellefiyetler yklemilerdi.

Hristiyanln yaygnlat Roma cemiyetinde derebeylerin israf ve halka kar

10 W. M. Flinders Petric, Egypt andsrail, London, 1923, s. 133-134.11 O. Zckler, Ascenticism (Christian), ERE, Edinburg, 1961, II/75.12erif Ali b. El-Crcani, Kitabut-Tarifat, Beyrut, 1983, s. 150; Markos, I/1-23; Luka, IV/1-2.13 Albert M. Bernard,Hristiyanlk, Din Fenomeni, eviri: Mehmet Aydn, Tekin Yaynlar, Konya, 1993,s. 137.14 Amiran Kurtkan Bilgiseven,Din Sosyolojisi,stanbul, 1985, s. 434.


41/91

35

baskc tutumu, fakir kyllerin bir ksmn daa kp ekya olmaya ya da manastrda

inzivaya ekilip beylerin ve devletin tazyikinden kurtulmaya sevk etmitir.15

c. M. S. 380 senesinde mparator Byk Theodosiusun saltanatnda

Hristiyanln, imparatorluun resmi dini oluuyla kilisede balayan bozulmann dadindar Hristiyanlarn sk bir zhd hayatna ittii bilinmektedir.16 lk Hristiyanlar,

topluca uzlete ekilmiyor, zhd hayatn evlerinde izliyorlard. Evlilii, mal-mlk sahibi

olmay terk ediyor, uzlet, sessizlik, oru ve dier ilelerle yayorlard. Bu dnemde

ruhban hayat ferdi idi. Her biri ln ayr bir kesinde yaayan keiler ve rahipler

grlyordu. IV. asra doru ise ruhbanlk yekvcut bir karakter taknmaya balad.

Hususi odalarda ve kulbelerde yaayan kei gruplar kuruldu ve bir liderin

ynetiminde yaamaya baladlar.17 Hristiyanln ilk yayld yerler olan Msr,

Suriye ve Anadoluda III. yy.dan sonra halvete ekilen keilere ska rastlanmaktayd.

b. Ortaa Dneminde Ruhbanlk

Ortaada Hristiyan rahipler, zellikle Paskalya ncesi 40 gn oru tutmaya ve

inzivaya nem veriyorlard. Hatta bu sre iinde rahiplerin uymas gereken kurallar

ihtiva eden eserler kaleme alnmt. Orta talyada yaklak 500 yllarnda kaleme

alnan ancak mellifi bilinmeyenRule of Masterve St. Benedictin (480-457)18 kaleme

aldRule of Benedictadl eserler buna rnektir.

VII. yy. ve sonrasna Avrupada olduu gibi Arap yarmadasnda da mnzevi

hayat yaayan rahipler olduu bilinmekteydi. Ancak halvete ekilen tm rahiplerin

ahiret kaygsyla bu ie giritiklerini sylemek olduka gtr. John Arrbery, brahim b.

Ethemin lde inzivaya ekilmi bir rahipten marifet rendiini yle nakleder:

brahim b. Ethem, rahibe sorar;

- Ne zamandan beri bu manastrdasn?

- 70 yldr.

- Ne yiyorsun?

15 Amiran Kurtkan Bilgiseven, a.g.e., s. 435.16 Margeret Smith, The Way of Mistics, London, 1976, s. 11.17 Margeret Smith, a.g.e., s. 12-13.18 Herbert Whone, Church Monastery Cathedral AnLLustrated Guide to Chistian Symbolism, ElementBooks, Great Britain, 1990, s. 22; inasi Gndz, Dinler venanlar Szl, Vadi Yaynlar, Ankara,1998, s. 64, Ruhbanlk md.


42/91

36

- Her gece nohut yerim.

- Kalbinden fkran nedir ki bir nohutla yetiniyorsun?

- u kardaki kiliseyi gryor musun?

- Evet,

- Onlar senede bir gn gelip manastrm ssler, etrafmda tavaf ederler, beni

verler, nefsime ne zaman ibadet ar gelse, o an hatrlar, bir saatlik vg iin bir sene

skntya tahamml ederim.19

Ortaalardan sonra kei tarikatlar Paskalya ncesi perhiz dneminde mektup

da dahil olmak zere dardaki tm mnasebetlerini kesmeye baladlar. Bu halvet,

mnzevi kiinin Hristiyanln ana konularn tefekkr ettii gibi bir ruh yenilenme

halveti idi. Hz. sann ldeki krk gnlk halvetlerinden esinlenilmitir.

