herzratenvariabilitÄt als messverfahren der … · zusammengefasst bedeutet das, je höher die hrv...
TRANSCRIPT
Inst
itut f
ür
Ch
ron
oPs
ych
olo
gie
Si
gm
un
d F
reu
d U
niv
ers
ität
Wie
n -
A-1
030
Wie
n, S
ch
nirc
hg
ass
e 9
a, Ö
ste
rre
ich
ic
p-w
ien
@sf
u.a
c.a
t -
ww
w. s
fu.a
c.a
t –
ww
w.c
hro
no
psy
ch
olo
gie
.org
Inst
itut f
ür C
hro
noPs
ycho
log
ie
A-1
030
Wie
n, S
ch
nirc
hg
ass
e 9
a
H
ERZR
ATE
NV
ARI
ABI
LITÄ
T A
LS M
ESSV
ERFA
HRE
N
DER
CH
RON
OPS
YC
HO
LOG
IE
Pe
ter R
. Ha
usc
hild
Fr
ied
rich
Ring
Jänn
er 2
014
HRV
- G
run
dla
ge
n
2
Inh
alts
verz
eic
hn
is Inh
alts
verz
eic
hn
is ...
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
. 2
Ein
leitu
ng
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
... 3
W
as
ist
He
rzra
ten
varia
bili
tät?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
4
Wa
rum
ka
nn
ma
n a
us
de
r He
rzra
ten
varia
bili
tät
au
f d
as
Au
ton
om
e N
erv
en
syst
em
sc
hlie
ßen
? ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.... 7
U
rsp
run
g u
nd
En
twic
klu
ng
de
r He
rzra
ten
varia
bili
tät .
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
. 9
Gru
nd
lag
e u
nd
allg
em
ein
er S
tan
da
rd z
ur M
ess
un
g d
er H
RV
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
9
We
lch
e A
nw
en
du
ng
sbe
reic
he
be
sitz
t d
ie H
RV
-An
aly
se?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.....
12
Frü
he
rke
nn
un
g u
nd
Pro
gn
ose
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.....
12
Dia
gn
ose
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.... 1
3 V
erla
ufs
kon
tro
lle ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
. 13
We
lch
e M
ess
verf
ah
ren
ste
he
n z
ur V
erf
üg
un
g?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.... 1
4 W
as
sin
d M
ess
pa
ram
ete
r de
r HR
V?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.... 1
4 W
as
me
int
- A
na
lyse
in d
er Z
eitd
om
än
e?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
. 14
Wa
s m
ein
t -
An
aly
se in
de
r Fre
qu
en
zdo
mä
ne
? ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
16
We
lch
e K
en
nza
hle
n w
erd
en
be
i de
r HR
V-A
na
lyse
be
rec
hn
et?
......
......
......
......
......
......
......
.....
17
Die
Fre
qu
en
zan
aly
se d
er H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t ....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
20
We
lch
e A
uss
ag
e b
ein
ha
ltet
da
s A
uto
Ch
ron
e B
ild®?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
21
Wa
s b
ed
eu
tet
de
r ve
ge
tativ
e Q
uo
tien
t? ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
... 2
2 W
elc
he
Be
de
utu
ng
ha
t d
ie H
erz
rate
? ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
... 2
3 W
as
be
sag
t d
er P
uls
ate
mq
uo
tien
t? ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
. 23
We
lch
e B
ed
eu
tun
g h
at
da
s Tä
tigke
itsp
roto
koll?
.....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
. 23
Re
fere
nze
n ..
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
26
Zitie
rte
Lite
ratu
r ....
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
......
.....
27
HRV
- G
run
dla
ge
n
3
Einl
eitu
ng
D
ie
wis
sen
sch
aft
lich
en
D
iszi
plin
en
d
er
Ch
ron
oBi
olo
gie
, C
hro
no
Psy
ch
olo
gie
u
nd
C
hro
no
Me
diz
in u
nte
rsu
ch
en
Kö
rpe
rfu
nkt
ion
en
un
d K
örp
erp
roze
sse
hin
sic
htli
ch
ih
rer
zeitl
ich
en
Org
an
isa
tion
. D
ab
ei w
erd
en
nic
ht-
inva
sive
Me
ssve
rfa
hre
n b
evo
rzu
gt,
die
m
ög
lich
st
oh
ne
Ei
ng
riffe
in
d
en
K
örp
er
vers
uc
he
n,
Info
rma
tion
en
ü
be
r d
en
G
esu
nd
he
itszu
sta
nd
un
d d
ie R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s O
rga
nis
mu
s ü
be
r e
mo
tion
ale
u
nd
m
en
tale
A
ktiv
ieru
ng
en
in
H
an
dlu
ng
szu
sam
me
nh
än
ge
n,
zu
ge
win
ne
n.
In
jün
gst
er
Zeit
wu
rde
n
Me
ssm
eth
od
en
a
ufg
run
d
de
r Le
istu
ng
sfä
hig
keit
von
M
ikro
pro
zess
ore
n
verf
üg
ba
r, d
ie
es
erla
ub
en
, n
ich
t-in
vasi
ve,
ho
ch
exa
kte
M
ess
un
ge
n
de
s H
erz
sch
lag
es
vorz
un
eh
me
n.
Die
se
Me
ssm
eth
od
ik
erm
ög
lich
t e
s,
du
rch
ma
the
ma
tisc
he
Re
ch
en
verf
ah
ren
au
s d
er
An
aly
se d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
die
Akt
ivitä
t d
es
Au
ton
om
en
Ne
rve
nsy
ste
ms
da
rzu
ste
llen
un
d d
am
it e
ine
n b
isla
ng
ve
rbo
rge
ne
n Z
ug
an
g in
da
s In
ne
re d
es
Me
nsc
he
n z
u f
ind
en
. Ei
n
an
erk
an
nte
s V
erf
ah
ren
d
er
Ch
ron
oW
isse
nsc
ha
fte
n
ist
die
M
ess
un
g
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t, d
ie e
in S
ich
tfe
nst
er
in d
as
Au
ton
om
e N
erv
en
syst
em
erö
ffn
et.
D
am
it b
est
eh
t e
rstm
als
die
Mö
glic
hke
it d
ie a
uto
no
me
ch
ron
ob
iolo
gis
ch
e R
hyt
hm
ik
nic
htin
vasi
v zu
b
eo
ba
ch
ten
. V
erä
nd
eru
ng
en
d
er
Re
gu
latio
nsf
äh
igke
it d
es
Au
ton
om
en
N
erv
en
syst
em
s si
nd
vo
n
be
son
de
rem
In
tere
sse
fü
r d
ie
frü
hze
itig
e
Erke
nn
un
g m
ög
lich
er
Kra
nkh
eits
pro
zess
e a
ufg
run
d v
on
Stö
run
ge
n d
er
bio
log
isc
he
n
Rh
yth
me
n.
So k
ön
ne
n b
est
imm
te b
eru
flic
he
, p
riva
te o
de
r u
mw
eltb
ed
ing
te A
nlä
sse
(S
ch
ich
tarb
eit,
Be
zie
hu
ng
sstr
ess
, u
.a.)
ein
e c
hro
nis
ch
e A
ktiv
ieru
ng
vo
n S
ymp
ath
iku
s o
de
r au
ch
Pa
rasy
mp
ath
iku
s b
ew
irke
n u
nd
da
mit
zu R
eg
ula
tion
sstö
run
ge
n f
üh
ren
. Es
b
est
eh
t e
ine
n
atü
rlic
he
Sy
nc
hro
nis
ieru
ng
d
er
Kö
rpe
rrh
yth
me
n
im
Tag
/Na
ch
t-Zy
klu
s. E
ine
Stö
run
g d
iese
r e
nd
og
en
ge
ste
ue
rte
n R
hyt
hm
en
ka
nn
zu
Stö
run
ge
n d
er
Org
an
ab
läu
fe
un
d
so
in
Folg
e
zu
psy
ch
isc
he
n
od
er
ph
ysis
ch
en
Er
kra
nku
ng
en
fü
hre
n.
Ein
e d
am
it e
inh
erg
eh
en
de
Üb
erf
ord
eru
ng
de
s O
rga
nis
mu
s u
nd
ma
ng
eln
de
Er
ho
lun
gsf
äh
igke
it b
ilde
t si
ch
in
d
er
fun
ktio
ne
llen
R
hyt
hm
ik
ab
u
nd
st
ört
d
ie
Ko
ord
ina
tion
un
d d
ie S
ync
hro
nis
atio
n d
er
ph
ysis
ch
en
un
d p
syc
his
ch
en
Org
an
isa
tion
d
es
Kö
rpe
rs.
Ein
e
be
son
de
rs
wic
htig
e
Au
fga
be
, d
ie
da
s A
uto
no
me
N
erv
en
syst
em
zu
r G
esu
nd
erh
altu
ng
d
es
Org
an
ism
us
üb
ern
imm
t,
ist
z.B.
d
ie
Re
ge
lun
g
de
s H
erz
-K
reis
lau
fsys
tem
s u
nd
d
ie
Ste
ue
run
g
von
d
ive
rse
n
Kö
rpe
rrh
yth
me
n
un
d
hie
r b
eso
nd
ers
wic
htig
die
Ste
ue
run
g d
es
Sch
lafe
s, d
er
be
kan
ntli
ch
fü
r d
ie R
eg
en
era
tion
d
es
Org
an
ism
us
von
ess
en
tielle
r Be
de
utu
ng
ist
. St
ress
z.B
. w
irkt
sic
h s
eh
r sc
hn
ell
stö
ren
d a
uf
die
au
ton
om
e R
eg
ula
tion
de
s H
erz
sch
lag
es
au
s u
nd
da
mit
än
de
rt s
ich
d
ie
Va
riab
ilitä
t d
er
He
rzra
te
(He
rzra
ten
varia
bili
tät
HR
V).
D
urc
h
die
A
na
lyse
d
er
Re
gu
latio
nsf
äh
igke
it d
es
AN
S m
itte
ls d
er
in d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
en
tha
lten
en
Fr
eq
ue
nze
n
sin
d
Au
ssa
ge
n,
nic
ht
nu
r ü
be
r d
en
a
ktu
elle
n
Ge
sun
dh
eits
zust
an
d
mö
glic
h,
son
de
rn m
an
ka
nn
au
ch
, b
ei
ch
ron
isc
h a
nd
au
ern
de
n S
töru
ng
en
die
ser
Rh
yth
me
n, f
rüh
zeiti
g a
uf
zukü
nft
ige
Ge
sun
dh
eits
risik
en
sc
hlie
ßen
.
Pe
ter R
. Ha
usc
hild
Fr
ied
rich
Rin
g
HRV
- G
run
dla
ge
n
4
Wa
s is
t He
rzra
tenv
aria
bili
tät?
H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t is
t d
ie U
nte
rsc
hie
dlic
hke
it d
er
He
rzsc
hlä
ge
im Z
eita
bla
uf.
Die
se
Erke
nn
tnis
ist
nic
hts
Ne
ue
s, h
at
do
ch
– w
ie ü
be
rlie
fert
wird
- d
ie c
hin
esi
sch
e M
ed
izin
b
ere
its im
3. J
ah
rhu
nd
ert
na
ch
Ch
ristu
s d
ie P
uls
dia
gn
ost
ik e
ntd
ec
kt.
Wo
rau
s e
nts
prin
gt
als
o
die
U
nte
rsc
hie
dlic
hke
it d
es
He
rzsc
hla
ge
s.
Ein
e
infa
ch
es
Beis
pie
l. Je
de
s M
al
be
im
Ein
atm
en
b
eg
inn
t d
as
He
rz
sch
ne
ller
zu
sch
lag
en
, -
ein
p
aa
r M
illis
eku
nd
en
sc
hn
elle
r -
be
im A
usa
tme
n l
an
gsa
me
r, u
sw.
Da
rau
s re
sulti
ert
ein
e
na
türli
ch
e S
ch
win
gu
ng
, e
in R
hyt
hm
us.
Ge
na
u s
o w
ie d
er
Ate
mrh
yth
mu
s a
uf
de
n
He
rzsc
hla
g e
inw
irkt,
wirk
en
au
ch
an
de
re R
hyt
hm
en
ein
, w
ie z
.B.
die
Blu
tdru
ck-
od
er
Du
rch
blu
tun
gsr
hyt
hm
ik.
Die
Ste
ue
run
g d
er
Kö
rpe
rrh
yth
me
n e
rfo
lgt
üb
er
da
s A
uto
no
me
Ne
rve
nsy
ste
m (
AN
S).
Die
b
eid
en
Ä
ste
d
es
AN
S,
Sym
pa
thik
us
un
d
Pa
rasy
mp
ath
iku
s b
ew
irke
n
Besc
hle
un
igu
ng
u
nd
V
erla
ng
sam
un
g
de
r K
örp
err
hyt
hm
en
. D
er
Pa
rasy
mp
ath
iku
s (V
ag
us)
erw
irkt
in d
er
Re
ge
l e
ine
He
mm
un
g d
er
Akt
ivitä
ten
, a
m H
erz
en
z.B
. e
ine
A
bn
ah
me
de
r H
erz
fre
qu
en
z, w
äh
ren
d d
er
Sym
pa
thik
us
ein
e a
ktiv
iere
nd
e F
un
ktio
n
ha
t, d
am
it e
ine
Zu
na
hm
e d
er
He
rzfr
eq
ue
nz.
Sym
pa
thik
us
un
d P
ara
sym
pa
thik
us
sin
d
die
be
ide
n Ä
se d
es
Au
ton
om
en
Ne
rve
nsy
ste
ms,
we
lch
es
sow
oh
l d
urc
h z
en
tra
le
Me
ch
an
ism
en
(G
eh
irn),
wie
au
ch
du
rch
Rü
ckk
op
plu
ng
en
au
s d
er
Pe
riph
erie
(d
er
Org
an
e)
be
ein
fluss
t w
ird.
Da
s A
uto
no
me
Ne
rve
nsy
ste
m i
st e
in v
ielfa
ch
un
d w
eit
verz
we
igte
s N
erv
en
syst
em
, w
elc
he
s d
urc
h d
en
ga
nze
n O
rga
nis
mu
s ve
rzw
eig
t is
t. D
esw
eg
en
ist
es
sch
wie
rig e
s in
ein
fac
he
r W
eis
e d
arz
ust
elle
n.
Die
Me
tho
de
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t je
do
ch
ge
ht
de
n u
mg
eke
hrt
en
We
g,
es
setz
t a
m E
rfo
lgso
rga
n –
de
m H
erz
en
an
– w
elc
he
s –
wie
vo
rhin
erw
äh
nt
- d
urc
h d
as
AN
S g
est
eu
ert
wird
. De
r R
üc
ksc
hlu
ss v
on
de
r A
usw
irku
ng
a
uf
die
Urs
ac
he
erm
ög
lich
t d
ie in
dire
kte
De
tekt
ion
de
s A
NS.
Da
du
rch
, da
ss s
ich
da
s A
uto
no
me
Ne
rve
nsy
ste
m d
er
will
en
tlic
he
n B
ee
influ
ssu
ng
en
tzie
ht
(au
ton
om
), k
an
n
ma
n b
ei d
er
Me
ssu
ng
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t vo
n e
ine
m o
bje
ktiv
en
Me
ssve
rfa
hre
n
spre
ch
en
. D
ie V
aria
bili
tät
de
s H
erz
sch
lag
es
ist
exi
ste
nzi
ell
sin
nvo
ll, d
a d
er
Org
an
ism
us
un
d
da
mit
au
ch
da
s H
erz
un
ter
stä
nd
ige
m E
influ
ss e
xte
rne
r u
nd
in
tern
er
Re
ize
ste
ht.
So
fü
hrt
zu
m
Beis
pie
l e
ine
St
ress
situ
atio
n,
au
sge
löst
d
urc
h
körp
erli
ch
e
un
d/o
de
r p
syc
his
ch
e B
ela
stu
ng
en
, zu
ein
er
An
pa
ssu
ng
sre
akt
ion
de
s H
erz
en
s u
nd
ze
igt
sic
h
u.a
. in
ein
er
Ab
na
hm
e d
er
Va
riatio
nsb
reite
de
r H
erz
sch
läg
e v
on
Sc
hla
g z
u S
ch
lag
, w
oh
ing
eg
en
die
Va
riatio
nsb
reite
un
ter
Ru
he
zu
nim
mt.
Je
stä
rke
r d
ie V
aria
tion
sbre
ite
– a
lso
die
Va
riab
ilitä
t d
es
He
rzsc
hla
gs
ge
me
sse
n i
n M
illis
eku
nd
en
– d
est
o b
ess
er
ist
die
R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s A
NS.
A
nd
ers
w
ied
eru
m
be
wirk
t c
hro
nis
ch
er
Stre
ss,
Üb
erf
ord
eru
ng
, Tr
au
ma
tisie
run
g
ab
er
au
ch
A
llerg
ien
e
ine
Ei
nsc
hrä
nku
ng
, im
Ex
tre
mfa
ll e
ine
Blo
cka
de
de
s A
uto
no
me
n N
erv
en
syst
em
s. U
nd
ge
na
u d
ies
wird
e
rsic
htli
ch
du
rch
die
Me
ssu
ng
de
r He
rzra
ten
varia
bili
tät.
HRV
- G
run
dla
ge
n
5
Die
Me
ssu
ng
de
r H
RV
erf
olg
t d
urc
h d
ie e
xakt
e M
ess
un
g d
er
Zeita
bst
än
de
de
r a
ufe
ina
nd
er
folg
en
de
n
R-Z
ac
ken
im
EK
G
(RR
-Ab
sta
nd
).
