Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS)

Mart 2015 March 2015

Yıl 8, Sayı XXI, ss. 398-434. Year 8, Issue XXI pp. 398-434.

DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh689

HEYKELTIRAŞ BURHAN ALKAR’IN ANIT ESERLERİNİN

TASARIMI VE KAMUSAL ALAN İLE İLİŞKİLERİ

Ümit Niyazi ÖZCAN

Özet

İnsanlığın en eski sanat ürünlerinden, kendine özgü anlam taşıyan ve güzel

sanatların bir kolu olan heykel, tarih boyunca farklı amaçlarla yapılmıştır. Aynı

zamanda bir tasarım sanatı olan heykeller, belirleyici özellikleriyle yer aldıkları

alanlarda insanları, kültürleri kaynaştırmış; çevrelerindeki diğer öğelerle birlikte kent

dokusunu oluşturmuşlar ve bunlar gibi pek çok önemli işlevler üstlenmişlerdir.

Açık alanlarda sergilenen heykellerin halk tarafından kabul görmesi,

heykeltıraşların o mekânların özelliklerine göre tasarım yapmalarıyla mümkün

olmuştur. Ülkemizin kamu alanlarında çok sayıda anıtları bulunan ve

Cumhuriyet’imizin yetiştirdiği heykeltıraşlarımızdan biri de Burhan Alkar’dır. Sanatçı,

kamu talepleri doğrultusunda da heykeller yapmıştır. Eserleri, bulundukları çevreyle

fiziki ve sosyal açıdan uyum sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Heykel, kent, tasarım, kamusal alan, Burhan Alkar.

Sculptor Burhan Alkan’s Designs Of Monuments And Their

Relations With Public Area

Abstract

Sculpture,which is one of humanity’s oldest form of arts, has been produced for

many different purposes throughout history. As a branch of fine arts it possesses its own

distinct meaning. At the same time, sculpture, which is a result of an art full of

intentionality, fused local cultures and united the people of the places where they are

located with distinctive characteristics. These sculptures, along with other elements of

the built envirionment, serve an important function in the formation of the urban

environment.

Arş. Gör., Bitlis Eren Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[399]

Society’s acceptance of public sculpture is a result of artists making designs

reflecting the characteristics of where they are located. One of our republic’s sculptors

is Burhan Alkar, who has many monuments in various public areas across the country.

He has also produced work in response to the requests of the public. His works are both

physically and socially embedded in the environments which they are located.

Keywords: Sculpture, urban, design, public area, Burhan Alkar.

1. KAMUSAL ALAN

Kamusal alanlar farklı kültürlerden, dinlerden, sosyal statülerden her

bireye sunulmuş ve açılmış alanlardır. Başka bir tanımla, kentte serbest

kullanımı olan ve herkes tarafından erişilebilir boş alanlardır.

(Gökgür,2008,s.11)

Klasik anlamda kamusal sözcüğü, hakla ilgili ve devlete ait olmak üzere

iki anlam taşımaktadır. Diğer deyişle kamusal alan, kullanımı herkese açık ve

herkesin mülkiyetinde bir yer olup, paylaşımı, düzenlenmesi ve yönetimi resmi

kararlara bağlıdır. (Gökgür,2008,s.12)

Kamusal alan ve kamuoyuyla ilgili kavramlar Avrupa’da 18.yüzyılda

kullanılmaya başlanmakla birlikte, kamusal alanın bir tartışma konusu olarak

ele alınması ve sosyal bilimlere kazandırılması, 1962 yılında Jürgen

Habermas’ın konuya ilişkin çalışması olan “Kamusallığın Yapısal Dönüşümü”

(Strukturwandel der Öffentlichkeit) adlı eseriyle olmuştur. (Kedik,2011,s.230)

Jürgen Habermas kamusal alanı fiziksel ve sembolik anlamda

kullanmıştır. Fiziki anlamda, kamusal alanın cadde, sokak ve meydanlardan

oluşması ve bu alanda toplumun şikâyetlerini belirtmesidir; sembolik anlamda

ise kamusal alanın, kamusal düşünce, kamusal görüş yani bireysel yargılama

oluşumunda gerekli bilgilerin dolaştığı ve basın özgürlüğünün garantide olduğu

bir alan olmasındandır. (Gökgür,2008,s.12)

Richard Sennett’e göre kamusal alan, maddi bir alandır. Kentsel veya

kentsel olmayan bir topluluğun içinde yer alır ve meydan, cadde gibi alanları

içerir. Kamusal alan kentin ruhu ve atmosferidir. Max Weber kamusal alanı,

sosyal sınıflardan, ırklardan, etnik yapıdan insanların karşılaşma yeri olarak

değerlendirmekledir. (Gökgür,2008,s.13,14)

Kamusal alanlar ortak temel özelliklere sahiptir. Hareketliliğin ve

erişimin var olduğu alanladır. Sosyal faaliyetlerin, kültürel faaliyetlerin olduğu,

halkın kullanımına açık alanlardır. Toplumsallaşma, sosyalleşme ve kimlik

alanlarıdır. Kamusal alan sosyal ve mekânsal formların karşılaştığı bir alandır.

Bu alanı tanımlayan öğeler; çevre, ortam ve peyzajdır. Kamusal alanlar sahip

Ümit Niyazi Özcan

[400]

oldukları kültürel nitelikli sanatsal objelerle ve tarihi mimari dokuyla kent

kimliğini oluşturan alanlardır. (Gökgür,2008,s.16,20) (Çil,2010,s.6)

2. KENT VE SANAT

Kent, bir insan ürünü olmakla birlikte, en geniş ölçekli mimarlık eserleri

olup, insanın yaşamını sürdürdüğü ve imkânlarından yararlandığı ortak

noktalardır. Kentler, bir gelişme sürecinin ürünüdülerr ve uzun bir zaman

diliminde var olmuşlardır. Bu nedenle kentsel yaşam biçimleri, daha önceki

yaşam şekillerinden etkilenerek değişip, gelişmişlerdir. (Güç,2005,s.3)

Tarih boyunca değişik kültürleri ve düşünceleri bir araya getiren,

toplumsal ve sanatsal gelişmelerin yaşandığı alan olan kentler, antik çağdan

günümüze kadar insanların ortak amaçlar doğrultusunda toplandığı, fikirlerini

ve deneyimlerini paylaştığı yerler olmuştur. Kentlerin oluşumu ve gelişimi

aşamasında da sanatsal etkinlikler sürekli var olmuş, kent ve sanat her zaman iç

içe olmuşlardır. (Güç,2005,s.6) (Kedik,2011,s.233)

Bir kentin meydanlarını düzenlemenin çevre ile uyumlu birlikteliğini

sağlamanın yollarından biri de açık alanlara yerleştirilecek sanat eserleridir.

Alanlara yerleştirilecek sanat yapıtlarının biçimi ve konusu ise konulduğu

mekânın yapısı, fiziksel, sosyal özellikleri göz önünde bulundurularak

oluşturulabilir. (Güç,2005,s.6,7)

Rönesans öncesi uygarlıklarda heykel, mimari mekâna bağımlıydı. Böyle

olunca etrafında gezilememiş, ancak cepheden görülebilmişlerdir.

“Rönesans'ta ise heykel, ilk defa mekân kurucu olarak Michelangelo'nun

Roma'da Campidoglio Meydanı’na yerleştirdiği Marcus Aurelius heykeli ile

kent meydanında yerini almış, mimari yapı ve çevre ile bağımsız bir biçimde

ilişkiye girmiş ve kent görüntüsüne yeni bir anlam

kazandırmıştır.”(Güç,2005,s.6)

Rönesans’la birlikte bir ölçüde mimariden koparak kendi bağımsızlığını

elde eden ve yavaş yavaş kentsel mekânların odağı haline gelmeye başlaması

Barok dönemde başlayıp 20.yüzyıla uzanan bir süreci kapsar.

(Kedik,2011,s.236)

“Modern dünyada artık, heykelin iç mekândan dış mekâna taşınması ile

kentlerdeki açık alanların, meydanların, dolayısıyla kentin daha çağcıl bir

görünüme kavuşturulması, bununla birlikte heykel ile buluşturulması ve onların

birlikteliği için sanatçıların bu yönde mücadeleleri olumlu, somut birer

örnektir. Sanatçıların bu çabaları, yani kenti ve çevreyi daha duyarlı, estetize ve

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[401]

yaşanabilir kılma uğraşları, o alanda yaşayan insanları da çevreye karşı daha

duyarlı hale getirmede büyük bir etken olmuştur”. (Güç,2005,s.7)

3. AÇIK ALAN HEYKELLERİNİN TASARIMI VE ÇEVRE İLE

İLİŞKİLERİ

Açık alan heykel uygulamalarının çevreyle ilişkisini destekleyen

öğelerden söz edildiğinde, öncelikle kent mekânında yer alacak heykel

tasarımlarında birlik, oran, ölçek, uyum ön plana çıkar. Kamusal alandaki sanat

objelerinin toplumla olan ilişkisi de, heykelin çevreyle ilişkisini ilgilendiren

önemli bir konudur. (Kurtslan,2005,s.105)

Kentsel mekânlarda yapılan düzenlemelerde sanatsal özellikler dikkate

alınmalıdır. Estetik değerlerden yoksun olarak fiziksel çevreyi oluşturmak

mümkün olamaz. Açık alan heykelleri, kentsel mekânları görsel açıdan

güzelleştiren, daha yaşanılabilir duruma getiren unsurlardan biridir. Toplumsal

yaşamın biçimlenmesinde önemli bir konuma sahiptirler. Diğer yandan bu

heykeller, insanların yaşamlarını olumlu etkileyerek, kamusal alanların

anlamlandırılmasında aktif bir biçimde rol almaktadırlar. (Güç,2005,s.14)

