BTEM YNETEBLYORUM FORMATR EL REHBER

GENEL ANLATIM

Ankara, 2016

FNANSAL OKURYAZARLIK LE LGL TEMEL BLGLER

Finansal Okuryazarlk Programnn Amac Nedir

Finansal okuryazarlk, para sz konusu olduunda kiinin etkili bir ekilde karar verebilmesini, yani gelirini, birikimini ve yatrmlarn akllca deerlendirebilmesini, bir baka ifadeyle btesini doru ekilde ynetebilme yeterliliine sahip olabilmesini amalar. ok sayda aratrmac tarafndan yaplm finansal okuryazarlk tanmlar bulunmaktadr: Finansal okuryazarlk, gndelik yaamda kullanlan finansal aralarn seiminde bilgi temelli kararlar verebilmeyi salayan yeterlilik dzeyini ifade etmektedir (Temizel ve Bayram, 2011).

Ekonomik Birlii ve Kalknma rgtnn finansal okuryazarlk tanm da dikkate deerdir: Finansal okuryazarlk, finansal tketicilerin finansal rnler ve kavramlar hakknda bilgi sahibi olmasn art koar. Bu tanma gre, finansal okuryazarlk, tketicilerin finansal risk ve alternatifler arasnda tercihte bulunabilecek bir bilince sahip olmasn temin etmek suretiyle finansal refah arttrma srecidir (Lusardi, 2006).

Jump Start ise, Amerikada yrtlen finansal okuryazarlk programnn addr. Bu program, finansal okuryazarl, Bireyin yaam boyunca finansal gvenlii iin, finansal kaynaklarn etkin bir ekilde kullanabilmesi ve bunu salayabilecek bilgiyi elde edebilme yetenei olarak tanmlamaktadr (PACFL, 2008). Bu tanm, finansal okuryazar olabilmek iin bilgi birikiminin gerekli olduunu ne srmektedir.

Finansal Okuryazarlk Endeksi Nedir

Trkiyedeki finansal okuryazarln ve eriimin periyodik olarak tespit edilmesi ve bu tespitin bir endeks oluturularak dzenli aralklarla kamuoyu ile paylalmas olarak tanmlanmaktadr. Finansal okuryazarln llmesi iin tasarlanan sz konusu endekste Finansal Bilgi, Finansal Tutum/Tavr ve Finansal Davran olmak zere toplam ana etken nemli birer rol stlenmektedir. Finansal eriimin llmesi iin tasarlanan endekste ise tketicilerin finansal kurululara ve hizmetlere olan ilgisi ve bu hizmetlerin kullanm gibi kavramlar zerinde durulmutur.

Finansal Okuryazarlk ve Eriim anketi

2013 yl iin 1230,

2014 yl iinse, 1638 katlmc zerinde gerekletirilmitir.

2014 yl verilerine gre tketicilerin Finansal Okuryazarlk Endeksi 59,4 olarak hesaplanmtr.

S&P Finansal Okuryazarlk Aratrmas 2015 verilerine gre Norve 1. srada iken, Trkiye 120. srada bulunmaktadr. Yemen ise 144. sra ile en sonda yer almaktadr.

ekil 1.

2014 Finansal Okuryazarlk Endeksi

FNANSAL KAVRAMLAR SZL

Finansal Okuryazarlk: Bir kiinin parann kullanm ve ynetimi hakknda bilgi temelinde deerlendirme yapabilmesi anlamna gelir.

Hedef: Belirli bir zamanda bireyin, kurumun ya da topluluun ulamak istedii konum, gaye ve amaca denir.

Bte: Devletin, bir kuruluun, ailenin ya da bir kiinin gelecekte belirli bir sre iin tasarlad gelir ve giderlerin tmn ayrntlaryla gsteren izelgeye denir.

Birikim: Biriktirilen mal veya paraya denir.