Die
d
ab
ei
me
ssb
are
V
aria
bili
tät
zeig
t a
uf,
da
ss d
ie u
nte
rsc
hie
dlic
he
n R
R-A
bst
än
de
ein
er i
nn
ew
oh
ne
nd
en
R
hyt
hm
ik
en
tsp
rec
he
n,
die
d
urc
h
die
R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s A
uto
no
me
n
Ne
rve
nsy
ste
ms
he
rvo
rge
rufe
n w
ird.
un
ters
ch
ied
lich
e R
R-A
bst
än
de
Die
Va
riatio
n d
er
He
rzsc
hlä
ge
vo
n S
ch
lag
zu
Sc
hla
g e
rmö
glic
ht
jed
oc
h n
oc
h e
twa
s A
uße
rge
wö
hn
lich
es.
So
w
ie
es
mö
glic
h
ist
au
f e
ine
r G
run
dfr
eq
ue
nz
an
de
re
Fre
qu
en
zen
au
fzu
mo
du
liere
n –
wie
etw
a b
ei
de
r N
ac
hric
hte
nte
ch
nik
(R
ad
io,
TV,
Fun
k) –
so
ko
nn
ten
du
rch
da
s m
ath
em
atis
ch
e V
erf
ah
ren
de
r Fo
urie
rtra
nsf
orm
atio
n
(Fre
qu
en
zan
aly
se)
vers
ch
ied
en
e
in
de
r H
erz
fre
qu
en
z vo
rha
nd
en
e
we
itere
Fr
eq
ue
nze
n
en
tde
ckt
w
erd
en
. D
iese
Fr
eq
ue
nze
n
wu
rde
n
da
nn
a
nd
ere
n
Kö
rpe
rrh
yth
me
n (
Ate
m, B
lutd
ruc
k, …
) e
mp
irisc
h z
ug
eo
rdn
et.
Zusa
mm
en
ge
fass
t b
ed
eu
tet
da
s, j
e h
öh
er
die
HR
V i
st,
de
sto
sc
hn
elle
r u
nd
fle
xib
ler
pa
sst
sic
h d
er
Org
an
ism
us
de
n i
nte
rne
n u
nd
ext
ern
en
Ein
flüss
en
an
, u
nd
de
sto
b
ess
er
ist
sein
e R
ea
ktio
n a
uf
die
Um
we
lt. A
ng
est
reb
t w
ird d
em
na
ch
ein
op
tima
les
Zusa
mm
en
spie
l vo
n P
ara
sym
pa
thik
us
un
d S
ymp
ath
iku
s a
ls A
usd
ruc
k e
ine
r op
tima
len
R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s O
rga
nis
mu
s.
Ein
e
ge
ring
e
HR
V
zeig
t h
ing
eg
en
e
in
ein
ge
sch
rän
kte
s A
np
ass
un
gsv
erm
ög
en
a
n
un
d
de
ute
t m
ög
lich
erw
eis
e
au
f g
ravi
ere
nd
e g
esu
nd
he
itlic
he
Ein
sch
rän
kun
ge
n h
in,
wie
be
isp
iels
we
ise
Erk
ran
kun
ge
n
de
s H
erz
-Kre
isla
uf-
Syst
em
s, p
syc
his
ch
e E
rkra
nku
ng
en
, Ne
uro
pa
thie
n o
de
r Kre
bs.
We
lche
Auf
ga
be
erfü
llt d
as
Aut
ono
me
Ne
rve
nsys
tem
?
De
r m
en
sch
lich
e
Org
an
ism
us
ist
ein
ge
bu
nd
en
in
se
ine
r U
mw
elt
un
d
mu
ss
pe
rma
ne
nt
au
f d
iese
re
ag
iere
n.
Die
Ein
flüss
e s
ind
so
wo
hl
be
last
en
de
r a
ls a
uc
h
en
tlast
en
de
r N
atu
r. D
as
be
de
ute
t, d
ass
sic
h d
er
Org
an
ism
us
au
f d
iese
Ein
flüss
e
ein
ste
llen
mu
ss
Da
s N
erv
en
syst
em
ka
nn
ma
n n
ac
h z
we
i u
nte
rsc
hie
dlic
he
n A
spe
kte
n b
etr
ac
hte
n
(91)
:
1.
Top
og
rap
his
ch
e U
nte
rsc
he
idu
ng
:
A)
Zen
tra
lne
rve
nsy
ste
m (
ZNS)
: be
ste
he
nd
au
s G
eh
irn u
nd
Rü
cke
nm
ark
B)
Pe
riph
ere
s N
erv
en
syst
em
(P
NS)
: H
irnn
erv
en
, R
üc
ken
ma
rksn
erv
en
u
nd
p
erip
he
re L
eitu
ng
sba
hn
en
0,6s
0,64
s0,
62s
HRV
- G
run
dla
ge
n
6
2.
Fun
ktio
ne
lle U
nte
rsc
he
idu
ng
na
ch
de
r Art
de
r Ste
ue
run
g:
A)
Will
kürli
ch
es
Ne
rve
nsy
ste
m
B)
Au
ton
om
es
Ne
rve
nsy
ste
m
(AN
S),
da
s d
er
will
kürli
ch
en
K
on
tro
lle
we
itge
he
nd
en
tzo
ge
n is
t.
De
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t zu
gru
nd
e
lieg
t d
ie
Ste
ue
run
gsf
un
ktio
n
de
s A
uto
no
me
n
Ne
rve
nsy
ste
ms
(AN
S, a
uc
h v
eg
eta
tive
s N
erv
en
syst
em
od
er
Ve
ge
tativ
um
ge
na
nn
t).
Da
s A
NS
ste
ue
rt in
fo
rm v
on
Re
ge
lkre
ise
n d
ie le
be
nsw
ich
tige
n O
rga
nfu
nkt
ion
en
wie
A
tmu
ng
, K
reis
lau
f,
Sto
ffw
ec
hse
l, Bl
utd
ruc
k,
Salz
- u
nd
W
ass
erh
au
sha
lt so
wie
d
ie
Sexu
alfu
nkt
ion
en
.
Gru
nd
sätz
lich
inte
ress
iert
fü
r d
ie B
etr
ac
htu
ng
swe
ise
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t n
ur
die
St
eu
eru
ng
sfu
nkt
ion
vo
n S
ymp
ath
iku
s u
nd
Pa
rasy
mp
ath
iku
s (a
uc
h V
ag
us
ge
na
nn
t).
Sym
pa
thik
us
un
d P
ara
sym
pa
thik
us
bild
en
die
Ha
up
tan
teile
de
s A
NS
un
d w
irke
n
me
iste
ns
an
tag
on
istis
ch
zu
ein
an
de
r. D
ie F
un
ktio
n v
on
Sym
pa
thik
us
ist
vorw
ieg
en
d
akt
ivie
ren
d u
nd
au
f Le
istu
ng
un
d E
ne
rgie
be
reits
tellu
ng
au
sge
rich
tet
(erg
otr
op
) (9
2).
De
r P
ara
sym
pa
thik
us
hin
ge
ge
n i
st a
uf
Erh
olu
ng
, A
ufb
au
un
d E
ne
rgie
spe
ich
eru
ng
a
usg
eric
hte
t (t
rop
ho
tro
p).
U
m
de
n
Org
an
ism
us
in
ein
em
G
leic
hg
ew
ich
t (H
om
öo
sta
se)
zu
ha
lten
, m
üss
en
Sy
mp
ath
iku
s u
nd
P
ara
sym
pa
thik
us
in
ein
em
G
leic
hg
ew
ich
t st
eh
en
(V
eg
eta
tive
Ba
lan
ce
) (9
4).
Best
eh
t lä
ng
erf
ristig
e
in
Un
gle
ich
ge
wic
ht,
so
re
sulti
ere
n d
ara
us
ge
sun
dh
eitl
ich
e R
isik
en
un
d S
töru
ng
en
de
r O
rga
nfu
nkt
ion
en
.
HRV
- G
run
dla
ge
n
7
Da
s A
uto
no
me
Ne
rve
nsy
ste
m r
eg
ulie
rt j
en
e F
un
ktio
ne
n,
au
f d
ie w
ir w
ille
ntli
ch
nu
r se
hr
be
din
gt
Ein
fluss
ne
hm
en
kö
nn
en
. Es
stim
mt
die
Sys
tem
e d
er
Ve
rso
rgu
ng
un
d
de
r En
tso
rgu
ng
au
fein
an
de
r a
b u
nd
so
rgt
für
ein
ge
ord
ne
tes
Zusa
mm
en
wirk
en
. D
ad
urc
h
we
rde
n
die
ve
rsc
hie
de
ne
n
Fun
ktio
nsk
reis
e
koo
rdin
iert
u
nd
zu
e
ine
r le
istu
ng
sfä
hig
en
Ga
nzh
eit
zusa
mm
en
ge
fass
t. D
as
AN
S re
gu
liert
un
ter a
nd
ere
m:
• H
erz
tätig
keit,
Blu
tdru
ck,
He
rzkr
eis
lau
fsys
tem
,
• A
tem
tiefe
un
d A
tem
fre
qu
en
z,
• T
he
rmo
reg
ula
tion
,
• D
rüse
nse
kre
tion
(z.
B. S
pe
ich
el u
nd
Ve
rda
uu
ng
ssä
fte
) u
nd
• M
ag
en
- u
nd
Da
rmm
oto
rik, s
ow
ie B
lase
ne
ntle
eru
ng
.
Un
s in
tere
ssie
rt v
or
alle
m d
as
He
rz-K
reis
lau
fsys
tem
, d
en
n e
s ve
rso
rgt
alle
Org
an
e d
es
me
nsc
hlic
he
n O
rga
nis
mu
s m
it Sa
ue
rsto
ff u
nd
Nä
hrs
toff
en
, ve
rbin
de
t si
e d
urc
h d
en
Bl
utk
reis
lau
f u
nd
erm
ög
lich
t d
en
Tra
nsp
ort
vo
n B
ote
nst
off
en
. D
er
Org
an
ism
us
wird
b
ei
Stre
ss b
eso
nd
ers
be
an
spru
ch
t, d
ies
füh
rt z
u e
ine
r w
eitg
eh
en
de
n B
ela
stu
ng
de
s H
erz
-Kre
isla
ufs
yste
ms
un
d f
üh
rt,
zu e
ine
r V
erä
nd
eru
ng
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t. D
a
die
se
Va
riab
ilitä
t a
us
de
r R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s A
uto
no
me
n
Ne
rve
nsy
ste
ms
en
tsp
ring
t, l
ass
en
sic
h b
ere
its f
rüh
zeiti
g R
eg
ula
tion
sstö
run
ge
n d
es
Org
an
ism
us
au
s d
er V
erä
nd
eru
ng
de
r He
rzra
ten
varia
bili
tät
erk
en
ne
n.
Wa
rum
ka
nn
ma
n a
us
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t a
uf
da
s A
uto
nom
e
Ne
rve
nsys
tem
sc
hlie
ßen?
D
ie z
we
i fü
r u
nse
re A
rbe
it w
ich
tige
n T
eile
de
s A
uto
no
me
n N
erv
en
syst
em
s si
nd
de
r Sy
mp
ath
iku
s –
zust
än
dig
fü
r d
ie
Akt
ivie
run
g
un
d
Leis
tun
gse
rhö
hu
ng
, u
nd
a
nta
go
nis
tisc
h d
azu
de
r P
ara
sym
pa
thik
us
– zu
stä
nd
ig f
ür
die
Re
du
ktio
n d
er
Leis
tun
g
un
d E
nts
pa
nn
un
g v
on
Kö
rpe
rfu
nkt
ion
en
. D
ie W
irku
ng
de
s Sy
mp
ath
iku
s e
nts
pric
ht
de
m P
rinzi
p „
figh
t a
nd
flig
ht“
, d
ie d
es
Pa
rasy
mp
ath
iku
s im
Ge
ge
nsa
tz d
azu
„re
st
an
d d
ige
st“.
Die
ses
an
tag
on
istis
ch
e P
rinzi
p g
ilt a
lso
fü
r d
as
He
rz u
nd
die
Ste
ue
run
g
de
s H
erz
sch
lag
es
im g
leic
he
n S
inn
e.
Die
intr
insi
sch
e H
erz
fre
qu
en
z –
un
be
ein
fluss
t vo
n ä
uße
ren
Re
ize
n -
be
trä
gt
un
ge
fäh
r 10
0 b
pm
. D
iese
H
erz
fre
qu
en
z e
nts
teh
t im
Si
nu
skn
ote
n
von
sc
hrit
tma
ch
erk
om
pe
ten
ten
Ze
llen
d
es
He
rzre
izle
itun
gss
yste
ms.
D
urc
h
die
A
nko
pp
elu
ng
de
s H
erz
en
s a
n d
as
Au
ton
om
e N
erv
en
syst
em
wird
de
r H
erz
sch
lag
kö
rpe
r-
un
d
situ
atio
nsa
dä
qu
at
üb
er
da
s H
erz
he
mm
un
gsz
en
tru
m
im
Sta
mm
hirn
g
est
eu
ert
. In
Ru
he
wird
die
He
rzfr
eq
ue
nz
du
rch
de
n ü
be
rwie
ge
nd
en
Ein
fluss
de
s P
ara
sym
pa
thik
us,
au
f e
twa
70
bp
m g
ezü
ge
lt.
A
uße
rde
m w
ird d
as
Au
ton
om
e N
erv
en
syst
em
au
ch
du
rch
da
s Li
mb
isc
he
Sys
tem
w
ese
ntli
ch
be
ein
fluss
t. D
as
im H
ypo
tha
lam
us
be
find
lich
Lim
bis
ch
e S
yste
m,
ist
für
da
s Em
pfin
de
n
von
Em
otio
ne
n
un
d
Ge
füh
len
u
nd
Be
we
rte
n
üb
er
Ge
falle
n
un
d
Nic
htg
efa
llen
ve
ran
two
rtlic
h.
Vo
n ih
m w
erd
en
au
ch
die
hu
mo
rale
n R
ea
ktio
ne
n d
es
Org
an
ism
us
üb
er d
as
Ho
rmo
nsy
ste
m b
est
imm
t.
HRV
- G
run
dla
ge
n
8
Im A
NS
wird
an
de
n p
ost
ga
ng
lion
äre
n S
yna
pse
n u
nte
rsc
hie
dlic
he
bio
ge
ne
Am
ine
fr
eig
ese
tzt;
im s
ymp
ath
isc
he
n A
st d
as
No
rad
ren
alin
, im
pa
rasy
mp
ath
isc
he
n A
st d
as
Ac
ety
lch
olin
. D
as
Ac
ety
lch
olin
wird
du
rch
ein
En
zym
, d
ie A
ce
tylc
ho
line
ste
rase
, se
hr
sch
ne
ll im
syn
ap
tisc
he
n S
pa
lt a
bg
eb
au
t. D
am
it w
ird d
ie S
yna
pse
wie
de
r fü
r w
eite
re
Sig
na
lüb
ert
rag
un
ge
n.
Da
s N
ora
dre
na
lin
hin
ge
ge
n
wird
d
urc
h
die
W
ied
era
ufn
ah
me
(r
eu
pta
ke)
in
die
p
räsy
na
ptis
ch
e
Me
mb
ran
rü
ckg
efü
hrt
. D
iese
r V
org
an
g
de
s re
up
take
s d
au
ert
e
ind
eu
tig l
än
ge
r a
ls d
er
en
zym
atis
ch
e A
bb
au
de
s A
ce
tylc
ho
lins.
De
sha
lb l
au
fen
a
uc
h a
lle V
erä
nd
eru
ng
en
vo
n V
aria
ble
n,
die
du
rch
de
n P
ara
sym
pa
thik
us
verm
itte
lt w
erd
en
vie
l sc
hn
elle
r ab
, als
die
, die
du
rch
de
n S
ymp
ath
iku
s ve
rmitt
elt
we
rde
n.
Um
je
tzt
de
n n
äc
hst
en
Ge
da
nke
nsc
hrit
t ve
rste
he
n z
u k
ön
ne
n m
uss
no
ch
ma
ls d
er
Un
ters
ch
ied
zw
isc
he
n H
erz
rate
un
d H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t in
de
n V
ord
erg
run
d g
est
ellt
w
erd
en
. Be
i d
er
He
rzra
te
ge
ht
es
um
d
ie
Ve
rän
de
run
g
de
r H
erz
fre
qu
en
z im
Ze
itab
lau
f (z
um
Be
isp
iel
Erh
öh
un
g
du
rch
kö
rpe
rlic
he
Be
we
gu
ng
).
Die
H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t je
do
ch
e
nts
teh
t d
urc
h
die
ze
itlic
he
V
erä
nd
eru
ng
d
er
He
rzsc
hlä
ge
zu
ein
an
de
r u
nd
d
iese
V
erä
nd
eru
ng
en
kö
nn
en
d
urc
h
die
u
nte
rsc
hie
dlic
hst
en
ph
ysis
ch
en
od
er
psy
ch
isc
he
n S
itua
tion
en
zu
sta
nd
e k
om
me
n.