Tasarım aşamasında sanatçıya önemli görevler düşmektedir. Sanatçı

toplumu iyi tanıyan, çağa uyum sağlayabilen, yeniliklere açık bir anlayışa sahip

olmalıdır. Kamu alanındaki heykeller görsel açıdan yerleştirileceği mekâna

fiziksel ve psikolojik olarak uyum sağlamalıdır. Bu noktada, heykelin alandaki

boyutları (genişlik, yükseklik, hacim, vs) önem kazanır. Alana göre küçük

yerleştirilen heykel istenilen etkiyi sağlayamaz ve mekânda kaybolur. Diğer

yandan yerleştirildiği mekâna göre çok büyük ölçülere sahip heykellerde yine

olumsuz etkiler bırakır. Her iki durumda da heykel, gerçek anlam ve amacını

kaybeder. Ancak doğru tasarlanmış ve mekâna uyum sağlamış doğru ölçülere

sahip heykeller istenilen görsel ve psikolojik etkiyi sağlar ve dinamizmi

gerçekleştirir. Bu nedenle, belli bir alana yönelik heykel tasarlanırken, görsel ve

plastik etkileri kentin mimarisiyle, mekânı ile birlikte düşünülmelidir.

(Güç,2005,s.15,16)

Kamusal alanlardaki toplumsal açıdan çevreyle ilişkisini sağlayan anıt

heykellerin konuları daha çok tarihi anlam ifade eden olaylardır. Bu heykellerin

19.yüzyıla kadar çoğunun ülke tarihini ilgilendiren başarılara, zaferlere atfen

yapıldığını görülür. (Çil,2010,s.19)

“Kamusal alanda sanatın değişimi şüphesiz toplumsal gelişmelerden de

etkilenmiştir. 19.yüzyıl başlarında endüstri devrimi ve sanayileşme ile birlikte

Ümit Niyazi Özcan

[402]

geleneksel sanat anlayışının değişmesine yol açan bir süreci beraberinde

getirmiştir. Özellikle sanayi devriminin getirisi olan teknoloji, malzeme ve

teknik olanaklar kamusal alanda yapılan sanat objelerine kolaylıklar getirerek,

teknik olarak farklılaşmalara zemin hazırlamasıyla kamusal alanda üretilen

sanat yapıtlarında kökten değişimler kaçınılmaz olmuştur.” (Çil,2010,s.21)

Gerek kamu, gerekse park-bahçe heykelleri, 20.yüzyıla kadar belirli bir

nesneyi veya konuyu tasvir ederek yapılmışlardır. Fakat 20.yüzyıla gelindiğinde

anıt heykelcilik giderek gücünü kaybetmiştir. Dönemin ilk yarısında ise soyut

ifadeler ağırlık kazanmıştır. (Çil,2010,s.20,21) (Görsel 1-30)

4. ANIT HEYKELCİLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Kamu mekânlarına heykel yerleştirme geleneği klasik dönem Yunan

sanatıyla başlar. Klasik Yunan ve Hellenistik dönemde alanlara ya da agoralar,

tapınaklar, tiyatrolar gibi yapılara konan heykelleri dini sosyal ya da politik

işlevi olmuştur. (Osma,2003,s.15,16)

Roma Dönemi’nde, ayakta veya at üzerinde gösteren imparator heykelleri

kamu alanlarına dikilmekteydi. Bu heykellerin dikiliş amacı imparatoru

onurlandırmakla birlikte onun politik kimliğini vurgulamaktı. (Osma,2003,s.16)

Romalılar, zaferle döndükleri seferler sonrasında, kazandıkları başarıları

simgeleyen anıtlar dikmeyi de gelenek haline getirmişlerdir.

Roma Uygarlığı’nın ve geleneğinin devamı olarak gelişen Bizans

sanatında imparator heykelleri, M.S. 4-5. yüzyıllarda forumlara dikilmiştir. Bu

heykellerde imparator, yüksek bir sütun üzerinde ayakta ya da at üzerinde tasvir

edilmiştir. Bu yüzyıllarda İstanbul’da kamusal alanlara çok sayıda heykel

dikilmiştir. Ancak günümüzde tümüyle ayakta olan bir örnek mevcut değildir.

(Osma,2003, s.16)

Tarihi süreçte daha çok mimari içerisinde yer alan ve mimariye bağımlı

heykelin ilk defa açık alanlara çıkması Avrupa’da Rönesans döneminde

olmuştur. Böylece heykel hem mimariyle ilişkisini sürdürmüş hem de bağımsız

bir konuma sahip olmaya başlamıştır. (Kedik,2011,s.236)

Rönesans döneminde, önemli kişilerin heykellerinin yapılmasına

15.yüzyılın ikinci yarısında Floransa’da başlanmıştır. Bu anıt heykeller,

yöneticinin zaferinin kutlanması amacına yönelik olduğu gibi resmi ya da

kamusal yararlılıklar gösteren kişilerin anısına da dikilmiştir. (Osma,2003,

s.16,17)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[403]

Rönesansla birlikte bir derece mimariden ayrılıp bağımsızlığını elde eden

ve kentsel alanlarda yerini almaya başlayan heykelin gerçek anlamda kamusal

alanlarda yer alması Barok dönemle başlar. Bu dönemde, Fransa kralları kendi

heykellerini yaptırmışlardır. (Kedik,2011,s.236) (Osma,2003, s.17,18)

19.yüzyılda heykel kamusal alanlarda ve halkın arasında yer alan bir

sanat olmuştur. Bu durum 20.yüzyıla kadar devam etmiş; daha sonra heykel,

meydanlardan galerilere taşınmaya başlamıştır. (Kedik,2011,s.236,237)

5. TÜRKİYE’DE HEYKEL SANATININ GELİŞİMİ

5.1. CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRK HEYKEL SANATI

İslâmiyet’in tasvir konusundaki hükümlerinin yanlış yorumlanması

sonucu Osmanlılar, 19.yüzyılın sonlarına kadar heykel sanatına uzak

durmuşlardır. Bunun yerine bitkisel ve geometrik süslemeye yönelmişlerdir.

Osmanlılar’da Sanayi – i Nefise’nin kurulmasından önce saray çevresinde

heykele ilişkin bazı girişimler olmuştur. Kanuni Sultan Süleyman’la Mohaç

seferine katılan Sadrazam İbrahim Paşa, Budapeşte’de görüp beğendiği birkaç

heykeli, dönüşünde İstanbul’a getirmiş ve heykelleri Sultanahmet’teki sarayına

koydurmuştur. Ancak paşanın bu tutumu hoş karşılanmamış ve eleştirilmiştir.

(Gezer,1984,s.7)

(Osma,2003,s.19)

Sultan Abdülaziz, 1867’de Avrupa gezisine çıkmıştır. 30 Haziran

1867’de Lyon Garı’nda 3.Napolyon tarafından karşılanmıştır. Yurda dönüşünde

kendi heykelinin yapılması için emir vermiştir. Bunun üzerine heykeltıraş

C.F.Fuller, İstanbul’a çağrılmıştır. Fuller de Sultan Abdülaziz’in at üzerinde

heykelini yapmıştır. (Giray,1999,s.492) (Osma,2003,s.20)

Bu dönemde Avrupa ile sürdürülen kültürel ilişkiler sırasında, saray

çevresinin Batılı sanatçılara ve özellikle de figüratif sanatlara olan hoşgörülü

yaklaşımı sonucunda Osmanlı İmparatorluğu, böyle bir eksikliği hissetmiş ve

1883’te güzel sanatlar ve heykel eğitimini verecek kurum olan Sanayi-i Nefise

Mektebi kurulmuştur.

Heykelle ilgili başka bir girişim de 19.yüzyılda 2.Abdülhamit döneminde

(1876-1909) olmuştur. Sultan, İstanbul’u modernleştirmek amacıyla kentin bazı

alanlarını bir planlama ve imar çalışmasının yapılmasını istemiştir. Tasarlanan

projelerden biri de Beyazıt Meydanı’na yöneliktir. Ancak proje

uygulanmamıştır. (Osma,2002,s.294)

Ümit Niyazi Özcan

[404]

Yirminci yüzyılın ilk başlarından itibaren İstanbul ve diğer kentlerde

anıtlar görülmeye başlanmıştır. 31 Mart olayı anısına dikilen Abide-i Hürriyet

anıtı (1909-1911) ve Konya Ziraat Anıtı, bu dönemin örneklerindendir. Her iki

anıt da Birinci Ulusal Mimarlık üslubuyla yapılmıştır. (Osma,2002,s.294)

Burada Avrupa akademilerinin paralelinde olan bir eğitim sistemi

uygulanmıştır. Cumhuriyet öncesi heykeltıraşlarımızdan olan Yervant Osgan ile

heykel uygulamaları başlamıştır. Heykel bölümünün ilk öğrencisi İhsan

Özsoy’dur. Daha sonra İsa Behzat, Mehmet Mahir Tomruk, Nijad Sirel, Mesrur

İzzet, Basri ve Mehmet Bahri katılmışlardır. Bu heykeltıraşlarımız, devlet

desteği ile heykel eğitimi için Avrupa’ya gönderilmişledir. Ayrıca erken

Cumhuriyet devri heykeltıraşlarını da yetiştirmişlerdir.