10 Saniye Kural: Bir rn ya da hizmeti satn almadan nce istek mi, yoksa ihtiya m olduuna karar vermek iin beklenen zamana denir.

Faiz: letmek iin bir yere/kiiye dn verilen paraya karlk alnan kr ya da getiriye denir.

Bor: Geri verilmek zere belirli bir sre iin alnan, denmesi gerekli para ya da baka bir eydir.

Bor: Bor ikiye ayrlr;

1. Amal Bor: Belli bir ama dorultusunda, deeri artacak eyler iin borlanmaya denir.

2. Amasz Bor: Ne iin olduu belli olmayan, kontrolszce biriken borca denir.

Tasarruf: Para biriktirme ya da artrmak iin maddi kaynaklar dikkatli kullanma, idare etme, idareli tketmeye denir.

Para: Devlete bastrlan, mal ve hizmet satn alma gc olan ve herkes tarafndan kabul gren bir deiim aracdr.Para toplumda ortak bir deer lsdr. Her lkenin deer lleri farkl olabilir. Para ayn zamanda bir yatrm ve tasarruf aracdr.

Yatrm: Kaynan ya da deerin,gelirsalamak amacyla kalc bir biimde kullanlmasdr.Tketimkavramndan temel fark, kullanlan kaynak ya da deerin ilem sonunda tkenmemesidir.

Bireysel Emeklik Sistemi (BES): Dzenli birikimler yaparak emekliliiniz iin tasarlanan zel bir emeklilik sistemidir. Bireysel emeklilik sistemi, emeklilik dneminizde size ek bir gelir salayarak refah seviyenizi arttrmak amacyla sosyal gvenlik sisteminin tamamlaycs olarak oluturulan yapdr. 18 yan gemi herkes bireysel emeklilik sistemine katlabilir. Kii, sistemde en az 10 yl kalp 56 yan tamamlayarak emeklilie hak kazanabilir. Birikimlerini toplu olarak alabilecei gibi, tercihler dorultusunda oluturulan bir geri deme plan dhilinde programl olarak ya da yllk gelir sigortas rn satn alp emeklilik maa eklinde de alnabilir.

Kredi Kart: Bankalarnve baz finansman kurulularnn mterilerine verdii, anlamalPOS cihaz bulunan alveri noktalarnda deme amal veya bankaATM'lerinden nakit avans ekmek amal kullanlabilen, yaplan harcamalarn aylk olarak bankaya faizini demek koulu ile tek seferde ya dataksitlerledenmek zorunda olunduu,nakitparaya alternatif bir deme aracdr.

Kredi kart bir borlanmadr. Henz sahip olmadnz bir paray nceden harcama anlamna gelir. Kredi kart sonraki ayn harcamalarn imdiden yapmamz salayan bir sistemdir. Dolaysyla kredi kart dnem borcumuzu bir sonraki ayn gider masrafna eklemek gerekir. Kredi kart limitiniz aylk toplam gelirinizin 3 katn amamaldr.

Sigorta: Sigorta, kiilerin baz artlar altnda karlaacaklar, zarara ve gelir kaybna yol aan olaylarn ekonomik sonularndan kendilerini korumak iin belli bir prim karlnda risklerini devrettii anlamadr.

Acil Durum Fonu: En az aylk gider kadar bir nakit parann, kolay ulalabilir, maliyetsiz bir hesapta beklenmeyen harcamalar iin saklanmasdr. Olabilecek herhangi acil durumlar iin bireyin biriktirdii fondur. Her bte ierisinde olmas gereken bir kalemdir.

ETM ESNASINDA FORMATRE NERLER

1. Eitimde kavramlar anlatmadan nce katlmclardaki bilgi ve birikimi almak nemlidir.

2. Her kavram ncesinde katlmclar mutlaka konu ile ilgili dnmeye sevk edilmelidir.

3. Katlmclara sorular sorularak kavramlar kefetmeleri salanmaldr.

4. Formatrlerin katlmclarn zellikle kullandklar kelimeleri kullanlarak aklamalarda bulunmas, formatr ve katlmclar iin ok daha kolay ve anlalr olacaktr.

