haurren garapenaren jarraipenerako protokoloa: … · plan marco de atención temprana...
TRANSCRIPT
Hau
rren
Gar
apen
aren
Jarr
aipe
nera
ko P
roto
kolo
a: A
rret
a G
oizt
iarr
a H
ezku
ntza
ren
Bai
tan
• Pro
toco
lo d
e Se
guim
ient
o de
l Des
arro
llo In
fant
il: E
l Ent
orno
Edu
cativ
o de
la A
tenc
ión
Tem
pran
a
Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil: El Entorno Educativode la Atención Temprana
Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloa: Arreta Goiztiarra Hezkuntzaren Baitan
Arreta Goiztiarreko Marko-Plana
Plan Marco de Atención Temprana
JASONE_FINAL_CS6.indd 1 30/7/15 14:37
Vitoria-Gasteiz, 2015
Arreta Goiztiarreko Marko-Plana
Plan Marco de Atención Temprana
Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil: El Entorno Educativo de la Atención Temprana
Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloa: Arreta Goiztiarra Hezkuntzaren Baitan
Edición: 1.ª, agosto de 2015
Tirada: 4.000 ejemplares
© Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura
Edita: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 01010 Vitoria-Gasteiz
Diseño: EkipoPO
Impresión: mccgraphics
D.L.: BI 1211-2015
Un registro bibliográfico de esta obra puede consultarse en el catálogo de la red Bibliotekak del Gobierno Vasco:
http://www.bibliotekak.euskadi.net/WebOpac
Equipo de Atención Temprana (EAT)
Marisa Belaustegi (B06 Berritzegunea)Carmen Cuesta (G01 Berritzegunea)María del Carmen Fernández (B01 Berritzegunea)Isabel Galende (Berritzegune Nagusia) Nere Inda (Berritzegune Nagusia) Antonio Luengo (B02 Berritzegunea)Noel Meabe (G03 Berritzegunea)Begoña Olaskoaga (G01 Berritzegunea)Igone Orbea (A01 Berritzegunea)Miren Rojo (A01 Berritzegunea)
Ramón Muñoz (Coordinador del EAT)
Argitaraldia: 1.a, 2015eko abuztua
Ale-kopurua: 4.000 ale
© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila
Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 01010 Vitoria-Gasteiz
Diseinua: EkipoPO
Inprimaketa: mccgraphics
L.G.: BI 1211-2015
Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaularitzaren Bibliotekak sarearen katalogoan aurki daiteke:
http://www.bibliotekak.euskadi.net/WebOpac
Arreta Goiztiarreko Taldea (AGT)
Marisa Belaustegi (B06 Berritzegunea)Carmen Cuesta (G01 Berritzegunea)María del Carmen Fernández (B01 Berritzegunea)Isabel Galende (Berritzegune Nagusia) Nere Inda (Berritzegune Nagusia) Antonio Luengo (B02 Berritzegunea)Noel Meabe (G03 Berritzegunea)Begoña Olaskoaga (G01 Berritzegunea)Igone Orbea (A01 Berritzegunea)Miren Rojo (A01 Berritzegunea)
Ramón Muñoz (AGTaren koordinatzailea)
Presentación
El Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura ha participado de manera muy activa en el diseño del nuevo marco de la Atención Temprana que se está configurando en el País Vasco. Participó en la definición del Modelo y, desde entonces, en todas las actuaciones de carácter interinstitucional tendentes a darle soporte normativo. También ha colaborado en cuantas acciones se han puesto en marcha por las otras instituciones sociales y sanitarias, incluyendo actuaciones formativas conjuntas. Todo ello facilita el desarrollo de un lenguaje común y la comprensión de que la Atención Temprana es una responsabilidad compartida.
El Departamento es consciente del papel central que el sistema educativo juega en la atención al desarrollo infantil. Por ello ha dispuesto la creación de estructuras estables, en el ámbito de los Servicios de Apoyo, para la configuración de un Plan Marco que integre todas las actuaciones educativas en este ámbito.
Una de las actuaciones más relevantes diseñada hasta el momento tiene que ver con la necesidad de realizar un seguimiento cercano del desarrollo infantil. Presentamos el Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil, cuya primera fase, denominada Vigilancia Rutinaria del Desarrollo se pone en marcha el próximo curso 2015-16 en las aulas de 2 y 3 años, quedando para el curso 2016-17 su extensión a las de 4 y 5 años. El objetivo es detectar tempranamente posibles alteraciones del desarrollo que puedan generar necesidades específicas de apoyo educativo.
La puesta en marcha de este proceso, requerirá un gran esfuerzo formativo, focalizado no solo en el profesorado de Educación Infantil, sino también en el profesorado consultor, de apoyo y otros especialistas. Más de 3000 profesores y profesoras accederán a esta formación el próximo curso 2015-16. Una formación que este Departamento considera imprescindible para la consecución del objetivo señalado.
Por tanto, iniciamos un proceso que responde a la preocupación por detectar e intervenir tempranamente en las dificultades en el desarrollo desde el ámbito escolar, siempre en colaboración con los servicios sanitarios y sociales. Estamos convencidos de que responderemos mejor a las necesidades actuales y futuras de todo nuestro alumnado, de sus familias y la comunidad educativa, garantizando al tiempo la equidad y el respeto a la diversidad en un contexto inclusivo.
Begoña Garamendi Ibarra
Directora de Innovación Educativa
Aurkezpena
Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailak modu oso aktiboan parte hartu du Euskal Autonomia Erkidegoan eratzen ari den Arreta Goiztiarreko esparru berriaren diseinuan. Eredua zehazteko prozesuan esku hartu zuen eta, harrezkero, eredu horren euskarri izatera bideratutako erakunde-jardun guztietan parte-hartu da. Gizarte- eta osasun-arloko beste erakunde batzuek abiarazitako ekintzetan ere laguntzaile izan da, baterako prestakuntza-ekintzak ere barnean hartuta. Horri guztiari esker, Arreta Goiztiarra guztion artean partekatutako erantzukizuna dela ulertu eta hizkuntza bateratua garatu ahal izan da.
Saila jabetzen da hezkuntza-sistemak funtsezko eginkizuna betetzen duela haurren garapenarekiko arretan. Horregatik, Laguntza Zerbitzuen eremuan, egitura egonkorrak sor daitezen xedatu du, eremu horretako hezkuntza-jardun guztiak bilduko dituen Esparru Plana eratuz.
Orain arte diseinatutako jardun garrantzitsuenetako bat haurren garapenari jarraipena gertutik egiteko premiarekin loturik dago. Hau horrela, Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloa aurkeztu dugu; protokoloaren lehen fasea —Garapenaren Ohiko Zaintza— datorren 2015-16 ikasturtean abiaraziko da 2 eta 3 urteko haurren geletan, eta 2016-17 ikasturtean, aldiz, 4 eta 5 urteko haurren geletara zabalduko dugu. Helburua zera da, garapenean izan daitezkeen nahasmenduak goiz detektatzea, hezkuntza-laguntzarekin lotutako premia espezifikoak eragin ditzaketen trataera ematea.
Prozesu hori abiarazteko, prestakuntzan lan handia egin beharko dugu, Haur Hezkuntzako irakasleekin ez ezik, irakasle aholkulari, laguntzaile eta bestelako espezialistekin baita ere. 3.000 irakaslek baino gehiagok jasoko dute prestakuntza hori 2015-16 ikasturtean. Sail honen ustez, prestakuntza hori jasotzea ezinbestekoa da lortu nahi dugun helburua bete nahi badugu.
Hortaz, garapenean dauden zailtasunak detektatu eta eskola-eremutik esku hartzeko prozesuari ekingo diogu, betiere osasun- eta gizarte-arloko zerbitzuen laguntzarekin. Ziur gaude horrela eginez gero gure ikasle, familia eta hezkuntza-komunitate guztiaren egungo eta etorkizuneko premiei hobeto erantzungo diegula, eta aldi berean, ekitatea eta aniztasunarekiko errespetua bermatuko ditugula testuinguru inklusibo batean.
Begoña Garamendi Ibarra
Hezkuntza Berriztatzeko Zuzendaria
Índice
Presentación ...........................................................................................................................................................................................4
Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil: el entorno educativo de la atención temprana .............................................................................................................................................................8
1. El cribado, despistaje o screening .............................................................................................................................................8
2. Procesos de cribado en Educación Infantil ......................................................................................................................103. Vigilancia Rutinaria del Desarrollo ........................................................................................................................................12
3. 1. Escalas de Observación del Desarrollo Infantil (EODIs) .......................................................................... 12
4. Detección Específica ...................................................................................................................................................................18
5. Valoración e intervención educativas..................................................................................................................................22
6. La derivación a otros servicios ...............................................................................................................................................22
7. La participación de las familias ................................................................................................................................................24
8. Instrucciones y recomendaciones para la utilización de las EODIS .................................................................. 248. 1. Ámbito de aplicación ....................................................................................................................................................248. 2. Intervalo temporal de aplicación ............................................................................................................................248. 3. Condiciones físicas y del entorno ..........................................................................................................................248. 4. Materiales necesarios ...................................................................................................................................................268. 5. Orden y contenidos de la aplicación ...................................................................................................................268. 6. Formatos disponibles ....................................................................................................................................................288. 7. Observación del lenguaje ...........................................................................................................................................288. 8. Observación del alumnado en situación de riesgo ..................................................................................... 308. 9. Apoyo de otros profesionales en el proceso de observación .............................................................. 308. 10. Adaptaciones y ensayos ...............................................................................................................................................308. 11. Otras precisiones sobre los contenidos de las Áreas y su observación ......................................... 32
9. Bibliografía ...........................................................................................................................................................................................40
Anexos: Escalas de Observación del Desarrollo Infantil (EODIs) ........................................................................44
Formato individual: 2, 3, 4 y 5 años ...........................................................................................................................................47
Formato para cuatro cursos .........................................................................................................................................................69
Formato de aula: 2, 3, 4 y 5 años ................................................................................................................................................79
Aurkibidea
Aurkezpena .............................................................................................................................................................................................5
Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloa: arreta goiztiarra hezkuntzaren baitan ..............................................................................................................................9
1. Baheketa, hautematea edo screening-a ..................................................................................................................................9
2. Baheketa prozesuak Haur Hezkuntzan ..............................................................................................................................11
3. Garapenaren Ohiko Zaintza ....................................................................................................................................................13
3. 1. Haurren Garapena Behatzeko Eskalak (HGBEak) .............................................................................................. 13
4. Detekzio Espezifikoa ...................................................................................................................................................................19
5. Hezkuntza arloko balorazioa eta esku-hartzea .............................................................................................................23
6. Beste zerbitzu batzuetara bideratzea ..................................................................................................................................23
7. Familien parte-hartzea .................................................................................................................................................................25
8. HGBEak erabiltzeko jarraibide eta gomendioak ...........................................................................................................258. 1. Aplikazio-esparrua ..........................................................................................................................................................258. 2. Aplikazioaren denbora-tartea ...............................................................................................................................258. 3. Baldintza fisikoak eta ingurunekoak .......................................................................................................................258. 4. Behar diren materialak ................................................................................................................................................278. 5. Aplikazioaren ordena eta edukiak ..........................................................................................................................278. 6. Formatu erabilgarriak ....................................................................................................................................................298. 7. Hizkuntzaren behaketa .................................................................................................................................................298. 8. Arrisku-egoeran dauden ikasleen behaketa .....................................................................................................318. 9. Beste profesional batzuen laguntza behaketa-prozesuan ......................................................................... 318. 10. Egokitzapenak eta saiakuntzak .................................................................................................................................318. 11. Arloetako edukiei eta horien behaketari buruzko bestelako zehaztapenak.................................. 33
9. Bibliografía ...........................................................................................................................................................................................41
Gehigarriak: Haurren Garapena Behatzeko Eskalak (HGBE) ................................................................................. 45
Banakako formatua: 2, 3, 4 eta 5 urte ......................................................................................................................................47
Lau ikasturteko formatua ................................................................................................................................................................69
Ikasgelako formatua: 2, 3, 4 eta 5 urte .....................................................................................................................................79
10
Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil: el entorno educativo de la atención temprana
Hablar de una intervención temprana en los trastornos del neurodesarrollo o en las situaciones de riesgo exige un proceso de detección, igualmente temprano, que facilite la prevención de posibles patologías subyacentes en este ámbito. En la práctica, y entre otras medidas posibles aunque de menor envergadura, este proceso de detección pasa por la puesta en marcha de procedimientos sistemáticos de observación del desarrollo para valorar la presencia de sospechas, alertas o indicadores de esos trastornos, además de tener en cuenta situaciones objetivas de riesgo de padecerlos (la prematuridad podría considerarse un ejemplo de estas situaciones objetivas).
