HI165 FINAL REVIEWER

PAMBUNGAD SA KASAYSAYAN 165

“Rizal Law”

Republic Act 1425 – Rizal Law 12 Hunyo 1956 (10 years after the Americans leave

the Philippines) Layunin: Mabungad ang Nasyonalismo Claro M. Recto

Statesman 50’s – golden years of Philippine politics Ugnayang panlabas Independent economy

Jose P. Laurel Puppet Republic Minimized the impact of the Japanese

occupation Nationalist policies for international negotiators

Para saan? “…there is a need for a re-dedication to the

ideals of freedom and nationalism” “appreciation for the lives and works that have

shaped the national character” “…develop moral character, personal discipline,

civic conscience, and to teach the duties of citizenship.”

Section I The original and unexpurgated editions of Noli

Me Tangere and El Filibusterismo English translation The board (Board of National Education) shall

promulgate rules and regulations providing for the exemption of students for religious belief stated in a sworn written statement

Section II Schools to keep an adequate number of copies

of the original and unexpurgated edition of Rizal’s works

Section III Cheap, popular, free editions of Rizal’s texts

ANG PAGSUSULAT NG KASAYSAYAN SA KASALUKUYANG PANAHON

Layunin At Metodolohiya

“History” – galing sa salitang “historie”, magsiyasat Herodotus

“The History” – travelogue, sensationalized Started a discipline distinct from philosophy

Kasaysayan Sanaysay – paglalahad, naratibo, salaysay Saysay – kahulugan, space to occupy

Chinese history – the goal is to emulate or to go back to the ways of the past

The History of the Peloponnesian War Military history Birth of the modern view of history Thucydides “facts”, may kredibilidad

Past, present and future – progression Indigenous view

Mga Uri ng Sanggunian

Primaryang batis akda/pagsalaysay mula sa mga sumusunod:

Mga nakita Mga nakilahok Mga may malalaim na kaugnayan

Hal. Mga liham ni Rizal, Sucesos ni Morga, mga tala ng mga prayle, La Solidaridad

Segundaryong Sanggunian Mga komentaryo/pagsusuri batay sa mga

pangunahing sanggunian Cracks in the Parchment Curtain – William

Henry Scott Revolt of the Masses – Teodora Agoncillo A Past Revisited – Renato Constantino

Hindi ang petsa ng pagkakalimbag/ang may-akda ang magpapasya sa pagtatakda ng pangunahin o segundaryong sanggunian

Paano ginagamit ang sanggunian Hal. Mga anotasyon ni Rizal sa Sucesos

“No documents, no history” – Teodora Agoncillo

Mga Ilang Paglilinaw sa Pagsusulat ng Kasaysayan

Tuwirang pagtanggap sa sinasabi ng dokumento – X “There is no Philippine history before 1872” –

Teodora Agoncillo 1872: Death of Gomburza

Realization that the Philippines is separate from Spain

Illustrados started writing history “Mythmaking”; ang kasaysayan ay bunga ng

pagkilos ng ilan Cumulative effort of the people and not just a

few people The people we remember are product of the

state supremacy (selective memory) Ex. We don’t celebrate the death day of

Bonifacio because of the controversy around it “…describing a tree but losing sight of the entire

forest” – Renato Constantino Tagalog-centric view of history 8 rays of the sun Paano mo ito iapasok sa naratibo ng

kasaysayan? Ang kasaysayan ay hindi obhetibo; lagi itong may

pananaw at tunguhin, batay sa dokumento, pero ang istoryador ang nagbabasa nito at nagsusulat ng kasaysayan

Paggamit ng Kasaysayan

Nationalist Counter-Narrative “If the work serves to awaken in you a

consciousness of the past…then I shall not have labored in vain. With the preparation, slight though it be, we can all pass to the study of the future.” (Rizal, 1889)

“History of the Inarticulate”

“Tyranny of the Archives” Sino baa ng nagsusulat ng mga dokumento? Distance from the documents (language,

penmanship, context, etc.) Alternatibong Dokumento (Ileto)

Maaring gumamit ng alternatibong “historical documents” upang mahanap ang tinig ng karaniwang tao

Ang Pasyon: sa rebolusyon, iba ang pananaw ng mga “rural masses” at ng “educated elite”

Paghahanap ng mga “siwang” sa mga dokumento (Scott) Cracks in the Parchment Curtain

Masinsing pag-iimbestiga ng mga dokumento at paghahanap ng tinig ng marhinalisado

May puwang na maaring makita ang kasaysayan ng mga Pilipino Chino at mga Igorot Legazpi at mga taga-Maynila

Mga liham at personal na dokumento “Since you are Christian, and have

neither wife nor child, of what concern is it to you whether you die here, there or elsewhere? Let God’s will be done.”

Ang Kababaihan at ang Kasaysayan

Mga nabanggit na babae Gabriela Silang Tandang Sora

Bakit walang tinig ang kababaihan sa kasaysayan? Bunga ng limitasyon

Sanggunian Pananaw

Metodolohiya sa paggawa ng kasaysayan Paggamit ng ibang uri ng sanggunian

Pagsusulat ayon sa pananaw ng babae/underclass/non-white/colonized

Mga iconographic evidence at oral tradition, kahit damit at pagkain

Pagtuon ng peryodisasyon sa kababaihan

ANG PILIPINAS SA PANAHON NI RIZAL

Lipunan

Pulitika Pagsasanib ng simbahat at estado “frailocracy”

Kultura “medieval Spain” Kolonyal na kultura na may malalim na

impluwensya ng katolisismo Ekonomiya

Ekonomiyang cash-crop Anyo ng agrikultura na nakatuon sa

produkto na kailangan ng Mercado (depende sa demand)

Mestizo-tsino

Ang Pamilya ni Rizal

Economically advantaged Francisco Mercado

Mestizo-tsino, pero nakatala bilang indo naturalles

Nagmula sa pamilyang principalia Middle class Politically: gitna Economically: nasa taas Mayaman pero may limit sa pwedeng

maging sa lipunan (politically speaking) Tried to change surname to Rizal from Mercado

Not approved; dinugtong nalang na Rizal Mercado

Teodora Alonso Galing sa pamilyang may-kaya Nakapag-aral at nagsilbing unang guro ng

kanyang mga anak Mathematician

Jose Rizal 19 Hunyo 1861 Calamba, Laguna 7 out of 13 children Edukasyon:

Pag-aaral sa ilalim ng kanyang ina at isang pribadong guro -> kaso nga lang as matalino siya sa tutor

Pag-aaral sa Calamba Ateneo de Municipal, grades: sobre saliente

(excellent, equivalent to today’s A+) Universidad de Santo Tomas: started with

law, shifted to medicine (ophthalmology for his mother)

Ang Paghubog ng Kamalayang Anti-Kolonyal ni Rizal

Mga karanasan ng racism Paaralan Mga paligsahan

Paglilitis ng kanyang ina (1871) Ang impluwensya ni Paciano Mercado Gomburza at si Paciano

Padre Gomez, Burgos at Zamora

Ang Mga Sinanunang Pamayanan: Si Rizal at ang Paghahanap sa Kasaysayang Pilipinas

Ang Pilipinas bago dumating ang mga Kastila

Mayroon nang mga tao sa Pilipinas sa panahong Paleolithic

Neolithic age Panahon ng bakal

Ang mga Illustrado at ang Paghahanap ng Kasaranlan

Pedro Paterno – La Antiqua Civilazacion Tagalog (1887)

Isabelo de los Reyes – Elk Folk-lore Filipino (1889) Jose Rizal – Sucecos de las Islas Filipninas (1890)

*anthology Paggamit sa kasaysayan bilang tugon sa rasismo at

paghahanap ng identidad

Racial Alligration Wave Theory

Ginamit ni Otley Beyer pero popular noong panahon nina Rizal at Blumentritt

Ang pagkakaroon ng populasyon ng Pilipinas ay bunga ng migrasyon dito sa ff. na tao: Negrito – Aeta, Ita Indones – 1st generation Malay migrants –

Igorots, Ilongots Malay – Tagalog, Cebuano, etc.

Pero ipinakita ng kasalukuyang ebidensya na mali ito

Ang Pananaw ni Rizal (at mga Illustrado) sa mga Katutubo

Sino ang mga “Filipino” ayon kay Rizal (et al)? Nahahati ang mga lipunang prekolonyal sa

dalawa, los Filipinos civilizados at mga tribus montanesas

Blumentritt: raza Malaya de Antigua civililzacion Hindi Indo Filipino: mga Negrito at 2nd wave

Malays Ang “Pilipinas” at ang mga “Indio” ay ang mga

lugar at tao na nakapaloob… Mga “wild races” – hindi bahagi sa konsepto ng

Pilipinas ng mga Illustrado

Si Rizal at ang Sucesos de las Islas Filipinas

Rizal bilang unang istoryador na Pilipino? Mga anotasyon ni Rizal sa Sucesos ni Antonio de

Morga:

Bunga ng mga pananaliksik ni Rizal sa British Museum noong 1889

Inilimbag sa pagitan ng Noli at Fili Pagbabalik-tanaw at ipagtanggol ang mga

Pilipino sa mga paninira ng mga Espanyol

Ang Sucesos at ang Paghahanap sa Diwang Makabayan

“Their daily fare is composed of: rice crushed in wooden pillars…beef and fish which they know is best when it has started to rot and stink.” (Renata)

“…treat food to which they are not accustomed to or is unknown with disgust…”

“This fish that Morga mentions…is bagoong.”

Mga Layunin ni Rizal

Iginiit na mayroong maunlad na sibilisasyon sa Pilipinas bago dumating ang mga Kastila

Itama ang paninira ng ga Kastila sa kulturang Pilipino

Maangkin ang “Antigua nacionalidad”

Kasaysayan Ayon Kay Rizal

Nakaraan – may maunlad at masaganang lipunan ang Pilipinas bago ito masakop ng mga Kastila

Kasalukuyan – naghirap ang mga Pilipino dahil sa pagkawasak ng sibilisasyon na ito

Hinaharap – dapat lumaya ang Pilipinas sa pamumuno ng Espanya upang mabawi ang ginintuang nakaraan nito

Ano ang Sucesos ?