5. Eitim esnasnda, Para m var ki biriktirelim/bte yapalm? ya da Kredi kartlarn biz almak istemiyoruz, bankalar veriyor. gibi sorular gelebilir. Bu durumlarda olumsuz bir konumaya girilmemesine dikkat edilmeli, girilmesi durumunda ise, Aslnda konutuumuz / konuacamz konularda tam da bu durumlar yaamamz en aza indirmek iin finansal okuryazarlk eitiminin nemini dile getireceiz denilebilir.

6. Eitim esnasnda katlmclarn kendi yaamndan rnekler paylamas istenebilir.

7. Konu balklar altnda herkesten bir fikir alnmasndan ziyade, iki- kii ile derinlemesine konuulup konu daha iyi anlatlarak, kalc hale getirilebilir.

8. Katlmclardan konular ile ilgili rnekler alnrken bu rneklerin aadaki erevede olmasna dikkat edilmelidir.

9. Snrl sayda rneklerle dersin etkin ilenmesi salanarak zaman ynetiminin doru salanmas nemlidir.

10. Formatrlerin, katlmclara verecekleri rnekler ve anlatm dili, bulunduklar evrenin eitim, kltrel ve sosyo ekonomik dzeylerine uygun olmaldr. rnein mevsimlik iilerin youn olduu Adana evresindeki ekonomik hedeflerle, sanayi alanlarnn bulunduu Tekirda evresinde ekonomik hedefler farkllk gstermektedir. Bu nedenle verilecek rnekler blgenin zelliklerine gre deerlendirilmelidir.

GR (Sre: 2 Dakika)

Formatr, Trkiyenin 2015 yl Ocak-Aralk dneminde merkezi ynetim bte giderlerinin 505 milyar 992 milyon TL olduu, 2015 ylnn ayn dneminde bte gelirlerinin 483 milyar 386 milyon TL olduu bilgisini katlmclar ile paylar.

Bu rnek zerinden giderek formatr, kurumlar ve irketlerin bte yaptn belirterek katlmclara aile ve birey olarak bte yapp yapmadklar sorusunu sorabilir.

Bylelikle devletin, kurumlarn, irketlerin, ailelerin ve bireylerin bte yapmasnn ne kadar nemli olduu; lke kalknmasna ve bireysel olarak bte ynetiminin nemine dikkat ekilir, btenin nemi ve mutlaka yaplmas gerektii anlatlm olur.

1. Formatr Proje kapsamnda lkemizin 81 ilinde bulunan 984 Halk Eitim Merkezlerinde, 5 Milyon kiiye Finansal Okuryazarlk bilinci kazandrlmak istendiini belirterek Projenin amacn aktarr.

2. Formatr kendini tantr.

3. Eitimin sonunda zaman ayrp eitime katldklar iin tm katlmclara teekkr eder.

4. Eitimin 50 dakika olaca konusunda katlmclara bilgi verir.

5. Formatr, finansal okuryazarln kiinin parann kullanm ve ynetimi hakknda bilgiyle deerlendirme yaparak etkili kararlar almas; yani bireyin gelirlerini, tasarruflarn ve yatrmlarn akllca deerlendirerek btesini daha verimli bir ekilde ynetebilme yetkinliine sahip olma anlamna geldiini anlatr.

Finansal okuryazarln artmasyla birey, aile ve dolaysyla finansal sistemin salam temeller zerine kurulaca, toplumun olaand durumlarda sahip olduu finansal birikimle daha salkl kararlar verebilecei; bu balamda, btesini dengelemeye alan, ocuklarna iyi bir eitim sunmak, ev almak isteyen, emeklilik dneminde gvence arayan ortalama aileler iin finansal okuryazarlk eitimlerinin nemi giderek artmakta olduunu belirterek proje kapsamnda bireylere bte yapma, gelir gider dengesini salama, tasarruf, birikim gibi temel kavramlar hakknda bilgilendirme yaparak finansal okuryazarlk konusunda toplum bilincinin oluturulmasnn hedeflendiini anlatacaktr.