1. El cribado, despistaje o screening
El concepto de cribado, despistaje o screening está asociado habitualmente al campo de la salud y se considera una herramienta importante para abordar, desde una perspectiva preventiva, la disminución de problemas de este tipo. Se trata de un examen realizado a personas asíntomáticas, “sanas”,con objeto de identificar en fase de latencia las que presentan determinada enfermedad o muestran un riesgo incrementado de padecerla1.
El cribado no es una prueba diagnóstica, ni siquiera en aquellos casos que puedan resultar más evidentes “a priori”. Las pruebas diagnósticas se aplican a personas que muestran un problema o problemas definidos, son individuales, son más precisas y permiten proponer una intervención. El cribado, sin embargo, se aplica en grupo, no tiene un nivel alto de precisión y solo señala riesgo.
Aunque puede considerarse una herramienta potente, su eficacia depende de que su implementación suponga un proceso ordenado y explícito, y de que a la vez se encuentre integrado en un programa más amplio que le ofrezca fundamento. Debe posibilitar, también, una toma de decisiones, igualmente fundamentada. Desde esa perspectiva, que este tipo de programas sean frecuentes en el ámbito sanitario, no significa que sean exclusivos de este campo. La intervención psicosocial y la educativa pueden abordar programas similares, obviamente con otros objetivos, pero con la misma finalidad de realizar una intervención preventiva sobre posibles dificultades no detectadas. Un cribado de lenguaje escrito en 2º de Educación Primaria (momento en el que habitualmente se considera que se ha producido la automatización de la lectoescritura ) realizado en un centro, grupo de centros, territorio, etc. podría ser un ejemplo del uso del cribado en un ámbito distinto al de la salud.
Sin duda, un proceso de cribado presenta notables ventajas. La más importante es que, aunque no es un diagnóstico, puede permitir la detección de problemas que posteriormente pueden ser
1Cribado según la OMS: aplicación sistemática de una prueba para identificar a individuos con un riesgo suficiente-mente alto de sufrir un determinado problema de salud como para beneficiarse de una investigación más profunda o una acción preventiva directa, entre una población que no ha buscado atención médica por síntomas relacionados con esa enfermedad (Wald, 2001).
11
Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloa: arreta goiztiarra hezkuntzaren baitan
Neurogarapenaren nahasmenduetan edo arrisku-egoeretan esku-hartze goiztiarraz hitz egiten badugu, detekzio-prozesua ere beharrezkoa dela esan nahi du horrek. Detekzioa ere goiztiarra, azpian ezkuta daitezkeen patologien prebentzioa ahalbidetzeko eremu baita.Praktikan, detektatzeko prozesu horretan, garapena behatzeko prozedura sistematikoak abiarazi behar dira nahasmendua adierazten duen susmorik, alertarik edo adierazlerik ba ote dagoen balioesteko. Horretaz gain, nahasmenduak izateko arrisku-egoera objektiboak aintzat hartu behar dira (egoera objektibo horietako bat prematuritatea izan daiteke).
1. Baheketa, hautematea edo screening-a
Baheketaren, hautematearen edo screeningaren kontzeptua, ohiko moduan, osasunaren arloarekin loturik dago eta funtsezko tresnatzat hartzen da, prebentzioarekin ikuspegitik begiratuta, horrelako arazoak murrizteko. Sintomarik ez duten pertsonei, hau da, “osasuntsuei”, egiten zaien azterketa da, gaixotasun jakin bat latentzia-fasean dutenak edo gaixotasun hori izateko arrisku areagotua dutenak identifikatzearren1.
Baheketa ez da proba diagnostiko bat, ezta “a priori” nabarmen izan daitezkeen kasuetan ere. Proba diagnostikoak arazo jakin bat edo batzuk dituztenei aplikatzen zaizkie, indibidualak dira, zehatzagoak dira eta esku-hartze bat proposatzeko aukera ematen dute. Baheketa, berriz, taldean aplikatzen da, ez du zehaztasun-maila handirik eta arriskua baino ez du adierazten.
Tresna garrantzitsutzat har daiteke, baina probaren eraginkortasuna ez da handia izango ez bada prozesu ordenatu eta esplizitu baten arabera ezartzen, eta aldi berean, ez badago oinarria emango dion programa zabalgo baten barruan txertatuta. Era berean, erabakiak hartzeko prozesu oinarriduna ere ahalbidetu behar du. Ikuspegi horretatik begiratuta, osasun-eremuan horrelako programak maiz agertzeak ez du esan nahi soilik eremu horretan ager daitezkeenik. Esku-hartze psikosozialean eta hezkuntza-arloko esku-hartzean antzeko programak bil daitezke, helburuak desberdinak izanik noski, baina detektatu gabeko zailtasun posibleen gainean prebentzioko esku-hartzea gauzatzeko xede bera dutena. Osasuna ez den eremu batean baheketaren erabileraren adibide bat honako hau izan daiteke: Lehen Hezkuntzako 2. mailan hizkuntza idatziaren baheketa egitea (maila horretan uste baita idazketa eta irakurketa automatizatuta daudela) ikastetxe batean, ikastetxe multzo batean, lurralde batean...
Zalantzarik gabe, baheketa-prozesu batek abantaila handiak ditu. Garrantzitsuena zera da, diagnostikoa ez den arren, gerora diagnostika daitezkeen arazoak detektatzeko aukera ematen duela eta, beraz, goiz
1Baheketa OMEren arabera: osasun-arazo jakin bat izateko arrisku handi samarra duten eta ikerketa sakonago bat edo zuzeneko prebentzio-ekintza bat egitea mesedegarri suerta dakiekeen banakoak identifikatzeko proba bat modu sistematikoan aplikatzea, gaixotasun horrekin lotutako arreta medikorik eskatu ez dutenen artean (Wald, 2001).
12
diagnosticados y, por tanto, se podrá intervenir tempranamente sobre ellos. Además, no suelen ser pruebas invasivas, agresivas o que requieran de gran aparataje. En el ámbito educativo, los cribados presentan a menudo la forma de escalas de observación o de pruebas pedagógicas de fácil realización o pasación y suelen tener un correlato elevado con la propia práctica educativa.
Sin embargo, es necesario señalar que un proceso de cribado también presenta algunos riesgos. Quizá el más importante sea la posibilidad de una interpretación sesgada o errónea de los resultados y la ansiedad derivada de los falsos positivos.
Teniendo en cuenta lo anteriormente expuesto, no cabe duda de que los procesos de cribado pueden ser instrumentos de gran valor en el ámbito de la Atención Temprana y más específicamente en el ámbito educativo. Como se ha explicado antes, una pronta intervención en los trastornos del desarrollo debe permitir reducir su impacto en el bienestar de los niños y niñas, facilitando que alcancen la mayor competencia y autonomía personal posible. Además, incluso en el caso de que de la propia intervención no se derivara un beneficio claro y distinto para los niños y niñas, sin duda supondría una reducción de la ansiedad de sus progenitores y tendría un impacto positivo en el funcionamiento familiar2.
2. Procesos de cribado en Educación Infantil
Por todo ello, y de acuerdo con el modelo de Atención Temprana que se está implantando en la CAPV y el Plan Marco en el que se integran todas las actuaciones educativas, se ha propuesto la implantación de un proceso sistemático de observación en la Etapa de Educación Infantil, con el fin de detectar dificultades o alteraciones del desarrollo, que puedan generar necesidades educativas específicas de apoyo educativo. Este proceso de screening se realizará a los 2, 3, 4 y 5 años, de acuerdo con la propia estructura de la Etapa. Incluirá, en una primera fase, la observación de determinados ítems del desarrollo a través de instrumentos elaborados con ese objetivo (Escalas de Observación del Desarrollo Infantil, EODIs). En una segunda fase, y solo en aquellos casos en los que se hayan detectado dificultades o retraso en las áreas del desarrollo, se utilizarán pruebas de screening específicas y estandarizadas, con el fin de objetivar la necesidad de una intervención. En este último caso, la necesidad de una mayor precisión viene exigida por la convicción de que a la detección de dificultades debe seguir una intervención que las afronte, para reducir o superar las barreras que puedan suponer para el aprendizaje. Esto aconseja la utilización de herramientas específicas y estandarizadas que ofrezcan una mayor solidez a las propuestas de intervención.
A la primera fase la llamamos Vigilancia Rutinaria del Desarrollo, mientras que las actuaciones derivadas de ésta, cuando sus resultados requieran una valoración más precisa, llevarán el nombre de Detección Específica. Ambas fases configuran un proceso de detección que debe situarse en el ámbito ordinario de la actividad educativa.
En el cuadro siguiente se expone de manera sinóptica las fases del Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil, así como los agentes participantes, ya sea de manera directa o en tareas de asesoramiento.
2 Artigas-Pallarés, J. Intervención temprana en los trastornos del neurodesarrollo pp. 455-467.
13
esku hartu ahal izango dugula arazo horiei dagokienez. Gainera, probak ez dira inbaditzaileak, ez dira agresiboak eta ez dute tresneria handirik behar izaten. Hezkuntza-eremuan, kasu askotan, baheketak erraz egiteko edo gauzatzeko moduko proba pedagogikoak edo behaketa-eskalak izaten dira, kasu askotan, eta hezkuntza-jardunarekin berarekin korrelato handia izaten dute.
Dena den, baheketa-prozesu batek arriskuak ere izan ditzake. Garrantzitsuena, agian, honako hau da: emaitzak oker edo partzialki interpretatzeko aukera, eta positibo faltsuek eragindako herstura edo antsietatea sortaraztea.
Orain arte azaldutakoa aintzat hartuta, zalantzarik gabe, baheketa-prozesuak balio handiko tresna izan daitezke Arreta Goiztiarraren eremuan eta, zehazki, hezkuntzaren eremuan. Lehen ere azaldu dugunez, garapenaren nahasmenduetan garaiz esku hartuz geroz, nahasmenduak haurrengan izan dezakeen eragina murritz daiteke, eta ahalik eta autonomia pertsonal eta gaitasun handiena lortu ahal izango dute. Horretaz gain, esku-hartzeak haurrei onura argi eta berezirik eragingo ez balie ere, zalantzarik gabe, familiarengan herstura gutxituko lukeeta familiaren funtzionamenduan eragin positiboa izango luke2.