20

c. Sonraki Dnem Ruhbanlk

XIII. yy. ve sonrasn ieren bu dnemde ise St. Benedict (1394-1423) ve onun

kurallar etkili olmutur. Ruhbanlk hayat batda St. Benedictten nce ve sonra olmak

zere ikiye ayrlabilir.

St. Benedictten nce; mnzeviler llerde ya da dan eteklerinde ina ettikleri

manastrlara ekilip sessizlik iinde yaamlardr.21 Bu sre iinde var olan gelenekler

takip edilmitir. Daha sonra manastrlar hzla zenginlemi, ancak bunun tesiriyle temel

retilerden uzaklalmaya balanmtr. Bu durum eitli reform hareketlerine zemin

hazrlanmtr. Deiik azizler tarafndan keiler iin deiik kurallar yazlmtr.

Burada bahsedilmeye deer St. Columban ve St. Isodere22 ve St. Fructuosusun

kurallardr. Onlar St. Benedictin23 kurallar gelip atncaya kadar nemli baar

saladlarsa da St. Benedictin kurallar bu kurallarn yerine geerek btn manastrlara

otoritesini kabul ettirmede baarl olmutur. Kilise meclisi de 670 yl sonbaharnda

19 Arthur John Arrbey, Sufism, London, 1979, s. 37; Eb Nuaym Ahmed b. Abdullah el-Isfehn,Hlyetl-Evliya, Kahire, 1987, VIII/29.20 J. Manuel Lozano, Retreat, The Encyclopedia of Religion, XII/353-354.21 Roland H. Bainton, Early Christianty, Robert E. Krieber Publishing Company, Malabar-Florida, 1960,s. 72-74.22 Jordan Aumann, Christian Spirituality in the Catholic Tradition, Igratius Press, London, 1980, s. 80.23 Lois Bouger, The Spirituality of The New Testament and The Futhers, (I-III), The Seabury Press, New-York, 2002, I/513; inasi Gndz, a.g.e., s. 64; Peter Antes, The Beginning of the Christian Hierarchyand ts Development,Dinler Tarihi Aratrmalar, Ankara, 2002, III/37.


43/91


44/91


45/91

39

siyasetle, yasalarla ve saltanatla hi uramadlar. Hatta din otorite ile siyas otoriteyi

kesin izgilerle birbirinden ayrdlar.30

Ayrca Hz. sann getirmi olduu sistem henz tam olarak olgunlamamt.

Onun ksa hayat, dinin yeterince aklanmasna yetmemi ve onun lmnden sonraortada ok boluk kalmt, ite bu boluklar zamanla pek ok hurafe ve batl eylerle

dolduruldu.31 nk ortada dinin snrlarn tyin ve tespit edecek salam, muteber

kaynaklar mevcut deildi. eriat veya snnet diye bir ey de yoktur. Musevi eriatn

zaten brakmlard ve ncil kendi bana mkemmel ve geni kapsaml bir talimatname

deildi, veya en azndan yle saylmyordu. Bu sebepten dolaydr ki, Hristiyan

ulemas, gerek kendi dinlerinin dndaki toplumlar ve filozoflarn etkisiyle, gerekse

kendi yanl tutum ve eitimleri neticesinde her trl bidata ak kap braktlar. Bu

eit bidatlardan biri de ruhbanlkt.32

2. Kutsal Metinler ve Azizlerin Szleri:

Genelde insanlar ruhbanla sevk eden bir ok sebepten birisi de Hristiyanln

balangtan beri bnyesinde ruhbanlk gibi bir sapmann domasna msait bir takm

zellikler tamasdr.

ncillerde geen ruhbanlkla ilgili ifadeler u ekildedir:

a. nsanlarla duygusal ban koparlmasyla ilgili ifadeler.

Hristiyan ruhbanl kiinin en yakn akrabalarna acmaszca davranmay,merhametsiz ve kat kalpli olmay bir ibadet haline getirmitir.