Ardndan formatr, eitim srasnda Finansal Kavramlar, Finansal Hedefler, Bte, Aile, ocuk ve Bte kavramlarn anlataca bilgisini katlmclara aktarr.

ISINMA ETKNL (Sre: 2 Dakika)

1. Formatr, katlmclarn hareketlenmesi ve etkin bir ortam oluturulabilmek iin herkesin adn soyadn syleyerek kendini dier katlmclara tantmasn ister.

2. Formatr katlmclara 5 yl sonraki ekonomik hedeflerinin ne olduunu sorar.

3. Bylelikle snf ierisinde rahat bir ortam olumas ve eitim ncesi katlmclarn hazr hale gelmeleri salanm olur.

4. Formatr; katlmclara teekkr ederek yerlerine oturmalarn ister.

5. Formatr, Eitime balamadan nce katlmclara sorularn eitim sonunda alacan aklar.

A. FNANSAL KAVRAMLAR

Kazanm: Katlmc finansal kavramlar renir.

Yntem ve Teknikler: Grsel anlatm, soru-cevap

Kavram: Finansal okuryazarlk, hedef, bte, 10 saniye kural, faiz, tasarruf

Sre: 10 dakika

Formatr, katlmclara bildikleri finansal kaynaklarn neler olduunu sorar.

Gelen cevaplar katlmclarn grebilecekleri bir yere yazar.

Daha sonra formatr, Finansal Okuryazarln bir kiinin parann kullanm ve ynetimi hakknda bilgi temelinde deerlendirme yapabilmesi anlamna geldiini aklar.

Ardndan formatr, hedef kitleye ynelik aadaki aklamalarda bulunabilir:

Bir ev hanm iin finansal okuryazarln; evin ihtiyacna gre hem salkl/kaliteli hem de uygun btede ihtiyalarn karlayabilmek olduunu vurgulayabilir.

Genler iin harln/bursunu varsa kredi kartn, part time alyor ise, parasn nasl kendi ihtiyalar dahilinde ynetebilmesinin nemini ve bunu hayat boyunca bir alkanla evirmesinin gerektiini vurgulayabilir.

Emekli olan katlmclar iin finansal okuryazarln ellerindeki sabit gelirin belirli bir planlama yaparak akll ev/yazlk alabilme/ocuklarnn dnne destek olabilmesi anlamna geldiini vurgulayabilir.

Hedefin belirli bir zamanda bireyin, kurumun ya da topluluun ulamak istedii konum ve ama olduunu belirterek llebilir, ulalabilir, somut, gereki ve zamana bal olduuna dair ipular verebilir.

Formatr; btenin devletin, bir kuruluun, ailenin ya da bir kiinin gelecekte belirli bir sre iin tasarlad gelir ve giderlerin tmn ayrntlaryla gsteren izelge olduunu aklayarak herkesin bte yaptn belirtir. Katlmclara bu konu hakknda bir sonraki balklarda bahsedecei bilgisini verir.

Tasarrufun para biriktirme ya da artrmak iin maddi kaynaklar dikkatli kullanma, idare etme, idareli tketmeye dendiini belirtir. (Video: 1.28 dakika )

Formatr;

Frnn kapann piirme sresinden nce kapatp almamasn, her ata yzde 20 s kayb olduunu,

amar makinasnn tek seferde 176 litre su harcadn 5 kilo amara da 2 gmlee de ayn suyu harcadn vurgulayarak amar makinasnn tam doldurulmadan altrlmamasn, bylelikle ylda 9 ton su tasarrufu yaplabileceini,