Die
Üb
ert
rag
un
g d
iese
r A
ktio
ne
n a
uf
de
n H
erz
sch
lag
erf
olg
t e
be
n ü
be
r d
as
sch
on
so
oft
erw
äh
nte
Au
ton
om
e N
erv
en
syst
em
üb
er d
as
He
rzh
em
mu
ng
sze
ntr
um
. D
ah
er
ist
es
mö
glic
h,
du
rch
die
ge
na
ue
An
aly
se d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
mitt
els
fr
eq
ue
nzt
ec
hn
isc
he
r R
ec
he
np
rog
ram
me
, d
en
A
ktiv
itäts
zust
an
d
de
s A
NS
da
rzu
ste
llen
. W
erd
en
n
un
a
us
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t m
itte
ls
Fre
qu
en
zan
aly
se
die
A
nte
ile
ho
ch
fre
qu
en
ter
bzw
. n
ied
rigfr
eq
ue
nte
r Sc
hw
ing
un
gsa
nte
ile
he
rau
sge
rec
hn
et,
so
g
ela
ng
t m
an
zu
ein
er
Un
ters
ch
eid
un
g v
on
Pa
rasy
mp
ath
iku
s u
nd
Sym
pa
thik
us.
Wie
o
be
n a
ufg
eze
igt
wu
rde
, b
est
eh
en
hin
sic
htli
ch
de
r En
tfe
rnu
ng
de
r Bo
ten
sto
ffe
au
s d
em
sy
na
ptis
ch
en
Sp
alt
un
ters
ch
ied
lich
e
Ge
sch
win
dig
keite
n.
Beim
P
ara
sym
pa
thik
us
wird
da
s A
ce
tylc
ho
lin s
eh
r sc
hn
ell
en
zym
atis
ch
ab
ge
ba
ut,
be
im
Sym
pa
thik
us
hin
ge
ge
n
wird
d
as
No
rad
ren
alin
in
d
ie
prä
syn
ap
tisc
he
M
em
bra
n
rüc
kge
füh
rt, w
as
en
tsp
rec
he
nd
lan
gsa
me
r erf
olg
t.
Die
s fü
hrt
fr
eq
ue
nza
na
lytis
ch
zu
e
ine
r m
ath
em
atis
ch
en
U
nte
rsc
he
idu
ng
in
ve
rsc
hie
de
ne
Fr
eq
ue
nzb
än
de
r, d
ie
die
Zu
ord
nu
ng
zu
Sy
mp
ath
iku
s u
nd
P
ara
sym
pa
thik
us
erla
ub
t:
De
m
Sym
pa
thik
us
we
rde
n
die
n
ied
rigfr
eq
ue
nte
n,
als
o
lan
gsa
me
n
Sch
win
gu
ng
san
teile
(U
VLF
, V
LF,
LF)
de
r H
RV
zu
ge
rec
hn
et.
Wie
vo
rhin
erw
äh
nt
ge
ht
de
r re
up
take
vo
n
No
rad
ren
alin
in
d
ie
prä
syn
ap
tisc
he
M
em
bra
n
be
i d
er
Sig
na
lüb
ert
rag
un
g re
lativ
lan
gsa
m v
or s
ich
. D
em
P
ara
sym
pa
thik
us
we
rde
n
die
h
oc
hfr
eq
ue
nte
n
Sch
win
gu
ng
san
teile
(H
F)
zug
eo
rdn
et,
da
die
ho
he
Fre
qu
en
z d
urc
h d
en
ra
sch
en
Ab
ba
u d
es
Ac
ety
lch
olin
s d
urc
h d
ie A
ce
tylc
ho
line
ste
rase
in d
er S
yna
pse
be
wirk
t w
ird.
Da
mit
ist
es
mö
glic
h
au
s d
er
Fre
qu
en
zan
aly
se
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t d
urc
h
Un
ters
ch
eid
un
g
de
r Fr
eq
ue
nzb
än
de
r a
uf
die
A
ktiv
ieru
ng
d
es
Au
ton
om
en
N
erv
en
syst
em
s zu
sc
hlie
ßen
. D
ies
ste
llt e
ine
de
r w
ese
ntli
ch
en
Err
un
ge
nsc
ha
fte
n i
n
de
r En
twic
klu
ng
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t d
ar
un
d w
urd
e b
ere
its in
de
n 9
0er
Jah
ren
w
isse
nsc
ha
ftlic
h u
nte
rsu
ch
t u
nd
in a
llge
me
in d
efin
iert
en
Sta
nd
ard
s fe
stg
ele
gt
(30)
.
HRV
- G
run
dla
ge
n
9
Urs
pru
ng u
nd E
ntw
ickl
ung
de
r He
rzra
tenv
aria
bili
tät
Bere
its i
m 3
. Ja
hrh
un
de
rt n
ac
h C
hris
tus
wu
rde
de
r Zu
sam
me
nh
an
g z
wis
ch
en
de
m
Ge
sun
dh
eits
zust
an
d u
nd
de
r V
aria
bili
tät
de
r H
erz
fre
qu
en
z d
urc
h d
en
ch
ine
sisc
he
n
Arz
t W
an
g
Shu
-Ho
fe
stg
est
ellt
. Er
a
na
lysi
ert
e
vers
ch
ied
en
e
Pu
lsty
pe
n
un
d
pro
gn
ost
izie
rte
: "W
en
n d
er
He
rzsc
hla
g s
o r
eg
elm
äßi
g w
ie d
as
Klo
pfe
n d
es
Spe
ch
ts
od
er
da
s Tr
öp
feln
de
s R
eg
en
s a
uf
de
m D
ac
h w
ird,
wird
de
r P
atie
nt
inn
erh
alb
vo
n
vie
r Ta
ge
n s
terb
en
."[3
0].
Die
HR
V-A
na
lyse
wu
rde
In d
er m
od
ern
en
Me
diz
in A
nfa
ng
de
r 60-
ige
r Ja
hre
zu
nä
ch
st
in
de
r G
eb
urt
shilf
e
ein
ge
setz
t,
um
m
ög
lich
e
hyp
oxi
sch
e
Zust
än
de
d
es
Fötu
s re
ch
tze
itig
zu
dia
gn
ost
izie
ren
[22
]. D
ie k
linis
ch
e R
ele
van
z w
urd
e e
rstm
als
vo
n E
dw
ard
H
. H
on
un
d S
.T.
Lee
196
3 [3
8, 3
9] a
ufg
est
ellt
, a
ls s
ie f
est
ste
llte
n,
da
ss b
ei
feta
len
, in
tra
ute
rine
n
Stre
sssi
tua
tion
en
V
erä
nd
eru
ng
en
d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
zu
be
ob
ac
hte
n w
are
n, e
he
no
ch
die
He
rzfr
eq
ue
nz
de
s Fö
tus
Ve
rän
de
run
ge
n z
eig
te.
Gru
ndla
ge
und
allg
em
ein
er S
tand
ard
zur
Me
ssun
g d
er H
RV
Seit
End
e d
er
80-ig
er
Jah
re h
at
die
HR
V-M
ess
un
g i
n d
er
Dia
gn
ose
un
d P
rog
no
se
vers
ch
ied
en
er
Erkr
an
kun
ge
n z
un
eh
me
nd
an
Be
de
utu
ng
ge
wo
nn
en
. V
ers
ch
ied
en
e
Stu
die
n
verla
ng
ten
je
do
ch
n
ac
h
ein
er
Ve
rgle
ich
ba
rke
it in
d
en
A
nw
en
du
ng
sme
tho
de
n d
er
HR
V.
Au
f Ba
sis
de
r A
rbe
iten
vo
n A
kelro
d e
t a
l. 19
81,
1985
[36
, 37
] u
nd
Po
me
ran
z e
t a
l. 19
85 [
45],
Ma
lik e
t a
l 198
9 [4
4],
Kle
ige
r e
t a
l. 19
91
[43]
en
twic
kelte
sic
h d
ie D
efin
itio
n e
ine
s a
llge
me
ine
n S
tan
da
rds
de
r zu
r G
run
dla
ge
d
er
Me
ssu
ng
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t w
eltw
eit
an
erk
an
nt
wu
rde
. 19
96 p
ub
lizie
rte
d
ie T
ask
-Fo
rce
de
r „E
uro
pe
an
So
cie
ty o
f C
ard
iolo
gy“
un
d d
er
„No
rth
Am
eric
an
So
cie
ty
of
Pa
cin
g
an
d
Ele
ctr
op
hys
iolo
gy“
R
ich
tlin
ien
zu
r M
ess
un
g
un
d
ph
ysio
log
isc
he
n I
nte
rpre
tatio
n d
er
He
rzfr
eq
ue
nzv
aria
bili
tät
[30]
, m
it Sc
hw
erp
un
kt
au
f d
en
Ei
nflu
ss
de
r sy
mp
ath
isc
he
n
un
d
pa
rasy
mp
ath
isc
he
n
Akt
ivitä
t a
uf
die
H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t. E
ine
ne
ue
Me
tho
de
zu
r Be
rec
hn
un
g d
er
pa
rasy
mp
ath
isc
he
n
Akt
ivitä
t (lo
g R
SA)
wu
rde
in „
Bio
log
ica
l Psy
ch
iatr
y“ [
34]
vorg
est
ellt
. Be
reits
19
93
bis
19
95
ha
t si
ch
in
Ö
ste
rre
ich
d
ie
Arb
eit
von
Th
om
as
Nie
de
rl (D
iplo
ma
rbe
it 19
95:
Entw
ickl
un
g
von
So
ftw
are
-Sys
tem
en
zu
r D
ate
na
na
lyse
p
hys
iolo
gis
ch
er
Me
ssd
ate
n
im
Ra
hm
en
d
es
We
ltra
um
pro
jekt
es
„RLF
“ (R
uss
ian
Lo
ng
term
Flig
ht)
) m
it d
er
Bere
ch
nu
ng
de
r Zu
sam
me
nh
än
ge
vo
n P
uls
we
lle,
EKG
un
d
Ate
mrh
yth
mik
b
esc
hä
ftig
t.
Die
d
am
it ve
rbu
nd
en
e
tec
hn
isc
he
En
twic
klu
ng
d
es
KY
MO
-Me
ssg
erä
tes
spe
zie
ll fü
r d
ie
russ
isc
he
W
eltr
au
m-M
issi
on
M
IR,
be
i d
er
de
r ö
ste
rre
ich
isc
he
Au
stro
na
ut
Fra
nz
Vie
hb
öc
k te
ilna
hm
un
d e
nts
pre
ch
en
d w
äh
ren
d
de
r R
eis
e
ins
All
ge
me
sse
n
wu
rde
, w
ar
Au
sga
ng
spu
nkt
fü
r d
ie
öst
err
eic
his
ch
e
Entw
ickl
un
g d
er T
ec
hn
olo
gie
n z
ur M
ess
un
g d
er H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t.
In d
en
we
iterf
üh
ren
de
n F
ors
ch
un
ge
n d
er
Gra
zer
Gru
pp
e u
m D
r. M
axi
mili
an
Mo
ser
wu
rde
a
uf
Basi
s d
er
Gru
nd
lag
en
d
er
Task
-Fo
rce
, d
ie
De
finiti
on
d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
als
nic
htin
vasi
ves
Dia
gn
ose
verf
ah
ren
en
twic
kelt.
Sp
ezi
ell
die
D
ars
tellu
ng
d
es
Po
we
r-Sp
ekt
rum
s d
er
Fre
qu
en
zan
aly
se,
ab
er
au
ch
d
ie
Sic
htb
arm
ac
hu
ng
de
s A
uto
no
me
n N
erv
en
syst
em
s w
ar
da
s b
evo
rzu
gte
Zie
l d
iese
r G
rup
pe
. Mo
ser e
t. a
l. [3
1, 3
2, 3
3, 3
4].
HRV
- G
run
dla
ge
n
10
Zur
Ve
rbre
itun
g u
nd
klin
isc
he
n b
zw.
the
rap
eu
tisc
he
n A
nw
en
du
ng
un
d r
eg
ion
ale
n
Ve
rfü
gb
ark
eit
de
r M
eth
od
e z
ur
Me
ssu
ng
un
d In
terp
reta
tion
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t w
urd
e 2
001
die
HR
V E
ntw
ickl
un
gs-
un
d V
ert
rieb
sge
sells
ch
aft
vo
n G
esc
hä
ftsf
üh
rer
MM
ag
. P
ete
r H
au
sch
ild g
eg
rün
de
t. Z
iel w
ar
es
ein
kle
ine
s, t
rag
ba
res
EKG
-Me
ssg
erä
t m
it m
ög
lich
st g
en
au
er
Au
flösu
ng
de
r EK
G-S
ign
ale
un
d e
ine
inte
rna
tion
al v
erf
üg
ba
re
Mö
glic
hke
it e
ine
d
ate
nb
an
kba
sie
rte
A
usw
ert
un
gs-
tec
hn
olo
gie
fü
r H
RV
zu
e
ntw
icke
ln.
Die
En
twic
klu
ng
de
s H
RV
-Me
ssg
erä
tes
– H
ea
rtM
an
– w
ar
2002
ab
ge
sch
loss
en
un
d
die
Inte
rne
t-b
asi
ert
e A
usw
ert
un
gst
ec
hn
olo
gie
erm
ög
lich
te a
b d
iese
m Z
eitp
un
kt d
ie
we
ltwe
ite
Ve
rfü
gb
ark
eit
de
r M
eth
od
e
von
H
RV
. G
leic
hze
itig
w
urd
e
die
vo
n
Joa
nn
eu
m
Re
sse
arc
h
lize
nsi
ert
e
Entw
ickl
un
g
de
r D
ars
tellu
ng
d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
in F
orm
de
s „A
uto
Ch
ron
en
Bild
es“
we
itere
ntw
icke
lt, u
m d
en
A
nfo
rde
run
ge
n d
er I
nte
rne
t-V
erf
üg
ba
rke
it zu
ge
nü
ge
n.
Ge
ge
n
End
e
de
r 19
90e
r Ja
hre
e
nts
tan
de
n
2 u
nte
rsc
hie
dlic
he
Sc
hu
len
, d
ie
He
rzra
ten
varia
bili
tät
psy
sio
log
isc
h u
nd
me
diz
inis
ch
zu
eta
blie
ren
. D
ie e
ine
Ric
htu
ng
w
urd
e v
on
de
r H
arw
ard
Me
dic
al S
ch
oo
l du
rch
Ary
L.
Go
ldb
erg
er
et.
al.
[40,
41,
42]
ve
rtre
ten
. A
usg
eh
en
d
von
sy
ste
mth
eo
retis
ch
en
A
rbe
iten
, d
en
A
rbe
iten
vo
n
No
be
lpre
istr
äg
er
Ilya
Prig
og
ine
zu
r A
na
lyse
dis
sip
ativ
er
Stru
ktu
ren
un
d d
en
Arb
eite
n
zur
Ch
ao
sth
eo
rie z
ur
Inte
rpre
tatio
n v
on
fra
kta
len
Stu
ktu
ren
, K
om
ple
xitä
t u
nd
Re
ge
ln
de
s „D
ete
rmin
istis
ch
en
C
ha
os“
, w
urd
en
e
rstm
als
A
na
lyse
n
da
rge
ste
llt,
die
d
en
Zu
sam
me
nb
ruc
h
de
r fr
akt
ale
n
Sta
bili
tät
be
i Su
dd
en
-De
ath
-Syn
dro
me
n
be
sch
rieb
en
. D
ie z
we
ite S
ch
ule
en
tsp
ring
t d
em
Kre
is d
er
Ch
ron
oBi
olo
gie
um
Gu
nte
r H
ilde
bra
nd
t u
nd
Th
om
as
Ke
nn
er,
die
die
ph
ysio
log
isc
he
Rh
yth
mik
de
r O
rga
ne
de
s K
örp
ers
im
Ta
ge
sab
lau
f in
d
as
Zen
tru
m
de
r Be
tra
ch
tun
g
ste
llte
n
[32,
33]
Au
f Ba
sis
de
r c
hro
no
bio
log
isc
he
n
Inte
rpre
tatio
n
de
r R
hyt
hm
en
d
es
me
nsc
hlic
he
n
Org
an
ism
us
erz
ielte
m
an
d
urc
h
die
En
twic
klu
ng
d
er
Sic
htb
arm
ac
hu
ng
d
er
Kö
rpe
rrh
yth
me
n
mitt
els
de
s A
uto
Ch
ron
en
Bild
es
au
f Ba
sis
de
r H
RV
ein
en
du
rch
sch
lag
en
de
n E
rfo
lg.
Nic
ht
nu
r d
ie T
ag
esr
hyt
hm
ik v
on
Wa
ch
un
d S
ch
lafp
ha
sen
ko
nn
ten
exa
kt a
bg
eb
ilde
t w
erd
en
, se
lbst
die
Sc
hla
fstr
ukt
ur
ge
me
sse
n d
urc
h d
ie H
RV
en
tsp
rich
t e
ind
eu
tig d
en
Sc
hla
flab
orm
ess
un
ge
n m
itte
ls E
EG.
Sc
hla
flab
orm
ess
un
ge
n V
erg
leic
h E
EG -
HR
V
HRV
- G
run
dla
ge
n
11
W
as
zu Z
eite
n H
ilde
bra
nd
ts n
ur
du
rch
mü
hsa
me
hä
nd
isc
he
Au
fze
ich
nu
ng
en
– z
.B.
de
r Bl
utd
ruc
krh
yth
mik
– i
m T
ag
esv
erla
uf
ge
me
sse
n w
erd
en
mu
sste
, ko
nn
te n
un
in
e
infa
ch
er
We
ise
du
rch
Me
ssu
ng
de
r H
RV
mitt
els
de
s H
ea
rtM
an
in
de
r D
ars
tellu
ng
d
es
Au
toC
hro
ne
n B
ilde
s a
ufg
eze
igt
we
rde
n.