Mga karanasan ni Antonio de Morga, isang abugado at mataas na opisyal sa Espanya Tenyente-Gobernador at hukom sa Pilipinas Inatasang maging pinong military sa tunggalian

ng Dutch sa 1600s Inilimbag sa Mexico Batay sa mga karanasan, obserbasyon at pananaw

ni Morga ng lipunang kolonyal Nakasaad din ang pananaw niya kung bakit natalo

sila ng mga Olandes Nahati sa 8 kabanata

1st 7: pangyayari sa Pilipinas sa ilalim ng Espanya (1st 11 gobernador-heneral)

“An account of the Philippine islands”

Pinili ni Rizal ang Sucesos dahil: Nag-iisang akda sa Pilipinas na isinulat ng hindi

prayle/relihiyoso Morga – opsiyal ng gobyerno, may pagka-

simpatitko sa mga Pilipino Upang maipakalat ang Sucesos

Napilitan si Rizal na isulat ang mga anotasyon Kung sa Noli isinulat ni Rizal ang problema, sa mga

anotasyon binigay ang ugat

Ang mga Pamayanan Bago Dumating ang mga Kastila

Boxer Codex (1595) Ang Mga Tagalog

Morga: They are of medium height, with a complexion like stewed quinces; and both men and women are well-featured. They have very black hair, and beard, and are very clever at anything that they undertake, keen and passionate.

Taga-Zambales Morga: …they wear the hair shaved from the

middle forward…the women throughout this island wear small jackets (saguelos) with sleeves…

Negritos Morga: In various parts of the island of Luzon

are found a number of natives black in color…these people are barbarians and have but little capacity…they are much given to killing and to attacking the settlements of the other natives

In actuality, their resources are barely enough to feed themselves more so any “slaves” they may take

Pintados (Taga-Visayas) Morga: …for the more prominent of the men…

tattoo their whole bodies Sign of conquest and lovers

Taga-Cebu Morga: Their women are good looking and

graceful…both men and women go naked without any coverings and are barefoot

Taga-Cagayan Morga: The province of Cagayan is inhabited by

natives of the same complexion

Paghahasa ng Ngipin

Morga: All are very careful with their teeth…they dye them a black color

Dahil ang mga maputing ngipin ay para sa mga hayop

Ilan pang Natatanging Aspeto ng Anyo

Skull-moulding Pagtutuli Hikaw Mahaang buhok

Ang Pagtatagpo ng Espanya at mga Filipino

Ang Kabisayaan noong ika-16 na siglo

Pagpasok ng Pilipinas sa kalakalang Timog-Silangang Asya

May Ugnayan sa Tsino sa Panahong Ming “The custom of the trade is for the savage

traders to assemble in crowds and carry the goods away with them in baskets;” – Chau Ju-Kua (Description of Barbarous People, ika-13 siglo) [Manila]

“The natives are fond of pillaging…at times they prepare dry provisions…to other barbarians…lie in ambush in wild mountains and remote valleys where no man lives…sell prisoners to other countries, in which transactions they get 2 ounces of gold apiece.” [Visayas]

Ang Espanya papuntang ika-16 na siglo

Ang Reconquista Pagsasanib ng Castille at Aragon noong 1469

Age of Exploration “Pagtutuklas” sa Amerika

Pag-usbong ng merkantilismo sa Espanya Paghahanap ng pampalasa

Pagkakahati ng mundo sa pagitan ng Portugal at Espanya Pope Alexander VI Treaty of Tordesillas (1494)

Line of Demarcation (1493)

Ang pagdating ng mga Kastila sa Pilipinas

Ferñao de Magalhāes Manlalayag na Portuges May ugnayang nobilidad, bunga nito nagsilbi sa

reyna Sinubukang kunin ang pabor ng hari,

alternatibong ruta sa Moluccas Ngunit bigo dahil tinanggihan ng hari

Bumalimbing sa Espanya Used the queen

Ang paglalayag ni Magellan Umalis sa Espanya, 10, Set. 1519 kasama ang 5

sasakyang pandagat Trinidad, San Antonio, Conception, Victoria,

Santiago Sinuong ang karagatang Atantiko at Pasipiko

gamit ang tinatawang na ngayong “Strait of Magellan”

Mga naging hamon Pag-aaklas ng mga kasama Mga bagyo (Santiago) Pagta-traydor (San Antonio) 3 barko na lamang ang natira pagdatingsa

Pilipinas Tag-gutom at Sakit (scurvy) Hindi mga propesyonal na mandaragat ang

kanyang mga kasama Nakarating sa Pilipinas noong ika 16 ng Marso 1521

Dumating sa Humonhon (Silangang Samar) upang gamutin ang mga may sakit

Tinawag niyang Kapuluan ni San Lazaro ang mga pulo

Ika 18 ng Marso 1521 9 na katutubo sa isang Bangka Galling Zuluan Binigyan ng pagkain ni Rajah Kolambu at Rajah

Siaw Translator ni Magellan sa Pilipinas ay si Enrique

Ika 21 ng Marso 1521 BLABLABLA BLABLABLA

Ika 31 ng Marso (Pista ng Pagkabuhay) Isinagawa ang pinaka-unang misa (na may

katutubo) sa Limasawa

Pagdating ni Magellan sa Cebu

Ika 7 ng Abril Dumating sila sa Zubu

Nagpaputok ng kanyon si Magellan bago dumaong

Pumunta sila dito upang bumili ng pagkain Rajah Humabon

Unang kumausap Sinabihan siya na dapat siyang magbayad ng

buwis kay Magellan Noong una’y ayaw pumayag ni Humabon,

ngunit pumayag narin dahil may isang Muslim na tumestigo na tunay na malakas ang Espanya.

Nagkaroon ng Casi-Casi (Blood Keme) sa pagitan ni Humabon at Magellan

Nagpabinyag si Humabon (Carlo*) at ang kanyang Asawa (Juana*) *Catholic Name

Nakumbinse ni Magellan si Humabon na tulungan siya dahil pinagakuan si Humabon na pag-iisahin ang lahat ng Datu sa Sugbu sa ilalim ni Humabon.

Ang Labanan sa Mactan 2 Datu ang nasa pulo ng Mactan

Zula at Cilapulapu Pinadala ni Zula ang anak niya upang

makipag-ugnayan kay Magellan ngunit hinarang ito ni Lapu Lapu.

Napikon si Magellan. Nag-offer si Humabon ng isang Bangka ng Mandirigma niya upang sugurin si Lapu-Lapu Pero sabi ni Magellan, kayang kaya ng

mga tauhan niya si Lapu-Lapu at manatili na lamang sina Rajah Humabon sa Bangka nila

“Watch and learn brown-skinned niggahertz, we got dis shit yo!”

Mahaba pa yung kwento neto pero di ko na nasulat kasi natutuwa ako sa kwento ni sir. Basically tinamaan si Magellan ng poison arrow nung nagreretreat na sila tapos inabutan siya ng mga katutubo tas they ripped his body to pieces.

Ang Pagtatag ng Kolonyal na Istrukturang Pampulitika

Hindi nanalo si Lapu-Lapu, natalo lang si Magellan

No military discipline

Questionable “diplomacy” Problems before arriving in the Philippines Not actual sailors Mayabang si Magellan, minaliit ang pwersa ng mga

katutubo C.P. Garcia

Baka Pilipino (taga-Mindanao) si Enrique at di taga-Sumatra

Kasama ng nobilidad si Enrique

Ang pagbabalik ng mga Kastila sa Pilipinas

Garcia Jofre de Loaisa (1526) Alvaro Saavedra Ceron (1527-29) Ruy Lopez de Villalobos (1542-46)

Departed from Mexico in order to travel easier and faster

Ang ekspedisyon ni Legazpi at ang Pagtatag ng Maynila

Miguel Lopez de Legazpi (Nov. 1864) Layunin

Magbalik ng mga pampalasa Makatuklas ng ruta pabalik ng Mexico Ipalaganap ang Kristiyanismo sa mga katutubo Pagtatatag ng kolonya at kabisera God, Gold, Glory

13 Peb. 1565 Dumaong sa Samar Nakaranas ng matinding kakulangan sa pagkain Bunga ng pagiging “substinence economies”

ayaw ikalakal ng mga taga-Visayas ang kanilang pagkain

Kinailangang gumamit ng dahas o magpakita ng lakas

Marso 1565 Nakipag-sanduguan kay Datu Sikatuna

“We received all the friendship we desired, but no food.”

Cebu (27 Abril 1565) Pagdaong sa Cebu Bunga ng ulat na may mga malalaking

pamayanan sa Cebu, tumungo doon si Legazpi Cebu ----- pinamumunuan ni Tupas Nagtangka ang mga taga-Cebu

Cebu (8 Mayo 1565) Naging unang permanenteng kolonya, tinawag

na San Miguel (300 Kastila)

Hindi nagtagumpay ang Cebu bilang kabisera dahil: Kakulangan sa pagkain Pag-atake ng mga Portuges (1568-1570) Di pagkakaisa ng mga Kastila Pagrebelde ng mga taga-Cebu

Sinubukan itatag ang bagong kabisera sa Panay (Roxas city) ngunit bigo

Manila (1570) Legazpi: kailangan na my daungan at angkop na

kakayahan para sa pagkain Pinadala ang kanyang apo na si Juan Salcedo Nabigo pasukin ang Maynila, napuntang

Mindoro Manila (15 Mayo 1571)

Martin de Goiti May angkop na populasyon Masigla ang agrikltura at kalakalan May impluwensiya ng Islam Istratehikong lokasyon

Nakarating si Legazpi sa Maynila 18 Mayo

Pagkuha ng control ni Legazpi Kasunduan sa pagitan ni Lakandula, Soliman at

Legazpi Muling nagtayo ng ruta malapit sa bukana ng

ilog Pasig *Extramuros

3 Hunyo 1571 Ciudad ang Maynila

24 Hunyo 1571 Cabildo at pagtatalaga ng mga alcalde Seal of Manila

Ang ugnayan ng simbahan at kaharian

Patranato Real Hari ng Espanya bilang patron ng simbahan Pag-iisa ng kapangyarihang panrelihiyon at

secular Gobernador-heneral bilang kinatawan sa

kapangyarihan ng hari; Vice Royal Patron 1571

Pagtatayo ng sistemang encomienda Naging bunga ng patronato real Ang mga tagapamahala (encomendero)

Tungkuling administratibo (secular)

Responsbilidad sa gawaing ebanghelyo (panrelihiyon)

Sentralisasyon at Burukrasya

Pilipinas Vice royalty ng Nueva Espanya (Mexico Real y Supremo Consejo de las Indias (governing

body) Sa praktika, dahil sa layo, ang gobernador heneral

ng Pilipinas ang direktang umuugnay sa Hari ng Espanya

Gobernador Heneral

Gobernador y Capitan Heneral Military at administratibong tungkulin at

kapangyarihan Unang gobernador heneral: Miguel Lopez de

Legazpi (1569) Kalakhan ng mga gob-hen ay mga opisyal ng

militar Ipagtanggol ang kolonya sa mga katutubong

takot Kakayahang ipagtanggol ang kolonya sa

ibang mananakop Ehekutibo, lehislatibo at pang-hukom na

kapangyarihan Presiding officer ng Real Audiencia

Pinakamataas na hukuman Majority of power in colony centered on him

Issue of abuse Corruption Can pay off their crimes

Pwedeng magtalaga ng mga kinatawan sa simbahan Hangganan sa kapangyarihan:

Oidor sa Royal Audiencia (audit) checks and balances

Residencia: pagsisiyasat ng administrasyon para sa paalis na gobernador heneral

Nakababang Opisyales

Alcalde Mayor Pinuno ng alcaldia (probinsya) Ehekutibo at pang-hukom 1886: pinalitan ng gobernador sibil

Gobernadorcillo

Namumuno sa isang bayan Pinakamataas na posisyong bukas sa mga

katutubo Pagkolekta ng buwis Inihahalal ng mga cabeza de barangay

(barangay captain) Cabeza de Barangay

Pinuno ng barangay Pagkolekta sa buwis Mga dating datu (dahil sanay na ang mga

katutubo na magbayad ng buwis sa datu) Publika almoneda

Mga mababang posisyon sa pamahalaan Regidor (kasapi ng cabildo) Escribano Publico (public notary)

Abogado – lagyan ng tatak ang sulat

Ang Kolonyal na Kultura at Lipunan

Ang mga Misyonero

Agustino (1565) Urdaneta (kasama ni de Legazpi) Unang order na nakapunta sa Pilipinas Pamayanang Tagalog, Pampanga, Ilokos, Bisayas

Pransiskano (1577) Camarines

Heswita (1581) Dominiko (1587) Rekolektos (1606)

Synod of Manila (1582-86)

Pagsasaayos ng istrukturang panrelihiyon para sa kolonya

Pinamunuan ni Domingo de Salazar Paggamit ng wikang katutubo Karapatan ng mga katutubo Pangongolekta ng tribute na may natatanggap na

serbisyo ng simbahan Paghahati ng mga teritoryo para sa gawaing

ebanghelyo ng mga orden Leonard Andaya

Ang pagkakahati ng gawaing ebanghelyo at teritoryo ay nakatulong sa pagkakabuo ng mga pangkat etniko

Pag-aangkop sa Bagong Relihiyon

Ispirtwal at material na mundo bilang iisa para sa mga katutubo

“Folk Catholicism” Mga pagtutugma ng element ng doktrinang

katoliko sa mga paniniwalang pre-kolonyal Bunga nito, nagkaroon ng pre-kolonyal na

interpreatasyon ang mga doktrina at ritwal na katoliko

Pagsasagawa ng mga piyesta Mga pre-kolonyal na pagtitipon at pagdiriwang

“holy water” Pre-kolonyal na paniniwala sa hiwaga ng tubig

Kapangyarihan ng pananampalataya Ugnayan ng himala

Krus at ibang simbolo ng relihiyon Anting-anting

Mga rebulto ng santo Mga anito

Galit ang mga Kastila sa “labis na pag-inom” ng mga katutubo at sa araw-araw nilang pagligo: Kapag mahal na araw, bawal maligo?

Nahihirapan din ang mga misyonera; ang pagbalik at paghahalo ng mga katutubo ng dating paniniwala bagamat niyayakap ang Kristiyanism

Religious Syncretism

Hindi “paghahalo” ng daliwang paniniwala Paglalapat ng pre-hispanikong paniniwala sa mga

element o doktrinang katoliko; pag-unawa sa paniniwalang katoliko gamit ang pre-hispanikong pananaw

Ginagamit din bilang kasangkapan ng mga mananakop

Pagsisikap kunin ng mga misyonero ang katapatan mula sa mga babaylan at Catalonan

Kolonyalismo, Katolisismo at Pulitika ng Pagsasalin

Kolonyalismo Hindi lamang “native bodies” ngunit pati “native

minds and souls” Fray Salazar

Gamitin ang katutubong wika Ang palimbagan at relihiyon Pagbuo ng mga artes (Balarila) at vocabularies

(diksyunaryo) lalo na para sa Tagalog

Ang babae

Mula babaylan patungong “bruja/brujo” Dikotomiyang “virgin/whore”

“There are women who are sexually aroused/promiscuous, sexually hot. These women, according to God, are like dirt in the road that people go back and forth upon.”

Ang Pangungumpisal

Paraan para: Masigurado na ang doktrina ng simbahan ay

nasusunod ng mga katutubo Paraan para ipahiwatig din ang turo ng

simbahan Ang icanim at icasiam n autos nang P. Dios

Houag cang maquiapir sa di mo asawa 1865 gabay sa pangungumpisal (Fray Sebastian

Totanes) Ang pagtatalik bilang marumi maliban na lamang sa

konteksto ng pagpaparami Ipinagbawal ang itinuturing na karaniwan at

katanggap-tanggap sa mga katutubo, pero para mas mahigpit para sa mga kababaihan

Hindi itinuturing na mali ito para sa mga lalaki, lalo na ang mga Kastila at prayle

“Filipino women as a whole were modest but many were far from being chaste.” – Eviota

Ang Pagsasaayos ng Kolonyal na Lipunan

Reduccion

Malaki ang kinalaman ng heograpiya ng Pilipinas Bunga ng dalawang suliranin

Kakulangan ng misyonaryo Kalat-kalat na mga pamayanan nakabahagi sa

malalayong lugar Sapilitang pagpapalipat sa mga katutubo sa isang

sentralisadong pamayanan Kinailangan na pagbuklurin ang mga nakakalat na

mga pamayanan Dikit-dikit na kabahayan, malapit sa tabing-dagat o

ilog Ugnayan sa Koonyalismo

Pagpapadali ng proseso ng ebanghelisasyon Pagtutol ng mga Katutubo

“substinence economies” Mas mahalaga na malapit sa mga lugar ng

produksyon Paano isinagawa

Paggamit ng pwersa Pang-aakit: mga serbisyo at mga pista

Cabecera-Bisita Cabecera: lugar na simbahan bilang sentro;

regular na pari Visita: mga maliliit na kapilya; nakasalalay sa

isang cabecera para sa serbisyong panrelihiyon

Plaza Complex

Pagsasaayos ng mga bayan ayon sa tradisyong Hispaniko

Pagsasaayos ng mga kalsada sa isang “gridiron” pattern na nakasentro sa isang parihabang plaza

Plaza Nakapaligid ang mga pinakamahalagang mga

institusyon Simbahan, paaralan, munisipyo, palengke,

ospital Malapit sa Plaza

Mga bahay ng mga mahahalagang tao at kadalasang gawa sa matitibay na materyal

Malayo sa Plaza Mga bahay ng karaniwang tao

“Bajo de la Campana” Kontrol sa espasyo at oras

Hawak ng simbahan ang mga pangunahing serbisyong panlipunan Paaralan, ospital, bahay-ampunan

Ang sistemang Encomienda

“Encomendar” – ipinagkatiwala Pagbibigay ng karapatang mamahala sa isang

particular na lugar at sa mga naninirahan dito Ginagawad ng hari bilang gantimpala Mga tungkulin

Ipagtanggol sa mga manlulusob (Moro slave raids)

Panatilihin ang kapayapaan Kapalit nito, maari siyang mangolekta ng tribute Naging paraan para mangolekto ng tribute at

libreng sapilitang paggawa Umaabot ng 500 tributo

Hindi land grant Dalawang klase

Encomienda de la rel corona (realenga) Encomienda de particulares

Encomendero Bawal tumira kasama ng katutubo Cobrador de tribute Maari maging encomendero ang katutubo

Unti-unting nawala ang Sistema Ika-18 na siglo (particulares) Ika-19 na siglo (natanggal ang Sistema)

Tributo at Polo Y Servicios

Tributo Kontribusyon mula sa mga katutubo upang

matutungunan ang mga gastusin ng pamayanan Nasa anyong pera (8-10 reales) at produkto

(wax, ginto, tela, bulak, palay) Lahat ng lalake na nasa pagitan ng 18 hanggang

60 ay kailangan magbayad ng tribute Hini kailangan magigay ng tributo ang mga

katutubong pinuno at ang kanilang pinakamatandang lalaking anak

Padrones – listahan ng mga katutubong nagbabayad ng tributo

Sinamantala ng Encomendero 1884 – pinalitan ng tauhang bayad ng cedula

personal Kabuuang Buwis

Tributo – 10 reales Diezmas Prediales – 1 real Town community crest – 1 real “Sanctorum” – 3 reales Total: 15 reales

Polo y Servicios “draft labor” o sapilitang paggawa 16 – 60 na taong gulang Naging bunga ng digmaang Dutch-Hispano

(1609 – 1648) 40 araw (binabaan sa 15 noong 1882) Mga naging gawain

Pagbubuo ng mga barko Pagputol ng kahoy at paglilipat ng troso Hindi dapat libreng paggawa para sa mga

economendero

Pinakilos din para sa pagpapatayo ng paaralan, simbahan at iba pang istruktura sa kolonya

Dapat may bayad sa mga polista, pero dahil sa kakulangan sa pera, hindi sila nabayaran

Pwedeng may proxy (6 – 7 piso) Ligtas ang mga muli ang mga katutubong

pinuno

Vandala

Sapilitang pagbebenta ng produkto Kasama ang palay at langis ng niyog

May quota Binibili ng mura at binibenta ng mahal Napilitang magsagawa ng labis na produksyon

Pagtutol

Gob. Marique de Lara noong 1660: 330 katutubo ang tinutulan ang polo, tributo at bandala sa Pampanga at Bulacan; kumalat hanggang Ilocos at Cagayan; 5 encomendero 4 prayle, 1 alcalde mayor at 1 alguacil ang patay

Ang Kalalkalan sa Ilalim ng Kolonyalismo

Kalakalang Galyon

Pinakamahabang “shipping line” sa kasaysayan

Mula 1565 (Pagkatuklas ni Urdaneta ng ruta pabalik ng Mexico) hanggang 1815 (ilang taon bago makalaya ang Mexico)

Dinugtong ang Acapulco (Mexico) at Maynila

Tinustusan ng pamahalaan at ng mga prbado/relihiyosong pondo (obras pias)

Maynila: Bagsakan ng produkto

Tsina: Seda

Timog Silangang Asya: Pampalasa

India: Iba’t ibang uri ng tela (Calico, batik, seda)

*walang produktong galing Pilipinas*

Tatlong “P” mula sa Mexico

Pilak: Pangunahing produktong gusto ng Tsina (90-99% ng kargamento pabalik ng Maynila)

Pari: Pangunahing pinagmumulan ng mga pari sa bansa

Pera: Situado (“import tax”) na kinokolekta sa Mexico subalit ibinabalik sa Pilipinas