5.2. ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ HEYKEL SANATI VE

CUMHURİYET’İN İLK HEYKELTRAŞLARI

Sanayi – i Nefise’nin kurulmasından sonra sanatçılarımız devlet

teşvikiyle bilgi ve tecrübelerini geliştirmek amacıyla Avrupa ülkelerine eğitime

gönderilmişlerdir. Yurda dönen sanatçılarımız, batılı heykel sanatını ülkemizde

tanıtıp uygulamışlar ve Cumhuriyet’in diğer kuşak heykeltıraşlarını da

yetiştirmişlerdir.

Erken Cumhuriyet dönemi heykeltıraşlarımız, önceki döneme göre daha

bağımsız eseler ve üsluplar ortaya koymuşlardır. Klasik ve natüralist ekollerle

birlikte dönemin anlayışları doğrultusunda da eserler vermişlerdir. Konu olarak

büstler, mitolojik betimlemeler, günlük hayattan sahneler ve soyut biçimlemeler

görülmektedir. (Okay,2002,s.22)

1923 sonlarına kadar çevresinde heykel görmeye alışmamış olan Türk

toplumu, bu dönemden itibaren heykelle karşılaşmaya başlamıştır. Toplumdaki

tutum ve yargıların giderilmesi için ilk başta Atatürk’ün heykelleri yapılarak

halkın ön yargıları giderilmeye çalışılmıştır.

Ratip Aşir Acudoğu, Ali Hadi Bara, Zühtü Müritoğlu, Mustafa Nusret

Suman, Ahmet Kenan Yontuç, Sabiha Bengütaş ve Nermin Faruki erken

Cumhuriyet dönemi heykeltıraşlarımızdandır.

6. ÇAĞDAŞ TÜRK HEYKELİNİN GELİŞİMİNDE KAMUSAL

TALEPLER

Başlangıçta devletin öncülüğü altında ortaya çıkan heykel sanatı, daha

çok kamunun talepleri doğrultusunda gelişmiştir. Cumhuriyet’in kurulmasını

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[405]

izleyen uzun bir süreçte bu gelişimi görmek mümkündür. Bundan dolayı heykel

sanatımızın niteliklerinin ve gelişimlerinin artmasında, çağdaş çizgiye

ulaşmasında kamusal güçler katkıda bulunmuşlardır. Başta Kültür Bakanlığı,

belediyeler, valilikler, bakanlıklar gibi kamu kurum ve kuruluşları heykel

sanatını desteklemişlerdir. Kamusal talepler, heykelin eğitiminin,

uygulamalarının, yorumlarının bu alanda çağdaş dünyaya ayak uydurması ve

yeni başarılar elde etmesi yönünde önemli rol üstlenmişlerdir. Heykel sanatının

niteliğinin ve gelişiminin çıkış noktasının bu yönde belirdiği de söylenebilir.

Kamu kurum ve kuruluşlarının yanında özel kurum ve kuruluşlar da heykel

sanatının niteliğine ve gelişimine katkıda bulunmuşlardır.

(Kedik,Savaş,2002,s.80,81) (Gezer,1973,s.39)

1951 – 1953 yılları arasında önemli heykel uygulamaları Anıtkabir’de

gerçekleştirilmiştir. 1960 askeri müdahalesiyle Atatürk’e ve devrimlerine

bağlılığı canlandırmak amacıyla anıt yapımı çoğalmıştır. Anıtlar, bu yıllardan

başlayarak giderek artan bir hızla üniversite kampüslerindeki yerlerini almaya

başlarken, heykel – mimari birlikteliği de terk edilmeye başlanmıştır.

(Yaman,2011,s.78)

1970’li yıllardan başlayarak heykel sanatımızın kent mekânlarında özgün

eserler olarak yer alması konusunda birtakım çalışmalar yapıldığı

gözlemlenmektedir. İlk olarak Cumhuriyet’in 50.yılında, İstanbul’un değişik

yerlerine konulmak için yirmi tane heykel yaptırılmıştır. Konu ve

uygulamalarda özgün davranan sanatçıların heykelleri, kentin uygun görülen

yerlerine dikilmiştir. Yine 1970’li yıllarda Erzurum Valiliği, Aziziye Anıtı’nı;

Urfa Valiliği de Atlı Atatürk Anıtı’nı yarışmalarla yaptırmıştır.

1980’li yıllara ulaşan süreçte Türk siyasal ve kültürel değişimleri, heykel

sanatının gelişiminde yeni durumlara neden olmuştur. Bu sürede olumlu

etkinliklerin başladığı görülmektedir.

“12 Eylül 1980 darbesi sonrasında ve Atatürk’ün doğumunun yüzüncü

yılı kutlamaları kapsamında Atatürk’ün anısını yeniden tazeleme gereği

duyularak anıt ve heykel yapımına hız kazandırıldığı görülmektedir.”

(Yaman,2011,s.78)

Bu dönemde bir başka heykel yaptırma etkinliği Ankara’da başlamıştır.

Dönemin belediye başkanı olan Ali Dinçer, kentte oluşturulan yeni yaya

bölgelerine heykel koydurmak üzere yeni girişimlerde bulunmuştur. Gazi

Eğitim Enstitüsü öğretim görevlilerinden Burhan Alkar, Remzi Savaş ve Metin

Yurdanur’a heykeller yaptırılır. Fakat Burhan Alkar’ın soyut anlayışta

Ümit Niyazi Özcan

[406]

gerçekleştirdiği eserinin konulduğu yer, çevre düzenlemesi anında tahrip

edilmiştir. Aynı bölgeye konulan Barış heykeli, günümüzde yerinde olup

sanatsal etkinliğini sürdürmektedir. Yine 1980’li yılların sonunda Toprak

Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü’nde “Hasat Sonu” isimli anıt için yapılan

yarışmada Burhan Alkar birinci olmuş ve uygulamayı yapmıştır.

1990’lı yıllarda İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından açık alanlara

üç boyutlu çağdaş sanat yapıtları yerleştirme etkinliği düzenlenmiştir. Bu

etkinlik sonucu Meriç Hızal, Rahmi Aksungur, Vedat Somay, Ertuğ Atlı, Ayşe

Erkmen gibi heykel sanatçılarının özgün ve çağdaş eserleri konulmuştur. Aynı

dönemde Çukurova Üniversitesi Atatürk ve Gençlik Anıtı, Turhal Anadolu

Uygarlıkları Anıtı, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Atatürk ve Gençlik

Anıtı ve yine Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Atatürk Anıtı, Burhan Alkar

tarafından gerçekleştirilmiştir.

7. HEYKELTRAŞ BURHAN ALKAR VE ANIT HEYKELLERİ

7.1. BİYOGRAFİSİ

Burhan Alkar, 24 Aralık 1928’de (Tashih 1930) Bulgaristan’ın Filibe

kentinde doğmuştur. Babası, saraçlıkla uğraşan, atlara koşum takımları, çarık ve

deri işleri yapan Pamukçuoğlu Mehmet Efendi’dir. Annesi, ev hanımı

Solakçıoğlu Hatice Hanım’dır. Anne tarafı, Filibe’nin on kilometre kadar

güneyinde bulunan Kuklen Köyü’nde yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Dört yıllık

ilkokul dönemini eski ve yeni Türkçe ile birlikte Bulgarca da eğitim yapan

Filibe Rüştiyesi’nde okumuştur.

1938’de dedesinin ölümünden sonra ailesi, köydeki arazi ve mallarını

satarak zor şartlar altında Manisa’nın Turgutlu ilçesinde oturan dayılarının

yanına yerleşmişlerdir. İlkokul beşinci sınıfı Turgutlu İlkokulu’nda okumuştur.

Ortaokulda özellikle resim öğretmeni Mehmet Marangozoğlu kendisi ile

yakından ilgilenmiştir. Öğrenimine 1944’te Adana Öğretmen Okulu’nda devam

etmiştir.

1947’de Adana Öğretmen Okulu’ndan mezun olmuştur. Mezuniyetinden

hemen sonra Gazi Eğitim Enstitüsü’ne girmek için dosya hazırlamış ve

göndermiştir. Bu arada Bingöl’ün Solhan İlçesi’nin Ardüşen Bucağı’na ilkokul

öğretmeni olarak tayini çıkmıştır. Buradaki görevi sırasında Gazi Eğitim

Enstitüsü’nden ilk sınavı kazandığına dair haber almış, ancak olumsuz hava

şartları yüzünden Ankara’ya sınava gidememiştir. Ardüşen’de sekiz ay

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[407]

öğretmenlik yaptıktan sonra 1948’de ikinci bir ön hazırlıkla Gazi Eğitim

Enstitüsü’ne müracaat etmiş ve sınavla resim-iş bölümüne girmiştir.

1951’de Gazi Eğitim Enstitüsü’nden mezun olan Burhan Alkar’ın,

Erzurum Lisesi’ne resim öğretmeni olarak tayini çıkmıştır. Buradan üç sene

sonra askerlik nedeniyle ayrılmıştır. 1953-1955 yılları arasında askerlik görevini

yerine getirmiştir. 1955’te askerliğini bitirmiş ve Avrupa sınavlarını beklerken,

Pulur Öğretmen Okulu’na tayini çıkmıştır.

1958’de Gazi Eğitim Enstitüsü’ne modelaj asistanı olarak girmiştir.

Sanatçı, 1960’da Fransa bursu kazanarak Paris Jülien Akademisi’ne girmiş ve

Mougene’in öğrencisi olmuştur.