Da
mit
erla
ng
te
die
C
hro
no
bio
log
ie
als
R
hyt
hm
usf
ors
ch
un
g
de
s m
en
sch
lich
en
O
rga
nis
mu
s a
usg
eh
en
d v
on
de
r G
raze
r G
rup
pe
du
rch
die
Te
ch
no
log
ien
vo
n H
RV
w
eitr
eic
he
nd
e B
ed
eu
tun
g.
Die
In
terp
reta
tion
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t d
urc
h d
ie
Sic
htb
arm
ac
hu
ng
de
r R
hyt
hm
ik d
er
ph
ysio
log
isc
he
n P
roze
sse
wu
rde
so
zu
r Ba
sis
vie
ler w
eite
rer A
nw
en
du
ng
en
. Ei
ne
r d
er
wic
htig
en
Be
reic
he
je
nse
its
von
kl
inis
ch
er
un
d
the
rap
eu
tisc
he
r A
nw
en
du
ng
en
is
t d
ie
be
trie
blic
he
G
esu
nd
he
itsvo
rso
rge
u
nd
A
rbe
itssi
ch
erh
eit.
Be
reits
19
99
wu
rde
in
d
er
von
d
er
Allg
em
ein
en
U
nfa
llve
rsic
he
run
gsa
nst
alt
Öst
err
eic
hs
(AU
VA
) fin
an
zie
rte
n „
Bau
-Fit“
Stu
die
du
rch
Mo
ser
et.
al.
au
fge
zeig
t, d
ass
a
uf
de
r Ba
sis
von
H
RV
-Me
ssu
ng
en
u
nd
e
nts
pre
ch
en
d
reg
elm
äßi
g
„rh
yth
mis
iere
nd
en
“ In
terv
en
tion
en
im
Un
tern
eh
me
n,
Feh
lze
iten
un
d A
rbe
itsu
nfä
lle
von
Mita
rbe
itern
de
utli
ch
re
du
zie
rt w
erd
en
kö
nn
en
(Ba
u-F
it, 1
999)
. W
eite
re S
tud
ien
fo
lgte
n
in
de
n
Bere
ich
en
Sp
itäle
r (P
fleg
e-F
it),
Sch
ule
n,
Wa
lda
rbe
iter
(Ha
rve
ste
r-Fa
hre
r) u
nd
an
de
ren
. V
on
de
r D
eu
tsc
he
n G
ese
llsc
ha
ft f
ür
Arb
eits
me
diz
in u
nd
Um
we
ltme
diz
in e
.V.
wird
in
de
r a
rbe
itsm
ed
izin
isc
he
Le
itlin
ie
die
„H
erz
rhyt
hm
usa
na
lyse
“ (H
RV
) in
d
er
Arb
eits
me
diz
in
ge
na
u
de
finie
rt
un
d
als
G
run
dla
ge
fü
r d
ie
An
we
nd
un
g
im
arb
eits
me
diz
inis
ch
en
Be
reic
h
wie
a
uc
h
de
r b
etr
ieb
lich
en
G
esu
nd
he
itsfö
rde
run
g
em
pfo
hle
n.
Gle
ich
zeiti
g w
urd
en
au
ch
inte
rna
tion
al e
ine
Vie
lza
hl v
on
Stu
die
n p
ub
lizie
rt,
die
da
s In
stru
me
nt
de
r M
ess
un
g d
er
He
rzra
ten
varia
bili
tät
zu d
en
ve
rsc
hie
de
nst
en
Th
em
en
b
eh
an
de
ln. D
ie A
nza
hl d
er P
ub
lika
tion
en
in d
en
ren
om
mie
rte
n J
ou
rna
len
na
hm
un
d
nim
mt
be
stä
nd
ig z
u.
In d
er
Gra
fik z
eig
t si
ch
de
utli
ch
de
r A
nst
ieg
de
r P
ub
lika
tion
en
zu
HR
V n
ac
h d
er
Form
ulie
run
g d
er
Gru
nd
lag
en
un
d S
tan
da
rds
du
rch
die
Ta
sk-F
orc
e 1
996.
Ein
we
itere
r
HRV
- G
run
dla
ge
n
12
sta
rke
r A
nst
ieg
erf
olg
te 2
009
de
r ve
rmu
tlic
h w
ied
er
von
de
r A
nza
hl d
er
Arb
eite
n z
u
die
sem
Th
em
a 2
012
üb
ert
roff
en
wird
.
Wis
sen
sch
aftl
ich
e A
rtik
el z
ur
HRV
(M
ed
line
: HR
V+
Zusa
tz, C
ore
Clin
ica
l Jo
urn
als
) •
hrv
he
art
•
hrv
he
art
rate
va
riab
ility
•
hrv
bio
fee
db
ac
k •
hrv
str
ess
•
hrv
an
aly
sis
• h
rv re
vie
w
• h
rv d
ep
ress
ion
•
hrv
exe
rcis
e
• h
rv s
tre
ssm
an
ag
em
en
t •
hrv
sle
ep
•
hrv
dia
be
tes
• h
rv t
rain
ing
•
hrv
ku
bio
s •
hrv
ob
esi
ty
Ein
Au
szu
g a
us
rele
van
ten
Th
em
en
ist
im A
nh
an
g e
rsic
htli
ch
. W
elc
he A
nwe
ndun
gsb
ere
iche
be
sitz
t die
HRV
-Ana
lyse
? Fr
ühe
rke
nnun
g u
nd P
rog
nose
In
ne
rha
lb d
er
Inte
nsi
vme
diz
in w
ird d
ie H
RV
-Me
ssu
ng
zu
r Fr
üh
erk
en
nu
ng
mö
glic
he
r K
om
plik
atio
ne
n -
wie
zu
m B
eis
pie
l d
er
Sep
sis
(ge
ne
ralis
iert
er,
leb
en
sge
fäh
rlic
he
r En
tzü
nd
un
gsz
ust
an
d
de
s g
esa
mte
n
Kö
rpe
rs)
- so
wie
a
ls
Pro
gn
ose
fakt
or
na
ch
Er
kra
nku
ng
ein
ge
setz
t [4
, 9,
19]
. Ei
ne
n Z
usa
mm
en
ha
ng
zw
isc
he
n v
ers
ch
ied
en
en
su
bkl
inis
ch
en
(n
oc
h n
ich
t vo
ll a
usg
eb
roc
he
ne
n)
Erkr
an
kun
ge
n u
nd
ein
er
red
uzi
ert
en
H
RV
ko
nn
te b
ei
son
st h
erz
ge
sun
de
n P
ers
on
en
na
ch
ge
wie
sen
we
rde
n.
Es l
ieß
sic
h
ein
st
ark
er
ne
ga
tive
r Zu
sam
me
nh
an
g
zwis
ch
en
d
er
Hö
he
d
er
HR
V
un
d
de
r Le
uko
zyte
na
nza
hl i
m B
lut
na
ch
we
ise
n [
21].
Die
s is
t in
sofe
rn in
tere
ssa
nt,
da
ve
rmu
tet
wird
, d
ass
län
ge
r a
nd
au
ern
de
en
tzü
nd
lich
e P
roze
sse
im K
örp
er
die
En
tste
hu
ng
vo
n
He
rze
rkra
nku
ng
en
be
gü
nst
ige
n.
Es b
est
eh
t d
ah
er
ein
gro
ßes
Inte
ress
e d
ara
n,
sch
on
im
Vo
rwe
ge
Pa
ram
ete
r m
ess
en
zu
kö
nn
en
, d
ie e
ntz
ün
dlic
he
Ve
rän
de
run
ge
n i
m
Kö
rpe
r a
nze
ige
n,
um
fr
üh
zeiti
g
sin
nvo
lle
prä
ven
tive
o
de
r th
era
pe
utis
ch
e
Ma
ßna
hm
en
e
inle
iten
zu
kö
nn
en
. H
ier
kan
n
du
rch
d
ie
Me
ssu
ng
d
er
HR
V
ein
e
we
rtvo
lle
Info
rma
tion
g
ew
on
ne
n
we
rde
n.
Da
rüb
er
hin
au
s ko
nn
te
eb
en
so
be
i H
oc
hris
iko
pa
tien
ten
e
ine
r H
erz
-Kre
isla
uf-
Erkr
an
kun
g
ne
be
n
an
de
ren
En
tzü
nd
un
gsm
ark
ern
(A
nst
ieg
vo
n
Inte
rleu
kin
-6,
CR
P)
ein
e
verr
ing
ert
e
HR
V
fest
ge
ste
llt w
erd
en
[3]
. A
uc
h
na
ch
d
em
A
uft
rete
n
ein
er
He
rze
rkra
nku
ng
lie
fert
d
ie
Me
ssu
ng
d
er
HR
V
we
rtvo
lle H
inw
eis
e.
Wä
hre
nd
de
r R
eh
ab
ilita
tion
vo
n H
erz
-Kre
isla
uf-
Pa
tien
ten
ze
igte
HRV
- G
run
dla
ge
n
13
sic
h z
um
Be
isp
iel b
ei P
ost
infa
rkt-
Pa
tien
ten
ein
de
utli
ch
erh
öh
tes
Mo
rta
litä
tsris
iko
be
i V
orli
eg
en
ein
er
ein
ge
sch
rän
kte
r H
RV
im
Ve
rgle
ich
zu
Pa
tien
ten
mit
no
rma
ler
HR
V
[12,
13,
15,
25,
30]
. Ei
ne
Ris
iko
stra
tifiz
ieru
ng
sc
he
int
som
it fü
r d
as
Au
ftre
ten
ein
es
Re
infa
rkte
s a
nh
an
d d
er
HR
V-A
na
lyse
mö
glic
h z
u s
ein
. Eb
en
falls
ko
nn
te e
in p
osi
tive
r Zu
sam
me
nh
an
g i
n B
ezu
g a
uf
de
n p
lötz
lich
en
He
rzto
d n
ac
hg
ew
iese
n w
erd
en
[12
, 30
, 34]
.
Dia
gno
se
De
s W
eite
ren
wird
die
HR
V z
ur
Dia
gn
ost
ik d
er
dia
be
tisc
he
n N
eu
rop
ath
ie g
en
utz
t.
Ein
e
red
uzi
ert
e
HR
V
gilt
a
ls
ein
fr
üh
zeiti
ge
s A
nze
ich
en
e
ine
r d
iab
etis
ch
en
N
eu
rop
ath
ie [
16,
28,
29,
30].
Be
i P
atie
nte
n m
it D
ep
ress
ion
en
lie
ß si
ch
ne
be
n e
ine
r e
rhö
hte
n H
erz
fre
qu
en
z e
ine
ve
rmin
de
rte
HR
V n
ac
hw
eis
en
[14
, 18
]. E
s sc
he
int
als
o,
da
ss e
ine
De
pre
ssio
n m
it e
ine
r St
öru
ng
de
r H
erz
fun
ktio
n e
inh
erg
eh
t. H
ierf
ür
spric
ht
au
ch
, d
ass
d
as
Mo
rbid
itäts
risik
o
be
züg
lich
e
ine
r H
erz
-Kre
isla
uf-
Erkr
an
kun
g
be
i D
ep
ress
ive
n i
m V
erg
leic
h z
u N
orm
alp
ers
on
en
de
utli
ch
erh
öh
t is
t. E
be
nso
we
ise
n
He
rzkr
an
ke b
ei z
usä
tzlic
he
r d
ep
ress
ive
r Er
kra
nku
ng
ein
erh
öh
tes
Ste
rbe
risik
o a
uf,
be
i p
syc
ho
the
rap
eu
tisc
he
r Be
tre
uu
ng
lie
ß si
ch
hin
ge
ge
n e
ine
de
utli
ch
e E
rhö
hu
ng
de
r H
RV
fe
stst
elle
n [
6].
Inn
erh
alb
de
r Th
era
pie
kö
nn
te d
ie H
RV
-An
aly
se d
em
na
ch
als
b
iolo
gis
ch
er
Ind
ika
tor
zur
Dia
gn
ose
ste
llun
g,
The
rap
iea
usw
ah
l un
d T
he
rap
ieko
ntr
olle
e
ing
ese
tzt
we
rde
n.
Seit
ein
ige
n J
ah
ren
fin
de
n s
ich
ve
rstä
rkte
Fo
rsc
hu
ng
sakt
ivitä
ten
be
züg
lich
de
r H
RV
im
Be
reic
h
de
r Sp
ort
me
diz
in.
Ein
Sc
hw
erp
un
kt
lieg
t d
ab
ei
au
f d
er
Klä
run
g
de
s Ei
nflu
sse
s kö
rpe
rlic
he
r A
ktiv
ität
au
f d
ie H
RV
in
Ru
he
un
d u
nte
r Be
last
un
g.
Hie
r w
ird
die
H
RV
-An
aly
se
de
rze
it zu
r Fe
stst
ellu
ng
e
ine
s m
ög
lich
en
Ü
be
rtra
inin
gsz
ust
an
ds
he
ran
ge
zog
en
[17
].
Ve
rlauf
sko
ntro
lle
Kra
nkh
eits
verlä
ufe
, w
ie a
uc
h d
er
Ein
fluss
vo
n t
he
rap
eu
tisc
he
n M
aßn
ah
me
n k
ön
ne
n
mitt
els
HR
V ü
be
rprü
ft u
nd
eva
luie
rt w
erd
en
. Die
Wirk
un
g v
on
Inte
rve
ntio
ne
n a
uf
da
s A
uto
no
me
Ne
rve
nsy
ste
m k
an
n k
urz
fris
tig e
rfo
lge
n u
nd
un
mitt
elb
ar
sic
htb
ar
we
rde
n
in
de
n
Pa
ram
ete
rn
de
r H
RV
A
na
lyse
. Lä
ng
er
an
da
ue
rnd
e
Wirk
un
ge
n
du
rch
Sy
nc
hro
nis
atio
nsp
roze
sse
erf
olg
en
in d
er
Re
ge
l in
ein
em
Ze
itin
terv
all
von
6 W
oc
he
n
bis
zu
3
Mo
na
te.
Ents
pre
ch
en
de
Er
ge
bn
isse
e
ine
r V
erla
ufs
ge
sch
ich
te
von
In
terv
en
tion
en
im R
ah
me
n d
er
ba
lne
oth
era
pe
utis
ch
en
Re
ha
bili
tatio
n f
ind
et
ma
n in
d
er A
rbe
it vo
n G
rote
, et.
al.
2008
[46
].
Da
be
i w
ird j
ed
oc
h n
ich
t n
ur
au
f d
ie V
erä
nd
eru
ng
en
de
r R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s A
uto
no
me
n
Ne
rve
nsy
ste
ms
be
da
ch
t g
en
om
me
n,
son
de
rn
die
th
era
pe
utis
ch
b
ew
irkte
Än
de
run
g i
m L
eb
en
sstil
de
s M
en
sch
en
wird
un
mitt
elb
ar
du
rch
die
24h
M
ess
un
g m
itte
ls H
RV
sic
htb
ar.
Ents
pre
ch
en
de
th
era
pe
utis
ch
e
Wirk
un
gsk
on
tro
lle
füh
rt
da
nn
u
nm
itte
lba
r zu
A
np
ass
un
gsm
ög
lich
keite
n
de
r Th
era
pie
a
ufg
run
d
de
r M
ess
erg
eb
nis
se
de
r Ev
alu
ieru
ng
sme
ssu
ng
.
HRV
- G
run
dla
ge
n
14
Wir
em
pfe
hle
n
hin
sic
htli
ch
d
es
the
rap
eu
tisc
he
n
Ab
lau
fes
ein
er
Beh
an
dlu
ng
fo
lge
nd
e S
tru
ktu
r: 1.
St
atu
serh
eb
un
g:
An
am
ne
se,
HR
V-M
ess
un
g,
Au
swe
rte
ge
sprä
ch
, Th
era
pie
pla
nu
ng
2.
Th
era
pie
3.
Th
era
pie
eva
luie
run
g: F
rag
eb
og
en
, HR
V-M
ess
un
g, A
usw
ert
eg
esp
räc
h, T
he
rap
ie
4.
The
rap
ie, E
nd
e d
er R
eh
ab
ilita
tion
bzw
. th
era
pe
utis
ch
en
Ma
ßna
hm
en
5.
W
irku
ng
sko
ntr
olle
de
r Th
era
pie
: Fra
ge
bo
ge
n, H
RV
-Me
ssu
ng
, Au
swe
rte
ge
sprä
ch
. A
ufg
run
d d
er
stru
ktu
relle
n S
yste
ma
tik d
er
Ve
rlau
fsa
na
lyse
wird
es
mö
glic
h, z
usä
tzlic
h
für
de
n
Ge
sun
dh
eits
verla
uf
ein
p
rog
no
stis
ch
es
Po
ten
zia
l fü
r zu
kün
ftig
e
Entw
ickl
un
ge
n
de
s P
atie
nte
n
au
fzu
zeig
en
. D
iese
En
twic
klu
ng
en
b
ezi
eh
en
si
ch
so
wo
hl
au
f kö
rpe
rlic
he
wie
psy
ch
isc
he
Fa
kto
ren
un
d e
rmö
glic
he
n –
au
f Ba
sis
de
r e
nts
pre
ch
en
de
n s
ozi
ale
n E
inb
ind
un
g im
Allt
ag
- g
esu
nd
he
itlic
he
Sta
bili
tät
od
er
de
n
jew
eili
ge
n T
ren
d d
er G
esu
nd
he
its-
bzw
. Kra
nkh
eits
en
twic
klu
ng
ein
zusc
hä
tze
n.