2. Baheketa prozesuak Haur Hezkuntzan
Horregatik guztiagatik, eta EAEn ezartzen ari den Arreta Goiztiarreko ereduari eta Marko-Plana honi jarraiki, Haur Hezkuntzako etapan behaketa-prozesu sistematikoa ezartzea proposatu da, zailtasunak edo garapenaren gorabeherak detektatzeko asmoz, zailtasun edo gorabehera horiek hezkuntza-laguntzako premia espezifikoak eragin ditzaketen heinean. Screening prozesu hori 2, 3, 4 eta 5 urterekin egingo da, Etaparen egituraren beraren arabera. Lehen fasean, garapeneko item jakin batzuk behatu behar dira horretarako prestatutako tresnen bitartez (Haurren Garapena Behatzeko Eskalak, HGBEak). Bigarren fasean, eta garapenaren arlo guztietatik zailtasunak edo atzerapena dagoela detektatu den arloetan, screening proba espezifikoak eta estandarizatuak egingo dira,esku-hartzearen premia objektibatzeko asmoz. Azken kasu horretan, zehaztasun handiagoa behar izaten da honako uste hau zabalduta dagoelako: zailtasunak detektatu ondoren, zailtasun horiei aurre egiteko esku-hartzea egin behar dela, ikaskuntzan eragin ditzakeen oztopoak murriztu edo gainditzearren. Horretarako tresna espezifikoak eta estandarizatuak erabiltzea komeni da, esku-hartze proposamenak sendoagoak izan daitezen.
Lehen faseari Garapenaren Ohiko Zaintza esango diogu; eta zaintza horren ondoriozko jardunei –betiere emaitzak aintzat hartuta balorazio zehatzagoa egin behar bada–, aldiz, Detekzio Espezifikoa. Bi faseen detekzio-prozesua osatzen dute eta prozesu hori hezkuntza-jardunaren ohiko eremuan txertatu behar da.
Hurrengo koadroan, Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloaren faseak zeintzuk diren azalduko dugu labur-labur, bai eta dela zuzenean edo aholkularitza-lanetan, zein eragilek parte hartzen duten.
2Artigas-Pallarés, J. Intervención temprana en lost rastornos del neurodesarrollo, 455-467 or. .
14
3. Vigilancia Rutinaria del Desarrollo
Como se ha explicado, la Vigilancia Rutinaria del Desarrollo es la primera fase del Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil. Será llevada a cabo por los tutores y tutoras de Educación Infantil, siempre con el asesoramiento del profesorado consultor. Para su implementación se utilizarán las EODIs en las condiciones que seguidamente se señalan.
3. 1. Escalas de Observación del Desarrollo Infantil (EODIs)
Las indudables ventajas de los procesos de cribado, a las que hemos hecho referencia, no han impedido considerar algunos de sus posibles efectos indeseados. El que generaba una mayor preocupación entre
Fase 1
Fase 2
Fase 3
Implementan:
Implementan:
Implementan:
Servicio Socialde Atención Tempranay Servicios Sanitarios
Asesoran:
Asesoran:
Asesoran:Vigilancia Rutinariadel Desarrollo (VRD)
DetecciónEspecífica (VRD)
Intervencióny Derivación
Tutores y tutorasde EducaciónInfantil, profesoradode apoyo, ALE...
Tutores y tutorasde EducaciónInfantil
Tutores y tutorasde Educación Infantily profesorado consultor
Profesoradoconsultory asesoríasde Educación Infantil
Profesoradoconsultory asesorías de NEE
Profesoradoconsultory asesorías de NEE(asesoramientopsicopedagógico)
Protocolo de Seguimiento del Desarrollo Infantil
15
3. Garapenaren Ohiko Zaintza
Azaldu dugunez, Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloaren lehen fasea Garapenaren Ohiko Zaintza da. Haur Hezkuntzako tutoreek egingo dute, irakasle aholkularien laguntzarekin. Zaintza hori ezartzeko, HGBEaz baliatu behar dira, jarraian aipatuko ditugun baldintzetan.
3. 1. Haurren Garapena Behatzeko Eskalak (HGBEak)
Goian aipatu ditugu baheketa-prozesuek zer abantaila eskaintzen dituzten, abantaila horiek ezin dira zalantzan jarri, baina hala ere, nahi gabeko ondorioak izan ditzakete eta horiek ere aintzat hartu behar
1. fasea
2. fasea
3. fasea
Nork egingo du?
Nork egingo du?
Nork egingo du?
Arreta GoiztiarrekoGizarte Zerbitzuaketa Osasun Zerbitzuek
Nor izango daaholkulari?
Nor izango daaholkulari?
Nor izango daaholkulari?
Garapenaren OhikoZaintza (GOZ)
DetekzioEspezifikoa(GOZ)
Esku-hartzeaeta Bideratzea
Haur Hezkuntzakotutoreek
Haur Hezkuntzakotutoreek, irakaslelaguntzaileek, ALE...
Haur Hezkuntzakotutoreek etairakasle aholkulariek
Haur Hezkuntzakoaholkulariak
HPBko aholkulariak(aholkularitzapsikopedagogikoa)
HPBko aholkulariak
Haurren Garapenaren Jarraipenerako Protokoloa
16
los miembros del Equipo de Atención Temprana3del Departamento era el que de su aplicación se derivara un etiquetaje apresurado, impropio de un instrumento de screening. Una deducción de estas características podría cuestionar el propio desarrollo del niño o niña, reduciendo las expectativas sobre su evolución. Por esa razón y por la necesidad igualmente de contar con un instrumento que fuera flexible y respondiera a los patrones y ritmos evolutivos del alumnado, se tomó la decisión de elaborar unas escalas de observación que permitieran, además, la identificación de signos de alerta en el desarrollo. También se han tenido en cuenta indicadores del desarrollo para aquel alumnado que pudiera presentar un desarrollo precoz, por encima de lo esperado en función de su edad. Estas escalas tendrían el valor de guía para la observación del desarrollo, sin que de ellas pudieran derivarse etiqueta alguna.
Naturalmente, las conductas que se contemplaran deberían ser observables en el ámbito educativo y ser comprensibles para los distintos profesionales que intervienen en Educación Infantil, especialmente para las tutores y tutoras. Finalmente, tendrían que tener una significación educativa, esto es, deberían servir a los profesionales de Educación Infantil en el desarrollo de sus funciones y tareas. Con esos criterios como guía se decidió construir las Escalas.
La construcción tuvo tres fases diferenciadas. En la primera el Equipo de Atención Temprana del Departamento realizó una versión preliminar a partir de diversas fuentes. Entre las más relevantes, y sin perjuicio de su consulta más precisa en la bibliografía temática, se encuentran las que figuran a continuación:
• Aprende los signos, del National Center on Birth Defects and Developmental Disabilities, de EE.UU
• Developmental Checklist Birth to Five, The early childhood direction center
• Criterios de Calidad Estimular, de la Región de Murcia
• Guía del Desarrollo Infantil desde el nacimiento hasta los 6 años, de la Federación Estatal de Asociaciones de Atención Temprana
Por otra parte, los ítems agrupados bajo el epígrafe “Desarrollo precoz”, son una elaboración del Berritzegune Nagusia, con la colaboración de Mª Luz Pérez, Izaskun Etxeberria, Marta Santarén y Belén Uriarte. Las fuentes utilizadas para su elaboración pueden consultarse, igualmente, en la bibliografía temática.
En una segunda fase, que llamamos Panel, la versión preliminar se sometió a la consideración de las Asesorías de Necesidades Educativas Especiales, las de Educación Infantil, así como de otros y otras profesionales de la fisioterapia, audición y lenguaje, discapacidad auditiva y discapacidad visual. También se contó con la inestimable colaboración de la Profesora de la UPV, Elena Herrán. Con sus aportaciones se construyó una segunda versión de las Escalas, que fue la que se sometió a pilotaje.
La tercera fase fue precisamente la del Pilotaje. Las Escalas se pusieron a prueba en doce centros de la CAPV, con más de 1000 alumnos y alumnas de Educación Infantil. Los centros figuran a continuación y su referencia en este texto es una muestra de gratitud por el esfuerzo realizado.
3Este Equipo fue creado el curso 2012-13. Estaba integrado solo por las asesorías de NEE, consultores de atención temprana en los EVAT territoriales. Posteriormente, en septiembre de 2014, se integraron las asesorías de Educación Infantil.
17
dira. Arreta Goiztiarren Taldeko3 kideengan kezkarik handiena, baheketa-prozesuak aplikatzeagatik etiketak azkarregi ezartzearena da, screening tresna batek egin behar ez duena egitea, alegia. Horrelako dedukzio bat eginez gero, haurraren garapena bera zalantzan jar daiteke eta haren bilakaerari buruzko espektatibak murriztu, ondorio kaltegarria eta bat ere beharrezkoa ez dena. Horregatik, ikasleen bilakaeraren erritmo eta ereduen araberako, behaketa-eskalak prestatzea erabaki da, garapenean alerta-zantzuak identifikatzeko aukera ere emango dutena bai eta, garapen goiztiarra izan dezaketen ikasleen garapen-adierazleak ere aintzat hartu dira, adinaren arabera espero zitekeena baino garapen-maila handiagoa duten ikasleen kasurako, alegia. Eskala horiek garapena behatzeko gida izango da, baina horien ondorioz ezin izango da etiketarik ipini.
Noski, Haur Hezkuntzan esku hartzen duten profesionalentzat, batik bat, tutoreentzat aintzat hartu beharreko jokabideak behagarriak eta ulergarriak izan beharko liratekeela garbi zegoen. Haur Hezkuntzako profesionalentzat euren eginkizun eta lanak garatzeko baliagarri izan beharko dutenak. Irizpide horiei jarraiki, Eskalak taxutzea erabaki zen.
Taxutze-prozesuak hiru fase izan zituen. Lehen fasean, Arreta Goiztiarreko Taldeak hainbat iturri abiapuntu hartuta, aurretiazko bertsioa egin zuen. Honako hauek dira iturri garrantzitsuenak.
• Ikasi keinuak, AEBetako National Center on Birth Defects and Developmental Disabilities
• Developmental Checklist Birth to Five, The early childhood direction center
• Criterios de Calidad Estimular, Murtziako Eskualdea
• Guía del Desarrollo Infantil desde el nacimiento hasta los 6 años, Arreta Goiztiarren Elkarteen Espainiako Federazioa
Bestalde, “Garapen goiztiarra” epigrafean bildutako itemak Berritzegune Nagusiak landu ditu, honako hauen laguntzarekin: Mª Luz Pérez, Izaskun Etxeberria, Marta Santarén eta Belén Uriarte. Hori egiteko erabilitako iturriak ere gaikako bibliografian kontsulta daitezke.
Bigarren faseari Panela esaten diogu; fase horretan, aurretiazko bertsioa Hezkuntza Premia Berezien Haur Hezkuntzako aholkularitzek aztertu zuten, bai eta fisioterapiaren, entzumen eta hizkuntzaren, entzumen- eta ikusmen-desgaitasunaren eremuetako profesionalek ere. Elena Herrán EHUko irakasleak ere laguntza handia eman zigun. Haren ekarpenei esker Eskalen bigarren bertsioa osatu genuen, eta bertsio hori hartu zen pilotajerako.
Hirugarren fasea, hain zuzen, Pilotajea izan zen. EAEko hamabi zentrotan jarri genituen proban Eskalak, Haur Hezkuntzako 1.000 ikasletik gora hartuta. Hona hemen zentroen izenak, egin duten lan handiarengatik eskerrak emateko gure modua xumea izango baita.
3 Talde hori 2012-13 ikasturtean sortu zen. Lurralde bakoitzeko Arreta Goiztiarreko Balorazio Lantaldeetako arreta goiztiarreko HPBko aholkulariak soilik hasi ziren biltzen. Aurrerago, 2014ko irailean, Haur Hezkuntzako aholkulariak ere sartu ziren.