Burhan Alkar, Jülien Akademisi’ndeki eğitimini, akademinin kapanışına

az bir zaman kalana kadar devam ettirmiştir. Burs süresi dolduğu için 1961’de

yurda dönmüş ve Gazi Eğitim Enstitüsü’ndeki asistanlık eğitimine devam

etmiştir. Sanatçı, daha sonra kazandığı devlet bursu ile 1961-1965 yılları

arasında Paris Beaux-Arts’a gitmiş, burada Leyque’in atölyesinde heykel

eğitimi yapmıştır.

1965 yılında Paris’te heykel eğitimini tamamlayarak yurda dönen sanatçı,

Gazi Eğitim Enstitüsü’nde öğretim görevliliğine başlamıştır. Bu görevini

1977’ye kadar sürdürmüştür.

Sanatçı, 1973’te ilk girişimi olanŞanlıurfa Atatürk Anıtını

gerçekleştirmiştir.1977’de Gazi Eğitim Enstitüsü’ndeki hocalık görevinden

emekliye ayrılmıştır.Anıtsal çalışmaları için Ankara Ostim’de büyük bir atölye

kurmuş ve o zamandan itibaren yoğun bir çalışma dönemine girmiştir.

10 Mayıs 1989’da ilk kişisel sergisini açmıştır. Aynı yıl, TMO Vakfı’nın

maddi katkıları ve Gazi Üniversitesi plastik sanat eğitimi öğretim elemanlarının

katılımı ile kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Dr. Ahmet

Özgüneş Plastik Sanatlar Uygulama Merkezi’nde 1994’e kadar sanat

eğitmenliği yapmıştır.

Sanatçı, şu an yaşamını Ankara’daki evinde sürdürmektedir. Ostim’deki

ve evinin altındaki atölyelerinde heykel faaliyetlerine devam etmektedir.

(Görsel 31-36) (Burhan Alkar ile yapılan görüşmeler: 12.12.2008, 11.02.2009,

30.10.2014)

7.2. ANIT HEYKELCİLİĞİ

Burhan Alkar, uzun yıllar resim çalışmaları yapmıştır. Ancak özellikle

yağlı boya eserlerinde kullandığı boyaların kalitesizliği, renklerin bozulması,

Ümit Niyazi Özcan

[408]

cansızlaşması, soluklaşması gibi nedenler kendisini heykele yönelten sebepler

olmuştur. Anıt heykel yapımına başlamasında 1961 – 1965 yılları arasında

bulunduğu Paris Beaux-Arts’taki atölye hocası Monsieur Leyque etkili

olmuştur. 1967 yılından itibaren anıt heykel yapımına başlamıştır. İlk anıt

eserlerinden olan Ankara’daki Komando ve Şanlıurfa Atatürk anıtları, anıt

çalışmalarının alt yapısını oluşturan ve kendisine büyük ölçüde deneyimler

kazandıran uygulamalardır.

Anıt heykelleri, bol figürlerden oluşmaktadır. Eserlerini üstten gelen

ışıkla yapmıştır. Kompozisyonlarında ışık – gölge ilişkisine rastlanır.

Tasarımlarını yaparken eserlerinin fiziki durumlarını, kamusal alandaki

konumlarını ve vurgulaması gerekli yerleri dikkate almıştır. Heykellerini kendi

özgün düşüncesiyle birlikte ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının özelliklerini de

dikkate alarak tasarlamıştır. Atölyesinde dökümhane oluşturmuş ve eserlerinin

dökümünü gerçekleştirmiştir. Yurt içinde olduğu gibi yurt dışı ülkelerin kamu

alanlarında da anıt heykelleri vardır. Anıt eserlerinin çoğunun peyzajını Prof.

Dr. Yüksel Öztan yapmıştır. (Burhan Alkar ile yapılan görüşmeler: 10.04.2009,

30.10.2014)

7.3. HEYKEL HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

“Plastik sanatları bir dalı olan heykel, boşlukta kitle düzenleme sanatıdır.

Heykel, ağır akan nehirden farksızdır. Diğer dallar gibi bütün akımlara, her

düşünceye hemen açık olan bir sanat dalı değildir. Heykelde, ağırlığı olan

madde söz konusudur. Bunun teknik zorluğu yanında, akımlar açısından da

hemen uygulamaya yönelik bir alan değildir. Diğer sanat dallarına göre

imkânları farklıdır. Heykel olan her şeyi kabullenmiş bir kişiyim. Heykel

tanımlamalarında ayrıcalığı sevmem. Heykeli, figüratif, soyut diye

adlandırmam. Öncelikle, heykel olmalı. Özden uzak olmamalı, heykelin

sorunlarını açıklamalı. Sadece mühendislik olmamalı, mutlaka bir düşünce

ürünü olmalıdır.”(Burhan Alkar ile yapılan görüşmeler: 10.04.2009,

30.10.2014)

7.4. KENT VE HEYKEL HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

“Heykeller, günümüzde beton yığınlarından boğulan kentlerin canlanıp

nefes aldıkları, kişilik, renk ve anlam kazandıkları kültür değerleridir.

Meydanları, parkları heykelsiz kentler; duyarsız, görmeyen, konuşmayan

durgun bir yaratıktan farksızdır. Heykeller ve anıtlar kentin simgeleridirler. İlk

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[409]

insanla başlayan ve günümüze kadar ulaşan bu sanat dalı, beton yığınlarından

boğulan kentlerin canlanıp, adeta soluk aldıkları ve kişilik kazandıkları

sembollerdir. Heykeller, ancak kentlerde gerçek kimliklerine ve görünümlerine

kavuşurlar. Genelde dış mekân elemanı olan ve kent içinde yerleri, konumları

peyzaj mimarı, kent plancıları ve mimar işbirliği ile belirlenen heykellerin

bulundukları açık ve yeşil alanlar kentlerin daima en renkli, en anlamlı ve ilginç

alanlarıdır. Toplumun ilgi ve beğenisini kazanan heykeller genellikle kent için

üstün birer sanat harikasıdırlar. Bu tür eserler kente kazandırdıkları estetik

görüntü yanında yüzyıllar sürecek sanat eğitimi ile kültür hizmeti görevini de

üstlenmiş olurlar. Hiçbir sanat dalı, topluma bu denli yakın, bu denli açık ve

cömert değildir.” (Burhan Alkar ile yapılan görüşmeler: 10.04.2009 ,

30.10.2014)

8. ANIT HEYKELLERİ

8.1. ERZURUM AZİZİYE ANITI (1975)

Anıt, şehir merkezinin hemen girişinde, Vani Efendi Mahallesi Aziziye

Parkında yer almaktadır. Eser, parkın içinde geniş ve düz bir alanda

konumlandırılmış olup, rahatlıkla görülebilmektedir. Ancak çevresi bakımsız

durumdadır. Erzurum valisi Necmettin Karaduman, bu anıtın yapımı için

öncülük etmiştir. Uygulamayı yaptıran Erzurum Belediyesi’dir. Anıtın çevre

düzenlemesini peyzaj mimarı Prof. Dr. Yüksel Öztan yapmıştır.

Eser, Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında 8-9 Kasım 1877'de

yapılan savaştı anlatmaktadır. 4 Kasım 1877 yılında takviye birliklerle güçlenen

Ruslarla yapılan Deveboynu Muharebesi'ni kaybeden Türk ordusu Erzurum

Aziziye tabyasına kadar geri çekildi. Rusların bu şehri alması halinde bütün

Doğu Anadolu'nun ellerine geçebileceğinden korkan Ahmet Muhtar Paşa şehrin

savunulmasını emretti. Bu arada durumu fırsat bilen Rus

yanlısı Osmanlı vatandaşı olan Ermeni çeteleri, Aziziye tabyalarındaki

askerlerin yanına gizlice sokuldu ve Türk askerlerinin kullandığı parolaları

öğrendi. Türk hattını çökertecek bir saldırıyı Ruslarla planladı. Bunun hemen

ardından 8 Kasım'ı 9 Kasım'a bağlayan gece, Erzurum'un Aziziye Tabyası'na

girerek nöbetçileri öldürdüler. Bu baskına, Tabyayı koruyan Türk askerleri

uykuda hazırlıksız şekilde yakalandı ve içe sızan Ermeni çetecilerince kılıçtan

geçirildi. Arkadan gelen Rus askerleri ise hiçbir zorlukla karşılaşmadan tabyayı

ele geçirdi. Ahmet Muhtar Paşa, ihtiyat kumandanı Kaptan Mehmet Paşaya iki

Ümit Niyazi Özcan

[410]

tabur vererek Aziziye istikametine gitmesini ve istihkâmlar içine girerek

düşmanı atmasını emretti. (Grane,1879,s.399)

Bu arada durum halka bildirildi. Sabah ezanından hemen sonra "Moskof

(Rus) askeri Aziziye Tabyası'nı ele geçirdi" şeklinde

minarelerden Erzurum halkına haber verildi. Erzurum halkı, Nene

Hatun önderliğinde toplanıp Aziziye Tabyası'na doğru kazma, kürek, av tüfeği

ellerine geçirdikleri her silahla Osmanlı askerleriyle birlikte saldırıya geçti.