Kalakalang Maynila-Tsina

Sampan Trade: mga sampan mula sa mga pantalan sa Fusian (Amoy, Chimcheo o Zhangzhou)

Madalas 30-40 sampan ang dumarating sa Maynila kada taon

Naging daan sa pagbuhos ng mga tsino sa bansa (from 40-30k noong 1603)

Kaugnay ng pagtangkang magpakalat ng Kristiyanismo sa Tsina

Rurok: 1570-1670

Restrictive system

1893

Naging bunga ng takot na inuubos ng kalakalang galyon ang pilak sa mga kolonya

Panganib na masira ng kalakalang galyon ang posisyong pangkalakalan ng Espanya

Pagtatakda ng bilang ng galyong naglalayag (2)

Pagtatakda ng bigat ng maaring dalhin (>300)

Pagtatakda ng halaga ng dalang produkto – 250,000 pabalik, 500,000 palabas (permiso)

Hinati ang espasyo sa mga kargamento sa mga bale (Fardo) na hinati rin sa apat na packages (Piezas), isang boleta = isang pieza

Boleta (P125) = karapatang magpadala ng kargamento sa galyon

Sa simula, pasya ng gobernador ang pamamahagi ng mga bolete

1604 – Junta de Repartimiento

Nagkaroon ng malawak at iligal na merkado para sa mga bolete

Madalas nagkaroon ng pandaraya sa deklarasyon ng mga kargamento

Halaga (mula sa quota na 500,000, umaabot hanggang 2 million)

Timbang (300 tonelada 1,600)

Espasyo (4k pieza 18k)

Pangkalahatang “tubo”: 100-300%

Pag-usbong ng isang mahina at hindi mahusay na uring mangangalakal

‘Di pagpansin sa agrikultura at industriya ng Pilipinas

Malaking pagbabago ng Maynila bilang kabisera at Primate City ng Pilipinas

Nick Joaquin: “It was on the Manila Galleon that we began to become the Philippines.”

Mga Pagbabago sa Maynila

Maynila bilang unang “primate city” sa Timog Silangang Asya at kabisera ng kolonya

Maraming Espanyol ang naninirahan sa Maynila upang makinabang sa kalakalan

Pagsalakay ng mga Tsinong pirata (hal. Limahong – 1574, Koxinga – 1662)

Gob. Gomez Perez Dasmarinas – pagpapatayo ng mga pader

Intramuros = Maynila

Puwersang pagpapalipat sa mga katutubo sa bagumbayan

Tondo: tirahan ng mga mangingisda, magsasaka at karaniwang tao

Binondo, Sta. Cruz, ilang bahagi ng Rizal at Maynila (1500s-1700s)

Ang Okupasyon ng mga Briton at ang Epekto nito sa Pilipinas

Seven Years War

Pandaigdigang digmaan para sa mga kolonya

1762 – Deklarasyon ng Britanya ng digmaan ng Espanya bilang kaalyado ng Pransya

1 Agosto 1762 – Militar mula sa Madras, India papuntang Pilipinas

8 Barko

2k soldiers, Hen. William Draper

23 Set. 1762 – Brits in Manila Bay

Namumuno: Arsobispo ng Maynila (Manuel Antonio Rojo)

Naging depensa ng Maynila

565 regular na sundalong Espanyol

Maliit na pwersa mula sa ibang probinsya

Kung galit ang mga Pilipino sa Kastila, bakit ganun na lang ang pagkatanggol ng Pilipino sa Kastila?

Peb. 1763

Pagtatapos ng 7 Years War

Britain and France won

April 1, 1764 – Pagbalik ng Maynila sa Espanya

Ginamit ng Briton bilang lugar pangangalakal

Pagkatapos ng “pillaging” at ng pagbabayad ng “Manila ransom”, unti-unting nagbalik sa dating gawi ang mga taga-Maynila

May mga nagsilbing espiya

Pagpapatibay ng mga pader sa Maynila

Pagbabalik ng kalakalang galyon pagbabalik-tanaw at mga pagsusuri

Ang mga Pagbabago sa Pandaigdigang Kalakalan

Hindi na nabantayan ng Portugal ang kanilang teritoryo

Direct shipping from Spain to Manila using the straits in Portuguese territory

Formation of the Silk Road

China becomes open to trade w/ Europe

Competition among goods

Become more expensive

Galleon trade weakens

Sinunog ng mga Briton ang mga Galyon o ‘di kaya’y dinala sa Britanya

Ang Pilipinas Pagkatapos ng Paghawak ng mga Briton sa Maynila

Pagkagulo sa kalakalang Galyon

Jose Baseo y Vargas (53rd Gobernador Heneral)

Lokal na produksyon para mawala ang pag-aasa sa kalakalang galyon

April 1779 – “General Economic Plan”

Pagpapalakas sa agrikultura at pagbibigay ng tulong sa mga nais maglunsad nito

Pagrereporma sa Boleta

1781 – Real Sociedad Economica de Filipinas

Pagtatag ng mga monopolyo

1785 – Real Compania de Filipinas

Katapat ng mga “East India Companies”

Monopolyo sa rutang pangkalakal sa Asya at Espanya

Gov’t-initiated, legal and financial powered

Kawalan ng Restrictive System

Mandato ng Real Compania

Export agriculture (Indigo, Kape, Asukal)

Pagdala ng mga banyagang bihasa sa produksyon

Pagsulong ng mga produktong Pilipino (tela, bulak)

Bilang lamang ang nagtagumpay na “Investments”

Pagbubukas ng Pantalan ng Maynila

Sabay na pagiral ng Acapulco – Maynila at Maynila – Espanya na kalakalan

Pagbubukas ng Maynila sa kalakalan sa Asya (1785) at sa ibang lugar (1790)

Pormalisasyon lamang (country trade)

Mga “Foreign Merchant Houses”

“the major role in the expansion of Philippine commerce and the transformation of the Philippine economy in the 19th century was played by the foreign business houses that had established themselves there after the end of the Napoleonic Wars.”

Maynila bilang “stopover” para sa mga barkong palayag sa Tsina

Nagbuhos ng kapital, nangolekta ng mga produkto, nagbanga nito sa malalayang merkado

Nag-angkat ng iba pang produkto, nagbenta nito sa mga local na negosyante

Karamihan: Briton at Amerikano (halos walang papel ang Espanya)

Chinese at Mestizos: Tagapamagitan

Mga Pagbabago sa Ekonomiya at Lipunan Pagkatapos ng Okupasyon ng Briton

Ang Usapin ng Lupa

Lupa – Batayan ng yaman at kapangyarihan

Bunga ng cash crop economy

Pag-aari at “access” sa lupa

Malawakang pagbabago sa paggamit ng lupa mula bakanteng lupa patungong cash cropping

Bagamat mahalaga ang lupa, kaakibat din nito ang kakayahang gamitin ito

Pagbabago ng papel ng may-ari ng lupa; mula tagapangasiwa ng mga “tenants” o mga nagrerenta patungong aktwal na negosyante

Pacto de Retroventa

“Pagsasangla” ng lupa; maaring bilhin pagkatapos ng takdang panahon

Mga pagbabago sa ugnayang “tenancy”

“sugar contract” – hati pagdating sa kita ng pagbebenta ng asukal

“rice contract” – pagbayad sa pamamagitan ng palay

“leasehold system” – bayad sa paggamit ng lupa

Kailangang bantayan ang lupa

Sistemang Hacienda

Nag-ugat mula sa mga “land grants” na ibinigay sa mga Conquistadors

Sitio de Ganado (1,742 ektaryo) hanggang caballena (42.5 ektarya)

Bagamat malalawak ang mga lupain, hindi nagamit ng lubos

Malawakang pagtatanim ng palay at tubo mula sa mga lugar para sap ag-aalaga ng mga hayop

Mga Lupain ng mga Prayle

Unti-unting nalilipat sa hawak ng mga prayle (donasyon, pagbili, “capellanias”_

Nagging ugat ng maraming tunggalian sa hudikatura at ng mga katutubo (land grabbing)

Bago mag-1896, hawak ng mga orden ang 40% ng lupa sa Bulacan, Rizal (Tondo), Laguna de Bay; 21 hacienda sa mga probinsya

Hacienda Buenavista (Bulacan) – 30,000 ektarya

Dominicano – Lolomboy, Panay, Navotas, Malabon, Binan

Agustino – Malinta, Pasay

Recolecto – Imus, San Pedro, Tunasan, San Nicolas

Heswita – di ko nakopya basta sobrang daminun

Sharecropping

Utang

Binhi, kagamitan, mga hayop

Renta (Inquilinato)

Nagsimula sa pagbibigay ng palay; nagging pera

Reserva

Gobernador-heneral ang nagdedeklara

Pinag-aagawan (triggers migration)

Mga lugar kung saan ang mga tenants ay hindi kinakailangang maging mga polista

Orden katutubo naging Orden Inquilinato katutubo

Mga pagbabago sa pagpasok ng ika-19 na siglo

Pagrenta ng mga tenante – “sharecropping”

Bunga ng mga pagbabago sa kalakalan at lipunan

Ang ugnayang kalakalan ng pagbibigay ng pautang sa mga Pilipino ay nagbunga ng pagkakaroon ng katutubong gitnang uri

“These Filipinos were to form the educated, aspiring class that was increasingly to demand reforms and liberal government and finally national independence, in the 19th century.”