18
Con los resultados del Pilotaje, se construyó la versión actual de las Escalas de Observación del Desarrollo, que en esta última versión sumaron la palabra Infantil al título original.
Naturalmente, la puesta en marcha de la Vigilancia Rutinaria del Desarrollo exige de la formación previa de los agentes que van a participar en ella de manera directa o en tareas de asesoramiento. El cuadro que sigue a continuación resume el proceso seguido.
La aplicación de las EODIs seguirá las instrucciones y recomendaciones recogidas en el punto 4.2.4.
CEIP José Miguel Barandiarán HLHI (Iruña Oka)
CPI Mendialdea IPI (Kanpezu)
CEIP Pedro Ignacio Barrutia Ikastola LHI (Vitoria-Gasteiz)
CPEIPS Pedagógica San Prudencio HLBHIP (Vitoria-Gasteiz)
CPEIPS Eguzkibegi Ikastola HLBHIP (Galdakao)
CPI Soloarte IPI (Basauri)
CEIP Zamakola-Juan Delmás HLHI (Bilbao)
CPEIPS Abusu Ikastola HLBHIP (Bilbao)
CEIP Intxaurrondo Hegoa LHI (Donostia-San Sebastián)
CPEIS Zurriola Ikastola / Barandiaran HLBHIP (Donostia-San Sebastián)
CEIP Kurtzebarri HLHI (Aretxabaleta)
CPEIPS Txantxiku Ikastola HLBHIP (Oñati)
Centros participantes en la fase de Pilotaje
19
Pilotajearen emaitzetan oinarrituta, Garapena Behatzeko Eskalen egungo bertsioa eratu genuen, eta azken bertsio honetan, hasierako izenburuari Haurren hitza gehitu diogu.
Esan gabe doa Garapenaren Ohiko Zaintza abiarazteko, prozesu horretan zuzenean edo aholkularitza-lanetan parte-hartu behar duten eragileek aldez aurretik prestakuntza jaso behar dutela. Hurrengo koadroan laburtu dugu jarraitu genuen prozesua.
HGBEak aplikatzeko garaian, 4.2.4 puntuan bildutako jarraibide eta gomendioei jarraitu behar zaie.
HLHI José Miguel Barandiarán (Iruña Oka)
IPI Mendialdea (Kanpezu)
HLHI Pedro Ignacio Barrutia Ikastola (Vitoria-Gasteiz)
HLBHIP Pedagógica San Prudencio (Vitoria-Gasteiz)
HLBHIP Eguzkibegi Ikastola (Galdakao)
IPI Soloarte (Basauri)
HLHI Zamakola-Juan Delmás (Bilbo)
HLBHIP Abusu Ikastola (Bilbo)
HLHI Intxaurrondo Hegoa (Donostia)
HLBHIP Zurriola Ikastola / Barandiaran HLBHIP (Donostia)
HLHI Kurtzebarri (Aretxabaleta)
HLBHIP Txantxiku Ikastola (Oñati)
Pilotaje fasean parte hartu duten zentroak
20
4. DetecciónEspecífica
El proceso de Detección Específica se pone en marcha cuando, tras la aplicación de la EODIcorrespondiente,nosehanobservado tres o más de tres ítemsenunÁrea,odos o más ítems en dos Áreas.Otrarazónparainiciaresteprocesoeslaobservacióndesignosdealerta(quenormalmentecursarán con la falta de adquisiciones señalada anteriormente). En estos casos, se demandará la
Formación para la Vigilancia Rutinaria del Desarrollo (VRD)
Escalasde observacióndel desarrollo
Formaciónpara VRD
Diseño inicial
Panel de revisión
Pilotaje
Implantación
Sesión conjunta, 5 horas en sesión única.Día 7 de septiembre
Versión1
Versión2
Versión3
Contenidos: desarrollo normal y alterado, VRD;detección específicay programas de intervención
Contenidos: Módulo del AGT (desarrollo normal, signos de alerta y VRD y detección específica)
Por Berritzegunes,sesiones de 2,5 horas.Días 2, 3 y 4 de septiembre
Asesorías de HHy asesorías de HPB(formación desde BGN con ponentes externos y AGT)
Primera fase de implantación(2-3 años)2015-2016
Segunda fase de implantación(4-5 años)2016-2017
Profesoradotutor y consultory consultoras/es(formación con ponentes AGTy referentes de AT)
21
4. Detekzio Espezifikoa
Detekzio espezifikoaren prozesua noiz abiarazten da? Dagokion HGBEa aplikatu ostean, Arlo batean hiru item edo gehiago edo bi Arlotan bi item edo gehiago betetzen ez direnean. Alerta-seinaleak behatzen direlarik ere prozesua abiarazi egiten da (ohiko moduan, lehen aipatu dugun eskuratze-eza gertatuko da). Kasu horietan, irakasle aholkulariei laguntza eskatuko zaie eta haiek, aldi berean,
Garapenaren Ohiko Zaintzarako formakuntza
Garapenabehatzekoeskalak
GOZerakoformakuntza
Hasierako diseinua
Berrikuspenpanela
Pilotajea
Ezarpena
Baterako saioa 5 ordu, saio bakarra.Irailak 7
1.bertsioa
2.bertsioa
3.bertsioa
Edukiak: garapen normala eta alteratua,GOZ; detekzio espezifikoa eta esku-hartzeprogramak
Edukiak: AGTarenmodulua (garapennormala, alerta seinaleak eta GOZ etadetekzio espezifikoa)
Berritzeguneen aldetik,2,5 orduko saioen bitartez.Irailak 2, 3 eta 4
HHko aholkularitzaketa HPBko aholkularitzak(prestakuntza BGNtik,kanpoko eta AGTkohizlariekin)
Ezarpenarenlehenengo fasea(2-3 urte)2015-2016
Ezarpenarenbigarren fasea(4-5 urte)2016-2017
Tutoreak etaaholkulariak(prestakuntza AGTkohizlariekin eta arretagoiztiarrekoerreferenteekin)
22
colaboración del profesorado consultor que, a su vez, contará con la asesoría de NEE. Esta indicará el proceso a seguir, incluyendo las pruebas o herramientas para utilizar, en su caso.
El cuadro que sigue a continuación pretende resumir el proceso mencionado.
Resumen del proceso de Detección Específica
Protocolo de Seguimientodel Desarrollo Infantil
Fase 1:Vigilancia Rutinariadel Desarrollo (VRD)
Fase 2:DetecciónEspecífica (VRD)
Aplicaciónde la EODI-2
Aplicaciónde pruebas estandarizadas
Valoración psicopedagógica,intervención y derivación, en su caso
Intervención sobre las áreasde desarrollo afectadas
¿Indicadores significativos de dificultad?
Aplicaciónde la EODI-3
Aplicaciónde la EODI-5
SíNo
SíNo
¿Falta de adquisicioneso presencia de signosde alerta?
23
HPBko aholkularitzaren laguntza ere izango dute. Aholkularitza horrek zer prozesu jarraitu behar den adieraziko du eta, hala badagokio, zein tresna edo proba erabili behar diren ere bai.
Hurrengo koadroan laburtu dugu jarraitu beharreko prozesua.
Detekzio Espezifikoaren prozesuaren laburpena
Haurren GarapenarenJarraipenerako Protokoloa
1. fasea:GarapenarenOhikoZaintza(GOZ)
2. fasea:DetekzioEspezifikoa (GOZ)
HGBE-2aplikatzea
HGBE-3aplikatzea
HGBE-5aplikatzea
Proba estandarizatuenaplikatzea
Baloraziopsikopedagogikoa,esku-hartzeaeta bideratzea,hala badagokio
Eraginpeko garapenarloen gainekoesku-hartzea
Zailtasunaren adierazleesanguratsurik?
BaiEz
BaiEz
Eskuratzerik ezaedo alerta-seinaleenpresentziarik?
24
5. Valoración e intervención educativas
La intervención debe comenzar en cuanto se observe la ausencia de las conductas sometidas a observación (con independencia de cuántas sean) o la presencia de señales de alerta. Dicho de otro modo, no es necesario ni conveniente esperar para comenzar a intervenir si se ha apreciado alguna dificultad en el desarrollo. Para ello el profesorado tutor dispondrá del asesoramiento del profesorado consultor y solicitará la colaboración de la familia.
Si se cumplen las condiciones para iniciar el proceso de Detección Específica, se contará con la intervención del consultor o la consultora y también con el asesoramiento psicopedagógico de las asesorías de NEE.
La asesoría de NEE, en colaboración con los agentes educativos del centro que están interviniendo, orientará sobre si tras las pruebas de cribado es necesaria una valoración psicopedagógica, en cuyo caso se seguirá el procedimiento actualmente vigente. En todo caso, la intervención sobre las conductas motivo de preocupación debe continuar hasta que la asesoría de NEE ofrezca orientaciones más específicas al respecto, como resultado de esa valoración psicopedagógica.
La colaboración con las familias debe estar presente en todas las fases de este proceso.
6. La derivación a otros servicios
El ámbito de la Educación Infantil puede ser especialmente fecundo desde el punto de vista de la detección e intervención tempranas. De acuerdo con el Modelo de Atención Temprana de la CAPV4 y los desarrollos posteriores que se vayan precisando, el sistema sanitario y el social, además del educativo, estarán presentes y concurrirán con sus servicios en el Equipo de Valoración de Atención Temprana (EVAT), una estructura territorial situada en los servicios sociales especializados de las Diputaciones Forales e integrada en el servicio de Intervención Social en Atención Temprana. Este Equipo ya está funcionando en Bizkaia y Gipuzkoa.
Otra estructura de coordinación intersistemas derivadas del Modelo es la Comisión Interinstitucional de Atención Temprana. Esta comisión, entre otras tareas, está elaborando los protocolos de derivación y consulta entre los tres sistemas. En tanto no estén disponibles y dada la diversidad existente entre las instituciones en cuanto a procedimientos de acceso a sus servicios, se recomienda encarecidamente no realizar derivación alguna sin el conocimiento de la asesoría de NEE.
En todo caso, una vez puesto en marcha este Protocolo, las posibles derivaciones solo se realizarán tras la fase 2, esto es, tras la Detección Específica. La asesoría NEE estudiará la demora de la derivación si prevé la realización de una valoración psicopedagógica de manera inmediata.
Es necesario señalar (la experiencia de funcionamiento de los EVAT así lo demuestra) que la derivación no fundamentada, además de generar en las familias expectativas difíciles de abordar, puede colapsar los servicios de Intervención Social en Atención Temprana.
4http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/eu/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/escuela_inclusiva.html.
25
5. Hezkuntza arloko balorazioa eta esku-hartzea
Esku-hartzea, behatu beharreko jokabide baten edo batzuen gabezia hauteman orduko jarri behar da abian edo alerta seinaleak agertzen direnean. Bestela esateko, ez da beharrezkoaeta ez da komeni esku-hartzea abiarazteko zain egotea garapenean zailtasunen bat sumatu baldin bada. Horretarako, irakasle tutoreek irakasle aholkularien laguntza izango dute, eta familiari ere elkarlanean jarduteko eskatuko diote.
Detekzio Espezifikoaren prozesua hasteko baldintzak betetzen badira, aholkulariak ez ezik, HPBko aholkularitza psikopedagogikoek ere esku hartuko dute.
Ikastetxeko hezkuntza-eragileen artetik esku hartzen ari diren eragileen laguntzarekin, HPBko aholkularitzak zehaztu beharko du baheketa-probak egin ostean balorazio psikopedagogikoa egin behar ote den; egin behar bada, egun indarrean dagoen prozedurari jarraitu behar zaio. Nolanahi ere, kezka-iturri diren jokabideen gaineko esku-hartzeak jarraitu egin behar du HPBko aholkularitzak –balorazio psikopedagogiko horren ondorioz– orientabide zehatzagoak ematen dizkigun arte.