Di fralarken tra olurken ak braklan musluun ylda 12 ton su kayb demek olduunu, belirterek mmknse tasarruflu musluklar kullanlmas gerektiini,

Drt kiilik bir ailenin her bir ferdinin gnde bir kez sifonu amac dnda ektiinde ylda 16 ton suyun boa harcam olduunu, sifonun su szdrmas durumunda gnde 700 litre su kaybnn olduunu,

Sa kurutma makinasnn 10 dakika almasnn 60 wattlk ampln 3 saat yanmasna bedel olduunu,

Tozlanan lambalarn n yzde 50sini yaydn, lambalarn tozunun sklkla alnmas gerektiini,

Gnde 1 paket sigarann 10 TL, ayda 300 TL, ylda 3.600 TL. 20 ylda 72.000 TL. ile 402 tane eyrek altna eit olduunu katlmclara anlatr.

Formatr, her ay biraz tasarruf etmi olsaydk bu ne kadar olacan katlmclara sorarak tasarruf videosunu izletir.

Formatr, katlmclara ylda 29 bin TL tasarruf etmi olsaydnz imdi o para ile ne yapardnz, sorusunu sorar.

Yantlarn ardndan Formatr, katlmclara tasarruf yntemleri hakknda grleri olup olmadn sorar, varsa grlerini dier katlmclarla paylamalarn ister.

Formatr, dnyamzdaki kaynaklarn snrl olduunu hatrlatarak bu hassasiyetin her birey tarafndan gsterilmesi gerektiini belirtir ve zellikle byklerin bu konuda ailelerine ok byk rnek tekil ettiklerini paylaarak aadaki tanmlar okur:

Tasarruf: Para biriktirme ya da artrmak iin maddi kaynaklar dikkatli kullanma, idare etme, idareli tketmeye denir.

10 Saniye Kural: Bir rn ya da hizmeti satn almadan nce, istek mi yoksa ihtiya m olduuna karar vermek iin beklenen zamana denir. ( Video: 1.17 dakika )

Bireysel Emeklilik Sistemi: Dzenli birikimler yaparak emeklilik iim tasarlanan zel bir emeklilik sistemidir. Bireysel emeklilik sistemi; emeklilik dneminde ek bir gelir salayp refah seviyesini arttrmak amacyla sosyal gvenlik sisteminin tamamlaycs olarak oluturulmutur. 18 yan gemi herkes bireysel emeklilik sistemine katlabilir. 10 yl boyunca ayda yalnzca 100 tl yatrarak ve 56 yana kadar paray ekmemek koulu ile yaklak 20 bin tl birikime sahip olabilirsiniz. Aylk 100 tl yatrmay 18 yandan 56 yana kadar devam ettirirseniz eer toplamda yaklak 80 bin tllik birikime sahip olabilirsiniz.

15 Nisan 2016 tarihinde aklanan verilere gre Trkiyede toplam BES yaptran kii says 6.234.118 kiidir. Bireysel Emeklilik sistemi; Trkiyede 27 Ekim 2003ten itibaren yrrlktedir.

KRED KART KULLANIMINDA DKKAT EDLMES GEREKENLER

1. Kredi kart toplam aylk taksit miktarnz toplam geliriniz n gememeli

2. Kredi kartnn asgari tutarn deil dnem sonu toplam borcunuzun tamamn demelisiniz.

TKETC HAKEM HEYETLER

Bte harcamalarn yaparken karlatnz problemler iin 6502 sayl Tketicin Korunmas Hakkndaki Kanun hkmleri erevesinde ikametgahnzn olduu ile hakem heyetlerine cretsiz danp arzu ederseniz de cretsiz bavuru yapabileceinizi bilmelisiniz.

Para: Devlete bastrlan, mal ve hizmet satn alma gc olan ve herkes tarafndan kabul gren bir deiim aracdr.Para toplumda ortak bir deer lsdr. Para ayn zamanda bir yatrm ve tasarruf aracdr. Para; canszdr ve sadece bir aratr. Paraya farkl anlamlar ve deerler ykleyen bizleriz.