Halkın kendi üstüne gelmesi şehir merkezine ilerlemeye hazırlanan Rus ordusu

açısından tam bir sürpriz oldu. Bu beklenmedik karşı saldırı karşısında tabyaya

yerleşmiş olan Rus askerleri, Ermeni çeteler gelen halka tüfeklerle yaylım ateşi

açtılar. Ölenlere karşın sayıca kalabalık halk ve askerler cesurca ilerlemeye

devam ettiler. Sonuçta, Ruslar ve Ermeni komitacılarla göğüs göğüse, geceden

sabaha saatlerce süren muharebe sonucunda tabya ve kışla Osmanlı ordusu ve

halk tarafından geri alındı. (Grane,1879,s.399)

Bu durum, Erzurum’un tarihine mal olmuş kahramanlıklardan bir

örnektir. Anıttaki kitleyi oluşturan figürler, meyilli bir arazide olup, bir çığ

kitlesi gibidir. Başta Nene Hatun elinde satır, sağında yine elleri satırlı ve

bıçaklı genç kızlar, diğer tarafta silahlarıyla yaşlı Erzurumlular ve en yukarıda

palasıyla Ahmet Muhtar Paşa, düşmana meydan okur bir ifadeyle tasvir

edilmişlerdir. Arka tarafta yine çocuk, genç kadın ve yaşlılardan oluşan grup,

ana kitleye destek olmaktadır. Bu anıtı, Aziziye destanını ayrıntılarıyla anlatan 2

X 35 metrelik rölyef grubu zenginleştirmektedir. Anıtın çevresindeki 27 ila 35

metre uzunluğundaki sütunlar da tabyaları simgelemektedir. (Görsel 37-38)

8.2. ANKARA BARIŞ ANITI (1977)

Eser, Cumhuriyet Mahallesi Sakarya ve Tuna Caddelerinin kesişiminde

yer almaktadır. Çevresinde kamu binası, iş hanları ve sosyal mekânlar

mevcuttur. Açık bir meydanda bulunmamasına rağmen, halkla bütünleşmiş

konumdadır. 2014 yılı itibarıyla anıtın bulunduğu Sakarya Caddesi’nin çevre

düzenlemesi ve alt yapı çalışmaları yapılmaktadır. Anıtın kaide ve yer seçimini

peyzaj mimarı ve dönemin belediye bahçeler müdürü Metin Çilay yapmıştır.

Dönemin Ankara Belediye Başkan Ali Dinçer tarafından yarışma sonucu

yaptırılan sekiz kent heykellerinden biridir. 1970’ler, öğrencilerin sağ-sol

problemi yüzünden çatıştıkları yıllardır. Sanatçı bu eseri o döneme tepki olarak

yapmıştır. Gençlerin birbirlerine saldırmaları yerine barış içinde güzel günleri

yaşamalarını vurgulamıştır. Sanatçının gerek içerik, gerek kompozisyon ve

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[411]

plastik değerleri açısından başarılı bulduğu bir eseridir. Eser sık sık saldırılara

uğramıştır. (Görsel 39-41)

8.3. ANKARA ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ TARIMCI

ATATÜRK ANITI (1981)

Eser, Emniyet Mahallesi Söğütözü Caddesi ve Çiftlik Caddesi çıkışının

kesişiminde, tepelik üzerinde konumlandırılmıştır. Etrafında Atatürk Evi,

AOÇ’nin üretim tesisleri ve özel şahıslara ait sosyal mekânlar bulunmaktadır.

Her ne kadar kütlesi ile çevreden rahatlıkla görülebilmekteyse de üzerinde

bulunduğu Söğütözü Caddesi’nin 2014’teki yol çalışmalarında genişletilmesi ve

ön peyzajının caddeyle birleştirilmesi sonucunda halk ile olan etkileşimi

olumsuz yönde etkilenmiştir.

Tarım Orman Bakanlığı’nın isteği üzerine Atatürk Orman Çiftliği

üstlenmiştir. Yarışmayla yapılmıştır. Çevre düzenlemesini peyzaj mimarı Prof.

Dr. Yüksel Öztan yapmıştır. Dökümü on yedi günde, uygulaması geçmişinise

dört buçuk ay içinde olmuştur. Anıtın ön cephesi günümüz tarımını arka cephesi

da ge tarımını simgelemektedir.

Kaide üzerinde önde Atatürk, sağında bolluk ve bereket sembolü kadın

figürü, solunda elinde kazma olan tarım işçisi ve onun yanında da tarım

teknisyeni figürleri vardır. Arka tarafta köylü, çoban ve koyunlar vardır.

Atatürk, elindeki Orman Çiftliği’nin tapusunu halka verirken tasvir edilmiştir.

Diğer figürler de bu mutluluğu yaşamaktadır.

Sol duvardaki rölyefler, geçmişin tarımını, Orman Çiftliği’nin proje

dönemini ve kara saban olan dönemdeki ziraatı simgeler. Yazılar, buranın çiftlik

olarak nasıl seçildiğini ve nelere dikkat edildiğini vurgulamaktadır. Burada

Atatürk’ün tarımla ilgili sözleri vardır. Bu anıt, büyük önderimizin, tarım

konusunda düşündüklerini, yaptıklarını; toplumumuz, günümüz ve gelecek

kuşaklar için üç boyutlu belge hâline getiren önemli bir eserdir. Anıtın önündeki

havuz ve su, anıta ayrı bir canlılık ve zenginlik vermektedir.

Sağ duvardaki rölyefler, bugünün yani makineli çağdaş tarım endüstrisini

ve tarımda sanayinin fabrikalarla gelişmesini ifade eder. Rölyefteki tarımcılar,

Atatürk’ün traktörle çalışmasını izlemektedirler. Ağaç, tarımın kaynağını; güneş

de tarımda parlak geleceği ifade etmektedir.

1987 Aralık ayında üst taraftaki sol duvar rölyeflerinin bir bölümü

çalınmıştır. Sanatçının sözlü ve yazılı müracaatlarına rağmen rölyefler, yönetim

tarafından yaptırılmış ancak yerine konulmamıştır. Ekim 2014 tarihindeki

Ümit Niyazi Özcan

[412]

incelememiz sırasında alt taraftaki sol duvar rölyeflerinin de çalındığı tespit

edilmiştir. (Görsel 42-47)

8.4. ANKARA SEYMENLER ANITI (1983)

Anıt, Gaziosmanpaşa Mahallesi İran Caddesi’ndeki Seymenler Parkı

içinde yer almaktadır. Kuzeyinde eski Cumhurbaşkanlığı Köşkü olup, yakın

çevresinde sosyal mekânlar mevcuttur. Anıt, etrafındaki ağaçlık alanlardan

dolayı rahatça görülememesine rağmen halkla iç içedir.

Ankara Valiliği’nin isteği üzerine, Ankaralı sanatçılar arasında yapılan

yarışma sonucu gerçekleşmiştir. Yarışmayı Burhan Alkar kazanmıştır. Para

konusunda büyük sıkıntılar yaşanmıştır. Fakat dönemin bahçeler müdürü Metin

Çilay’ın girişimiyle sanatçıya dört ton bronz hurda verilmiş, buna rağmen

kendisi masraf yaparak anıtı tamamlamıştır.

Anıt, seymenlerin savaş ve barış dönemlerini simgelemektedir. Şahlanan

atın üzerindeki elinde bayrak olan seymen, savaş dönemlerini; saz çalan ve

oynayan seymen de barış dönemlerini simgelemektedir. Anıtın ön tarafındaki

duvarlarda yine seymenleri simgeleyen iki rölyef ve Atatürk’le seymenlerin

Dikmen sırtlarında yaptıkları konuşmaları içeren yazılar vardır. Ne yazık ki bu

bronz yazılar sökülmüştür. Anıt, bakımsız, ilgisiz ve kendi hâline terk edilmiş

durumdadır. Merdivenlere ve rölyef duvarlarına uygun olmayan tamirler

yapılmıştır. Sanatçının sözlü ve yazılı müracaatları karşılık görmemiştir. (Görsel

48-52)

8.5. ANKARA ODTÜ GENÇLİK ANITI (1986)

Eser, kampüsün güneyindeki stadyumun önünde olup, etraftan rahatlıkla

fark edilmektedir. Anıt yaptırma komisyonu tarafından yarışmayla

gerçekleştirilmiştir. Çevre düzenlemesi peyzaj mimarı Prof. Dr. Yüksel Öztan

tarafından yapılmıştır.

Dünya’yı simgeleyen küre üzerindeki Atatürk’ün bronz harflerle yazılmış

sözü seneler önce sökülmüş, ancak yerine konmamıştır. Yörünge ile diagonal

figürler, uzaya gidişi ve tümüyle uzay çağını simgelemektedir. (Görsel 53-55)

8.6. ANKARA TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ HASAT SONU

ANITI (1989)

Anıt, Kızılay Mahallesi Milli Müdafaa Caddesi ve Kumrular Caddesi

kesişiminde yer almaktadır. Çevresinde Güven Park, dolmuş park alanı, iş

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[413]

hanları ve kamu yapıları mevcuttur. Eser, TMO binasının önündeki bahçededir.

Ancak yapının etrafındaki duvarlar ve ağaçlardan dolayı çok zor fark edilmekte

olup, halk ile bütünleşmiş konumda değildir.

TMO Genel Müdürlüğü’nün isteği üzerine yarışmayla gerçekleştirmiştir.