Pagbabagong Panlipunan

Pag-angat ng “gitnang uri”

Ilustrado

“a very marked change has taken place in the dress and general exterior appearance of the inhabitants of the large pueblos…in the interior of the houses the same change is also observable in the furniture and other arrrangements, and the evident wish to add ornamental materials…”

Members of the middle class “gave proof of their intelligence”

Ang mga Tsino at Mestizo Tsino

Tsino

Bunga ng kalakalan ng mga Sampan

Kadalasang mga mangangalakal, “craftsmen” at magsasaka

Naging mahalagang bahagi ng ekonomiyang kolonyal

Pagbuhos ng maraming Tsino sa Pilipinas

Parian para sa mga Tsinong mangangalakal (‘di pa nabibinyagan)

Binondo – Kristyanong Tsino

Ika-18 siglo, inilipat ang lumapng parian sa Binondo

*no female Chinese traders

Ang Kalakalang Galyon

Tsino – supplier, Kastila – middlemen

1603 – 20k Tsino, 1k Kastila

Tatlong ekonomiyang umiiral (Tsino & Kastila, Tsino & Pilipino, Tsino & Tsino)

Nagbunga rin ng pagkakahati sa lipunan ayon sa lahi

Ang Ugnayan ng mga Kastila at Tsino

81 reales ang tributo ng Tsino, walang Polo y Servicios

Mestizo-Tsinno – Tributo at Polo y Servicios

Ubteres sa ekonomiya at relihiyon

Sangley – merchant traveler

Buwis, kontrol at kristiyanismo

Paggamit ng dahas

1603 – pagpaslang ng komunidad ng mga Tsino sa Maynila

Pagpapatalsik sa mga Tsino; 6k lamang ang pwede

1639 – 20k ang pinaslang bunga sa pagaaklas sa Laguna

Segregasyon

Mestizo-Tsino

“Halo” ang lahi

Pilipinong may lahing tsino

Papel sa Ekonomiya

Nabakanteng papel ng mga Tsino pagpapatalsik sa mga di-kristyanong Tsino noong 1700s

Hindi limitado sa mga lungsod, maaring manatili sa kanayunan

Pacto de Retro

Jose Rizal: 5th generation Chinese mestizo

Papel sa Pulitika

Pagkakaroon ng sariling gremio (Binondo, 1741)

Tsino

Mestizo-Tsino

Katutubo

Papel sa Kultura

Ilustrados

Paring secular

“Social prestige” sa pagiging Chinese Mestizo: “Mestizo-Craze attitude” noong 1840

Pagkakaroon ng hiwalay na identidad para sa mga Mestizo

“Oversupply” ng lalaking Tsino; Kristiyanismo + Kasal Binondo

Bunga ng pagdami nila

“Amost more Chinese than the Spanish”

Social and political Filipinization

Special kind of Filipino, not Chinese

Ang Sekularisasyon at ang Pag-aaklas ng Kabite

Konteksto ng Sekularisasyon

Kakulangan sa pari

Mga Prayle

Patranato Real

Solusyon: magsanay ng mga pari galing sa Pilipinas (Katutubo, Mestizo, Insulares)

1583 – Philip II

Pagpapalipat ng mga parokya sa mga sekular na pari kung may angkop na dami at kakayanan ito

1753 – Ferdinand VI

Sapat na ang bilang ng mga seukular na pari para maging kura paaroko kapag may nabakante

Sekular – diocesan, under the Archbishop of Manila

Simula ng ika-19 sa siglo – sunod-sunod na paglipat ng mga parokya sa mga paring secular

1767 – Simula ang paglipat ng parokya sa secular

1768 – pagpapatalsik ng mga Heswita

“Since these men, obviously unworthy of the priesthood are harmful rather than truly useful to the state…” – Tomas de Comyn (1810)

Bakit Pinaglalabanan ang Pamamahala ng mga Parokya?

Kultural at pulitikal na kapangyarihan kura paroko bilang mahalaga at maimpluwensiyang tao sa komunidad

Pinansyal na aspeta tagapamahala ng pera na pumasok at lumalabas sa simbahan

1826 Royal Decree

Pagbabalik ng lahat ng parokyang pinamamahalaan ng mga secular sa mga regular na pari pagkabakante nito; kailangan ng atas ng hari para magtalaga ng secular

Context: liberation of Mexico through the native priests

Si Padre Pedro Pelaez at mga Pari sa Cavite

Namuno sa mga paring secular laban sa diskriminasyon

1851

Paglikom ng pondo para sa ahente sa Espanya para ikampanya ang pagbabalik ng mga parokya sa mga sekular

Nang maging vicar capitular, nagsagawa ng mga reporma sa mga proseso ng simbahan lalo na sa mga pagsusulit nito

“…are not educated well because they are destined to be coadjutors and not given better positions because they are not well educated…”

Namatay sa lindol noong 1863

Bagong Pinuno, Bagong Yugto sa Kasaysayan ng mga Pari

Paglala ng mga atake sa mga secular na pari mula sa pagkamatay ni Pelaez hanggang sa 1864 manifesto hindi raw tapat sa Espanya ang mga sekular na pari

Paglabas ng 1864 manifesto isang pampleta na sinasagot ang mga atake sa mga sekular na pari

Canon Law, Antropolohiya

“In the country, the friars are the constant obstacle to all the moral and material progress of the country and its inhabitants.” – P. Dr. Jose Burgos

Ayon kay P. Burgos

Pantay at minsan, higit pa ang kakayahan ng mga katutubong pari sa mga galing sa Espanya

Hindi kailanman nagpakita ng pagtataksil sa Espanya ang mga paring katutubo

Mga Pagbabago sa Espanya

1868 – rebolusyon sa Espanya at pag-usbong ng liberal na pagiisip

Carlos Maria de la Torre – bagong Gobernador-Heneral

Comite de Reformadores – isang grupo ng mga liberal na sumusuporta sa mga reporma

“the native clergy is and always will be here a constant element of more or less open disturbance.” – de la Torre

Pinaghinalaang may rebelyong nagaganap bunga ng pagkalat ng pampleta na nanawagan ng akademikong kalayaan at pagtuligsa sa diskriminasyon ng mga dominikanong guro pag-aresto sa mga estudyante

Pagmamatyag at pagpapatanggal sa posisyong akademiko ng ilang katutubong pari

Ang Pagaalsa sa Cavite noong 1872

Pagpalit ng Gob. Heneral noong 1871 – Rafael de Izquierdo

Enero 20 1872

Sinakop ang fort san Felipe ng 200 sundalo at ilang manggagawa ng arsenal sa cavite

Nabawi ang Fort san Felipe sa pamumuno ni Heneral Felope Ginoves at ang lahat ng pinuno nito ay pinatay

Sa gitna ng rebelyon, ipinaaresto ni Izquierdo sina Burgos, Guevara, Sevilla, Mariano at Feliciano Gomez, Joaquin Pardo de Tavera, at Antonio Regidor

Isang Military Tribunal ang itinayo para litisin maging ang mga sibilyang akusado

Mariano Gomez

Mestizo-Tsino (70)

Kura Paroko ng Bacoor, Cavite

Vicar Forane ng mga parokya sa Cavite

Jacinto Zamora

Isang criollo

Kura paroko ng Marikina

Malapit na kaibigan ni Burgos

Police found evidence that Zamora was involved in the mutiny

A letter from a friend asking if he had “bala” actually asking for money for gambling

Magtatayo diumano ng “gobyerno” na may “hari” na pari (Zamora o Burgos)

Pupugutan ng ulo ang lahat ng lalaking Kastila (pero Kastila kasi si Zamora so wtaf)

Izquierdo

Mabigat na pagpapahalaga sa “confidential” at “anonymous” reports aka tsismis

May “cabal” ng mga abugado at pari ginamit ang isyu ng mga manggagawa para maghimok ng pag-aaklas

Testimonya ni Sarhento Bonifacio Octavo

Francisco Zaldua – pangunahing instigador sa Cavite mutiny

Nilihim ni Izquierdo sa pamahalaan sa Madrid na binitay ang mga pari; ipinaalam dalawang araw matapos ang pagbitay

Pinakiramdaman muna ang reaksyon ng masa

GomBurZa

17 Peb. 1872

Halos 40k ang pumunta sa Bagumbayan

Arsobispo Meliton Martinez

Humingi ng mas mababang sentensya, tinanggihan ang huling ng Gob. Heneral na tanggalin ang pagka-pari nila ng walang ebidensya; pinatunog ang mga kampana sa Maynila

Pero ilang araw pagkatapos ng pagbitay, kinondena ang pakikilahok ng mga pari sap ag-aalsa at ipinagtanggol ang desisyon na bitayin ang mga pari

Last Words

“I know very well that no leaf on a tree may stir save at the will of the Creator; since he asks that I die in this place, His Holy will be done.” – P. Gomez

"What crime have I committed to deserve such a death? Is there no justice in the world?" – P. Burgos

Paco Cemetary, no markers, PUBLIC TOILETS!

Luis Morales, executive director, National Centennial Commission

Pagkatapos ng Pagbitay

Bagamat nabitay ang mga pari noong 1872, hindi humupa ang sentimyentong anti-prayle

Pagkilala ng gobyerno sa kapangyarihan ng mga prayle

Gob. Heneral Valenciano Weyler: pinalitan ang mga paring Pilipino sa Cavite

“Nasyunalismo” at ang Usaping Sekularisasyon

Maimpluwensiya ang mga paring secular, bahagi rin sila ng kilusan para sa reporma sa bansa

“It was the clergy among the Filipino BLABLABLABLABLA

Mga Epekto ng 1872

Edukasyon

Pagbabawi sa pagbibigay ng doktorado

Pagbaligtad sa Royal Decree of 1863

The generation of 1872

Marcelo Del Pilar – kapatid ni Toribio

Pedro Paterno – anak ni Maximo Paterno

Paciano Rizal – roommate ni Burgos

Jose Rizal

Ang Impluwensiya ng 1872 kay Rizal

Rizal: kung ‘di nangyari ang 1872, naging Heswita sana at walang Noli Me Tangere

“I swore that I would dedicate myself to avenge one day so many victims, and with this idea, I have gone on studying…God will one day grant me the opportunity to fulfill my promise.”

The dedication in El Filibusterismo was for the GomBurZa priests and had a foreshadowing of Rizal’s own death.

Ang Kilusang Propaganda

Ilustrado

Mga Pilipinong nakapag-aral sa Espanya “the enlightened” Eventually, the definition changed to that of a

“social class”

Europa at ang Pag-usbong ng mga “Propagandista” noong 1880

Espanya Kaiba ang kailagayang pampulitika sa Pilipinas;

may karapatang makapagpahayag Pero “backwater” ang Espanya ng Europa A. Luna: “Poor Filipino!...thought he would be

dazzled by the magnificence of a European city”

Ang mga Ilustrado

Pedro Paterno (1875-1911) Chinese-mestizo, ipinanganak sa Sta. Cruz

Maynila Anak ng mayamang negosyanteng si Mazimo

Paterno Atenista Nag-aral ng pilosopiya at teyolohiya sa

Universidad de Salamanca Civil Law Doctorate – Universidad Central de

Madrid (1880) Ninay (1885): “First Filipino novel” (Mojares, 10)

Too fantastical Gregorio Sancianco (1851-1897)

Tagalog-Chinese Mestizo Kasama sa Comite de Reformadores at Juventud

Escolar Liberal El Progreso de Filipinas (1881)

Repormang Administratibo Pagtanggal ng korupsyon at katiwalian

Pantay na karapatan Kapangyarihan ng mga prayle Asimilasyon

Inaresto (1884) kasama ni Felipe Buencamino at kinulong dahil nadawit sa pag-aalsa sa Pangasinan

“…a Spanish province, equal rights with other Europeans”

Graciano Lopez-Jaena Jaro, Iloilo (1856) Seminaryo sa Iloilo University of Valencia (1880) Fray Botod – maikling kwento na nagpainit sa

kanya sa mata ng prayle Namata sa Barcelona (1896) dahil sa

Tuberculosis “If what I had said was not true, no one among

those present could belie me either, because on that subject they are as ignorant as I am.”