Formatr, sunumda yer alan Parann Tarihsel Geliimi isimli infografii gstererek parann tarihsel srecini ksaca katlmclara aktarr:

ekil 2.

Parann Tarihsel Geliimi

Formatr, parann bizi deil, bizim paray hedeflerimiz iin ynettiimizi belirterek finansal hedefler ksmna geer.

B. FNANSAL HEDEFLER

Kazanm:

Finansal hedeflerinizi belirleyip ksa, orta ve uzun vadeli olarak sralayabileceksiniz.

Finansal hedeflerinize ulamak iin parann bte yaparak ynetilmesi gerektiini kavrayabileceksiniz.

Yntem ve Teknikler: Grsel anlatm, soru-cevap

Kavram: Hedef

Sre: 10 dakika

1. Finansal hedefleri iin katlmclara aadaki hedef geni gsterilir.

ekil 3.

Hedef geni

2. Formatr, Finansal hedefiniz var m? sorusu ile katlmclarn ncelik srasna gre hedeflerini sralamalarn ister.

Ardndan katlmclarn eitliliine gre aadaki rnekler zerinden gider.

Hedef Kitleye Ynelik rnekler/Segmentasyondan Ulalabilir:

rnein ev kadnlar iin ocuklarn bytmek bir hedef iken, buz dolab almak bir finansal hedeftir.

Genler iin yurt dnda yksek lisans/doktora yapmak bir finansal alt yaps olduu iin finansal hedeftir.

Emekliler iin salk sigortas yaptrmak araba/ev almak finansal hedeftir.

3. Yantlar zerinden aadaki notlar dikkate alnarak paylamlarda bulunulur.

- Kendinize hedefler koyun.

- Az nce yaptnz gibi ksa, orta, uzun vadede listeleyin.

- Resimlerini buzdolabna, giysi dolabnza asn, cep telefonunuza koyun.

- Hedeflerinizi nasl gerekletireceksiniz bunun iin plan yapn.

Formatr, katlmclara hedeflerinin gerekletirme yolunun bteden getiini belirterek konuya devem eder.

C. BTE YAPMA

Kazanm:

Mevcut finansal durumunuzu saysal olarak ortaya koyabilmek iin gerekli olan bilgi ve donanma sahip olabileceksiniz.

Yntem ve Teknikler: Grsel anlatm, soru-cevap, uygulama

Kavram: Bte

Sre: 15 dakika

1. Formatr, katlmclara bte konusuna girmeden nce TK 2014 Hane halk Tketim Harcamalarnn verisini paylar.

Harcamalar ksarsak, tasarruf yapabiliriz diyerek, btemize katkda bulunabileceimizi aktarr. Herkes birbirinden farkl olduu ve ihtiyalar deitii iin, tablodaki dalmlardaki sralamann da herkese gre deiebilecei bilgisi paylalr.

ekil 4.

2014 Trkiye statistik Kurumu Hanehalk Tketim Harcamalar

2. Formatr, Bte yapan var m? diye katlmclara sorar ve btenin tanmn aadaki gibi verir.

ekil 5.

Bte

Bte; devletin, bir kuruluun, bir aile veya bir kimsenin gelecekteki belirli bir sre iin tasarlad gelir ve giderlerinin tmdr.

ekil 6.

Bte ve zellikleri

Formatr, katlmclar ile yukardaki infografii paylar.

Latince kkenlidir. Latince kk Bulga.

Latince, para torbas, kk deri anta, ekmece, kamu czdan gibi karlklar bulunmaktadr.

Dnyada devlet btesi kavram ilk defa 16.Yzylda ngilterede kullanlmtr. ngilizcedeki budget kelimesine karlk gelir.