Siloların üzerinde oturan ve TMO yazısına sırtını dayayan çiftin hasat

sonundaki huzur ve mutluluğu tasvir edilmiştir. Erkek figürünün elinde yaba

yanındaki, kadın figürünün kucağında çocuk vardır. Hasat sonunun, TMO

sayesinde çiftçi ailesine yansıyan huzuru tasvir edilmiştir. (Görsel 56-58)

8.7. TAYLAND SEVGİ ANITI (2006)

Uluslararası Tayland Türk Bahçesi için yapılan anıttır. Dışişleri Bakanlığı

adına konsorsiyum üyeleri aracılığıyla gerçekleştirmiştir. Çevre düzenlemesini

peyzaj mimarı Prof.Dr.Yüksel Öztan yapmıştır. Aslında anıt, sanatçının 1988’de

yaptığı küçük bir heykelciktir. Beğenilmiş ve Tayland Sevgi Bahçesi’ne

büyütülerek konulması istenmiştir. Sanatçı heykelin çevresine yaptığı ilavelerle

(tanrı simgesi yuvarlak kitle ile duvara ilave edilen Mevlana ve Yunus Emre’ye

ait sevgi temalı beyitler) eseri anlam ve plastik açıdan zenginleştirilmiştir. Önde

beşeri sevgiyi temsil eden heykel, arkada tanrısal sevgiyi simgeleyen yuvarlak

daire ve her iki yanda felsefi simgeyi vurgulayan Mevlana ve Yunus Emre’nin

beyitleri, sevgi temalı uluslararası bir bahçe sergisinde, çok ilgi çekmiştir.

Bahçede dolanan su, hayatın devamını simgelemektedir. Bu su, havuzdan

itibaren hareketli bir kanalla anıta kadar gelip, onunla bütünleşmektedir. (Görsel

59-60)

9. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Genel anlamıyla kent, farklı sosyal sınıflardan oluşan insanların

yaşamlarını sürdürdüğü, olanaklarından yararlandığı, yeniliklerin, buluşların,

ekonomik gelişmelerin, siyasal değişimlerin, kültürel çeşitliliklerin, yeni

değerlerin ve sosyalleşmenin olduğu; tarihsel bir geçmişi olan, kendi kuralları

içinde oluşan belli değerler ve normların bulunduğu yerlerdir. Her kentin

kendine özgü farklılıkları vardır. Kentler, gelişme sürecinin ürünleri olup,

toplumla birlikte bütünlük gösterirler. Kentler var olduklarından beri sanatsal

etkinliklere merkezlik yapmış ve sanat olgusuyla iç içe olmuştur. Bir kentin

meydanlarını, caddelerini, sokaklarını estetik yoksunluktan kurtarmak, buralara

uygulanacak olan sanat eserleriyle mümkün olabilir. Bu sanat yapıtlarının fiziki

ve sosyal içeriği ise uygulandığı mekânın özellikleri göz önünde bulundurularak

Ümit Niyazi Özcan

[414]

oluşturulmalıdır. Sanatçılar heykellerini tasarlarken bu durumu

değerlendirmişler ve kenti yapılandıran diğer tasarımcılarla iş birliği içinde

bulunmuşlardır.

Mekân ile bütünleşen sanat eserlerinden biri de heykeldir. Heykeller,

tarih öncesi çağlardan günümüze kadar sınırsız temalarla, tüm kültürlerde

değişik roller ve anlamlar üstlenmişlerdir. Mimari yapıların içlerinde yer

almışlar ve bu yapıları estetik açıdan tamamlayıcı olmuşlardır. Ancak heykel,

Avrupa’da Rönesans’ın ortaya çıkışı ile mimariden ayrılarak bağımsız hale

gelmiş ve açık alanlarda yerini almaya başlamıştır. Böylelikle çevre ile

etkileşime girmiş ve etrafında gezilir olmuştur. Modern dünyada heykellerin dış

mekâna taşınmasıyla kentler, meydanlar, caddeler çağdaş ve zengin bir

görünüm kazanmışlardır. Alan heykelleri, yerleşeceği mekâna fiziği ve anlamı

bakımından uyum sağlamalıdır. Tasarımda elemanlar görsel bir birlik

oluşturmalıdır. Birbiri ile ilişkili elemanlar kompozisyonda baskın olarak yer

alabilir. Yine bu elemanlar ritmik, enerjik ve hareketli olmalıdır. Bununla

birlikte, tasarlanan heykeller konuları ile de konuldukları mekâna uyum

sağlamalıdırlar. Diğer yandan çevresi ile görsel ve anlam bakımından uyum

sağlamayan heykeller, olumsuz etki bırakırlar. Kentlerdeki açık alan heykelleri,

insanların yaşamını görsel açıdan olumlu etkilemişler, birleştirici, kaynaştırıcı

etkiler yaparak kamusal alanların anlamlandırılmasında önemli rol

üstlenmişlerdir.

Kamusal alan heykeli, bir kentin kimliğini oluşturur, popülerliğini artırır.

Anıtlara sıcak ortamlar oluşturan alanlar, toplum üzerinde olumlu etkilerin

artmasına, aynı zamanda yaşanılan kentin de kimliğinin gelişmesinde yardımcı

olurlar. Meydan kültürü ve heykelleri, kentlerin ayırt edici özelliklerindendir.

Kamusal alanda yer alan bu heykeller, sanatçının özgün uygulaması olduğu gibi

kimi zaman da sanatçıya belli bir kurum ya da yönetim tarafından da

yaptırılmıştır. Kamu alanında bulunan anıt heykellerin konuları çok çeşitli

oldukları gibi daha çok tarihi olaylardan kaynaklanmaktadır. Kamusal alanlar

içine yerleştirilen heykeller, sanatçıların gösterdikleri büyük çabalar sonucu

kabul görmüş ve anlamlı kılınmıştır. Bu durum toplumumuzda da böyle

olmuştur.

Heykel sanatının Avrupa’ya göre toplumumuzda çok eski bir geçmişi

yoktur. Heykel sanatının Türk toplumunda geç girişinin bazı nedenleri vardır.

Orta Asya’daki Türk devletlerinin Anadolu’ya gelmeden önce sürdürdükleri

yaşam tarzı, heykelin üç boyutlu olmasından dolayı puta benzetilmesi ve

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[415]

Türklerin İslam’ı kabul edip, Anadolu’da yerleşik düzene geçmeleri sonrasında,

İslamiyet’in yanlış yorumlanan figürlü bezeme yasağıyla karşılaşmaları,

bunlardan birkaçıdır. Batı dünyası, heykel alanında köklü bir gelenek

oluşturduğu halde Türk toplumu 19. Yüzyıldan itibaren heykelle tanışmıştır.

1923 sonlarına kadar çevresinde heykel görmeye alışmamış olan Türk

toplumu, bu dönemden itibaren heykelle karşılaşmaya başlamıştır. Toplumdaki

tutum ve yargıların giderilmesi için ilk başta Atatürk’ün heykelleri yapılarak

halkın ön yargıları giderilmeye çalışılmıştır. Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte anıt

heykel kavramı yeni bir boyut kazanmış, heykeller de kent alanlarındaki

yerlerini almışlardır. İlerleyen zamanda yaygınlık kazanan heykel sanatı,

böylelikle Türk toplumunun yaşamına girmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’le birlikte ülkemizde yeni kültür ve inkılâplar

dönemi başlamıştır. Atatürk, kültürleşme sürecinde güzel sanatlara çok önem

vermiş, sanatı ve sanatçıyı koruyup, desteklemiştir. Türk heykelini yurt içinde

ve yurt dışında tanıtacak olan bir sanatçı kitlesine. Aldıkları eğitim sonucu yeni

arayışlar ve uygulamalar içine giren heykeltıraşlarımız, dünyada ve

Türkiye’deki çağdaş sanat platformlarındaki yerlerini almışlardır.

Cumhuriyet döneminin yetiştirdiği heykel sanatçılarımızdan biri olan

Burhan Alkar, 24 Aralık 1928’de Bulgaristan’ın Filibe kentinde doğmuştur.

Yaşadığı Kuklen Köyü’nde çocukken dere kenarlarında biriken çamurlarla

heykelcikler yapmıştır. O yıllarda heykelci yönü ortaya çıkmış ve böylece sanat

yaşamı başlamıştır. 1951’de Gazi Eğitim Enstitüsü’nden mezun olmuştur.

1958’de Gazi Eğitim Enstitüsü’nün açtığı modelaj asistanlığı sınavını kazanarak

Ankara’ya gelmiştir. 1960-1965 yılları arasında kazandığı burslarla Fransa’da

bulunmuştur. Burada, o dönemde geçerli olan sanat akımlarının etkisiyle eserler

üretmemiştir. Edindiği kompozisyon bilgisi ve yoğunlukla uyguladığı figür

çalışmaları, kendisinin bundan sonraki sanatçı kişiliğinin ve sanat görüşlerinin

temelini oluşturmuştur. 1965’te öğretim görevliliğine başladığı Gazi Eğitim

Enstitüsü, sanatçının hayatının bir dönüm noktasını oluşturmuştur. Burada

öğrencilerinin yaptıkları heykeller, çevreyle bütünleşmesi ve etkili olabilmesi

için enstitünün bahçesine konulmuştur. Yine Gazi Eğitimli öğrencileri ve

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi peyzaj mimarlığı bölümü öğrencileriyle

birlikte TBMM’nin bahçesinde ilk açık hava sergisini gerçekleştirmişlerdir.

Sanatçı, enstitüde öğretim görevliliği süresince sanat çalışmaları için uygun

ortamı bulmuş ve çok sayıda eserler üretmiştir.