Benim adm uruna evlerini, kardelerinin, anne ya da babasnn, ocuklarn

ya da topraklarn brakan herkesi bunlarn yz katn elde edecek ve sonsuz yaam

miras alacak.33

Biri bana gelip babasn, annesini, karsn ocuklarn kardelerini, hatta

kendi cann bile gzden karmazsa rencim olamaz.34

30 Mazharuddin Sddki, Semavi Dinlerde tikat ve Amel, eviri: mer Mahir Alper, Fikir Yaynlar,stanbul, 1991, s. 28-2931 Mazharuddin Sddki, a.g.e., s. 2132 Ebul Al el-Mevdudi, Tarih Boyunca Tevhid Mcadelesi ve Hz. Peygamber, eviri: N. Ahmed Asrar,Pnar Yaynlar, Ankara, 1983, s. 57.33 Matta, XXIX/29; Luka XVIII/29-30; Yuhanna XII/25.34 Luka, XIV/25-26.


46/91

40

b. Mal-Mlk Terk Etmeyi Gerektiren fadeler

Dnyada bir eye sahip olmak, ahlaktan yoksun olmak gibi kabul edilerek mal-

mlk terk edip yoksulluk iinde yaamak ruhbanlk iin yegane l kabul edilmitir.

Aynekilde sizden kim varn, younu gzden karmazsa rencim olmaz.35

Kuanza altn, gm ya da bakr para koymyin. Yolculuk iin ne torba, ne

yedek mintan ne de ark ne de denek aln.36

Hi kimse iki efendiye kulluk edemez. Ya birinden nefret edip brn sever,

ya da birine balanp brn hor grr. Siz hem Tanrya hem de paraya kulluk

edemezsiniz.37

sa ona, eksiksiz olmak istiyorsan git, varn, younu sat, parasn yoksullara

ver; bylece gklerde hazinen olur. Sonra gel, beni izle, dedi.

38

Ne mutlu size ey yoksullar! nk tanrnn egemenlii sizindir. Ne mutlu size

alk ekenler! nk doyurulacaksnz. Ne mutlu size alayanlar! nk gleceksiniz.

nsanoluna ballnz yznden insanlar sizden nefret ettikleri, sizi toplumun dna

ittikleri ve adnz aaladklar, ktleyip sizi reddettikleri zaman ne mutlu size.39

Yannza ne kese, ne torba, ne ark aln. Yolda hi kimseyle selamlamayn.40

c. nsanlardan Kamakla lgili fadeler

nsanlardan saknn.41

Bir kentte size zulmettikleri zaman tekine kan.42

Yerualimin ordular tarafndan kuatldn grnce bilin ki, kentin

yklaca zaman yaklamtr. O zaman Yahudiyede bulunanlar dalara kasn, kentte

olanlar dar ksn, krdakiler dnmesin.43

35 Luka, XIV/33.36 Matta, X/9-10; Markos, VI/8-9; Luka, IX/3.37 Matta, VI/24; Luka, XVI/13.38 Matta, XIX/21; Markos, X/21; Luka, XII/23.39 Luka, VI/20-22.40 Luka, X/4.41 Matta, X/7.42 Matta, X/23.43 Luka, XXI/21-22.


47/91

41

d. Dnyaya Srt evirmeyle lgili fadeler

Lezzet veren eylerden, dnyevi her eyden el-etek ekmek ruhbanln bir

zelliidir. Bu hususla ilgili ncillerde geenler ise unlardr:

Cann kurtarmak isteyen onu yitirecek, canm benim mjdemin uruna yitirenise onu kurtaracaktr.44

nk insanolu hizmet edilmeye deil, hizmet etmeye ve cann bir oklar

iin fidye olarak vermeye geldi.45

Aranzda en stn olan, tekilerin hizmetkar olsun. Kendini alaltan

yceltilecektir.46

e. Bedene Eziyet Verme ve Meakkatle lgili fadeler

Kiinin bedenine eziyet etmesinin takva ls olarak kabul edildiini yani nekadar eziyet ekilirse o kadar takva sahibi olunaca anlay hakimdir. Bu hususu

destekleyen ncil ifadeleri ise unlardr:

Mjdeyi bakalarna duyurduktan sonra kendim reddedilm

hiristiyanlik ta ruhbanligin kokenleri ve ruhbanlik sinifi clergy in christianity

Documents