Drunkard, failed to maintain his hygiene even during public events

Marcelo H. Del Pilar Ipinanganak sa Bulacan sa pamilya ng mga

principalia Diariong Tagalog Nagtapos ng sekondaryong pag-aaral sa Letran,

Bachelor’s Degree sa UST (1871), Law school Pumunta sa Espanya (1888) Mahilig gamitin ang mga dasal at relihiyosong

salita para tuligsan ang mga pananaw ng mga prayle

La soberania monacal en Filipinas (1889), La Fraileceracia Filipina (1889)

Caligat Cayo Dasalan at Tocsohan “Insurrection is the last remedy, especially

when the people have acquired the belief that peaceful means to secure the remedies for evils prove futile.”

La Politico de Espana en Filipinas “Marcelo del Pilar was the greatest journalist by

the purely Filipino race” He had the advantage of knowing how to

instill his thoughts in a subtle manner onto the minds of his followers

Ang Pamamahayag at ang Pagbubuo ng Pambansang Kamalayan

Nagsilbi ang pamamahayag bilang isa sa mga pangunahing pamamaraan ng pagpapalawig ta pagpapalaganap ng kamalayang makabayan

“patriotic motherhood” at ang tungkulin ng mga anak ng bayan

Circulo Hispano-Filipino 1882: itinatag sa Maynila Juan Atayde Revisita del Circulo Hispano-Pilipino 1883: nabuwag dahil sa kakulangan ng pondo

Los Del Mundos “…to demand for rights for Cuba, Puerto Rico

and the Philippines…equality of rights…” 1883 Lopez Jaena

1884 Expocision General de Bellas Artes Spolarium – Juan Luna (won gold) Las Virgenes Cristianas Expuestas al Populacho

– Felix Resurrecion Hidalgo (won silver) Rizal: “…a toast for those who have helped them on

the arduous paths of art!...may Mother Spain, solicitous and ever mindful of the god of her provinces soon put in effect the reforms that she long planned, the furrow has been plowed and the soil is not barren”

España en Filipinas Binuo bilang isang “moderate” na pahayagan March 7 1887 Humingi ng ilang karapatang pampulitika at

sibil, tulad ng representasyon sa Cortes, higit na partisipasyon ng Cortes para sa lehislasyon sa bansa, karapatang konstitusyonal para sa mga Pilipino, etc.

Patnugot: Eduardo de Lete Layunin: “to sustain in the arena of the press all

those solutions which tend to renew once more the open-minded policy of assimilation, traditional in overseas Spain"

* radikal - mga gusto baguhin ang status quo 1886, El Liberal (Pablo Feced y Temprano) Qiuoquiap: “What does the poor indio, weak in

body and weak in mind… understand of all this chatter of motherhood and brotherhood, of civilization and of culture?… Bodies without

clothes, brains without ideas… an inanimate heap of human entities…”

“This assimilation, by making one single unity out of territories separated by the oceans, assures for the foreseeable future the national integrity, only put in danger by unjustified differences and offensive prejudices which draw those lines of division that have brought so many days of grief on our common mother…”

Ang Pag-usbong ng La Solidaridad

Paghina at Pagkamatay ng Espanya en Filipinas

Nagsilbing "moderate” ang Espana en Filipinas, ang asimilasyon ng Pilipinas bilang bahagi ng Espanya ang layunin

Bagamat bahagi si Lopez-Jaena sa pagsasa-konsepto ng pahayagan, ayaw sa kanya ng mga kasapi nito dahil sa kanyang ugali (Lopez Jaena bilang main patnugot pero ayaw ng mga kasapi ng mga magiging bahagi ng Espana en Filipinas dahil hindi siya magiging produktibo kung siya ay lasing. Takot sila sa posibilidad na baka di mapanindigan ni Lopez Jaena ang pagiging patnugot)

Napili si Eduardo de Lete

Mga Tunggalian sa loob ng Espana en Filipinas

Lopez Jaena: ayaw na makilahok sa pahayagan dahil masyado daw “moderate” at mga mestisong Kastila at crillo ang nagpapatakbo nito; napilitan ding maging manunulat nito

Rizal: sinubukang ayusin ang away mula sa Germany — para pilitin si Lopez Jaena na magsulat

oportunidad na di nila makuha: magkaroon ng posisyon sa mataas na pamahalaan

Ang Exposicion at ang bunga nitong hidwaan sa loob ng Espana en Filipinas

Isang ehersisyo ng pagsasalarawan sa mga Pilipino bilang walang kultura at kabihasnan

Nagtulak sa mga “edukadong” mga Pilipino sa Espanya na kilalanin ang kanilang mga kabayan bilang “kapatid”

Pagkamatay ng Basalia, isang taga-Jolo dahil sa pneumonia

trade exposition— parang ZOO. mga gamit sa Pilipinas na nakadisplay (sa Espana) para mag invest ang mga foreigners dito. Nangolekta din sila ng mga katutubo, kaya nga parang zoo. Medyo evil at nakakainsulto

Hidwaan sa loob ng Espana en Filipinas

Lete - pinagalitan ni Rizal sa kanyang papel sa Exposicion; sabi ni Lete ginawa lamang niya iyon upang ipagtanggol ang mga PilipinoNaging mas matapang at anti-prayle ang mga artikulo

Pagkakahati ng mga kasapi ng pahayagan ayon sa lahi; diumano separatista na raw ang pahayagan

“Daughter of a people which in rude combat Unconquered resists the foreign yoke"

Pag-alis ng mga manunulat, kasama ng mga pondo Higit na pag-aaway sa pagitan ng mga Pilipino

Hindi pagbibigay ng pagsusuri sa Noli at tanging pagbanggit lamang

Pag-usbong ng La Solidaridad

Pagdating ni Mariano Monce sa Espanya (Hunyo 1887) Pangunahing layunin ay buhayin ang Espanya en

Filipinas

Pagdating ni Mariano Ponce sa Espanya

Mariano Ponce Magaaral at buhayin ang Espana en Filipinas Best friend si Marciano del Pilar Ipinanganak sa Baliuag, Bulacan (23 Marso

1863) Letran, UST, Madrid for medicine Efernidres Filipinas – ukol sa kultura at

paniniwala sa Bulacan Isa sa mga malapit na kaibigan ni Del Pilar at

aktibo sa kampanya sa reporma sa Bulacan Pagbubuo ng Soli

Pangangalap ng pondo Pondo mula sa grupo ni Del Pilar Akala ni Lete siya ulit ang patnugot; si Rizal

ang gusto ng mga Pilipino Tumanggi si Rizal; ginagawa pa niya ang

mga anotasyon sa Sucesos sa London; dahil

na rin sa gulo na bunga ng Espanya en Filipinas

Ang La Solidaridad

Binuo sa bisperas ng bagong taon (1889) Pangulo: Galiciano Apacible (1864-1949) VP: Graciano Lopez-Jaena Kalihim: Manuel Santa Maria Ingat-yaman: Mariano Ponce

Naghati-hati ang mga Pilipino para sa pondo; si Lopez-Jaena ay walang pera at nag-alok na maging patnugot

Unang isyu: 15 Pebrero 1889 “Nuestros Propositos”

“to combat all reaction, to impede all retrogression…ideals of democracy…”

Laman ng pahayagan Lopez-Jaena: atake sa pulitika sa Espanya Del Pilar: atake sa mga prayle Isang artikulo ukol sa reporma Mga nag-ambag:

Antonio Luna: pharmacist, pasteurization of carabao milk

F. Blumentritt: tanyag na social scientist Blumentritt: kung layunin ang kolonisasyon ay

magpalaganap ng kabihasnan at Kristiyanismo, hindi maaaring magpatuloy ang pananampalata ng likas na yaman at manatiling naghaharing lahi ang kolonisador

Naging isang pangunahing tagapagtanggol ng mga Pilipino si Blumentritt

Pagpapalaganap ng Soli Nagkaroon ng pansin mula sa gobyerno;

nagbunga pa ng mga konsultasyon mula sa Overseas Minister (Manuel Becerra)

Malaki ang demand (1.5k sa Maynila) Sinunong ng pamahalaan sa Maynila ang mga

kopya: binubuksan pa ang mga koreo Si Del Pilar bilang patnugot

Sa simula pa lamang, si Del Pilar na ang masigabong nag-aayos

Jose Alesandrino: “in this manner were written many articles which contributed to stir up the spirit of our generation which carried out a revolution.” (on Lopez-Jaena’s drunk writing)

Inilipat ni Del Pila rang operasyon ng pahayagan sa Madrid Di sumunod si Lopez-Jaena kasi mase-

sepanx siya sa drinking buddies niya Ang kampanya para sa reporma

Pagdating sa Madrid, nagsilbing sentro si Del Pilar ng mga makabayang kampanya

Kinatawan ng “Comite de Propaganda” Programa ni Del Pilar

Magkapanalo ng mga karapatan mula sa Espanya

Ituloy ang kampanya sa Pilipinas Ang Masonriya

Hindi bukas ang masonriya sa mga Pilipino sa Pilipinas, naging kasapi sila nito sa Espanya

Revolucion (1889) Naging instrument sa pagbubuo ng mga

“contracts” at pagi-impluwensiya sa pulitika “Masonry was established to give our people a

school…for cooperative action…in the bosom of Masonry we have learned to live a life of association.”