Ümit Niyazi Özcan

[416]

1970’li yıllardan başlayarak dış mekânlara yönelik anıtsal çalışmalara ilgi

duyması, önceleri anıtsal yarışmalara, sonra da bu tür uygulamalara ağırlık

vermesine neden olmuştur. Anıt çalışmalarında çoğunlukla figüre bağlı

kalmıştır. Bunun yanında soyut heykeller de yapmıştır. Anıtlarındaki esas yapı

ve onun elemanları, plastik yönden birbirleriyle sıkı ilişki içinde olup

detaylardan arınmışlardır. Eserlerini, yarışmalara dayalı olarak uygulamış ve

çoğunu bronz malzeme ile yapmıştır. Bazı anıtlarına da çevrelerine yaptığı

rölyeflerle zenginlik kazandırmıştır. Anıtlarının çamur aşmasından, yerine

montaj aşamasına kadar olan tüm iş bölümlerini kendisi gerçekleştirmiştir.

Sanatçının anıt heykelleri figür ağırlıklıdır. Ancak bu figürler, doğaya

bağlı olmayıp, betimleme sonucu elde edilmemişlerdir. Dolu ve küt kitle

görünümünde olup, boşluklara rastlanır. Kompozisyonları canlı, çağdaş, şeffaf,

dinamiktir plastiği güçlü ve özgün özellikler göstermektedir. Eserleri her

yönden izlenebilmekte ve etraflarında dolaşılabilmektedir.

Sanatçının anıt heykelleri, yer aldıkları kamu alanları ile bütünleşmiş

konumdadır. Eserleri, halk ile iç içedir. Açık alanlardaki heykellerinin konuları

sosyal ve tarihi olaylarla ilişkilidir. Ayrıca kamu kurumlarındaki anıtları da

bulundukları kurumların özelliklerini yansıtmaktadır. Bunlarla birlikte soyut

heykel çalışmaları da vardır. Adapazarı’ndaki heykeli ve günümüzde yerinde

mevcut olmayan Ankara Sakarya Caddesi’ndeki Atılım Heykeli

başlıcalarındandır. Sanatçı, Türk heykelinde ve özellikle heykel sanatının

Ankara’da gelişip, yaygınlaşmasında önemli roller üstlenmiştir. 1970’li ve

1980’li yıllarda çoğu Ankara’da olmak üzere on iki kadar anıt yarışmasının

düzenleyicisi, teşvikçisi olmuş, yine burada kentsel alanlara konacak anıt ve

heykellerin sanatçılara açık yarışmalarla belirlenmesinin öncülüğünü yapmıştır.

Burhan Alkar, kendi sanat anlayışı ve sanat felsefesi doğrultusunda

tutarlı, özgün, dengeli, içerikleriyle bütünleşmiş, yapısal yönü sağlam ve güçlü

plastiğe sahip eserleriyle Türk heykel sanatının yanında, çağdaş sanatlar

platformunda da yerini alan ve bu alanda haklı üne sahip olan değerli bir heykel

sanatçımızdır.

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[417]

KAYNAKÇA

Altıntaş, O., Eliri, İ., “Birey Toplum İlişkisinde Kent Kültürü, Kamusal

Alan ve Onda Şekillenen Sanat Olgusu”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, S.1, 2012.

s.61-74.

Atmaca, A. A., Türkiye’de Kamusal Alanda Heykel ve İfade

Özgürlüğü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi

Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2013.

Aydın, D. U., Türk Heykel Sanatı ve İlk Heykeltıraşlar, Ankara, 2004.

Çil, H., Kamusal Alanda Heykelin Çevreyle İlişkisi ve İzmir,

(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim

Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2010.

Demir, M. T., Kamusal Alanda Heykel, (Yayımlanmamış Yüksek

Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir, 2004.

Elibal, G., Atatürk ve Resim – Heykel, İstanbul, 1973.

Gezer, H., “Cumhuriyetimizin 50 Yıllık Döneminde Türk Heykeli”,

Kültür ve Sanat, S.2, Ankara, 1973. s.38-55.

Gezer, H., Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Ankara, 1984.

Giray, K., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Heykel Sanatının Gelişim

Çizgisi”, Osmanlı, C.11, Ankara, 1999. s.491-495.

Grane,F.V., The Russian Army And Its Campaigns In Turkey In

1877-1878, New York, 1879.

Gökgür, P., Kentsel Mekânda Kamusal Alanın Yeri, İstanbul, 2008.

Güç, M., Açık Alan Heykellerinin Kent Estetiğine Katkısı,

(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Adana, 2005.

Karaaslan, S., “Heykel ve Mekân”, Çukurova Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.14, Adana, 2005. s.289-296.

Kedik, A. S., Savaş, R., “Heykel”, Türkiye Cumhuriyeti’nin Temeli

Kültürdür, Ankara,2002. s.53-85.

Kedik, A. S., “Kamusal Alan, Kent ve Heykel İlişkisi”, Anadolu

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.11, Eskişehir, 2011. s.229-240.

Kurtaslan, B. Ö., “Açık Alanlarda Heykel –Çevre İlişkisi ve Tasarımı”,

Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S,18, Kayseri, 2005.

s.193-222.

Ümit Niyazi Özcan

[418]

Kurtaslan, B. Ö., Hatipoğlu, T., “Açık Alan Heykellerinin Çevre İle

İlişkisinin Konya Atatürk Anıtı Örneğinde İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi

Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, S.25, 2011. s.79-90.

Okay, S., “Türk Heykel Sanatının Oluşumuna İlişkin”, Sanat Tarihi

Araştırmaları Dergisi, İstanbul,1991. S.15-24.

Osma, K., “Cumhuriyet’in Anıtları: Anıt Heykeller”, Türkler, C.18,

Ankara, 2012. s.493-495.

Osma, K., Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923-1946),

Ankara,2003.

Tekiner, A.Ü., Atatürk Heykelleri, İstanbul, 2010.

Yaman, Z. Y., ”Cumhuriyet’in” İdeolojik Anlatımı Olarak Anıt ve Heykel

(1923-1950)”, Sanat Dünyamız, S.82, İstanbul,2012. s.155-171.

Yaman, Z. Y.,“ “Siyasi/Etik Gösterge” Olarak Kamusal Alanda Anıt ve

Heykel” METU Journal of the Faculty of Architecture, S.28, 2011. s.69-98.

Yeşilkaya, N. Y., “Osmanlı’da ve Cumhuriyet’te Anıt Heykeller ve

Kentsel Mekân”, Sanat Dünyamız, S.82, 2002. s.147-152.

İNTERNET KAYNAKLARI

http://logos-maialmila-fahl.blogcu.com/milano-italya/12732698

http://logos-maialmila-fahl.blogcu.com/milano-italya/12732698

http://sensefunction.blogspot.com.tr/2012/04/why-cloud-gate-

chicago.html

http://syque.com/ds/florence_blog.htm

http://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_Despiau

http://tr.wikipedia.org/wiki/Jean-

Baptiste_Carpeaux#mediaviewer/File:Jean-Baptiste_Carpeaux_La_Danse.jpg

http://tr.wikipedia.org/wiki/Taksim_Meydan%C4%B1#mediaviewer/File

:Taksim_Square.jpg

http://www.alasayvan.com/marmara-bolgesi/380341-baris-ve-kultur-

heykeli-zeytinburnu.html

http://www.egedesentez.com/izmir-politika/cumhuriyet-agaci-yeni-yila-

tertemiz-girdi.htm

http://www.erzurumhabergazetesi.com/37424-aziziye-aniti-oto-park-mi-

oldu

http://www.focafoca.com/yazdir.asp?id=11192

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[419]

http://www.fonipon.com/firsat-detay-2773-kurban-bayraminda-roma-ve-

floransa-turu

http://www.harikalardiyari.com/romada-gezilecek-yerler/

http://www.harikalardiyari.com/romada-gezilecek-yerler/

http://www.hfalbayrak.com/erzurum/genel.php

http://www.inankara.com.tr/galeri-9-f-609/eski-ankara-fotograflari/eski-

ankara-fotograflari-1.php

http://www.izmircity.info/tr/166.fotograf

http://www.keyifname.com/icerik/20-gezi-rehberi-roma-8211-san-pietro-

kilisesi-ve-meydani.html

http://www.mekan360.com/360fx_erzurumaziziyeaniti-erzurum-

cukurova.html

http://www.nytimes.com/2008/05/23/arts/design/23moor.html?pagewante

d=all&_r=0

http://www.panoramio.com/photo/8097539

http://www.panoramio.com/photo/9319861

http://www.panoramio.com/user/1050827/tags/Hacettepe?photo_page=1

http://www.paradoxplace.com/Perspectives/Italian%20Images/Montages/

Firenze/Foundling%20Hospital/Foundling_Hospital.htm

http://www.prague.eu/en/object/places/183/old-town-square-

staromestske-namesti?back=1

http://www.shafe.co.uk/crystal/images/lshafe/Reims_Cathedral_Central_

Portal.jpg

http://www.tavnewsport.com/Gezi_909/

https://egitimdeyapilanma.istanbul.edu.tr

https://www.flickr.com/photos/feras2421/5032532947/in/photostream

Ümit Niyazi Özcan

[420]

Görsel 1. Milano Katedrali, İtalya, 1386. Görsel 2. Notre Damme Katedrali, Paris, 1163.

http://logos-maialmila-fahl.blogcu.com/ http://logos-maialmila-fahl.blogcu.com/

milano-italya/12732698 (E.T. 11.12.2014) milano-italya/12732698 (E.T. 11.12.2014)

Görsel 3. Reims Katedrali, Fransa, 1211. Görsel 4. Öksüzler Hastanesi, Floransa,1422.

http://www.shafe.co.uk/crystal/images/ http://www.paradoxplace.com/Perspectives/

lshafe/Reims_Cathedral_Central_Portal.jpg Italian%20Images/Montages/Firenze/

(E.T. 11.12.2014) Foundling%20Hospital (E.T. 11.12.2014)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[421]

Görsel 5. Signoria Meydanı, Neptüne Görsel 6. Trevi Çeşmesi, Roma, 1432.