Familiekin elkarlanean jardun behar da prozesuaren fase guzti-guztietan.
6. Beste zerbitzu batzuetara bideratzea
Haur Hezkuntzaren eremua bereziki emankorra izan daiteke detekzio eta esku-hartze goiztiarren ikuspegitik begiratuta. EAEko Arreta Goiztiarreko Ereduari4 eta gerora zehazten diren garapenei jarraiki, osasun- eta gizarte-sistemek hezkuntza-sistemarekin batera parte hartu eta jardun behar dute euren zerbitzuekin Arreta Goiztiarreko Balorazio Taldean (AGBT). Balorazio talde hori Foru Aldundietako gizarte-zerbitzu espezializatuetan kokatutako lurralde-egitura izaten da, eta Arreta Goiztiarreko Gizarte Esku-hartzearen zerbitzuan txertatuta dago. Talde hori martxan dago jada Bizkaian eta Gipuzkoan.
Arreta Goiztiarreko Erakunde arteko Batzordea ereduak eragindako sistema arteko koordinaziorako beste egitura bat da. Batzorde hori, besteak beste, hiru sistemen artean bideratzeak eta kontsultak egiteko protokoloak lantzen ari da. Baina prest ez dauden bitartean, eta erakunde bakoitzeko zerbitzuetara jotzeko modua desberdina denez, biziki gomendatzen dugu kasurik ez bideratzea HPBko aholkularitzak horren berri ez badu.
Nolanahi ere, Protokoloa abiarazitakoan, kasuak 2. fasea –hau da, Detekzio Espezifikoa amaitu ostean soilik bideratu ahal izango dira.HPBko aholkularitzak bideratzea atzeratu ote daitekeen aztertuko du, balorazio psikopedagogikoa berehala egin behar dela aurreikusiz gero.
Arreta Goiztiarreko Balorazio Taldeen eskarmentua aintzat hartuta, ziur esan dezakegu funtsik gabe egindako bideratzeen ondorioz Arreta Goiztiarreko Gizarte Esku-hartzearen zerbitzuak kolapsatzeaz gain, senitartekoengan gainditzeko zailak diren espektatibak eragiten direla.
4http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/eu/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/100014e_modelo_atencion_temprana.pdf.
26
7. La participación de las familias
En el ámbito educativo nada debería hacerse sin la participación de las familias. En realidad, esta afirmación es ampliamente compartida por el profesorado de la Etapa Infantil, como lo demuestra el contacto cotidiano con los padres y madres.
Las familias deben ser informadas al comienzo de curso sobre la observación que se llevará a cabo en el periodo establecido (ver el punto 4.2.4.2.). Debe explicarse como un momento de reflexión sobre el desarrollo de los niños y niñas de la clase y que se llevará a cabo en todas las aulas de Educación Infantil (EI) de la CAPV. Es importante que no se denomine pase de pruebas, porque ni se trata de eso ni deseamos crear expectativas irreales. El objetivo es prestar una mayor atención al desarrollo evolutivo de todo el alumnado, de manera que pueda detectarse cualquier cambio significativo en ese proceso. No requiere ningún tipo de permiso, puesto que lo que se observa guarda una estrecha relación con el propio currículo de la Etapa y está pensado para todo el alumnado.
Tras la observación, se les informará de los resultados en las reuniones ordinarias que se tengan con las familias al final del trimestre. El contacto con las familias podría anticiparse si existen dudas o discrepancias sobre los resultados de la observación realizada.
8. Instrucciones y recomendaciones para la utilización de las EODIS
8. 1. Ámbito de aplicación
Todo el alumnado de las aulas de 2, 3, 4 y 5 años, sin exclusión ni excepción alguna.
8. 2. Intervalo temporal de aplicación
• Cuatro y cinco años: la observación se realizará en el intervalo de tiempo comprendido entre el 1 de Noviembre y el 20 de Diciembre.
• Dos y tres años: la observación se realizará en el intervalo de tiempo comprendido entre el 1 de Febrero y el 15 de Marzo.
En ambos casos y de manera excepcional, el periodo de observación podrá ampliarse dos semanas más.
8. 3. Condiciones físicas y del entorno
La aplicación de estas Escalas no requiere condiciones físicas especiales ni entornos específicos, distintos de los que pueden encontrarse en un centro educativo.
27
7. Familien parte-hartzea
Hezkuntza-eremuan, ez litzateke ezertxo ere egin behar familien parte-hartzerik gabe. Egia esan, baieztapen horrekin bat datoz Haur Hezkuntzako irakasle gehienak, gurasoekiko eguneroko harremanak adierazten duenez.
Ikasturtearen hasieran, aldi jakin batean behaketa egingo dela jakinarazi behar zaie familiei (ikus 4.2.4.2 puntua). Gelako haurren garapenari buruzko hausnarketa egiteko unea dela azaldu behar da, eta EAEko Haur Hezkuntzako (HH) ikasgela guzti-guztietan egingo dela. Oso garrantzitsua da probaldia izena ez erabiltzea, ez delako hori eta ez dugulako nahi espektatiba irrealik sortzea. Helburua zera da, ikasle guztien bilakaeraren garapenari arreta handiagoa ematea, prozesu horretan gerta daitekeen aldaketa esanguratsu oro detektatu ahal izateko. Ez da inolako baimenik eskatu behar, behatzen den horrek zerikusi handia baitu Etapako curriculumarekin, eta ikasle guzti-guztientzat pentsatuta baitago.
Behaketaren ondoren, familiei emaitzen berri emango zaie hiruhilekoaren amaieran izaten diren ohiko bileretan. Egindako behaketaren emaitzei buruz zalantzarik izanez gero edo desadostasunik sortuz gero, baliteke familiarekin lehenago jartzea harremanetan.
8. HGBEak erabiltzeko jarraibide eta gomendioak
8. 1. Aplikazio-esparrua
2, 3, 4 eta 5 urteko geletako ikasle guzti-guztiak, inolako salbuespenik gabe.
8. 2. Aplikazioaren denbora-tartea
• Lau eta bost urteko gelak: azaroaren 1etik abenduaren 20ra bitarteko aldian egingo da behaketa.
• Bi eta hiru urteko gelak: otsailaren 1etik martxoaren 15era bitarteko aldian egingo da behaketa.
Bi kasuetan eta salbuespen moduan, behaketaldia beste bi astez luzatu ahal izango da.
8. 3. Baldintza fisikoak eta ingurunekoak
Eskala horiek aplikatzeko ez da baldintza fisiko berezirik behar, ez eta ingurune espezifikorik ere, edozein ikastetxetan ditugun baldintzekin aplikatu ahal izango ditugu Eskalak.
28
Solo uno de los ítems del Área del desarrollo motor y físico, el nº 3 de las versiones para dos, tres y cuatro años, referido a subir y bajar escaleras exige, naturalmente, disponer de esa infraestructura.
2 años 3 años 4 años
3 Sube y baja escaleras apoyándose en la barandilla o pared.
3 Sube y baja escaleras con apoyo alternando los pies.
3 Sube y baja escaleras alternando los pies.
8. 4. Materiales necesarios
Los materiales precisos para la observación de las conductas recogidas en las Escalas son los que habitualmente pueden encontrarse en un aula o centro de Educación Infantil. Sin embargo, durante el pilotaje las profesoras y profesores hicieron repetidas preguntas sobre los cubos, ítems nº 17 en dos y tres años. Al parecer se trata de elementos menos frecuentes en las aulas de lo esperado, aunque accesibles. Las medidas de los cubos deberían encontrarse entre los 2.5 y los 5 cm. No deben utilizarse cubos encajables.
2 años 3 años
3 Construye torres de más de cuatro cubos.
3 Construye torres de más de seis cubos.
8. 5. Orden y contenidos de la aplicación
Aunque las Escalas siguen el orden más frecuente de presentación de las Áreas del Desarrollo la observación no tiene por qué seguir ese mismo orden. Se recomienda, sin embargo, no fraccionar las Áreas, de manera que no se inicie la observación de un área sin haber terminado la anterior. Igualmente, debería evitarse dilatar en exceso el tiempo de observación, que no debería superar las cuatro semanas. Una observación planificada debe permitir una mayor precisión y un menor consumo de tiempo.
29
Garapen motor eta fisikoaren arloko itemetako batek soilik eskatzen du azpiegitura jakin bat izatea; hain zuzen ere, bi, hiru eta lau urteko geletarako bertsioetan 3 zenbakia duen itemak, eskailera igo eta jaisteari buruzkoa baita eta, beraz, eskailerak izan behar dira horretarako.
2 urte 3 urte 4 urte
3 Eskaileretan gora eta behera ibiltzen da barandari edo hormari eutsita.
3 Laguntzarekin eskaileretan gora eta behera hankak txandakatuz ibiltzen da.
3 Eskaileretan gora eta behera hankak txandakatuz ibiltzen da.
8. 4. Behar diren materialak
Eskaletan bildutako jokabideak behatzeko behar diren materialak Haur Hezkuntzako ikastetxe edo ikasgela batean erraz aurki daitezke. Alabaina, pilotaje-prozesuan, zenbait irakaslek kuboei buruzko galderak errepikatu zituzten, bi eta hiru urteko geletarako 17 zenbakia duen itema. Antza, ikasgeletan guk uste baino gutxiago erabiltzen dituzte elementu horiek, baina erraz lortzeko modukoak dira. Kuboek 2.5 eta 5 cm bitartekoak izan beharko lukete. Kubo ahokagarriak ez dira erabili behar.
2 años 3 años
3 Lau kubo baino gehiagoko dorreak eraikitzen ditu.
3 Sei kubo baino gehiagoko dorreak eraikitzen ditu.
8. 5. Aplikazioaren ordena eta edukiak
Eskalek garapen-arloen ohiko agerpen-ordenari jarraitzen dieten arren, behaketak ez dio ordena horri zertan jarraitu. Guk arloak ez zatikatzea gomendatzen dugu, hau da, ez hasi arlo baten behaketarekin aurreko arloarena ez bada bukatu. Aitzitik, behaketaldia gehiegi luzatzea ere ez da komeni; gehienez lau aste nahikoak dira. Behaketa planifikatuta egiten bada, denbora gutxiago kontsumituta zorroztasun handiagoz beha daiteke.
30
Deben cumplimentarse las cuatro Áreas del Desarrollo siempre, en todos y cada uno de los casos:
• Motor y físico
• Personal y social
• Perceptivo-cognitivo y de resolución de problemas
• Lenguaje y comunicación
Los ítems sobre Desarrollo Precoz, sin embargo, no deben cumplimentarse en todos los casos. Solo debe hacerse si, tras la observación de las cuatro Áreas, se considera que un alumno determinado o alumna determinada presenta señales de un desarrollo precoz o claramente por encima de lo esperado en función de su edad.
Las Señales de Alerta, tampoco deben cumplimentarse. Se trata de indicadores para valorar la relevancia de la presencia o ausencia de determinadas conductas, estrechamente relacionadas con alteraciones del desarrollo. Por lo tanto, solo en el caso de que no se observe una determinada conducta de las consideradas en las Escalas o, por el contrario, se detecte una conducta con notable impacto negativo en la vida del niño o la niña y/o en la de sus compañeros o compañeras, habría que comprobar si aparece entre las Señales de Alerta. El asesoramiento del consultor/a es aconsejable siempre en estos casos.