We
lche
Me
ssve
rfa
hre
n st
ehe
n zu
r V
erf
ügun
g?
Un
ters
ch
ied
en
wird
zw
isc
he
n e
ine
r K
urz
- u
nd
ein
er
Lan
gze
itan
aly
se.
Die
Me
ssu
ng
vo
n K
urz
zeiti
nte
rva
llen
– H
RV S
cre
en
ing
(Ze
itbe
reic
h v
on
30
- 60
min
) -
erm
ög
lich
t e
ine
ze
itlic
h f
lexi
ble
Be
urt
eilu
ng
de
r H
RV
mit
verg
leic
hb
ar
ge
ring
em
Au
fwa
nd
, w
as
ge
rad
e im
am
bu
lan
ten
Be
reic
h v
on
en
tsc
he
ide
nd
er
Bed
eu
tun
g is
t. In
de
r kl
inis
ch
en
A
nw
en
du
ng
fin
de
t d
erz
eit
üb
erw
ieg
en
d
ein
e
An
aly
se
de
r H
RV
d
urc
h
die
A
usw
ert
un
g ü
be
r e
in k
on
tinu
ierli
ch
au
fge
zeic
hn
ete
s 12
-h-
bzw
. 24
-h H
RV
-Me
ssu
ng
–
HRV
An
aly
se -
sta
tt.
Die
Ku
rz-
un
d L
an
gze
itva
riab
ilitä
tsm
ess
un
g i
st ä
qu
iva
len
t a
nw
en
db
ar,
da
in
ein
er
Re
ihe
vo
n
Un
ters
uc
hu
ng
en
e
ng
e
Ko
rre
latio
n
von
ve
rsc
hie
de
ne
n
Pa
ram
ete
rn
– in
sbe
son
de
re im
Fre
qu
en
zbe
reic
h (
s. u
.) n
ac
hg
ew
iese
n w
erd
en
ko
nn
te [
1]. D
ah
er i
st
au
ch
die
An
na
hm
e g
ere
ch
tfe
rtig
t, d
ass
ein
e K
urz
zeita
na
lyse
de
r HR
V z
ur B
eu
rte
ilun
g
de
r ka
rdio
vask
ulä
ren
Ge
sun
dh
eit
he
ran
ge
zog
en
we
rde
n k
an
n [
11, 3
4].
Wa
s si
nd M
ess
pa
ram
ete
r de
r HRV
? D
ie A
usw
ert
un
g d
er
mitt
els
de
s EK
G a
ufg
eze
ich
ne
ten
Ro
hd
ate
n e
rfo
lgt
du
rch
zw
ei
un
ters
ch
ied
lich
e M
ess
verf
ah
ren
, die
An
aly
se d
er H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t:
1.
in d
er Z
eitd
om
än
e
2.
in d
er F
req
ue
nzd
om
än
e.
Wa
s m
ein
t - A
naly
se in
de
r Ze
itdo
mä
ne?
Die
An
aly
se i
m Z
eitb
ere
ich
be
zie
ht
sic
h a
uf
die
ab
solu
te I
nte
rva
llda
ue
r zw
isc
he
n
zwe
i R
-Za
cke
n
bzw
. d
ere
n
Diff
ere
nze
n
un
d
be
rec
hn
et
die
se
mit
sta
tistis
ch
en
W
ert
en
. Da
be
i we
rde
n s
tatis
tisc
he
r D
urc
hsc
hn
itt, S
tan
da
rda
bw
eic
hu
ng
un
d M
ed
ian
HRV
- G
run
dla
ge
n
15
verw
en
de
t,
um
d
ie
un
ters
ch
ied
lich
e
Bed
eu
tun
g
de
r V
aria
bili
tät
de
r H
erz
rate
n
he
rau
szu
rec
hn
en
. Be
tra
ch
tet
ma
n n
un
ein
fac
he
rwe
ise
die
Ve
rte
ilun
g d
er
He
rzsc
hlä
ge
(R
R-In
terv
alle
) ü
be
r d
ie Z
eita
ch
se,
so e
rhä
lt m
an
un
mitt
elb
ar
die
Hö
he
de
r H
erz
rate
(H
R).
Die
H
erz
rate
ist
die
An
zah
l d
er
He
rzsc
hlä
ge
– r
ep
räse
ntie
rt d
urc
h d
ie R
-Za
cke
n –
im
Ze
itin
terv
all
von
ein
er
Min
ute
. Im
de
uts
ch
en
Sp
rac
hra
um
en
tsp
rec
he
n 6
0 Sc
hlä
ge
p
ro M
inu
te e
ine
r H
erz
fre
qu
en
z vo
n 6
0 p
ro M
inu
te (
HF
60/m
in).
Be
tra
ch
ten
wir
in
un
ten
ste
he
nd
er
Gra
fik d
ie h
ellr
ote
Ve
rte
ilun
g d
er
He
rzra
te,
so z
eig
t si
ch
in
de
r A
bw
eic
hu
ng
vo
n o
be
n n
ac
h u
nte
n d
ie B
an
db
reite
de
r V
aria
bili
tät.
Die
s ze
igt
da
s Sc
hw
ing
en
d
es
He
rze
ns
im
Zeitb
ere
ich
–
z.B.
in
ne
rha
lb
ein
er
Min
ute
vo
n
ein
er
He
rzfr
eq
ue
nz
zwis
ch
en
(70
un
d 1
50/m
in).
Die
du
nke
lrote
Lin
ie z
eig
t d
en
sic
h d
ara
us
erg
eb
en
de
n
Du
rch
sch
nitt
swe
rt
an
, d
er
die
d
urc
hsc
hn
ittlic
he
H
erz
rate
zu
m
jew
eili
ge
n M
ess
zeitp
un
kt w
ied
erg
ibt.
D
ie H
erz
rate
ze
igt
die
An
zah
l de
r R
-Za
cke
n im
Ze
itbe
reic
h.
Ge
ht
ma
n je
do
ch
da
zu
üb
er
die
Ab
stä
nd
e je
we
ils v
on
R-Z
ac
ke z
u R
-Za
cke
zu
be
tra
ch
ten
, so
ge
lan
gt
ma
n
zum
Ze
itma
ß d
er
zeitl
ich
en
Un
ters
ch
ied
e d
er
RR
-Ab
stä
nd
e i
n M
illis
eku
nd
en
(m
s)
zue
ina
nd
er.
Die
A
na
lyse
im
Ze
itbe
reic
h
de
r a
bso
lute
n
RR
-Ab
stä
nd
e
füh
rt
zur
He
rzra
ten
varia
bili
tät
(HR
V)
– a
lso
zu
r U
nte
rsc
hie
dlic
hke
it d
er
He
rzsc
hlä
ge
zu
ein
an
de
r.
Die
G
esa
mtv
aria
bili
tät
de
r H
RV
ü
be
r a
lle
Fre
qu
en
zbe
reic
he
w
ird
du
rch
d
ie
Sta
nd
ard
ab
we
ich
un
g
de
r R
R-A
bst
än
de
(S
DN
N)
err
ec
hn
et.
D
ie
SDN
N
(sta
nd
ard
d
evi
atio
n o
f n
orm
al-t
o-n
orm
al
inte
rva
ls)
ist
sta
tistis
ch
da
s St
reu
un
gsm
aß
um
de
n
Mitt
elw
ert
de
r In
terv
alld
au
er
(bzw
. se
ine
r D
iffe
ren
z) i
nn
erh
alb
ein
es
vorg
eg
eb
en
en
ze
itlic
he
n B
ere
ich
s e
ine
r H
RV
-An
aly
se.
Da
mit
wird
die
Hö
he
de
r V
aria
bili
tät
alle
r R
R-
Ab
stä
nd
e
– u
nd
d
am
it d
ie
He
rzra
ten
varia
bili
tät
- in
ne
rha
lb
ein
es
fest
ge
leg
ten
Ze
itbe
reic
he
s d
arg
est
ellt
.
D
ie l
og
RSA
wird
als
de
r M
ed
ian
de
r a
bso
lute
n D
iffe
ren
zen
au
fein
an
de
rfo
lge
nd
er
He
rzsc
hlä
ge
b
eze
ich
ne
t u
nd
si
e
be
rüc
ksic
htig
t vo
rra
ng
ig
die
ra
sch
en
, a
tmu
ng
sin
du
zie
rte
n
Än
de
run
ge
n,
oh
ne
je
do
ch
e
ine
st
rikte
G
ren
ze
be
i e
ine
r b
est
imm
ten
He
rzfr
eq
ue
nz
zu z
ieh
en
. D
ie r
esp
irato
risc
he
Sin
usa
rrh
yth
mie
(R
SA)
ist
som
it d
ie
ho
ch
fre
qu
en
te
Va
riab
ilitä
t d
er
He
rzfr
eq
ue
nz,
d
ie
die
St
ärk
e
de
r
HRV
- G
run
dla
ge
n
16
Mo
du
latio
n d
es
He
rzrh
yth
mu
s d
urc
h d
ie A
tmu
ng
wid
ers
pie
ge
lt. S
ie i
st g
leic
hze
itig
e
in M
aß
für d
en
To
nu
s d
er V
ag
usa
ktiv
ität
[31]
.
Wa
s m
ein
t - A
naly
se in
de
r Fre
que
nzd
om
äne
?
Betr
ac
hte
t m
an
die
Za
hl v
on
Ere
ign
isse
n �
N in
ne
rha
lb e
ine
s w
äh
lba
ren
Ze
itin
terv
alls
�
t je
do
ch
n
ich
t a
bso
lut,
so
nd
ern
a
ls
Ge
sam
tsc
hw
ing
un
g,
so
kom
mt
ma
n
zur
fre
qu
en
zbe
zog
en
en
Sic
htw
eis
e b
ezo
ge
n a
uf
die
ses
Zeiti
nte
rva
ll. (
Sch
win
gu
ng
)
.
De
r Ze
itra
um
�
t is
t b
elie
big
w
äh
lba
r u
nd
n
ich
t n
otw
en
dig
a
uf
ein
e
Zeite
inh
eit
fest
zule
ge
n.
Es
ist
gle
ich
gü
ltig
, o
b
ma
n
z.B.
zä
hlt:
1
Sch
win
gu
ng
in
20
m
s,
50
Sch
win
gu
ng
en
in 1
s,
750
Sch
win
gu
ng
en
in 1
5 s
od
er
3000
Sc
hw
ing
un
ge
n in
1 m
in,
die
Fre
qu
en
z is
t in
alle
n d
iese
n F
älle
n d
iese
lbe
.
Die
Fre
qu
en
z is
t d
er K
eh
rwe
rt d
er P
erio
de
nd
au
er;
.
Die
Ein
he
it d
er
Fre
qu
en
z is
t d
as
He
rtz
mit
de
m E
inh
eite
nze
ich
en
Hz.
Sie
ist
na
ch
de
m
de
uts
ch
en
Ph
ysik
er
He
inric
h H
ert
z b
en
an
nt.
Ge
mä
ß vo
rste
he
nd
er
Gle
ich
un
g is
t d
ie
Ein
he
it a
bg
ele
itet
von
de
r SI-B
asi
sein
he
it Se
kun
de
mit
de
m E
inh
eite
nze
ich
en
s d
urc
h
. 1
He
rtz
be
de
ute
t e
in E
reig
nis
in
de
r Se
kun
de
. So
ist
au
ch
de
r H
erz
sch
lag
als
„e
in
Ere
ign
is p
ro S
eku
nd
e“
zu v
ers
teh
en
un
d k
an
n s
om
it a
ls F
req
ue
nz
be
tra
ch
tet
we
rde
n.
Die
Fr
eq
ue
nzt
he
orie
n
ac
h
Fou
rier
leg
t je
de
r Fr
eq
ue
nz
ein
e
Sin
uss
ch
win
gu
ng
zu
gru
nd
e.
Au
s d
iese
m G
run
d e
rmö
glic
ht
die
Fre
qu
en
zan
aly
se n
ac
h F
ou
rier
au
s d
er
He
rzfr
eq
ue
nz
ein
e
Vie
lza
hl
von
Sc
hw
ing
un
ge
n
un
ters
ch
ied
lich
er
Fre
qu
en
zen
zu
u
nte
rsc
he
ide
n.
Die
Fa
st
Fou
riert
ran
sfo
rma
tion
(F
FT)
erm
ög
lich
t e
s,
die
e
ine
m
Gru
nd
sig
na
l a
ufm
od
ulie
rte
n
Fre
qu
en
zan
teile
–
in
die
sem
Fa
ll d
ie
Va
riab
ilitä
t d
er
He
rzra
te
(He
rzsc
hla
gfo
lge
) –
in
Fo
rm v
on
Ob
ers
ch
win
gu
ng
en
, h
era
usz
ure
ch
ne
n.
Au
s d
em
In
terv
alls
pe
ktru
m
erh
ält
ma
n
die
H
äu
figke
itsve
rte
ilun
g
(In
ten
sitä
t)
de
r je
we
ilig
en
Fr
eq
ue
nza
nte
ile, d
ie in
be
stim
mte
n, d
efin
iert
en
Fre
qu
en
zbä
nd
ern
vo
rlie
ge
n.
HRV
- G
run
dla
ge
n
17
W
erd
en
nu
n d
ie e
inze
lne
n F
req
ue
nzb
än
de
r (V
LF, L
F, H
F) in
ne
rha
lb e
ine
s Ze
itin
terv
alls
g
etr
en
nt
be
tra
ch
tet,
so
erh
ält
ma
n g
efil
tert
e H
erz
sch
lag
folg
en
im
Sin
ne
ze
itlic
h
un
ters
ch
ied
lich
er
Sin
uss
ch
win
gu
ng
en
. D
iese
d
em
H
erz
sch
lag
a
ufm
od
ulie
rte
n
Sin
uss
ch
win
gu
ng
en
la
sse
n
sic
h
nu
n
au
fgru
nd
d
er
em
piri
sch
en
Er
fah
run
g
en
tsp
rec
he
nd
en
K
örp
ers
yste
me
n
zuo
rdn
en
: D
urc
hb
lutu
ng
srh
yth
mik
, Bl
utd
ruc
krh
yth
mik
, Ate
mrh
yth
mik
.
We
lche
Ke
nnza
hle
n w
erd
en
be
i de
r HRV
-Ana
lyse
be
rec
hne
t?
1. V
itale
s Po
ten
zia
l TO
T (t
ota
l p
ow
er)
: St
ellt
die
Le
istu
ng
sdic
hte
od
er
Ene
rgie
dic
hte
(To
tal
Po
we
r) d
es
ge
sam
ten
Fre
qu
en
zbe
reic
hs
vo
n 0
.003
3 –
0.5
He
rtz
(Hz)
da
r. D
ie T
OT
ist
die
Stä
rke
d
er
Spe
ktra
ldic
hte
in
ne
rha
lb a
ller
Fre
qu
en
zbe
reic
he
un
d g
ilt a
ls d
as
Ma
ß fü
r d
ie
Inte
nsi
tät
bzw
. Stä
rke
de
s Ei
nflu
sse
s d
es
Ve
ge
tativ
um
s a
uf
de
n O
rga
nis
mu
s.
VLP
/ U
VLP
(V
ery
Lo
w u
nd
Ultr
a V
ery
low
Fre
qu
en
cy)
D
ie V
LP u
nd
UV
LP b
ilde
n a
ufg
run
d i
hre
s Fr
eq
ue
nzb
ere
ich
es
(0,0
033
– 0
,04
Hz)
die
la
ng
fris
tige
Rh
yth
mik
de
s O
rga
nis
mu
s a
b,
die
sp
ezi
ell
be
i gu
ter
Re
gu
latio
nsf
äh
igke
it d
es
AN
S a
ls B
RA
C-R
hyt
hm
ik s
ich
tba
r w
ird u
nd
da
mit
de
n R
uh
e-
un
d A
ktiv
itäts
zykl
us
de
s M
en
sch
en
da
rste
llt.
LF (
low
fre
qu
en
cy)
: D
as
LF-B
an
d u
mfa
sst
de
n F
req
ue
nzb
ere
ich
vo
n 7
- 2
5 Se
kun
de
n
(0.0
4 –
0.15
Hz)
. D
ie L
eis
tun
gsd
ich
te i
n d
iese
m F
req
ue
nzb
an
d w
ird s
ow
oh
l vo
m
Pa
rasy
mp
ath
iku
s (t
iefe
Ate
mzü
ge
) a
ls a
uc
h v
om
Sym
pa
thik
us
be
ein
fluss
t. D
iese
R
eg
ion
wu
rde
frü
he
r a
uc
h B
aro
reze
pto
rbe
reic
h g
en
an
nt,
da
die
Akt
ivitä
t d
iese
s R
eze
pto
rs h
ier s
eh
r gu
t w
ide
rge
spie
ge
lt w
ird.
HRV
- G
run
dla
ge
n
18
Die
nie
de
rfre
qu
en
ten
Ko
mp
on
en
ten
de
r H
erz
fre
qu
en
zva
riab
ilitä
t ko
rre
spo
nd
iere
n
mit
de
r Bl
utd
ruc
krh
yth
mik
mit
ein
er
Fre
qu
en
z vo
n c
a.
0.1
Hz.
Die
LF
be
zie
ht
sic
h a
uf
de
n F
req
ue
nzb
ere
ich
zw
isc
he
n 0
,04
un
d 0
,25
Hz.