Los Indios Bravos 1889 Inorganisa ni Rizal Pagkuha ng terminong ‘indio’

Changing the meaning of the word

Ang paghihiwalay ng landas ni Rizal at Del Pilar

Bunga ng maraming bagay Personal na konteksto Personal na pangangailangan at isyu

Soli – daluyan para sa mga panawagan ng mga Pilipino

Del Pilar bilang aktibista Resolusyon ni Bercera

Kinatawan para sa cortes Pagbuwag ng censorship Pagbabawal sa pagpapa-deport ng walang

hatol mula sa hukuman Asociacion Hispano-Filipino

“To work for the material and moral improvement of the Philippine archipelago” Pagturo ng wikang Kastila Pagsulong ng mga industriya Pagpaunlad ng transportasyon

Del Pilar: kasangkapan kahit pandalian lamang

Rizal: dapat ay pro-Pilipino Nakuha ni Del Pila rang control sa

organisasyon sa halalan nito ng Nob. 1889 Del Pilar bilang “pulitiko”

Masonriya - pagkuha ng suporta mula sa mga Kastilang Mason para sa programa ng reporma

Asociacion - hindi pulitikal na organisasyon haharap sa gobyerno at iba pang institusyon

Soli - propaganda Pangunahing layunin ni Del Pilar -> magkaroon

ng kinatawan ang mga Pilipino sa Cortes at ipagpatuloy ang mga atake sa mga prayle Si Del Pilar ang patnugot ng La Solidaridad May koneksyon siya sa mga tao sa

pamahalaan — magsulong ng adhikain na reporma

Kailangan magbukas ang kortes para sa isa o dalawang Pilipinong kinatawan

Pagkakaiba ng Pananaw Sa isang liham (Tagalog) ni Rizal sa mga Pilipino

sa Barcelona (Okt 1891): “Ang gamot ay dapat ilapit sa may sakit…

Ang parang na paglalabanan ay ang Filipinas: doon tayo dapat magtatagpo” (Mojares 2006, 463). Lalabanan ang main source ng kanser

ng lipunan, na nasa Pilipinas mismo. Ang dapat imulat ay ang mga Pilipino, mga karaniwang tao. Mga Pilipino na nasa ilalim ng colonialism

Pagkainis ni Rizal sa kababawan ng mga Pilipino sa Europa

Sa isang liham niya kay del Pilar: “If we, who are called to do something, if

we, in whom the poor people place their modest hopes, pass our time in these things [gambling], precisely when the years of ou youth ought to be used in something more noble and grand by the very fact that youth is noble and generous, I have great fears that we may be struggling for a useless illusion…” Parang pinapantayan natin ang mga

Kastila sa kanilang bisyo. Sa kanilang

decadence. Hindi lang sa kanilang intellectual prowess.

Makikita natin ang agitation ni Rizal, na umaasa sa atin ang sambayanan

Los Indios Bravos - ipakita ang mga tao rito bilang kinatawan

“I appeal to the patriotism of all the Filipinos to give to the Spanish people a proof that we are superior to our misfortune, and that we cannot be degraded nor our noble sentiments be lulled to slumber by the corruption of morals.”

Rizal at ang Kolonya sa Espanya

Nadidismaya sa ugali ng ilang mga Pilipino sa Espanya

Maraming ginagawa; pagsusulat ng Sucecos at Fili, pagsusulat sa Soli, pakikipag-ugnayan sa mga Pilipino sa Espanya bilang isa sa mga pinuno ng kilusang propaganda

gusto nang umuwi ni Rizal at maging guro kapag nagkaroon na ng kinatawan sa Cortes (del Pilar)

Tutol dito ang mga Pilipino Rizal: ang laban ay hindi sa Espanya kungdi sa

Pilipinas kailangan bigyan ng edukasyon ang mga Pilipino.

Pag nabigyan na, sila na ang maglalaban ng Pilipinas para sa kanila

Rizal vs. Del Pilar

Rizal -> isulong ang kampanya para sa pagbabago, anuman ang kapalit

Del Pilar -> pareho ng nais, pero dapat maging maingat at pragmatiko

Paghalal ng pinuno para sa kolonya ng mga Pilipino sa Espanya

Dahil sa alak at sama ng loob? Pilaristas vs Rizalistas

Ponce: iboto ng mga Pilaristas si Rizal ayon kay Del Pilar

Rizal: dapat hindi na tumakbo si Del Pilar sa simula pa lamang O Rizal, ikaw naman magbayad ng bill. Tas

biglang nagwala si Rizal at naging weirdo fuck. Dapat daw nagsusulat sila

Respected naman si Rizal, bakit hindi na lang siya ang pinuno?

Rizal sa mga liham

“To help we can give them is our lives in our country…”

“… I believe that the Solidaridad is no longer our battlefield… The struggle is no longer in Madrid. All of it is lost time.”

Del Pilar ukol kay Rizal

“… I am of the opinion that we must avoid at any cost a judgement unfavorable to our Rizal. I want to preserve intact the great name he enjoys there.”

…pero “The fact is that my man has been formed in

libraries, and in libraries no account is taken of the atmosphere in which one must work.” Pwede magbasa ng mga libro ukol sa

rebolusyon, ang mga teorya, ang mga planong gagawin. Pero kailangan mo tingnan na may mga konkretong kalagayan.

Paghina at pagkamatay ng Soli

Ayaw magsulat ni Rizal sa Soli Muling pagkakawatak-watak ng mga Pilipino sa

Espanya Problema sa sirkulasyon at pera 1892 - si Del Pilar na lang at si Ponce and natira

Ayaw na rin ni Lopez-Jaena magsulat Habang kumokonti ang nagsusulat,

mababawasan ka ng readers! Mawawalan ng pondo ang la solidaridad

Pagmana ng Kilusang Propaganda

Paglaganap ng anti-prayleng sentimyento at pag-usbong ng makabayang pananaw sa Pilipinas

Jose Rizal – Europa, Pilipinas at ang Noli at Fili

Rizal sa Europa (1882-1888) “I went for a walk along those wide clean streets,

paved as in Manila, teeming with people, I attracted the attention of all who saw me; they called me

Chinese, Japanese, American, etc., anything but Filipino! Our poor country – nobody has ever heard of you!”

1884 Exposition “Genius knows no country…it is the patrimony

of all.” Paciano kay Rizal (5 Nob. 1884)

Nagkasakit si Dona Lolay, at “sinisisi” niya si Rizal

“…there was a great deal of comment about the speech you gave at the banquet for the Filipino painters…it would not be good for you to come back.”

Blumentritt “this sojourn in Spain opened up to him a

new world…a feeling of bitterness seized him as he perceived the difference between the unchecked freedom of the mother country and the theocratic absolutism in his native land.”

Pagbabalik ni Rizal sa Pilipinas Suliranin sa Calamba Nawawalan ng tiwala sa reporma sa Pilipinas Rizal kay Blumentritt: “I shall be more useful in

my country than here; here, nobody needs me.”

Ang Noli Me Tangere

Layunin ni Rizal “…I must wake from its slumber the spirit of my

fatherland…when they have reformed then many writers will rise up…”

Ilang pagtingin sa Noli Sino ang audience ng Noli? Bakit kinailangan

isalin ang salitang tagalog? Ch. 2 – “You who read me, be you friend or

foe…and wish to see what parties are live over there in the Pearl of the Orient.”

Kawalan ng kataga para sa mga katutubo ng Pilipinas Wala pang kamalayang nasyunalista sa Noli

Instrumento ang wika, nagamit ito batay sa kung sino ang nagsasalita

Sa pagsasalatawan ng Pilipinas, nais ipakita ni Rizal kung ano ang nagsisilbing mga suliranin ng lupain

Kawalan ng tsinong apelyido, pero maraming mga tauhan ang walang apelyido

Rizal is the narrator, not the characters

Pagbalik ni Rizal sa Pilipinas

Pinalayas ang mga tenante sa Calamba Ang hacienda sa Calamba

Tenante vs. Prayle Kanino ang lupa?

Walang titulo ang mga prayle at tenante Umabot hanggang Espanya ang kaso Gob. Hen. Valeriano Weyler

Kumampi sa mga Dominikano Ipinatapon sa Jolo ang ibang miyembro ng

pamilya at yung iba sa (DI KO NAKOPYA YUN SHET)

Pagbalik ni Rizal sa Europa

Liverpool, 24 Mayo 183 London, No. 37 Chalcot Crescent with the Beckett

family (Sherlock Holmes ang peg) To Blumentritt: “The Philippines would be grateful

to you if you were to write a complete history of our country from an impartial viewpoint”

Anotasyon ng Sucesos El Filibusterismo (1891)

Para sa kanyang kababayan Makikita ang pagnanais sa paglaya mula sa

Espanya, ngunit hindi sa pamamagitan ng marahas na rebolusyon May kalituhan sa ipapalit na lipunan

Tutol ba si Rizal sa Katipunan?

Rizal sa Hong Kong

Artikulo ni Lete Ang bersyong tagalog ng Noli at Fili Ang plano ni Rizal sa sandakan makamisa May diumanong anim na nobelang hindi natapos si

Rizal Ang ikatlong nobela: Makamisa HK, 1892

“While I rest from my professional work, I write the third part of my book in Tagalog…for I have found the very beautiful theme…if I write in Spanish, then the poor Tagalogs…will not get to know it.”

Pagbalik sa istilo ng Noli Me Tangere Del Pilr: mas maganda ang Noli kaysa sa Fili Rizal: hindi ako praktisadong magsulat sa Tagalog

Rizal sa Dapitan

Ang suwerte ni Rizal sa Dapitan Pagkapanalo ng loterya Josephine Bracken (bar maid sa Hong Kong)

Pio Valenzuela at si Rizal Asked for his opinion on the revolution Sabi ni Valenzuela sa Kastila ‘di daw pabor si

Rizal pero sabi niya sa Katipunan na kebs lang daw si Rizal sa rebolusyon

Mga kailangan para magtagumpay ang rebolusyon (ayon kay Rizal) Armas, middle class support, support of a

big/powerful country Written in the autobiography of Valenzuela

Rizal’s “statement” to the papers: anything that starts from the bottom will end with nothing but violence

Ang Katipunan

Andres Bonifacio (1863-1897)

Tondo (Nob. 30, 1863) Santiago Bonifacio (sastre at Tenente Mayor) at

Catalina de Castro (Spanish Mestiza); panganay Private tutor (education) Naulila ng 14y/o at tumigil sa pagaaral Maagang nagtrabaho Family business (baston, papel na pamaypay, mga

paskil) Pangkat teatro sarsuela Nakatira sa Binondo, Caloocan, Bambang Empleyado ng mga foreign merchant houses

(Fleming & Co. at Fressel & Co. sa Maynila) Mandatorio (Clerk) Corredor (Courier) Vendedador (Sales agent) Bodeguero (Inventory)

Espiridonia Bonifacio (1954) “There is nothing wrong with being poor as I am

now but we were not poor as rats pictured by some writers…”

The Great Plebeian?