Osmanl Devleti'nde ilk bte, Tarhuncu Ahmet Paa tarafndan hazrlanmtr.

Formatr, aile giderlerini dizginleme taktikleri olarak aadaki pf noktalar katlmclar ile paylar.

Gelirinizi yazn: Maa, emekli maa, harlk, nafaka vb.

Giderinizi yazn: Kira, fatura, ulam, salk, eitim... vb.

Her grup iin harcamalarnz istek veya ihtiya olarak ayrn ve yazn.

Limit koyun: r: Aylk 100 liradan fazla giyime harcamayacam.

Limitlere uyun: Bir kalemde fazla harcama yaparsanz dierinden ksn.

Paylan: Harcama konusundaki artlarnz, eksilerinizi her ay dzenli olarak einizle, ailenizin dier fertlerine ya da yakn arkadalarnza aka anlatn ve birbirinize destek olun

Baarnz kutlayn: Her ay gsterdiiniz gelimeyi bir yere yazn. rnein, harcamalarnzdan kesip ayda 50 lira m biriktirdiniz, alt ayda 300, ylsonunda 600 lira eder. te size gelecek aylar iin motivasyon!

Formatr aadaki ierikleri aklamaya, rnekler zerinden ve sunumdan devam ederek aktarr.

ekil 7.

Yllk Bte Planlamas

Aile Giderlerini Dizginleme Taktikleri

Formatr katlmclara, Aile btesini kontrol altna almak ve azaltmak iin; ncelikli olarak uyguladnz yntemler var m? diye sorar, varsa paylamalar ister.

D. ALE, OCUK VE BTE

Kazanm: Katlmc ailenin ierisinde btenin nemini fark eder.

Yntem ve Teknikler: Grsel anlatm, soru-cevap

Kavram: Bte, tasarruf, harlk, para, hedef.

Sre: 10 dakika

Aile, ocuk ve Bte infografii gsterilebilir.

ekil 8.

ocuk Bteyi Nasl Anlar?

Harlk, ocuun sorumluluk almasn, karar vermesini ve birey olma abasn destekler. ocuun kendi paras olmas nemlidir. Harlk miktar ise; parmak izi gibidir. Ailenizin deerlerine, ekonomik durumunuza ve bulunduunuz evreye baldr. Harlk konusunda dikkat edilmesi gereken birka noktay belirtmek gerekir:

Gereinden az ya da ok olmas ocuu olumsuz etkileyebilir. Deien ihtiyalara gre harlk miktar yeniden dzenlenebilmelidir.

lkokul birinci snfta haftalk ve dzenli olarak harlk vermeye balamak gerekir.

13 ya sonras aylk ve dzenli olmal.

ocua harlyla hangi ihtiyalarn karlamasnn bekledii ak ve net sylenmesi gerekir.

ocuk ve para ilikisi hakknda dikkat edilmesi gereken hususlar grselde anlatlmaktadr; detaylara girilmek zere grsele dnlr ve aadaki notlar katlmclarla paylalr.

Para snrsz deil: Para eitimi ailede balar. lk adm parann sonsuz olmadn, bir snr olduunu retmek nemlidir. Bunun iin en iyi eitim harlktr. Belli bir miktar paras olduunda bunun bittiini gren ocuk, ailesin parasnn bir snr olduunu anlar.

Para kazanlr: nsanlarn emekleri karlnda altklarn ve alma nedeninin para kazanmak olduunu sylenebilir. Hayat srdrmek, ocua istedii eyleri alabilmek ve en nemlisi harln verebilmek iin almak gerektiinden sz etmek gerekir.

Aile btesini birlikte yapmak: Her ay banda ve sonunda olmak zere ailece bir araya gelip bteyi birlikte yapabilirsiniz. Ailenin her ferdi gelirleri ve giderleri grm olur; bunun sayesinde daha dikkatli ve tutumlu davran sergileyebilirler. Alverie gidildiinde ocuunuz sizden bir ey istediinizde u an paramz yok. demek yerine u an planmzda yok. denilerek ocuun planl yaamasnn temelleri atlm olur.