Sc
hw
ing
un
ge
n im
Be
reic
h v
on
10
s st
imm
en
mit
de
r p
erio
dis
ch
en
Akt
ivitä
t d
es
vaso
mo
toris
ch
en
Te
ils d
er
Baro
refle
x-Sc
hle
ife
üb
ere
in.
Zusä
tzlic
h
wird
a
ls
Urs
pru
ng
d
es
Sig
na
ls
ein
e
zen
tra
le
Sch
rittm
ac
he
rfu
nkt
ion
dis
kutie
rt [
8].
HF
(hig
h
fre
qu
en
cy)
: D
er
HF-
Bere
ich
ze
igt
ein
Sc
hw
ing
un
gss
pe
ktru
m
mit
Pe
riod
en
da
ue
rn v
on
2.5
Se
kun
de
n b
is 7
Se
kun
de
n (
0.15
- 0
.4 H
z).
Au
fgru
nd
de
r ze
itlic
he
n
Ch
ara
kte
ristik
d
es
Ne
uro
tra
nsm
itte
rs
Ac
ety
lch
olin
ka
nn
d
iese
m
Fre
qu
en
zba
nd
d
ie
Akt
ivitä
t d
es
Pa
rasy
mp
atik
us
zug
eo
rdn
et
we
rde
n.
Tritt
e
in
syn
ch
ron
es
Pu
ls-A
tem
-Ve
rha
lten
im S
ch
laf
au
f, s
o f
oku
ssie
rt s
ich
die
Le
istu
ng
sdic
hte
d
er
HF
au
f e
ine
n e
ng
en
, je
do
ch
ho
ch
inte
nsi
ven
Be
reic
h.
Die
s w
ird im
Ra
hm
en
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t re
spira
toris
ch
e
Sin
usa
rrh
yth
mie
(R
SA)
ge
na
nn
t.
Die
s sp
ieg
elt
de
n
au
ssc
hlie
ßlic
h
pa
rasy
mp
ath
isc
h
be
stim
mte
n
Sch
win
gu
ng
san
teil
wie
de
r, d
er
du
rch
de
n V
eg
eta
tive
n Q
uo
tien
ten
de
utli
ch
zu
r Ge
ltun
g k
om
mt.
2.
Ve
ge
tativ
er
Qu
otie
nt
LF/H
F (v
eg
eta
tive
r Q
uo
tien
t, V
Q):
G
eh
t m
an
vo
n
de
n
be
ide
n
vora
ng
eh
en
de
n
Pa
ram
ete
rn a
us,
so
ze
igt
de
r Q
uo
tien
t –
als
o d
as
Ve
rhä
ltnis
zw
isc
he
n S
ymp
ath
iku
s u
nd
P
ara
sym
pa
thik
us
- d
as
mo
me
nta
ne
ve
ge
tativ
e
Akt
ivie
run
gsn
ive
au
d
es
Org
an
ism
us
an
. D
er
Ve
ge
tativ
e
Qu
otie
nt
drü
ckt
a
uc
h
üb
er
de
n
Tag
esv
erla
uf
(Ta
ge
sga
ng
) d
ie „
Ve
ge
tativ
e B
ala
nc
e“
au
s. [
30].
D
er
Ve
ge
tativ
e
Qu
otie
nt
(VQ
) is
t e
in
Ma
ß fü
r d
as
Ve
rhä
ltnis
vo
n
lan
gsa
me
r, sy
mp
ath
isc
h v
eru
rsa
ch
ter
Va
riab
ilitä
t zu
sc
hn
elle
r, va
ga
l ve
rurs
ac
hte
r V
aria
bili
tät.
Je
h
öh
er
de
r V
eg
eta
tive
Qu
otie
nt
ist,
de
sto
hö
he
r is
t d
er
Sym
pa
thik
oto
nu
s, d
as
he
ißt
de
sto
a
ng
esp
an
nte
r u
nd
b
ea
nsp
ruc
hte
r is
t d
er
Org
an
ism
us.
Je
n
ied
rige
r d
er
Sym
pa
thik
oto
nu
s is
t, d
est
o e
nts
pa
nn
ter
ist
er.
De
r V
Q w
ird
im Z
eitv
erla
uf
da
rge
ste
llt
un
d a
ls V
erh
ältn
is d
er
Akt
ivie
run
g v
on
Sym
pa
thik
us
(ro
t) u
nd
Pa
rasy
mp
ath
iku
s (b
lau
) d
arg
est
ellt
. 1:
1 b
ed
eu
tet
da
be
i g
leic
h
sta
rke
s A
uft
rete
n
von
sy
mp
ath
isc
he
r u
nd
va
ga
ler
Rh
yth
mik
. Ei
n
Un
ters
ch
reite
n
die
ser,
mit
ein
er
Lin
ie
ma
rkie
rte
n
Sch
we
lle,
kan
n
un
ge
fäh
r m
it Ei
nse
tze
n
ein
er
gu
ten
Er
ho
lun
g
gle
ich
ge
setz
t w
erd
en
, b
leib
t e
ine
HRV
- G
run
dla
ge
n
19
Ve
rsu
ch
spe
rso
n
au
ch
in
d
er
Na
ch
t ü
be
r d
iese
m
Ve
rhä
ltnis
, so
is
t d
ie
Erh
olu
ng
g
est
ört
. Be
tra
ch
tet
ma
n n
un
da
s Zu
sam
me
nw
irke
n v
on
Pa
rasy
mp
ath
iku
s u
nd
Sym
pa
thik
us
üb
er
de
n Z
eitb
ere
ich
, so
erk
en
nt
ma
n u
nsc
hw
er
de
n U
nte
rsc
hie
d z
wis
ch
en
Ta
g u
nd
N
ac
ht.
Na
turg
em
äß
wie
in o
big
en
Be
isp
iel,
sollt
e in
de
r N
ac
ht
de
r P
ara
sym
pa
thik
us
üb
erw
ieg
en
. D
urc
h
die
Sc
hla
ferh
olu
ng
w
ird
be
i g
esu
nd
en
P
ers
on
en
m
it g
ute
r R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit
de
s A
NS
de
r P
ara
sym
pa
thik
us
akt
ivie
rt u
nd
fö
rde
rt d
ie S
ch
laf-
u
nd
Er
ho
lun
gsq
ua
litä
t.
Die
s ze
igt
sic
h
du
rch
e
in
Ve
rhä
ltnis
d
es
Ve
ge
tativ
en
Q
uo
tien
ten
vo
n
etw
a
1:1
bis
4:
1 u
nd
d
rüc
kt
die
V
eg
eta
tive
Ba
lan
ce
d
es
Au
ton
om
en
Ne
rve
nsy
ste
ms
au
s. S
ie z
eig
t d
as
Ve
rhä
ltnis
in
wie
we
it d
er
Sym
pa
thik
us
de
m
Pa
rasy
mp
ath
iku
s ü
be
rwie
gt
od
er
um
ge
keh
rt.
Ein
V
erh
ältn
is
üb
er
4:1
kan
n
be
reits
als
re
du
zie
rte
Re
gu
latio
nsf
äh
igke
it d
es
AN
S b
eze
ich
ne
t w
erd
en
un
d e
in V
Q
üb
er
8:1
zeig
t e
ine
de
utli
ch
e E
insc
hrä
nku
ng
de
r R
eg
ula
tion
sfä
hig
keit,
die
au
fgru
nd
d
er
feh
len
de
n E
rho
lun
gsf
äh
igke
it zu
ein
en
Ab
ba
u d
er
vita
len
Re
sso
urc
en
un
d z
u
ge
sun
dh
eitl
ich
en
Ris
ike
n f
üh
ren
ka
nn
. 3.
Pu
ls-A
tem
-Qu
otie
nt
De
r Pu
ls-A
tem
-Qu
otie
nt
gib
t a
n,
wie
oft
da
s H
erz
wä
hre
n e
ine
s A
tem
zug
es
sch
läg
t (V
erh
ältn
is d
er
He
rzsc
hlä
ge
zu
ein
em
Ate
mzy
klu
s).
Wä
hre
nd
de
r N
ac
ht
un
d in
Ru
he
ko
nn
te
be
ob
ac
hte
t w
erd
en
, d
ass
e
s b
ei
Ge
sun
de
n
zu
ein
er
Ein
ste
llun
g
de
s Q
uo
tien
ten
au
f e
in V
erh
ältn
is v
on
etw
a 4
:1 k
om
mt,
un
ab
hä
ng
ig v
om
Qu
otie
nte
n
un
ter
erg
otr
op
en
Be
din
gu
ng
en
am
Ta
g,
wo
er
zwis
ch
en
2:1
un
d 1
2:1
lieg
en
ka
nn
[3
2].
D
ie k
linis
ch
e R
ele
van
z vo
n H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t, lo
gR
SA u
nd
Pu
ls-A
tem
qu
otie
nt
lieg
t in
sbe
son
de
re
im
Bere
ich
d
er
Ka
rdio
log
ie,
Psy
ch
iatr
ie
un
d
Psy
ch
oso
ma
tik.
Ein
sp
ezi
elle
r A
nw
en
du
ng
ssc
hw
erp
un
kt
die
ser
dyn
am
isc
he
n,
veg
eta
tive
n,
koo
rdin
ativ
en
In
dik
ato
ren
is
t ü
be
rdie
s d
ie
Eva
lua
tion
vo
n
Stre
ss
un
d
Üb
erf
ord
eru
ng
szu
stä
nd
en
in d
er A
rbe
its-
un
d P
räve
ntiv
me
diz
in.
HRV
- G
run
dla
ge
n
20
Die
Fre
que
nza
naly
se d
er
He
rzra
tenv
aria
bili
tät
Du
rch
Fr
eq
ue
nza
na
lyse
d
es
exa
kte
n
Zeitp
un
kte
s d
es
He
rzsc
hla
ge
s,
we
rde
n
die
u
nte
rsc
hie
dlic
he
n
Fre
qu
en
zan
teile
u
nd
d
ere
n
Inte
nsi
tät
(Le
istu
ng
sdic
hte
o
de
r En
erg
ied
ich
te)
err
ec
hn
et.
D
ie
Da
rste
llun
g
de
s A
uto
Ch
ron
en
Bi
lde
s ze
igt
die
V
ert
eilu
ng
de
r Fr
eq
ue
nze
n h
insi
ch
tlic
h d
ere
n A
mp
litu
de
nh
öh
e (
Inte
nsi
tät)
ein
ers
eits
u
nd
de
n z
eitl
ich
en
Ve
rlau
f a
nd
ere
rse
its.
Da
du
rch
we
rde
n d
ie u
nte
rsc
hie
dlic
he
n
Stru
ktu
ren
sic
htb
ar,
die
be
i b
est
imm
ten
Akt
ivitä
ten
de
s M
en
sch
en
im
Ta
ge
sab
lau
f e
rke
nn
ba
r we
rde
n.
Da
s A
uto
Ch
ron
e B
ild® (
Fre
qu
en
zan
aly
se)
ist
ein
e v
isu
ell
rasc
h e
rfa
ssb
are
Fo
rm d
er
Da
rste
llun
g d
er
kom
ple
xen
Info
rma
tion
en
, d
ie in
de
r H
erz
rate
nva
riab
ilitä
t e
nth
alte
n
sin
d.
„Au
toC
hro
n“
be
zeic
hn
et
die
de
r In
form
atio
n d
er
He
rzra
ten
varib
ilitä
t zu
gru
nd
e
lieg
en
de
„Ei
ge
nze
it“ d
es
Au
ton
om
en
Ne
rve
nsy
ste
ms.
Die
au
ton
om
e S
tru
ktu
r d
es
AN
S b
ew
irkt
ein
e i
nd
ivid
ue
lle D
yna
mik
im
Ze
itab
lau
f a
ufg
run
d d
er
sp
ezi
fisc
he
n
Re
gu
latio
nsf
äh
igke
it d
es
jew
eili
ge
n
Ind
ivid
uu
ms.
D
ies
be
wirk
t im
Ze
itab
lau
f d
ie
Ab
bild
un
g
von
c
ha
rakt
eris
tisc
he
n
Stru
ktu
ren
, d
ie
im
Au
toC
hro
ne
n
Bild
(A
CB)
si
ch
tba
r we
rde
n.
Da
s Si
gn
al w
ird d
ab
ei i
n 3
Dim
en
sio
ne
n (
Ab
szis
se =
Ze
it, O
rdin
ate
= F
req
ue
nz,
Fa
rbe
=
Am
plit
ud
e)
ab
ge
bild
et.
Je
de
Ze
ile u
nd
jed
e S
pa
lte d
es
AC
B is
t d
as
Erg
eb
nis
de
r Fr
eq
ue
nza
na
lyse
ein
es
kurz
en
Ab
sch
nitt
es
ein
er
Zeitr
eih
e v
on
He
rzsc
hlä
ge
n.
Die
A
mp
litu
de
de
s Si
gn
als
wird
da
be
i fa
rbig
co
die
rt.
Ein
e k
lein
e A
mp
litu
de
wird
du
rch
b
lau
da
rge
ste
llt,
ein
e h
öh
ere
we
iß u
nd
ein
e s
eh
r h
oh
e r
ot.
Ma
n e
rhä
lt so
ein
e
zeita
bh
än
gig
e
Da
rste
llun
g
von
, in
d
er
He
rzsc
hla
gfo
lge
e
nth
alte
ne
n
Rh
yth
me
n,
be
zog
en
au
f d
ie In
ten
sitä
t d
er F
req
ue
nza
usp
räg
un
g. [
34].
HRV
- G
run
dla
ge
n
21
Da
s A
uto
Ch
ron
e B
ild®
We
lche
Aus
sag
e b
ein
halte
t da
s A
uto
Chr
one
Bild
®?
Die
se
Da
rste
llun
g
de
r Fa
rbc
od
ieru
ng
im
A
uto
Ch
ron
en
Bi
ld
zeig
t d
en
ze
itlic
he
n
Ve
rlau
f d
er
Inte
nsi
täte
n d
er
Va
riatio
ne
n d
es
He
rzsc
hla
ge
s (H
RV
). A
n d
en
Ste
llen
, wo
d
as
Bild
tie
f b
lau
is
t,
ist
kein
e
Va
riab
ilitä
t vo
rha
nd
en
, d
as
Au
ftre
ten
vo
n
an
de
rsfä
rbig
en
St
elle
n
sig
na
lisie
rt
die
A
nw
ese
nh
eit
von
b
iolo
gis
ch
en
R
hyt
hm
en
. W
eiß
bis
Ro
t si
gn
alis
iere
n in
ten
sive
Rh
yth
me
n in
die
sem
Be
reic
h.
Ate
mrh
ythm
us -
IN
TUIT
ION
Blu
tdru
ckrh
ythm
ik -
DEN
KEN
Z ei t
Dur
chbl
utun
gsrh
ythm
ik -
EM
OTI
ON
HRV
- G
run
dla
ge
n
22
Du
rch
blu
tun
gsr
hyt
hm
ik:
De
r la
ng
sam
ste
im
Bild
da
rge
ste
llte
Rh
yth
mu
s lie
gt
in d
er
Grö
ßen
ord
nu
ng
vo
n
1-2
Min
ute
n.
Die
se
Rh
yth
me
n
tre
ten
in
d
en
p
erip
he
ren
Bl
utg
efä
ßen
au
f u
nd
sin
d t
ag
süb
er
un
d a
uc
h w
äh
ren
d d
er
REM
-Ph
ase
n d
es
Sch
lafs
zu
b
eo
ba
ch
ten
, d
an
n
we
nn
w
ir d
ie
inte
nsi
vste
n
Trä
um
e
ha
be
n.
Bei
Bela
stu
ng
ssp
itze
n u
nd
be
i em
otio
na
len
Erle
bn
isse
n k
ön
ne
n s
ie v
ers
tärk
t a
uft
rete
n.
Da
s Fr
eq
ue
nzb
an
d u
m 0
,05
Hz
ste
llt d
ie e
mo
tion
ale
Akt
ivie
run
g e
ine
r P
ers
on
in d
er
Ere
ign
iske
tte
d
es
Tag
esa
bla
ufe
s d
ar.
Hie
r w
erd
en
EM
OTI
ON
EN
wie
(W
ut,
Ä
rge
r, Ei
fers
uc
ht
un
d
die
g
run
dsä
tzlic
he
En
erg
ie
von
Ä
ng
ste
n)
sic
htb
ar,
die
a
ls
Am
plit
ud
en
erh
öh
un
g
(ge
lb
bis
ro
t)
sic
htb
ar
we
rde
n,
sic
h
nic
ht
jed
oc
h
in
de
r Fr
eq
ue
nza
na
lyse
un
mitt
elb
ar
ein
er
be
stim
mte
n E
mo
tion
zu
zure
ch
ne
n l
ass
en
. D
ies
verla
ng
t d
ie A
na
lyse
ein
es
Ge
sprä
ch
es
mit
de
r un
ters
uc
hte
n P
ers
on
. Bl
utd
ruc
krh
yth
mik
: Be
i 0,1
He
rtz
bild
et
sic
h d
ie B
lutd
ruc
krh
yth
mik
im H
erz
sch
lag
ab
. Si
e i
st v
or
alle
m i
m W
ac
hzu
sta
nd
zu
be
ob
ac
hte
n.
Ein
e i
nte
nsi
ve B
lutd
ruc
krh
yth
mik
ka
nn
ein
Ze
ich
en
vo
n A
nsp
an
nu
ng
, A
ng
st o
de
r St
ress
se
in.