8. 6. Formatos disponibles
El tutor/a dispondrá de las Escalas en tres formatos distintos:
• La individual/curso
• La grupal / curso
• La individual/cuatro cursos
La elección dependerá del centro. Sin embargo, debe tenerse en cuenta que el uso exclusivo de la versión grupal/curso no permitiría la custodia de los resultados en la carpeta de la alumna o el alumno, por lo que con independencia del formato usado para la observación, debería asegurarse que la información individual queda recogida en el historial del alumnado. Para ese propósito, el formato individual, o individual-cuatro cursos serían los adecuados.
8. 7. Observación del lenguaje
La existencia de dos lenguas cooficiales en el País Vasco (y la cada vez más frecuente introducción de una tercera lengua, normalmente el inglés), exige la adopción de medidas de flexibilización, sobre todo en la valoración del desarrollo del lenguaje y la comunicación, dado que en ocasiones la lengua de aprendizaje no coincide con la lengua materna.
31
Garapenaren lau arloak bete behar dira kasu guzti-guztietan:
• Motorra eta fisikoa
• Pertsonala eta soziala
• Pertzepzioa-ulermena, eta arazoak konpontzea
• Hizkuntza eta komunikazioa
Garapen goiztiarrari buruzko itemak ez dira beti bete behar. Lau arloen behaketa egin ostean, ikasle jakin batek garapen goiztiarraren zantzuak dituela edo bere adinari dagokiona baino garapen handiagoa duela iruditzen bazaigu, kasu horretan soilik egin behar da.
Alerta-seinaleak ere ez dira bete behar. Jokabide jakin batzuen presentziaren edo absentziaren garrantzia baloratzeko adierazleak dira, jokabide horiek garapenaren nahasmenduekin estu-estu lotuta dauden aldetik. Hortaz, Eskaletan sartzen direnen artetik jokabide jakin bat behatzen ez den kasuan, edo bestela, haurraren eta/edo kideen bizitzan eragin negatibo nabarmena duen jokabidea detektatzen denean, kasu horietan soilik egiaztatu beharko genuke Alerta Seinaleetan jasota ote dagoen. Aholkulariarengana jotzea komeni da horrelako kasuetan, beti.
8. 6. Formatu erabilgarriak
Tutoreak hiru formatutan izango ditu Eskalak:
• Banaka/ikasturte
• Taldeka/ikasturte
• Banaka/lau ikasturte
Ikastetxeak egingo du aukera. Alabaina, kontuan izan behar dugu taldeka/ikasturte bertsioa soilik erabiltzen bada emaitzak ezin izango genituzkeela ikaslearen karpetan gorde; beraz, behaketa egiteko zer formatu erabiltzen den gorabehera, banakako informazioa ikaslearen historian jasota geratzen dela bermatu beharko litzateke. Horretarako, banakako formatua edo banaka/lau ikasturte formatua izango lirateke egokienak.
8. 7. Hizkuntzaren behaketa
Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntza ofizial ditugu, eta gainera hirugarren hizkuntza bat ere —ohiko moduan, ingelesa— txertatzen dugu gero eta maizago; beraz, hizkuntzaren eta komunikazioaren garapena baloratzeko garaian malgutzeko neurriak hartu behar izaten dira, zenbait kasutan ikaskuntza-hizkuntza ez datorrelako bat ama hizkuntzarekin.
32
En este caso, se considera seis meses el intervalo de tiempo que hay que añadir a la edad cronológica y nivel de desarrollo en este Área. Por tanto, adquisiciones no logradas a la edad contemplada en las Escalas podrán valorarse hasta seis meses más tarde, sin que ello suponga desviación del patrón de normalidad. Debe entenderse que la lengua de referencia para la valoración es la lengua materna.
Cuando, además, la lengua materna no sea ninguna de las oficiales en la CAPV, se mantendrá igualmente una actitud cautelosa. La colaboración de la familia o representantes legales es insustituible para realizar una apreciación del nivel de desarrollo alcanzado.
En el caso de la lengua de signos, cuando el alumno o la alumna sea signante exclusivo, se recomienda la consulta a la asesoría de NEE que valorará la participación de las coordinadoras del alumnado con sordera en la estimación del nivel de desarrollo en esta área. Como principio general, se aconseja el estudio de cada caso y tomar las decisiones oportunas en función de las características del mismo.
8. 8. Observación del alumnado en situación de riesgo
La observación debería tener en cuenta la salud de los niños y niñas observados. Un estado de salud estable debería ser un requisito previo a la observación. El profesorado tutor debería ser flexible y posponer la observación si los problemas de salud son transitorios.
Existen otros casos, sin embargo, en los que también se aconseja una valoración cautelosa de las conductas que integran las Áreas del Desarrollo contempladas en las Escalas. Una situación paradigmática es la de los niños prematuros y las niñas prematuras (de edad inferior a 37 semanas). Aunque a la edad en que entran habitualmente en el sistema educativo no se aplica ya la edad corregida5 (se hace solo hasta los 2 años), resulta conveniente flexibilizar el intervalo de observación tomándola como referencia.
8. 9. Apoyo de otros profesionales en el proceso de observación
El apoyo de otros profesionales debe ser siempre bienvenido, es lo esperable en un modelo colaborativo que tenga como marco la educación inclusiva. No obstante, debe quedar claro que el responsable de la observación es el profesorado tutor y que su criterio prevalece en caso de discrepancia. En estos casos, no obstante, se recomienda que el consultor o la consultora realice una nueva observación y contraste con la familia los resultados.
8. 10. Adaptaciones y ensayos
La mayoría de las conductas que se contemplan en las Escalas no requieren adaptación alguna, ya que responden a contenidos habituales del programa de aula. Sin embargo, debe tenerse en cuenta lo siguiente:
5El periodo normal de gestación (40 semanas) menos las semanas reales de gestación (edad gestacional) igual a número de semanas a restar a la edad cronológica. El resultado es la edad corregida. Ejemplo: un niño que nació en la semana 28 fue 12 semanas prematuro (40- 28) = 12. Si en el momento de la observación tiene 24 meses de edad cronológica, la edad corregida sería de 21 meses.
33
Horrelako kasuetan,adin kronologikoari eta arlo horretako garapen-mailari sei hilabeteko denbora-tartea gehitu behar zaie. Beraz, Eskaletan agertzen den adinean lortzen ez diren eskuratzeak gehienez ere sei hilabete geroago baloratu ahal izango dira, normaltasun-eredutik desbideratzetzat hartu behar izan gabe. Balorazioa egiteko erreferentziako hizkuntzatzat ama hizkuntza hartu behar da.
Gainera, ama hizkuntza EAEko hizkuntza ofizialetakoren bat ez bada, kasu horretan ere kautelazko jarrera izan beharko dugu. Familiaren edo legezko ordezkarien laguntza behar-beharrezkoa da lortutako garapen-mailaren zenbatespena egiteko.
Keinu-hizkuntzaren kasuan, ikaslea soilik hizkuntza horretan jarduten bada HPBko aholkularitzan kontsulta egitea komeni da; gorreria duten ikasleen koordinatzaileek arlo horren garapen-maila zehazteko prozesuan parte-hartu behar ote duten baloratuko du zerbitzu horrek. Printzipio orokor moduan, kasuan kasu aztertzea gomendatzen dugu, eta hartu beharreko erabakiak hartzea, kasuaren ezaugarrien arabera.
8. 8. Arrisku-egoeran dauden ikasleen behaketa
Behaketan, behatutako haurren osasuna aintzat hartu beharko litzateke. Osasun-egoera egonkorra izan beharko litzateke behaketa egin ahal izateko. Tutoreak malgutasunez jokatu beharko luke kasu horietan, eta behaketa atzeratu osasun-arazoak aldi baterako badira.
Beste zenbait kasutan, alabaina, Eskaletan jasotako Garapen Arloak osatzen dituzten jokabideak kautelaz baloratzea komeni da. Egoera paradigmatiko bat garaia baino lehen jaiotako haurtxoena da (37 aste bete baino lehen). Ohiko moduan hezkuntza-sisteman sartzen diren adinarekin jada ez da aplikatu behar izaten zuzendutako adina5 (soilik 2 urte arte egiten da), baina behaketa-tartean malgu jokatzea komeni da, adin hori erreferentziatzat hartuta.
8. 9. Beste profesional batzuen laguntza behaketa-prozesuan
Beste profesional batzuen laguntza ongi hartu behar da beti, hori espero behar baita hezkuntza inklusiboa esparru duen lankidetzako eredu batean. Dena den, argi izan behar dugu tutorea dela behaketaren erantzule, eta haren irizpidea gailenduko dela desadostasunik izanez gero. Hala ere, kasu horietan aholkulariak beste behaketa bat egitea komeni da, eta emaitzak familiarekin kontrastatzea.
8. 10. Egokitzapenak eta saiakuntzak
Eskaletan sartutako jokabide gehienek ez dute inolako egokitzapenik egitea eskatzen, ikasgelako programan ohikoak diren edukiak direlako. Baina dena den, honako hau kontuan hartu beharko da:
5Haurdunaldi arrunta (40 aste) ken haurdunaldiaren asteak (benetako gauzatutako haurdunaldi aroa) berdin zuzendutako adina. Adibidez, 28. astean jaiotako haur bat 12 aste lehenago jaio zen (40- 28) = 12. Behaketaren unean adin kronologikoko 24 hilabete baditu zuzendutako adina 21 hilabete izango litzateke
34
• Cuando los items se refieran a tareas no habituales o infrecuentes, debe realizarse una demostración de la conducta a realizar y permitir uno o dos ensayos, y valorar el tercero como la conducta a registrar.
• Un ítem con dos conductas. Cuando un ítem cuente con dos partes o conductas, es suficiente con que se observe una de ellas. Ejemplo: copia líneas rectas o círculos.
8. 11. Otras precisiones sobre los contenidos de las Áreas y su observación
Se ofrece a continuación información complementaria sobre algunos de los ítems considerados.
N.º 2 Años
6 Salta desde un escalón. Escalón final de unas escaleras o estructura similar.
13 Comienza el juego simbólico. • Reproducción ficticia de una acción propia
• Ejemplo: hacer dormir la muñeca
• Reproducción de conductas de otros en un contexto lúdico (“hace como si…) Ejemplo: hacer “como si” leyera el periódico
• Convertir un objeto en otro: Ejemplo: Una caja es un avión.
Es importante distinguir el uso funcional de un objeto y un uso simbólico del mismo. En el último ejemplo, el niño/a que juega con un avión de juguete moviéndolo por el aire está haciendo un uso funcional del mismo, esto es demuestra que sabe lo que es un avión. Tomar una caja o un palito y convertirlo en un avión que surca el aire es un juego simbólico, ya que la caja o el palito representa al avión.
35
• Itemak ohikoak ez diren edo noizbehinkako zereginei buruzkoak baldin badira, jokabidearen erakustaldia egin beharko da aldez aurretik, eta saiakuntza bat edo bi egiteko aukera ere utzi behar da, hirugarren saioa izanik erregistratu beharreko jokabidea.
• Bi jokabide dituen itema. Item batek bi zati edo bi jokabide biltzen dituenean, bakarra behatzea aski izaten da. Adibidez: Marra zuzenak edo zirkuluak kopiatzen ditu.
8. 11. Arloetako edukiei eta horien behaketari buruzko bestelako zehaztapenak
Jarraian, aztertu beharreko zenbait itemi buruzko informazio osagarria emango dugu.
Zk. 2 urte
6 Eskailera-maila batetik salto egiten du.
Eskailera baten edo antzeko egitura baten azken maila.