Unang kinasal kay Monica na namatay agad Hindi ilustrado/hindi rin masa

Mason Taliba Naimbitahan sa “organizational meeting” ng

La Liga Filipina Napangasawa si Gregoria de Jesus (1893),

anak ng maylupang gobernadorcillo ng kalookan (ayaw ng magulang dahil Mason si Bonifacio)

Ang Katipunan

Kasaysayan at Ugat ng Katipunan

La Solidaridad (1895) Pagtapon ni Rizal sa Dapitan at ang pagbagsak ng La

Liga Filipina 1) Cuerpo de Compromisarios 2) Katipunan

Ang Maikling Buhay ng Liga Nang Matapon si Rizal sa Dapitan

Matapos mapatapon ay sinubukang mabuio uli nina Don Domingo Franco at Andres Bonifacio

Pagbuhay ng Soli at pagsulong ng reporma nito Naging malawakan ang organisasyon sa Maynila

(Ermita, Tondo, Sta. Cruz, Sampaloc) Tumigil ang pagpasok ng pondo

Hindi raw pinapansin ang Soli

Cuerpo de Compromisarios

Naniniwala pa rin sa reporma P5 per member kada buwan Maagang nabuwag Upper class ng La Liga

Katipunan

Hul. 7, 1892: Pagtapon ni Rizal sa Dapitan Nagtipon sa No. 72 Calle Azcaraga Pagbuo

Kataastaasang Kagalang-galang na Katipunan nang mga Anak ng Bayan

Layunin Pulitikal

Paglaya sa Espanya Moral

Pagturo ng kabutihang asal, mabuting loob, kalinisan

Panlipunan Pagtatanggol sa mga naaapi at mahihirap

Initiation rights (galing sa mason, triangle methods aka networking)

Organisasyon (La Liga) Orihinal na kasapi

Teodora Plata, Deodato Arellano, Roman Basa, Jose Santiaago, Emilio Jacinto

Middle class and educated May tuwirang ugnayan/pakikilahok sa mga

institusyong kolonyal (hal. Edukasyon, military, ekonomiya)

Pilosopiya Mataas na pagkilala kay Rizal

Rizal bilang pangulong pandangal ng Katipunan

May ugat sa kilusang propaganda (Sucesos) Questions they need to answer

Ano ang kalagayan nitong katagalugan nang unan panahon? (Equality)

Ano ang kalagayan ngayon? Ano ang magiging kalagayan sa darating na

panahon? Paniniwala sa pagbalik sa mga “dating

kaugaliang” nalimutan Pagsali sa KKK: “pagbabago ng loob”

Katuwiran Pagsunod ng landas tungong liwanag, Dangal Pagkakaisa sa paggapi sa kasamaan

Paggawa (labor) bilang marangal at hindi parusa Paniniwala sa pagkakapantay-pantay hindi ayon

sa sosyalistang diwa Pagbibigay-diin sa etika, sa tamang pagkikilos ng

tao; pang-aabuso ay hindi sanhi ng tungalian ng uri kundi ng pagsira sa ugnayan ng tao sa kanyang kapwa

Walang malinaw na pilosopiyang radikal

Ang Pagkabunyag ng Katipunan

Pagtaas ng bilang ng mga kasapi (300 – 30K) Pagtaas ng bilang ng armas (bolo at riple) Pagkakadiskubre sa Katipunan

Ang insidente sa Diario de Manila (Apolonio de la Cruz at Teodoro Patino)

Listahan ng mga mayayamang Pilipino at mga dokumento (gawa ni Jacinto, ideya ni Bonifacio) To get the rich arrested by the government,

making them realize that they should fight the oppression and therefore join the Katipunan

Maramihang paghuli sa mga pinaghihinalaang taga-suporta ng Katipunan

Unang Sigaw?

Bonifacio Nagpatawag ng pangkalahatang pulong para

talakayin ang pagligtas kay Rizal at pagtugon sa mga pag-aresto

Pagpunit sa mga cedula Kailan ang unang sigaw?

Agosto 23 – Pugadlawin (bakuran ni Juan Ramos, anak ni Melchora Aquino); Pio Valenzuela

Agosto 25 – Pasong Tamo (Caloocan); Georgia de Jesus

Agosto 25 – Bahay Toro; Santiago Alvarez Agosto 26 – Kangkong; Julio Nakpil Agosto 26 – Balintawak; Pio Valenzuela at

Guillermo Masangkay

Ang Mga Unang Laban

Agosto 25 – Pasong Tamo Agosto 30

Paglusob sa San Juan, Del Monte Paglusob ng 1.5k Katipunero sa Pasig 400 na Katipunan sa simbahan sa

Pandaccan

Rebolusyon ng mga Tagalog?

Andaya: Bagamat sa tingin ng mga hindi Tagalog (i.e. Bikolano, Ilokano) na ito ay rebolusyon ng mga Tagalog, bunga ng maraming bagay ay nakilahok rin sila

Mula “Katagalugan” patungong “Filipinas”

Ang Katipunan-Ikalawang Yugto

Magdalo at Magdiwang

Nahahati ang Cavite sa dalawang konseho probinsyal: Magdiwang: kanlurang bahagi; pamumuno ni

Mariano Alvarez; unang sangay ng KKK sa Cavite Magdalo: silangang bahagi; pamumuno ni

Baldomero Aguinaldo; maraming tagumpay na militar sa Cavite

Disyembre 1896 Inanyayahan si Bonifacio na mamagitan sa

dalawang paksyon, pero inasahan ng Magdalo nakakampi si Bonifacio sa Magdiwang

Dis. 31, 1896 – Pagtitipon sa Imus Baldomero Aguinaldo

hindi na lihim na kilusan ang Katipunan; panahon na para magbuo ng bagong organisasyon

Magdiwang – sapat na ang Katipunan

Ang Pagtitipon sa Tejeros

Marso 22 1897: San Francisco de Malabon (Gen Trias) Pag-uusapan ang pag-depensa sa Cavite Kalakhan ng mga nasa pulong ay Magdiwang

Unang Pagtitipon sa Tejeros

Severino de las Alas -> pag-usapan ang bubuuing bagong gobyerno Nagkaroon ng matinding debate Jacinto Lumbreras (Magdiwang), puno ng

kongreso, nagpatawag ng recess Bonifacio -> kailangan sundin ang kagustuhan

ng nakararami Bonifacio –> pinalitan si Lumbreras bilang

tagapangasiwa Idineklara ang pagkakabuo ng Republika ng

Pilipinas

Ang Halalan

Pagsusulat sa balota Pangulo: Emilio Aguinaldo (in absentia) Pangalawang Pangulo: Mariano Trias Kapitan-Heneral: Artemio Ricarte

Pagpunta sa isang sulok Direktor ng Digmaan - Emiliano Riego de Dios Direktor ng Interyor – Andres Bonifacio

Ang Pagbagsak ni Andres Bonifacio

Ang Pagkakahati ng Katipunan

Ika -23 ng Marso 1897 sa estate house sa Tejeros: Acta de Tejeros

Sinubukan ni Aguinaldo na ayusin ang gulo nila ni Bonifacio, ngunit tumanggi ang huli

Pagtitipon sa Naik, Cavite -> pagbubuo ng pamahalaan na hiwalay sa pamahalaan sa Tejeros; 41 ang pumirma, kasama si Ricarte, Pio del Pilar at Severino Alas

Pagdakip, Paglilitis, Pagpatay

Apr. 27 Isinagawa ang pag-aresto sa pamumuno ni Col.

Agapito Bonzon; noon ay nasa Limbon, Indang si Andres.

Apr. 28 Inaresto si Andres; tinamaan siya ng isang bala

sa kaliwang braso at nasaksak ang kanyang lalamunan

Agapito Bonzon (Kolonel Yntong) self – defense ang naging sagupaan; inutusan ni

Bonifacio ang mga tauhan niya na barilin sila Bonifacio at Oryang

tinanggap nila bilang bisita sina Bonzon; niyaya pa nga kumain at binigyan ng sigarilyo; nang nakalayo, pinagbabaril sila ng mga kasama ni Bonzon

Iniatas ni Emilio ang kaso sa Council of War; si Col. Pedro Lipana ang Judge Advocate

Apr. 2 dinala sina Andres at Procopio sa Naic at

sinimulan ang paglilitis; tumagal ang paglilitis mula Apr. 29- May 4.

May 4 dininig ang testimonya ni Bonifacio

May 5 pulong ng Council of War; Guilty ang hatol kay

Bonifacio na may parusang kamatayan Placido Martinez: abugado ni Bonifacio na tila

prosecutor ang kilos May 6

deliberasyon ng Council of War May 8

rekomendasyon ng Council of War kay Aguinaldo (akda ni Baldomero, Auditor of War)

May 8 nagpahayag si Emilio na ibababa niya ang

parusa sa pagpapatapon Hen. Noriel at del Pilar: tutol sa pagpapababa sa

parusa May 10, 1897: pagpatay sa magkapatid na Bonifacio

sa Mt. Tala, Maragondon Hanggang ngayon ay hindi pa natatagpuan ang mga

buto ng magkapatid na Bonifacio

Pagsusuri sa tunggaliang Bonifacio - Aguinaldo

Nasyonalistang historiograpiya Aguinaldo: para sa principalia Bonifacio: para sa masa

Pagkakaiba ng pananaw sa rebolusyon Bonifacio: pagiging “kapatiran” Aguinaldo: pagbubuo ng isang modernong

pamahalaan

KASUNDUAN SA BIAK-NA-BATO

Konteksto

Maragondon -> bagong kapital ng rebolusyonaryong pamahalaan; nabawi ang Naik at sunod- sunod ang pagkatalo

Pagpalit kay Polavieja ni Fernando Primo de Rivera (ika – 23 ng Abril)

May 17 -> amnestiya para sa mga nag-alsa; pagkatalo ni Aguinaldo at pag-urong sa Batangas

Morong – Pasig – San Juan del Monte – Montalban – Biyak na Bato (San Miguel, Bulakan)

Ang mga Probisyon

1 Nob. 1897 Pagtatayo ng Republika ng Biyak na Bato at

paglagda sa saligang- batas nito; halaw mula sa saligang batas ng Cuba President – Emilio Aguinaldo Vice – President – Mariano Trias Secretary of Foreign Affairs - Antonio

Montenegro Secretary of the Interior – Isabelo Artacho Secretary of War – Emiliano Riego de Dios

Secretary of the Treasury – Baldomero Aguinaldo

Kasunduan sa Biyak na Bato

Ika- 18 ng Nobyembre; Paterno bilang “mediator” Pagpunta nina Aguinaldo et al sa Hong Kong,

pagsuko ng armas kapalit ng salapi (400,000 + 900,000)

Disyembre 27 – pagpunta nina Aguinaldo sa Hong Kong

Nasyonalismo

Talumpati ni Aguinaldo sa Cavite, Ago 1898: “Let all of us Filipinos reflect that we are all sons of a single mother, the Mother of the Philippines: for from the time of our birth and coming forth from the womb of our mother, she has sheltered us under her protection, presenting us with all the fragrance of her surroundings; she has…

“…enlightened and animated us with the light of her sun; and has nourished us with all the fruits of her soul. For this reason, all the natives, all the Spanish mestizos, as well as all the Chinese mestizos of the Philippines, are sons of God in this land; and in each one of them, I see an image of the Divinity and a brother of mine. For..

“…God, who had engraved upon our hearts the idea of national and racial unity, has now determined that there shall appear the sun which is to dissipate and put to an end all this iniquity, and thus unite with a single aspiration the intelligence and will of the whole Philippine archipelago.” (Taylor 1971, 3: ex. 86, 184-85).