Im S
ch
laf
tritt
die
se
Rh
yth
mik
nic
ht
au
f, a
uße
r be
i Pa
nik
an
fälle
n.
Da
s Fr
eq
ue
nzb
an
d u
m 0
,1 H
z d
rüc
kt g
leic
hze
itig
au
ch
me
nta
le A
ktiv
ität
au
s, d
ie
de
m
DEN
KEN
e
nts
pric
ht.
So
w
erd
en
m
en
tale
A
ktiv
itäte
n,
ab
er
au
ch
g
eis
tige
K
on
zen
tra
tion
(P
C-A
rbe
it,
Lern
en
, a
be
r a
uc
h
Tisc
hfu
ßba
llsp
iele
n)
au
f je
ne
m
Fre
qu
en
zba
nd
de
tekt
iert
. A
tmu
ng
srh
yth
mik
: Im
Fre
qu
en
zbe
reic
h v
on
0,2
5 H
z tr
itt d
ie s
ch
ne
lle v
om
Va
gu
s ve
rurs
ac
hte
V
aria
bili
tät
au
f d
ie
in
de
r R
eg
el
mit
de
r A
tmu
ng
sy
nc
hro
n
läu
ft
(re
spira
toris
ch
e
Sin
usa
rrh
yth
mie
).
Ihr
Au
ftre
ten
si
gn
alis
iert
e
ine
n
en
tsp
an
nte
n
Zust
an
d,
de
r b
eis
pie
lsw
eis
e i
n R
uh
e o
de
r im
tie
fen
Sc
hla
f e
rre
ich
t w
ird.
Ein
e h
oh
e
Am
plit
ud
e d
er
Atm
un
gsr
hyt
hm
ik w
ird in
de
r K
ard
iolo
gie
als
Sc
hu
tzfa
kto
r fü
r d
as
He
rz
an
ge
seh
en
, d
a e
s a
uf
ein
e h
oh
e V
ag
usa
ktiv
ität
hin
we
ist.
Die
pa
rasy
mp
ath
isc
he
A
ktiv
ität
sch
ütz
t d
as
He
rz,
da
h
ierm
it Er
ho
lun
gsf
äh
igke
it u
nd
R
evi
talis
ieru
ng
d
es
Org
an
ism
us
verb
un
de
n
ist.
N
ac
h
He
rzin
fark
t ü
be
rleb
en
P
atie
nte
n
mit
ho
he
r Sc
hw
ing
un
gsa
mp
litu
de
– 0
.25
Hz
Fre
qu
en
zba
nd
- d
eu
tlic
h b
ess
er
als
so
lch
e m
it n
ied
rige
r [31
].
Da
rüb
er
hin
au
s h
ab
en
p
syc
ho
log
isc
he
U
nte
rsu
ch
un
ge
n
ge
zeig
t,
da
ss
da
s Fr
eq
ue
nzb
an
d
um
0,
25
Hz
au
ch
d
em
p
syc
his
ch
en
P
roze
ss
de
r G
ed
an
ken
still
e
en
tsp
rich
t, d
em
wa
s w
ir m
it IN
TUIT
ION
be
zeic
hn
en
. D
iese
r P
roze
ss k
om
mt
z.B.
be
i kr
ea
tive
n
Arb
eite
n,
the
rap
eu
tisc
he
n
Sitz
un
ge
n
(Cra
nio
Sakr
al-T
he
rap
ie),
M
ed
itatio
ne
n u
nd
im T
iefs
ch
laf
vor.
Wa
s b
ed
eut
et d
er v
eg
eta
tive
Quo
tient
? D
er
veg
eta
tive
Q
uo
tien
t (V
Q)
ist
ein
M
aß
für
die
R
ela
tion
vo
n
lan
gsa
me
r, sy
mp
ath
isc
h v
eru
rsa
ch
ter
Va
riab
ilitä
t zu
sc
hn
elle
r, va
ga
l ve
rurs
ac
hte
r V
aria
bili
tät.
Je
h
öh
er
er
ist,
de
sto
sym
pa
tiko
ton
er,
da
s h
eiß
t d
est
o a
ng
esp
an
nte
r u
nd
be
last
ete
r is
t d
ie V
ers
uc
hsp
ers
on
. Je
nie
drig
er
er
ist,
de
sto
en
tsp
an
nte
r is
t si
e.
De
r V
Q w
ird i
m
Au
toC
hro
ne
n B
ild e
be
nfa
lls im
Ze
itve
rlau
f g
eze
ich
ne
t u
nd
als
Ve
rhä
ltnis
de
r b
eid
en
R
hyt
hm
en
d
arg
est
ellt
. 1:
1 b
ed
eu
tet
da
be
i g
leic
h
sta
rke
s A
uft
rete
n
von
sy
mp
ath
isc
he
r u
nd
va
ga
ler
Rh
yth
mik
. Ei
n
Un
ters
ch
reite
n
die
ser,
mit
ein
er
Lin
ie
ma
rkie
rte
n
Sch
we
lle,
kan
n
un
ge
fäh
r m
it Ei
nse
tze
n
ein
er
gu
ten
Er
ho
lun
g
HRV
- G
run
dla
ge
n
23
gle
ich
ge
setz
t w
erd
en
, b
leib
t e
ine
Ve
rsu
ch
spe
rso
n a
uc
h i
n d
er
Na
ch
t ü
be
r d
iese
m
Ve
rhä
ltnis
, so
is
t d
ie
Erh
olu
ng
g
est
ört
. Er
ho
lsa
me
Be
reic
he
d
es
Tag
es
sin
d
im
Au
toC
hro
ne
n B
ild b
lau
ma
rkie
rt, b
ela
ste
nd
e o
de
r we
nig
erh
ols
am
e ro
t.
We
lche
Be
de
utun
g h
at d
ie H
erz
rate
? D
ie H
erz
rate
ste
llt e
in S
um
me
nm
aß
für
die
Le
istu
ng
de
s H
erz
en
s d
ar:
Je s
ch
ne
ller
da
s H
erz
sc
hlä
gt,
de
sto
we
nig
er
Zeit
ble
ibt
für
die
Du
rch
blu
tun
g,
da
da
s H
erz
vo
r a
llem
in
d
er
Dia
sto
le,
we
nn
e
s n
ich
t ko
ntr
ah
iert
is
t,
du
rch
blu
tet
wird
. D
ie
no
rma
le
He
rzfr
eq
ue
nz
ein
es
Erw
ac
hse
ne
n l
ieg
t b
ei
etw
a 7
0 Sc
hlä
ge
n p
ro M
inu
te,
we
nn
er
sic
h
in
Ru
he
b
efin
de
t.
Ein
se
hr
lan
gsa
m
sch
lag
en
de
s H
erz
ka
nn
e
in
Zeic
he
n
spo
rtlic
he
r Be
tätig
un
g o
de
r au
ch
ein
e S
töru
ng
de
s Si
nu
skn
ote
ns
sein
. D
ie H
erz
fre
qu
en
z w
ird u
nte
r a
nd
ere
m a
uc
h v
on
de
r K
örp
ert
em
pe
ratu
r u
nd
vo
m
Ene
rgie
verb
rau
ch
be
ein
fluss
t, d
a d
as
He
rz u
mso
sc
hn
elle
r sc
hla
ge
n m
uss
, je
me
hr
Sau
ers
toff
un
d E
ne
rgie
im
Kö
rpe
r tr
an
spo
rtie
rt w
erd
en
mu
ss.
Da
s A
uto
Ch
ron
en
Bild
st
ellt
d
ie
He
rzfr
eq
ue
nz
im
Zeitv
erla
uf
da
r, u
nd
ze
igt
de
n
Tag
esg
an
g
de
r H
erz
fre
qu
en
z.
Wa
s b
esa
gt d
er P
ulsa
tem
quo
tient
? D
er
Pu
lsa
tem
qu
otie
nt
gib
t d
as
Ve
rhä
ltnis
vo
n P
uls
sch
läg
en
pro
Ate
mzu
g a
n.
Beim
g
esu
nd
en
Me
nsc
he
n is
t e
r im
tie
fen
Sc
hla
f in
de
r Nä
he
vo
n 4
:1. T
ag
süb
er k
an
n m
eis
t e
in h
öh
ere
r P
uls
ate
mq
uo
tien
t b
eo
ba
ch
tet
we
rde
n.
Nu
r b
ei
we
nig
en
Me
nsc
he
n
un
ters
ch
reite
t d
er
Pu
lsa
tem
qu
otie
nt
da
s V
erh
ältn
is
4:1.
In
d
er
Ph
ysio
log
ie
wird
a
ng
en
om
me
n,
da
ss
ga
nzz
ah
lige
V
erh
ältn
isse
d
es
Pu
lsa
tem
qu
otie
nte
n
op
tima
le
Ab
stim
mu
ng
en
de
s H
erz
kre
isla
ufs
yte
ms
mit
de
r A
tmu
ng
an
zeig
en
. H
ierb
ei
sin
d i
m
Sch
laf
be
son
de
rs d
ie V
erh
ältn
isse
: 3:
1 b
ei S
po
rtle
rn
4:1
als
Ide
alv
erh
ältn
is u
nd
bis
zu
6:
1 b
ei g
esu
nd
en
Erw
ac
hse
ne
n
an
zutr
eff
en
. D
er
Pu
lsa
tem
qu
otie
nt
ist
ein
we
itere
r ve
ge
tativ
er
Ind
ika
tor,
be
i A
nsp
an
nu
ng
ste
igt
er,
be
i En
tsp
an
nu
ng
sin
kt e
r, w
ob
ei d
as
Op
timu
m im
Sc
hla
f b
ei 4
:1 li
eg
t.
We
lche
Be
de
utun
g h
at d
as
Tätig
keits
pro
toko
ll?
Da
s Tä
tigke
itsp
roto
koll
ist
wic
htig
fü
r d
ie In
terp
reta
tion
de
s A
uto
Ch
ron
en
Bild
es.
Alle
Tä
tigke
iten
de
s Ta
ge
s w
erd
en
mö
glic
hst
ko
ntin
uie
rlic
h v
on
de
n P
rob
an
de
n b
zw.
de
m P
atie
nte
n m
itge
sch
rieb
en
un
d in
ein
Tä
tigke
itsp
roto
koll
ein
ge
tra
ge
n,
we
lch
es
da
nn
im A
uto
Ch
ron
en
Bild
un
ten
da
rge
ste
llt w
ird.
Die
ve
rtik
ale
Po
sitio
n d
er
Tätig
keit
im P
roto
koll
wird
au
tom
atis
ch
so
ein
ge
ste
llt,
da
ss s
ie d
er
mitt
lere
n H
erz
fre
qu
en
z w
äh
ren
d d
er j
ew
eili
ge
n T
ätig
keit
en
tsp
rich
t.
Da
mit
wird
ein
e A
bsc
hä
tzu
ng
de
r b
ela
ste
nd
en
An
stre
ng
un
g m
ög
lich
, d
ie w
eg
en
d
er
jew
eili
ge
n T
ätig
keit
au
fge
we
nd
et
we
rde
n m
uss
te.
Sch
we
re k
örp
erli
ch
e A
ktiv
ität
wird
da
he
r im
Tä
tigke
itsp
roto
koll
ga
nz
ob
en
zu
fin
de
n s
ein
, Sc
hla
f u
nd
Ru
he
in d
er
Re
ge
l g
an
z u
nte
n.
Die
Fa
rbe
d
es
Balk
en
s e
nts
pric
ht
de
m
Me
sse
rge
bn
is
de
s
HRV
- G
run
dla
ge
n
24
Ve
ge
tativ
en
Qu
otie
nts
. R
ot
en
tsp
rich
t d
er
Akt
ivitä
t d
es
Sym
pa
thik
us,
bla
u d
er
de
s P
ara
sym
pa
thik
us.
Die
Mis
ch
farb
en
de
m j
ew
eili
ge
n V
erh
ältn
is d
es
Zusa
mm
en
spie
ls
von
Sym
pa
thik
us
un
d P
ara
sym
pa
thik
us
als
Ve
ge
tativ
e B
ala
nc
e.
Da
s Tä
tigke
itsp
roto
koll
die
nt
de
m
jew
eili
ge
n
Ch
ron
oTh
era
pe
ute
n
od
er
Ch
ron
oM
ed
izin
er,
ne
be
n d
er
pra
xisb
ezo
ge
ne
n B
eu
rte
ilun
g d
er
Me
sse
rge
bn
isse
de
r H
RV
-An
aly
se,
vor
alle
m
für
da
s m
it d
em
P
rob
an
de
n
zu
füh
ren
de
n
Co
ac
hin
g-
Ge
sprä
ch
als
Un
ters
tütz
un
g.
Üb
er
die
vo
m P
rob
an
de
n e
rha
lten
en
An
ga
be
n ü
be
r d
ie T
ätig
keite
n u
nd
de
ren
je
we
ilig
en
M
ess
erg
eb
nis
se
erh
ält
ma
n
seh
r g
ute
A
nh
alts
pu
nkt
e
für
die
G
esp
räc
hsf
üh
run
g m
it d
em
Klie
nte
n.
HRV
- G
run
dla
ge
n
25
HRV
- G
run
dla
ge
n
26
Refe
renz
en
MM
ag
. Pe
ter H
aus
chi
ld
Ste
llve
rtre
ten
de
r Le
iter
Inst
itut
für C
hro
no
Psyc
ho
log
ie
MR.
Dr.
Frie
dric
h Ri
ng
Fac
ha
rzt
für I
nn
ere
Me
diz
in
Fac
ha
rzt
für A
rbe
itsm
ed
izin
ww
w.c
hro
no
psy
ch
olo
gie
.org
HRV
- G
run
dla
ge
n
27
Zitie
rte
Lite
ratu
r [1
] Bi
gg
er J
T, F
leiss
JL,
Ro
lnitz
ky L
M, S
tein
ma
n R
C: T
he
ab
ility
of
seve
ral s
ho
rt-t
erm
m
ea
sure
s o
f R
R v
aria
bili
ty t
o p
red
ict
mo
rta
lity
aft
er m
yoc
ard
ial i
nfa
rctio
n. C
ircu
latio
n 8
8 (1
993)
927
-934
[2
] Bi
gg
er J
T Jr
, Fle
iss
JL, S
tein
ma
n R
C, R
oln
itzky
LM
, Sc
hn
eid
er W
J, S
tein
PK
. RR
va
riab
ility
in h
ea
lthy,
mid
dle
-ag
e p
ers
on
s c
om
pa
red
with
pa
tien
ts w
ith c
hro
nic
co
ron
ary
h
ea
rt d
ise
ase
or r
ec
en
t a
cu
te m
yoc
ard
ial i
nfa
rctio
n. C
ircu
latio
n 9
1 (1
995)
193
6-19
43
[3]
Bru
nn
er E
J, H
em
ing
wa
y H
, Wa
lke
r BR
, Pa
ge
M, C
lark
e P
, Ju
ne
ja M
, Sh
iple
y M
J, K
um
ari
M, A
nd
rew
R, S
ec
kl J
R, P
ap
ad
op
ou
los
A, C
he
ckl
ey
S, R
um
ley
A, L
ow
e G
D, S
tan
sfe
ld
SA, M
arm
ot
MG
: Ad
ren
oc
ort
ica
l, a
uto
no
mic
, an
d in
flam
ma
tory
ca
use
s o
f th
e m
eta
bo
lic
syn
dro
me
: ne
ste
d c
ase
-co
ntr
ol s
tud
y. C
ircu
latio
n 1
06 (
2002
) 26
59-2
665
[4]
Buc
hm
an
TG
, Ste
in P
K, G
old
ste
in B
: He
art
rate
va
riab
ility
in c
ritic
al i
llne
ss a
nd
crit
ica
l c
are
. Cu
rr O
pin
Crit
Ca
re 8
(20
02)
311–
315
[5]
Bro
wn
TE,
Be
igh
tol L
A, K
oh
J, E
ckb
erg
DL:
Imp
ort
an
t in
flue
nc
e o
f re
spira
tion
on
hu
ma
n
R-R
Inte
rva
l po
we
r sp
ec
tra
is la
rge
ly ig
no
red
. J A
pp
l Ph
ysio
l 75
(199
3) 2
310-
2317
[6
] C
arn
ey
RM
, Fre
ed
lan
d K
E, S
tein
PK
, Ska
la J
A, H
off
ma
n P
, Ja
ffe
AS:
Ch
an
ge
in h
ea
rt
rate
an
d h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty d
urin
g t
rea
tme
nt
for d
ep
ress
ion
in p
atie
nts
with
co
ron
ary
h
ea
rt d
ise
ase
. Psy
ch
oso
m M
ed
62
(200
0) 6
39-6
47
[7]
Co
oke
WH
, Co
x JF
, Die
dric
h A
M, T
ayl
or J
A, B
eig
hto
l LA
, Am
es
JE, H
oa
g J
B, S
eid
el H
, Ec
kbe
rg D
L: C
on
tro
lled
bre
ath
ing
pro
toc
ols
pro
be
hu
ma
n a
uto
no
mic
ca
rdio
vasc
ula
r rh
yth
ms.