13 Jolas sinbolikoetan hasi da. • Norberaren ekintza baten fikziozko erre-produkzioa
•Adibidez: panpina loak harraraztea
• Besteren jokabideen erreprodukzioa testuin-guru ludikoan (...balitz bezala jokatzea). Adi-bidez: egunkaria irakurtzen egongo balitz bezala jokatzea
•Objektu bat bestelako objektu bihurtzea: Adibidez: Kaxa bat hegazkina da.
Objektu baten erabilera funtzionala eta objek-tu beraren erabilera sinbolikoa bereiztea ga-rrantzitsua da. Azkeneko adibidean, jostailuzko hegazkin batekin jolasten ari delarik haur batek hegazkina airean mugitzen badu, hegazkina modu funtzionalean erabiltzen ari da, hau da, hegazkin bat zer den badakiela adierazten ari da. Kaxa edo makilatxo bat hartu eta airean dabilen hegazkin bihurtzen badu, jolas sinbolikoan ari da, kaxak edo makilatxoak hegazkina irudikatzen baitu.
36
N.º 3 Años
4 Se pone a la pata coja. Un momento solo, si resulta más fácil puede contarse 1, 2 y 3.
12 Realiza juego simbólico imitando acciones de la vida diaria (muñecos, animales y personas).
Realiza juego de imitación, a hacer “como si” fuera otra persona o animal. Ejemplo: Soy un tigre, dice mientras anda a cuatro patas y ruge.
Intenta reproducir escenas enteras, cohe-rentes, no actos aislados. Por ejemplo, viste, hace caminar y comer a una muñeca, un playmóvil, lego, etc. Puede decirle “tienes que portarte bien”.
8 Copia líneas rectas o círculos.
37
Zk. 3 urte
4 Hanka baten gainean egoten da. Unetxo batez bakarrik egotea; errazagoa izatearren, 1, 2 eta 3 zenbatu daiteke.
12 Panpina, animalia edo pertsonen eguneroko bizimoduko ekintzak.
Imitazio-jolasa egiten du, hau da, beste pertsona bat edo animalia bat izango balitz bezala jokatzen ari da. Adibidez: Tigrea naiz, dio katamarka ibiltzen eta orroka ari den bitartean.Eszena osoak, koherenteak, erreproduzitzeko ahalegina egiten du, ez ekintza isolatuak. Adi-bidez, panpina bat, playmovil edo lego bat jantzi du, ibilarazi egiten du eta jaten ematen dio. “Txintxo portatu behar duzu” esan die-zaioke…
8 Marra zuzenak edo zirkuluak kopiatzen ditu.
38
N.º 4 Años
13 Realiza juego simbólico (médicos, compras…).
Se puede observar una mejor estructura y organización de las construcciones de juego, mostrando preocupación por copiar exactamente la realidad. Aparecen los juegos simbólicos colectivos y el interés por compartir escenas.
18 Dibuja una figura humana con tres o cuatro partes del cuerpo.
La cabeza es una parte; dos extremidades (piernas o brazos) constituyen otra; ojos, otra…
24 Comienza a entender el concepto de tiempo..
Puede contar de modo secuencial lo que ha pasado un día. Refiere actividades con un eje temporal (antes de comer, después del recreo…).
26 Empieza a manejar relaciones causa-les: puede decir qué ocurrirá como consecuencia de algo.
Hace preguntas “por qué”, por qué no se ven las estrellas durante el día… Mikel está llorando porque Jon le ha pegado… Si no me lavo las manos la andereño o el maisu no me da la galleta.
39
Zk. 4 urte
13 Jolas sinbolikoetan aritzen da (medikuak, erosketak…).
Jolasen eraikuntzak egitura eta antolamendua hobea dela ikus daiteke, errealitatea zehatz-mehatz kopiatu nahi izaten dute. Jolas sinboliko kolektiboak agertzen dira, eta eszenak parte-katzeko interesa izaten dute.
18 Hiru edo lau gorputz-atal irudikatzen dituen pertso-nen marrazkiak egiten ditu
Burua zati bat da; bi adarrak (hankak edo besoak) beste zati bat; begiak beste bat...
24 Denboraren kontzeptua ulertzen hasita dago.
Egun batean gertatutakoa modu sekuentzialean kontatzeko gai da. Jarduerak aipatzen ditu denbora-ardatz hartuta (bazkalaurretik, jolas-garaiarenondoren…).
26 Kausazko erlazioak egiten hasi da: badaki zer gertatuko den beste zerbaiten ondorioz.
Galderak egiten ditu, “zergatik” motakoak, zergatik ez dira izarrak ikusten egunez … “Mikel negarrez ari da Jonek jo egin duelako…” “Ez baditut eskuak garbitzen andereñok edo maisuak ez dit gailetarik emango”.
40
N.º 5 Años
13 Dibuja una figura huma-na con seis o más partes del cuerpo.
La cabeza es una parte; dos extremidades (piernas o brazos) constituyen otra; ojos, otra…
15 Maneja conceptos de la vida diaria (dinero, comida, compras…).
Dice (enseña) que tiene dos euros, dos monedas, que el fin de semana fue a hacer la compra, pide un euro para chuches, distingue la merienda de la cena, pide o dice que tiene croquetas para la cena…
21 Habla con claridad. Atender a la pronunciación (puede tener dificultades con la /r/) y a la inteligibilidad.
26 Cuenta un cuento o una historia utilizando frases subordinadas.
Utiliza estructuras que no incluyen solo oraciones yuxtapuestas o unidas mediante nexos copulativos (y se fue, y vino el otro y saltó a la calle…). Utiliza oraciones de relativo, causales, temporales… (y se fue el que estaba en la ventana y luego vino otro porque la había dejado abierta…).
Señales de alerta
Realiza juego estereotipado y repetitivo, solo con algunos objetos sin carácter funcional.
Se refiere a un conjunto de comportamientos que se llevan a cabo de manera invariable, que no son apropiados o son raros. A menudo tienen un componente obsesivo (“tienen” que hacerlo una y otra vez.) y pueden cambiar en su presentación a lo largo del tiempo.
Ejemplos: huele los juguetes, los alinea una y otra vez, no cambia de juego..
41
Zk. 5 urte
13 Sei gorputz-atal edo ge-hiago dituzten giza irudi-ak marrazten ditu.
Burua zati bat da; bi adarrak (hankak edo besoak) beste zati bat; begiak beste bat...
15 Eguneroko bizimoduko kontzeptuak erabiltzen ditu (dirua, janaria, eros-ketak...).
Bi euro, bi txanpon dituela dio (eta erakutsi egiten ditu), asteburuan erosketak egitera joan zela, euro bat eskatzen du litxarreriak erosteko, askaria eta afaria bereizten ditu, afaltzeko kroketak dituela edo nahi dituela dio…
21 Argi hitz egiten du. Ahoskerari (/r/ esateko zailtasunen bat izan dezake) eta ulergarritasunari erreparatzea.
26 Ipuinak eta istorioak kontatzen ditu menpeko esaldiak erabiliz.
Hitz egitean alborakuntzaren edo lokarri kopulatiboen bidez lotutako esaldiak (eta joan zen, eta bestea etorri zen, eta kalera atera zen…) baino egitura konplexuagoak erabiltzen ditu. Erlatibozko perpausak, kausalak, denborazkoak... erabiltzen ditu ( eta leihoan zegoena joan egin zen eta gero beste bat etorri zen, zabalik utzi zuelako…).
Alerta-seinaleak
Jolas estereotipatuak zein errepikakorrak egiten ditu, funtzionalitaterik gabe eta objektu batzuekin bakarrik.
Inolako aldaketarik gabe, arraroak diren edo egokiak ez diren jokabideak sartzen dira multzo horretan. Askotan obsesio-puntu bat izaten dute (behin eta berriro egin “behar” dute) eta denborak aurrera egin ahala, beste modu batera aurkez daitezke.
Adibidez, jostailuak usaintzen ditu, behin eta berriz lerroan jartzen ditu, beti jostailu berarekin aritzen da...
42
9. Bibliografía
Artigas Pallarés, J. & Narbona, J. (2011): Trastornos del neurodesarrollo. Barcelona. Viguera.
Artola y cols. (2003): Escala de Detección de Sujetos con Altas Capacidades, EDAC. Bilbao. Grupo Albor-Cohs.
Benito, Y. y Moro, J. (2002): Test de screening con base empírica para la identificación temprana de niños de 4, 5 y 6 años con sobredotación intelectual. Madrid, Psymtec- Material Técnico.
Conti, G. & Heckman J.J. (2013): The Developmental Approach to Child and Adult Health. PEDIATRICS Volume 131, Supplement 2, April.
Cristobal Mechó, C. et al. (2010): La atención temprana: Un compromiso con la infancia y las familias. Barcelona. Editorial UOC..
Cunha, F & Heckman J.J. (2009): The Economics and Psychology of Inequality and Human Development. Discussion Paper No. 4001. Bonn. Institute for the Study of Labor.
Gerson, K.S. & Carracedo, S. (2007): Cuestionario de detección para tutores y padres. En Niños con altas capacidades a la luz de las múltiples inteligencias. Buenos Aires. Magisterio del Río Plata.
Gobierno de Canarias (-): Cuestionario para la detección temprana de las altas capacidades intelectuales. Escala de observación para el profesorado, EOPRO. En Guía para la detección temprana de discapacidades, trastornos, dificultades de aprendizaje y altas capacidades intelectuales.
Gobierno Vasco (2012): Plan estratégico de atención a la diversidad en el marco de una escuela inclusiva 2012-2016. Gobierno Vasco. http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/es/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/es_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/100011c_Pub_EJ_Plan_diversidad_c.pdf
Gobierno Vasco (2013): Orientaciones educativas. Alumnado con altas capacidades intelectuales. Vitoria-Gasteiz. Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco.
Gracia Millá, M. y Mulas, F. (2005): Atención Temprana. Valencia. Promolibro.
Grupo de trabajo de la Ponencia de Cribado de la Comisión de Salud Pública (sf): Documento Marco sobre cribado poblacional. Ministerio de Sanidad y Política Social. Citado en pag.3.
Heckman, J.J. (2011): The economics of inequality: The value of early childhood education. American Educator. Spring.
Marmot, M. (2010): Fair Society,Healthy Lives. The Marmot Review. http://www.instituteofhealthequity.org/projects/fair-society-healthy-lives-the-marmot-review
43
9. Bibliografía
ArtigasPallarés, J. &Narbona, J. (2011): Trastornos del neurodesarrollo. Barcelona. Viguera.
Artola y cols. (2003): Escala de Detección de Sujetos con Altas Capacidades, EDAC. Bilbao. Grupo Albor-Cohs.
Benito, Y. y Moro, J. (2002): Test de screening con base empírica para la identificación temprana de niños de 4, 5 y 6 años con sobredotación intelectual. Madrid, Psymtec- Material Técnico.
Conti, G. & Heckman J.J. (2013): The Developmental Approach to Child and Adult Health. PEDIATRICS Volume 131, Supplement 2, April.
Cristobal Mechó, C. et al. (2010): La atención temprana: Un compromiso con la infancia y las familias. Barcelona. Editorial UOC..
Cunha, F & Heckman J.J. (2009): The Economics and Psychology of Inequality and Human Development. Discussion Paper No. 4001. Bonn. Institute for the Study of Labor.
Eusko Jaurlaritza (2012): Eskola inklusiboaren esparruan aniztasunari erantzuteko plan estrategikoa 2012-2016. Eusko Jaurlaritza. http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/eu/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/100011e_Pub_EJ_Plan_diversidad_e.pdf
Eusko Jaurlaritza (2013): Hezkuntza orientabideak. Adimen gaitasun handiko ikasleak. Vitoria-Gasteiz. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
Gerson, K.S. & Carracedo, S. (2007): Cuestionario de detección para tutores y padres. En Niños con altas capacidades a la luz de las múltiples inteligencias. Buenos Aires. Magisterio del Río Plata.