Kavramlar nemlidir: Finansal kelimeleri ocuklar ne kadar erken yata renirse o kadar iyi ve faydal olur. Birikim, tasarruf, banka, yatrm, bte, harcamak ocuk, bu kelimelerin anlamn ve nasl kullanldklarn rendike finansal konular kavrama becerisi de o kadar ok olur. Para ve tasarruf konularn renmesi zaman alr. ncelikle neden tasarruf ve birikim yapmas gerektiini renmelidir. Ve bunun iin de almak istedii eylerden vazgemeyi veya beklemeyi renecektir.

Herkes her eye sahip olamaz: ocuunuza sahip olduunuz ev, araba, mallar konusunda dorular sylemek gerekir. Bankaya borcunuz varsa, buna sahip olmak iin bankaya borlandnz ve her ay kazandnz paradan bunun taksitlerini dediinizi anlatmalsnz. evrede baka arkadalarnn sahip olduu veya olamad eylerle kyaslama yapmamas gerektiini sylemek gerekir. Neden bizim gzel ve byk evimiz yok? sorusu mutlaka gelecektir. Bunu ona samimiyetle ve sabrla anlatn. Beklemeyin ve sabretmeyi renmesi gerekiyor.

Tasarruf gerekli: Tasarrufun ne olduunu anlatmaktan ok davranta gsterilmesi gereklidir. Eer televizyonu izlemiyorken ak brakyorsanz, di fralarken suyu aktmaya devam ediyorsanz ya da oda da deilken ak brakyorsanz tasarruflu ol demek ie yaramayabilir. ocuklarmza rnek alabilmesi iin her konuda ona davranmas gerektii gibi davranyor olmanz gerekiyor.

ncelikler nedir: ocuklar zellikle be yandan nce, dengeleri anlayamaz. Dondurma m yoksa simit mi istersin diye sorduunuzda muhtemelen ikisini de isteyecektir. ocuklarn tercih yapmay ve seenekler arasndan birinden vazgemeyi renmesi nemlidir. Bylece istek mi ihtiya m algsn kavramas daha kolay olur. Yani ocuklar bir ey istediinde bir dierinden vazgeebilmeyi renmelidir. Bylece ncelik sralamasn da zihninde tasarlamaya balar.

Hayat zor seimlerle dolu: ocuklarn en ok kulland kelime stiyorum dan vazgeirmek zordur ama imkansz deildir. Ona her eye ayn anda sahip olamayacan anlatmak gerekir.

KAYNAKA

BAYHAN, Pnar, YKSELEN, Arzu ve KAYSILI, K, Bahar (2007), ocuklarn Ekonomiyle lgili Kavramlara Ynelik Alglarnn Yalara Gre ncelenmesi, Hacettepe niversitesi, Eitim ve Bilim, Cilt 32, Say: 143, 2007.

LUSARDI, Annamaria, (May 2006), Financial Literacyand Financial Education: Reviewand Policy Implications, Networks Financial Institute at Indina State University Policy Brief.

SCHUG, M. C. &HAGEDOM,E. A.(2005), The Money savvypig goes to big city: Testingtheeffectiveness of an economics curriculum for young children, TheSocialStudies, March/April, 6871.

TEMZEL, Fatih ve BAYRAM, Fatih (2011), Finansal Okuryazarlk: Anadolu niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi rencilerineYnelik Bir Aratrma, C.. ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt 12, Say: 1, 2011.

http://www.teb.com.tr/aileakademisi/ 25.12.15

http://eaf.ku.edu.tr/sites/eaf.ku.edu.tr/files/20122008-2.pdf

http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=7&KITAP_ID=287

Household Budget Survey Consumption Expenditures 2009, Hanehalk Bte Aratrmas, Tketim Harcamalar.

i

6