Am
J P
hys
iol 2
74 (
1998
) H
709-
718
[8]
Co
oke
WH
, Ho
ag
JB,
Cro
ssm
an
AA
, Ku
use
la T
A, T
ah
van
ain
en
KU
, Ec
kbe
rg D
L: H
um
an
re
spo
nse
s to
up
righ
t til
t: a
win
do
w o
n c
en
tra
l au
ton
om
ic in
teg
ratio
n. J
Ph
ysio
l 517
(19
99)
617-
628
[9]
De
kke
r JM
, Cro
w R
S, F
ols
om
AR
, Ha
nn
an
PJ,
Lia
o D
, Sw
en
ne
CA
, Sc
ho
ute
n E
G: L
ow
h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty in
a 2
-min
ute
rhyt
hm
str
ip p
red
icts
risk
of
co
ron
ary
he
art
dis
ea
se a
nd
m
ort
alit
y fr
om
se
vera
l ca
use
s: t
he
AR
IC S
tud
y. A
the
rosc
lero
sis
Ris
k In
Co
mm
un
itie
s.
Circ
ula
tion
102
(20
00)
1239
-124
4 [
10]
De
mire
l S, A
kka
ya V
, Ofla
z H
, Tu
kek
T, E
rk O
: He
art
rate
va
riab
ility
aft
er c
oro
na
ry a
rte
ry
byp
ass
gra
ft s
urg
ery
: a p
rosp
ec
tive
3-y
ea
r fo
llow
-up
stu
dy.
An
n N
on
inva
sive
El
ec
tro
ca
rdio
l 7 (
2002
) 24
7-25
0 [1
1] F
ab
er T
S, S
tau
nto
n A
, Hn
atk
ova
K, C
am
m A
J, M
alik
M: S
tep
wise
str
ate
gy
of
usi
ng
sh
ort
an
d
lon
g-t
erm
he
art
rate
va
riab
ility
fo
r ris
k st
ratif
ica
tion
aft
er m
yoc
ard
ial i
nfa
rctio
n. P
ac
ing
C
lin E
lec
tro
ph
ysio
l 19
(199
6) 1
845-
1851
[1
2] F
arr
ell
TG, B
ash
ir Y
, Crip
ps
T, e
t a
l.: R
isk
stra
tific
atio
n f
or a
rrh
yth
mic
eve
nts
in
po
stin
farc
tion
pa
tien
ts b
ase
d o
n h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty, a
mb
ula
tory
ele
ctr
oc
ard
iog
rap
hy
varia
ble
s a
nd
th
e s
ign
al-a
vera
ge
d e
lec
tro
ca
rdio
gra
m. J
Am
Co
ll C
ard
iol 1
8 (1
991)
687
- 69
7 [1
3] H
ab
erl
R, S
tein
big
ler P
: Risi
kost
ratif
izie
run
g in
de
r Ka
rdio
log
ie. D
t. Ä
rzte
bla
tt 9
6 (1
999)
A
2514
-251
9 [1
4] H
ug
he
s JW
, Sto
ne
y C
M.:
De
pre
sse
d m
oo
d is
rela
ted
to
hig
h-f
req
ue
nc
y h
ea
rt ra
te
varia
bili
ty d
urin
g s
tre
sso
rs. P
syc
ho
som
Me
d 6
2 (2
000)
796
-803
[1
5] K
leig
er R
E, M
ille
r JP
, Big
ge
r JT
Jr, M
oss
AJ:
De
cre
ase
d h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty a
nd
its
ass
oc
iatio
n w
ith in
cre
ase
d m
ort
alit
y a
fte
r ac
ute
myo
ca
rdia
l in
farc
tion
. Am
J C
ard
iol 5
9 (1
987)
256
-262
HRV
- G
run
dla
ge
n
28
[16]
Lia
o D
, Ca
i J, B
ran
ca
ti FL
, Fo
lso
m A
, Ba
rne
s R
W, T
yro
ler H
A, H
eis
s G
: Ass
oc
iatio
n o
f va
ga
l to
ne
with
se
rum
insu
lin, g
luc
oe
, an
d d
iab
ete
s m
elli
tus
– Th
e A
RIC
stu
dy.
Dia
be
tes
Re
s C
lin P
rac
t 30
(19
95)
211-
221
[17]
Mo
uro
t L,
Bo
uh
ad
di M
, Pe
rre
y S,
Ca
pp
elle
S, H
en
riet
MT,
Wo
lf JP
, Ro
uill
on
JD
, Re
gn
ard
J:
De
cre
ase
in h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty w
ith o
vert
rain
ing
: ass
ess
me
nt
by
the
Po
inc
are
plo
t a
na
lysi
s. C
lin P
hys
iol F
un
ct
Ima
gin
g 2
4 (2
004)
10-
18
[18]
Mü
ck-
We
yma
nn
M: D
ep
ress
ion
mo
du
late
s a
uto
no
mic
ca
rdia
c c
on
tro
l: a
ph
ysio
log
ica
l p
ath
wa
y lin
kin
g d
ep
ress
ion
an
d m
ort
alit
y? G
erm
an
J P
syc
hia
try
5 (2
002)
67-
69
[19]
Po
nte
t J,
Co
ntr
era
s P
, Cu
rbe
lo A
, Me
din
a J
, No
veri
S, B
en
tan
co
urt
S, M
iglia
ro E
R: H
ea
rt
rate
va
riab
ility
as
ea
rly m
ark
er o
f m
ulti
ple
org
an
dys
fun
ctio
n s
ynd
rom
e in
se
ptic
pa
tien
ts. J
C
rit C
are
18
(200
3) 1
56-1
63
[20]
Ro
ttm
an
JN
, Ste
inm
an
RC
, Alb
rec
ht
P, B
igg
er J
T Jr
, Ro
lnitz
ky L
M, F
leis
s JL
: Eff
icie
nt
est
ima
tion
of
the
he
art
pe
riod
po
we
r sp
ec
tru
m s
uita
ble
fo
r ph
ysio
log
ic o
r ph
arm
ac
olo
gic
st
ud
ies.
Am
J C
ard
iol 6
6 (1
990)
152
2-15
24
[21
] Sa
jad
ieh
A, W
en
de
lbo
e N
iels
en
O, R
asm
uss
en
V, H
ein
HO
, Ab
ed
ini S
, Fis
ch
er H
an
sen
J:
Inc
rea
sed
he
art
rate
an
d re
du
ce
d h
ea
rt-r
ate
va
riab
ility
are
ass
oc
iate
d w
ith s
ub
clin
ica
l in
flam
ma
tion
in m
idd
le-a
ge
d a
nd
eld
erly
su
bje
cts
with
no
ap
pa
ren
t h
ea
rt d
ise
ase
. Eu
r H
ea
rt J
. 25
(200
4) 3
63-3
70
[22]
Sa
mp
ler M
B, M
ud
alia
r NA
, Le
le A
S: F
eta
l he
art
rate
va
riab
ility
as
an
ind
ica
tor o
f fe
tal
sta
tus.
Po
stg
rad
Me
d 6
7 (1
980)
207
-10,
213
-215
[2
3] S
ch
ulz
H, H
orn
A, S
en
ge
P, H
ec
k H
: In
tra
ind
ivid
ue
lle V
aria
bili
tät
von
Pa
ram
ete
rn d
er
He
rzfr
eq
ue
nzv
aria
bili
tät.
In: H
ott
en
rott
K (
Hrs
g.)
: He
rzfr
eq
ue
nzv
aria
bili
tät
im S
po
rt.
Prä
ven
tion
– R
eh
ab
ilita
tion
– T
rain
ing
. Dvs
-Sc
hrif
tre
ihe
, Bd
. 129
. Czw
alin
a, H
am
bu
rg
2002
, 69-
75
[24]
Slo
an
RP
, Sh
ap
iro P
A, B
ag
iella
E, M
yers
MM
, Big
ge
r JT
Jr, S
tein
ma
n R
C, G
orm
an
JM
: Br
ief
inte
rva
l he
art
pe
riod
va
riab
ility
by
diff
ere
nt
me
tho
ds
of
an
aly
sis
co
rre
late
s h
igh
ly w
ith
24 h
an
aly
ses
in n
orm
als
. Bio
l Psy
ch
ol 3
8 (1
994)
133
-142
[2
5] S
osn
ow
ski M
, Ma
cFa
rlan
e P
W, C
zyz
Z, S
krzy
pe
k-W
an
ha
J, B
oc
zko
wsk
a-G
aik
E,
Ten
de
ra M
: Ag
e-a
dju
stm
en
t o
f H
RV
me
asu
res
an
d it
s p
rog
no
stic
va
lue
fo
r ris
k a
sse
ssm
en
t in
pa
tien
ts la
te a
fte
r myo
ca
rdia
l in
farc
tion
. In
t J
Ca
rdio
l 86
(200
2) 2
49-2
58
[26]
Str
an
o S
, Lin
o S
, Ca
lca
gn
ini G
, Di V
irgili
o V
, Cia
rdo
R, C
eru
tti S
, Ca
lca
gn
ini G
, Ca
selli
G:
Re
spiro
ato
ry s
inu
s a
rrh
yth
mia
an
d c
ard
iova
scu
lar n
eu
ral r
eg
ula
tion
in a
thle
tes.
Me
d S
ci
Spo
rts
Ece
rc 3
0 (1
998)
215
-219
[2
7] Z
ellw
eg
er M
J, O
ste
rwa
lde
r RH
, La
ng
ew
itz W
, Pfis
tere
r ME:
Co
ron
ary
art
ery
dis
ea
se a
nd
d
ep
ress
ion
. Eu
r He
art
J 2
5 (2
004)
3-9
[2
8] Z
ieg
ler D
, Cla
us
D, M
ein
ert
z T,
Grie
s FA
: Se
rie: D
iab
etis
ch
e N
eu
rop
ath
ie: K
linik
, Dia
gn
ost
ik u
nd
Th
era
pie
de
r ka
rdio
vask
ulä
ren
au
ton
om
en
Ne
uro
pa
thie
. De
uts
ch
es
Ärz
teb
latt
93
(199
6) A
1262
-126
8 [2
9] Z
ieg
ler D
, Grie
s FA
: Se
rie: D
iab
etis
ch
e N
eu
rop
ath
ie. K
lass
ifika
tion
, Ep
ide
mio
log
ie, P
rog
no
se u
nd
so
zia
lme
diz
inis
ch
e B
ed
eu
tun
g. D
eu
tsc
he
s Ä
rzte
bla
tt 9
3 (1
996)
A68
0-68
4 [3
0] T
ask
forc
e o
f th
e T
ask
Fo
rce
of
The
Eu
rop
ea
n S
oc
iety
of
Ca
rdio
log
y a
nd
Th
e N
ort
h A
me
rica
n
Soc
iety
of
Pa
cin
g a
nd
Ele
ctr
op
hys
iolo
gy,
He
art
rate
va
riab
ility
- S
tan
da
rds
of
me
asu
rem
en
t,
ph
ysio
log
ica
l in
terp
reta
tion
, an
d c
linic
al u
se 1
996
[31]
Mo
ser M
, Le
ho
fer M
, Se
dm
ine
k A
, Lu
x M
, Za
po
toc
zky
HG
, Ke
nn
er T
, No
ord
erg
raa
f A
. (19
94).
He
art
ra
te v
aria
bili
ty a
s a
pro
gn
ost
ic t
oo
l in
ca
rdio
log
y. C
ircu
latio
n, 9
0, 1
078-
1082
.
HRV
- G
run
dla
ge
n
29
[32]
Hild
eb
ran
dt
G, M
ose
r M, L
eh
ofe
r M. C
hro
no
bio
log
ie u
nd
Ch
ron
om
ed
izin
- k
urz
ge
faßt
es
Leh
r- u
nd
A
rbe
itsb
uc
h. H
ipp
okr
ate
s V
erla
g, 1
998.
[3
3] M
ose
r M, F
rüh
wirt
h M
., vo
n B
on
in D
, Cys
arz
D, P
en
ter R
, He
ckm
an
n C
, Hild
eb
ran
dt
G. (
1999
): D
as
au
ton
om
e B
ild a
ls M
eth
od
e z
ur D
ars
tellu
ng
de
r Rh
yth
me
n d
es
me
nsc
hlic
he
n H
erz
sch
lag
s. A
us:
He
uss
er,
P (
Hrs
g.)
: Hyg
iog
en
ese
. Ve
rlag
Pe
ter L
an
g. 2
07–2
23.
[34]
Le
ho
fer,
M.,
Mo
ser,
M.,
et.
al:
1997
: Ma
jor d
ep
ress
ion
an
d c
ard
iac
au
ton
om
ic c
on
tro
l. Bi
olo
gic
al
Psy
ch
iatr
y 42
: 914
– 9
19.h
ttp
://w
ww
.sc
ien
ce
dire
ct.
co
m/s
cie
nc
e/a
rtic
le/p
ii/S0
0063
2239
6004
945
- ite
m1
[36]
Aks
elro
d S
, Go
rdo
n D
, Ma
dw
ed
JB,
Sn
idm
an
NC
, Sh
an
no
n D
C &
Co
he
n R
J (1
985)
He
mo
dyn
am
ic
reg
ula
tion
: in
vest
iga
tion
by
spe
ctr
al a
na
lysi
s. A
m J
Ph
ysio
l 249
: H86
7–H
875.
[3
7] A
kse
lrod
S, G
ord
on
D, U
be
l FA
, Sh
an
no
n D
C, B
erg
er A
C &
Co
he
n R
J (1
981)
Po
we
r sp
ec
tru
m
an
aly
sis
of
he
art
rate
flu
ctu
atio
n: a
qu
an
tita
tive
pro
be
of
be
at-
to-b
ea
t c
ard
iova
scu
lar c
on
tro
l. Sc
ien
ce
213
: 220
–222
. [3
8] H
on
EH
, Le
e S
T. E
lec
tro
niic
eva
lua
tion
s o
f th
e f
eta
l he
art
rate
pa
tte
rns
pre
ce
din
g f
eta
l de
ath
: Fu
rth
er o
bse
rva
rtio
ns.
Am
eric
an
Jo
urn
al o
f O
bst
ete
ristic
s a
nd
Gyn
ec
olo
gy
1965
: 87:
814
-826
. [3
9] H
on
EH
, Le
e S
T. T
he
fe
tal e
lec
tro
ca
rdio
gra
m o
f th
e d
yin
g f
etu
s. A
m J
Ob
ste
t G
yne
co
l 196
3; 8
7:
804f
f [4
0] G
old
be
rge
r AL.
No
n-li
ne
ar d
yna
mic
s fo
r clin
ian
s: c
ha
os
the
ory
, fra
cta
ls a
nd
co
mp
lexi
ty a
t th
e
be
dsi
de
. La
nc
et
1996
; 347
: 131
2 –
1314
[4
1] G
old
be
rge
r AL.
Fra
cta
l va
riab
ility
ve
rsu
s p
ath
olo
gic
pe
riod
icity
: co
mp
lexi
ty lo
ss a
nd
ste
reo
typ
y in
d
ise
ase
. Pe
rsp
ec
t Bi
ol M
ed
199
7; 4
0: 5
43 –
561
G
old
be
rge
r AL.
Ch
ao
s th
eo
ry a
nd
cre
ativ
ity: t
he
bio
log
ica
l ba
sis
of
inn
ova
tion
. J In
no
v M
an
ag
em
en
t 19
99; 4
15
– 23
[4
2] G
old
be
rge
r AL,
Am
ara
l LA
N, H
au
sdo
rff
JM, e
t.a
l. Fr
ac
tal d
yna
mic
s in
ph
ysio
log
y; a
ltera
tion
s w
ith
dis
ea
se a
nd
ag
ing
. Pro
c N
atl
Ac
ad
Sc
i USA
200
2; 9
9: 2
466
– 24
72
[43]
Kle
ige
r RE,
Big
ge
r JT,
Bo
sne
r MS,
Ch
un
g M
K, C
oo
k JR
, Ro
lnitz
ky L
M, S
tein
ma
n R
& F
leis
s JL
(19
91)
Sta
bili
ty o
ver t
ime
of
varia
ble
s m
ea
surin
g h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty in
no
rma
l su
bje
cts
. Am
J C
ard
iol 6
8: 6
26–
630.
[4
4] M
alik
, M.,
et.
al.
1991
: Co
mp
aris
on
of
the
pre
dic
tive
ch
ara
cte
ristic
s o
f h
ea
rt ra
te v
aria
bili
ty in
de
x a
nd
left
ve
ntr
icu
lar e
jec
tion
fra
ctio
n f
or a
ll-c
au
se m
ort
alit
y, a
rrh
yth
mic
eve
nts
an
d s
ud
de
n d
ea
th a
fte
r a
cu
te m
yoc
ard
ial i
nfa
rctio
n. T
he
Am
eric
an
Jo
urn
al o
f C
ard
iolo
gy.
199
1, 6
8/5:
434–
439.
[4
5] P
om
era
nz
B, M
ac
au
lay
RJ,
Ca
ud
ill M
A, K
utz
I, A
da
m D
, Go
rdo
n D
, Kilb
orn
KM
, Ba
rge
r AC
, Sh
an
no
n
DC
, Co
he
n R
J &
. (1
985)
Ass
ess
me
nt
of
au
ton
om
ic f
un
ctio
n in
hu
ma
ns
by
he
art
rate
sp
ec
tra
l an
aly
sis.
A
m J
Ph
ysio
l 248
: H15
1–H
153.
[4
6] G
rote
, V.,
Pu
swa
ld, B
., M
ose
r, M
., e
t.a
l., 2
008:
Au
swirk
un
ge
n d
er b
aln
eo
pth
era
pe
utis
ch
en
R
eh
ab
ilita
tion
. En
db
eric
ht.
Jo
an
ne
um
Re
sea
rch
Fo
rsc
hu
ng
sge
sells
ch
aft
mb
H, I
nst
itut
für N
ich
tinva
sive
D
iag
no
stik
, We
iz.