Heykeli, İtalya, 1565 . http://www.fonipon.com/firsat-detay-2773

http://syque.com/ds/florence_blog.htm -kurban-bayraminda-roma-ve-floransa-turu

(E.T. 11.12.2014) (E.T.11.12.2014)

Görsel 7. San Pietro Meydanı, İtalya Görsel 8. Piazza, Navona Meydanı, İtalya

http://www.tavnewsport.com/Gezi_909/ http://www.keyifname.com/icerik/20-gezi-

(E.T. 11.12.2014) -rehberi-roma-8211-san-pietro-kilisesi-ve-

meydani.html (E.T. 11.12.2014)

Ümit Niyazi Özcan

[422]

Görsel 9. Piazza del Popolo, İtalya Görsel 10. Ladislav Saloun Jan Hus Anıtı

http://www.harikalardiyari.com/ Prag,1915. http://www.harikalardiyari.com/

romada-gezilecek-yerler/ romada-gezilecek-yerler/

(E.T. 11.12.2014) (E.T. 11.12.2014)

Görsel 11.Henry Moore, New York Ulusal Görsel 12. A. Louis Barye, Tiger and Cavial

Parkı, Giants Amid The Blooms Anıtı, 1831.

http://www.nytimes.com/2008/05/23/ http://www.nytimes.com/2008/05/23/arts/

arts/design/23moor.html?pagewanted

design/23moor.html?pagewanted=all&_r=0

= all&_r=0 (E.T. 11.12.2014) (E.T. 11.12.2014)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[423]

Görsel 13. Jean Baptiste Capeaux Görsel 14. Charles Despiau, Assia, Rotterdam

Fransa Opera Binası, 1869 . 1937. http://tr.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_

http://www.panoramio.com/photo/ Carpeaux#mediaviewer/File:Jean-Baptiste_

9319861 (E.T. 11.12.2014) Carpeaux_La_Danse.jpg (E.T. 11.12.2014)

Görsel 15. Gustave Deloye, Giuseppe Görsel 16. Arish Kapoor, Bulut Kapısı,

Garibaldi, Viellie Ville, Paris,1891, Milennium Park, Chicago, 2004.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Charles_ http://sensefunction.blogspot.com.tr/2012/04/

Despiau (E.T. 11.12.2014) why-cloud-gate-chicago.html (E.T.11.12.14)

Ümit Niyazi Özcan

[424]

Görsel 17. Heinrich Krippel, Atatürk Anıtı, Görsel 18. Anton Hanak, Josef Thorak, Güven

Ankara Ulus, 1927. Park Atatürk Anıtı, Ankara Kızılay, 1935.

Görsel 19. Pietro Canonica, Etnografya Görsel 20. Hüseyin Gezer, TBMMAtatürk

Müzesi Atatürk Anıtı, Ankara, 1937. Anıtı, Ankara, 1978.

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[425]

Görsel 21. Rahmi Aksungur, TBMM Milli Görsel 22. Hüseyin Gezer, Hacettepe

Egemenlik Parkı Anıtı, Ankara, 1981. Üniversitesi Atatürk Anıtı, Ankara, 1981.

http://www.panoramio.com/user/1050827/

tags/Hacettepe?photo_page=1(E.T. 11.12.2014)

Görsel 23. Metin Yurdanur, TESK Atatürk Görsel 24. Ankara Hıfzıssıhha Enstitüsü

Anıtı, Ankara, 1999. http://www.inankara.com.tr/galeri-9-f-609/

eski-ankara-fotograflari/eski-ankara-

fotograflari-1.php (E.T. 11.12.2014)

Ümit Niyazi Özcan

[426]

Görsel 25. Pietro Canonica, Taksim Atatürk Görsel 26. Yavuz Görey, İstanbul

Anıtı, İstanbul, 1928. Üniversitesi Atatürk ve Gençlik Anıtı,1955

http://tr.wikipedia.org/wiki/Taksim_Meydan https://egitimdeyapilanma.istanbul.edu.tr

%C4%B1#mediaviewer/File:Taksim_Square (E.T. 11.12.2014)

.jpg (E.T. 11.12.2014)

Görsel 27. Ali Hadi Bara, Barbaros Anıtı, Görsel 28. İstanbul Zeytinburnu Barış ve

Zühtü Müritoğlu, İstanbul, 1944. Kültür Heykeli

http://www.panoramio.com/photo/8097539 http://www.alasayvan.com/marmara-bolgesi/

(E.T. 11.12.2014) 380341-baris-ve-kultur-heykeli-zeytinburnu

.html (E.T. 11.12.2014)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[427]

Görsel 29.Tamer Başoğlu, Atatürk ve Kadın Görsel 30. Ferit Özşen, Cumhuriyet Ağacı

Hakları Heykeli, İzmir Karşıyaka, 1972 Heykeli, İzmir Gündoğdu Meydanı

http://www.egedesentez.com/izmir-politika http://www.focafoca.com/yazdir.asp?

/cumhuriyet-agaci-yeni-yila-tertemiz-girdi. id=11192 (E.T. 11.12.2014)

htm (E.T. 11.12.2014)

Görsel 31. Heykeltraş Burhan Alkar Görsel 32. Burhan Alkar ve Ailesi

(Sanatçının Arşivinden) (Filibe – 1939) (Sanatçının Arşivinden)

Ümit Niyazi Özcan

[428]

Görsel 33. Sanatçının atölyesi Görsel 34. Sanatçının Atölyesi

(Ekim – 2014) (Ekim – 2014)

Görsel 35. Sanatçının atölyesi Görsel 36. Sanatçının atölyesi

(Ekim – 2014) (Ekim – 2014)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[429]

Görsel 37. Burhan Alkar, Aziziye Görsel 38. Burhan Alkar, Aziziye

Anıtı, Erzurum, 1975. Anıtı Erzurum, 1975.

http://www.mekan360.com/360fx_erzurum http://www.hfalbayrak.com/erzurum/

aziziyeaniti-erzurum-cukurova.html genel.php (E.T. 11.12.2014)

(E.T. 11.12.2014)

Görsel 39. Burhan Alkar, Barış Anıtı, Görsel 40. Burhan Alkar, Barış Anıtı,

Ankara, 1977. (2009’daki durumu) Ankara, 1977. (Ekim 2014’teki durumu)

Ümit Niyazi Özcan

[430]

Görsel 41. Burhan Alkar, Barış Anıtı, Görsel 42. Burhan Alkar, A.O.Ç. Tarımcı

Ankara, 1977. (2009’daki durumu) Atatürk Anıtı, Ankara, 1981. (2009’daki durumu)

Görsel 43. Burhan Alkar, A.O.Ç. Tarımcı Görsel 44. Burhan Alkar, A.O.Ç. Tarımcı

Atatürk Anıtı, Ankara, 1981. Atatürk Anıtı, Ankara, 1981.

(Ekim 2014’teki durumu) (2009’daki durumu)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[431]

Görsel 45. Burhan Alkar, A.O.Ç. Tarımcı Görsel 46. Burhan Alkar, A.O.Ç Tarımcı

Atatürk Anıtı, Ankara, 1981. Atatürk Anıtı, Ankara, 1981.

Sol Duvar Rölyefleri Sol Duvar Rölyefleri

(2009’daki durumu) (2009’daki durumu)

Görsel 47. Burhan Alkar, A.O.Ç Tarımcı Görsel 48. Seymenler Parkı

Atatürk Anıtı, Ankara, 1981. (Çizim) (Ekim – 2014)

Ümit Niyazi Özcan

[432]

Görsel 49. Burhan Alkar, Seymenler Anıtı, Görsel 50. Burhan Alkar, Seymenler Anıtı,

Ankara, 1983. (Ekim – 2014) Ankara, 1983. (2009)

Görsel 51. Burhan Alkar, Seymenler Anıtı, Görsel 52. Burhan Alkar, Seymenler Anıtı

Ankara, 1983. (2009) Ankara, 1983. (2009)

Heykeltıraş Burhan Alkar’ın Anıt Eserlerinin Tasarımı ve Kamusal Alan İle İlişkileri

[433]

Görsel 53. Burhan Alkar, ODTÜ Uzay ve Görsel 54. Burhan Alkar, ODTÜ Uzay ve

Gençlik Anıtı, Ankara, 1986. (2009) Gençlik Anıtı, Ankara, 1986. (2009)

Görsel 55. Burhan Alkar, ODTÜ Uzay ve Görsel 56. Burhan Alkar, TMO Hasat Sonu

Gençlik Anıtı, Ankara, 1986. (2009) Anıtı, Ankara, 1989. (Ekim – 2014)

Ümit Niyazi Özcan

[434]

Görsel 57. Burhan Alkar, TMO Hasat Görsel 58. Burhan Alkar, TMO Hasat Sonu

Sonu Anıtı, Ankara, 1989. (2009) Anıtı, Ankara, 1989. (2009)

Görsel 59. Burhan Alkar, Sevgi Anıtı, Görsel 60. Burhan Alkar, Sevgi Anıtı,

Tayland, 2006. Tayland, 2006.

(Sanatçının Arşivinden) (Sanatçının Arşivinden)