Gobierno de Canarias (-): Cuestionario para la detección temprana de las altas capacidades intelectuales. Escala de observación para el profesorado, EOPRO. En Guía para la detección temprana de discapacidades, trastornos, dificultades de aprendizaje y altas capacidades intelectuales.
Gracia Millá, M. y Mulas, F. (2005): AtenciónTemprana. Valencia. Promolibro.
Grupo de trabajo de la Ponencia de Cribado de la Comisión de Salud Pública (sf): Documento Marco sobrecribadopoblacional. Ministerio de Sanidad y PolíticaSocial. Citado en pag.3.
Heckman, J.J. (2011): The economics of inequality: The value of early childhood education. American Educator. Spring.
Marmot, M. (2010): Fair Society,Healthy Lives. The Marmot Review. http://www.instituteofhealthequity.org/projects/fair-society-healthy-lives-the-marmot-review
44
Pérez, L. & López, C. (2007: Cuestionarios de detección de niños con altas capacidades intelectuales (3-4 años y 5-8 años). En Orientaciones educativas. Alumnado con altas capacidades intelectuales. Vitoria-Gasteiz. Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco.
Renzulli, J. S. & Smith, L. H. (1976). Scales for rating behavioral characteristics of superior students. Mansfield Center, Connecticut: Creative Learning Press. Traducción de A. Castelló (1990) e Y. Benito (2001). Escalas de Renzulli (SCRBSS). Escalas para la valoración de las características de comportamiento de los estudiantes superiores. Salamanca: Amarú Ediciones.
Robles Bello, M.A. y Sánchez-Teruel, D. (2011): Evaluación e Intervención en Atención Infantil Temprana: Hallazgos recientes y casos prácticos. Jaén. Universidad de Jaén.
Ruiz Extremera, A. y Robles Vizcaino, C. (2004): Niños de riesgo. Programas de Atención Temprana. Madrid. Ediciones Norma-Capitel.
VV.AA. (2010): Modelo de atención temprana para la Comunidad Autónoma del País Vasco. http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/es/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/es_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/100014c_modelo_atencion_temprana.pdf
45
Pérez, L. & López, C. (2007: Cuestionarios de detección de niños con altas capacidades intelectuales (3-4 años y 5-8 años). En Hezkuntza orientabideak. Adimen gaitasun handiko ikasleak. Vitoria-Gasteiz. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
Renzulli, J. S. & Smith, L. H. (1976). Scales for rating behavioral characteristics of superior students. Mansfield Center, Connecticut: Creative Learning Press. Traducción de A. Castelló (1990) e Y. Benito (2001). Escalas de Renzulli (SCRBSS). Escalas para la valoración de las características de comportamiento de los estudiantes superiores. Salamanca: Amarú Ediciones.
Robles Bello, M.A. y Sánchez-Teruel, D. (2011): Evaluación e IntervenciónenAtención Infantil Temprana: Hallazgosrecientes y casosprácticos. Jaén. Universidad de Jaén.
Ruiz Extremera, A. y Robles Vizcaino, C. (2004): Niños de riesgo. Programas de Atención Temprana. Madrid. Ediciones Norma-Capitel.
Zenbait egile (2010): Arreta goiztiarreko eredua Euskal Autonomia Erkidegorako. http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/eu/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/100014e_modelo_atencion_temprana.pdf
Anexos
Escalas de Observación del Desarrollo Infantil (EODIs)
Gehigarriak
Haurren Garapena Behatzeko Eskalak (HGBE)
Formato individual: 2, 3, 4 y 5 años
Banakako formatua: 2, 3, 4 eta 5 urte
51
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 1
IKASTETXEA: CENTRO:
Izen-abizenak:
Nombre y apellidos:
Jaiotze-data: Fecha de nacimiento:
Adina: Edad:
Sexua: Sexo:
Behaketa-data: Fecha de Observación:
BEHATZAILEA: OBSERVADOR:
GARAPENAREN ARLOAN: MOTORRA ETA FISIKOA AREA DE DESARROLLO: MOTOR Y FÍSICO
1 Ondo entzuten du: burua biratzen du bere izena entzundakoan, eta zaratak aztoratzen du. Oye bien: se vuelve al oir su nombre y/o se sobresalta con los ruidos.
2 Ondo ikusten du: objektu, ipuin eta jostailuak distantzia egoki batera edukitzen ditu, ez ditu begiak behartzen eta ez da burua okertzen begiratzeko. Ve bien: mantiene los objetos, cuentos, juguetes a cierta distancia, no frunce los ojos ni ladea la cabeza al mirar.
3 Eskaileretan gora eta behera ibiltzen da barandari edo hormari eutsita. Sube y baja escaleras apoyándose en la barandilla o pared.
4 Hanka bakarrean mantentzen da pixkatxo batean. Se pone a la pata coja un poquito de tiempo.
5 Korrika egiten hasi da. Empieza a correr.
6 Eskailera-maila batetik salto egiten du. Salta desde un escalón.
7 Aulki eta sofatara igotzen da laguntzarik gabe. Se sube a sillas o sofás sin ayuda.
8 Pilota ostikoz jotzen du. Da patadas a una pelota.
9 Zirrimarrak egiten ditu. Garabatea.
2 URTEKO NESKA-MUTIKOAK /NIÑOS Y NIÑAS DE 2 AÑOS Adin honetako umeek, gehienek behintzat, honako jarrera edo jokabidea daukate. Markatu behatzen ari zaren umeak zer erakusten duen.
La mayoría de los niños y niñas de esta edad presentan las siguientes conductas o comportamientos. Señale aquellos que exhibe el niño o niña que está observando.
52
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 2
GARAPENAREN ARLOA: PERTSONALA ETA SOZIALA AREA DE DESARROLLO: PERSONAL Y SOCIAL
10 Gurasoak, hezitzaileak eta ume nagusiagoak imitatzen ditu, batez ere. Imita sobre todo a los adultos (madres, padres, educadores y niños y niñas mayores).
11 Beste umeekin egotea gustuko du. Le gusta estar con otros niños.
12 Emozio desberdinak adierazten ditu (tristura, poza, haserrea, harridura, beldurra...). Expresa diferentes emociones (tristeza, alegría, enfado
13 Jolas sinbolikoetan hasi da. Comienza el juego simbólico.
14 Jolas paraleloan aritzen da (beste umeen alboan, baina ez beste umeekin). Realiza juego paralelo (junto a otros niños/as, no suele cooperar con ellos).
15 Bere txandaren zain egoten da, norbaitek gidatuta. Espera su turno, con ayuda del adulto.
16 Edalontzitik edaten du. Bebe de un vaso.
GARAPENAREN ARLOA: PERTZEPZIOA-ULERMENA, ETA ARAZOAK KONPONTZEA AREA DE DESARROLLO: PERCEPTIVO-COGNITIVO Y DE RESOLUCIÓN DE PROBLEMAS
17 Lau kubo baino gehiagoko dorreak eraikitzen ditu. Construye torres de más de cuatro cubos…
18 Bolatxoak ardatz batean sartzen ditu. Ensarta cuentas en un eje.
19 Irudi errazak txertatzen ditu ohol batean. Encaja figuras sencillas en un tablero.
20 Sailkapenak egiten ditu, irizpide bakar batez (forma, kolorea, jantziak …). Clasifica siguiendo un criterio (color, forma, prendas de vestir ...)
21 Bi edo hiru piezako puzzle berriak egiten ditu. Realiza puzzles nuevos de dos o tres piezas.
22 Irudi berdinak bikotetan jartzen ditu. Empareja imágenes iguales.
23 Gordetzen ikusitako objektuak aurkitzen ditu. Encuentra cosas que ha visto esconder.
24 Elkarri lotutako bi agindu betetzen ditu ("zoaz txokora eta ekarri liburu bat”). Sigue instrucciones para realizar dos tareas relacionadas (“Ve al rincón y tráeme un libro”).
53
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 3
GARAPENAREN ARLOA: HIZKUNTZA ETA KOMUNIKAZIOA AREA DE DESARROLLO: LENGUAJE Y COMUNICACIÓN
25 Izendatuz gero, objektu ezagunak, marrazkiak edo ilustrazioak atzamarraz markatzen ditu. Señala objetos familiares, dibujos, o ilustraciones cuando se le nombran.
26 Bere izena esaten du. Dice su nombre.
27 Pertsona ezagunen izenak dakizki. Sabe los nombres de las personas conocidas.
28 Bere eguneroko objektuen, gorputz-atalen, eta pertsona zein lekuen izenak ezagutzen ditu. Tiene un vocabulario que incluye nombres de objetos cotidianos, partes del cuerpo, personas o lugares habituales.
29 Bi-lau hitzeko esaldi soilak egiten ditu. Construye frases sencillas de dos a cuatro palabras
30 Ulertzen du zer den “nire”, “zure” eta “berea”. Entiende el significado de “mío” “tuyo” y “de él o ella”
31 Agindu errazak ulertzen ditu. Entiende órdenes sencillas.
GARAPEN GOIZTIARRA (Bete baino lehen begiratu jarraibideak) DESARROLLO PRECOZ (Mire las instrucciones antes de cumplimentar)
32 Motrizitate fin ona adierazten du (arkatza hartzea, puntzoia, kutxak zabaltzea, artaziak erabiltzea…). Muestra una buena motricidad fina (coger un lápiz, punzón, abrir cajas, cortar con las tijeras, etc.).
33 Ingurua arakatzeko interes eta jakin mina handia erakusten du: aztertu, interaktuatu,… Muestra gran interés y curiosidad por la exploración del entorno: manipula, explora, interactúa…
34 Ahalmen sentsorial handia: usaiak, zaporeak, soinuak … Gran capacidad sensorial: olores, sabores, texturas, sonidos…
35 Bere inguruko gertakariei buruz galderak egiten ditu (berriak, familiaren kezkak, bere kideen portaerak …). Hace preguntas sobre acontecimientos que suceden a su alrededor (noticias de actualidad, preocupaciones familiares, comportamientos de los compañeros...).
36 Ikasteko ahalmen handia du (koloreak ezagutzen ditu, 10 zenbakiraino kontatzen du. Tiene una capacidad de aprendizaje elevada (identifica colores , cuenta hasta diez …).
37 Trebetasun berriak bere kabuz garatzen ditu. Aprende nuevas habilidades por sí solo
38 Esaldi eta joskera aberatsak erabiltzen ditu bere adinerako. Presenta construcciones gramaticales ricas y complejas para su edad.
39 Lengoaiaren erabilera eta ahoskera ona du. Hace buen uso del lenguaje y tiene buena pronunciación.
54
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 4
GARAPENAREN ALTERAZIOAREN BAT ADIERAZTEN DUTEN ALERTA-SEINALEAK. JARRAIPEN BEREZIA BEHAR DU UMEAK, ARRISKU BIOLOGIKO, PSIKOLOGIKO EDO SOZIALAGATIK (Begiratu jarraibideak) SIGNOS DE ALERTA PARA ALTERACIONES DEL DESARROLLO. NIÑO O NIÑA DE ESPECIAL SEGUIMIENTO POR RIESGO BIOLÓGICO, PSICOLÓGICO Y/O SOCIAL (Mire las instrucciones)
A Ez da ibiltzen edo baldar ibiltzen da. No anda o no lo hace con estabilidad.
B Ez daki ohiko tresnak erabiltzen (koilara, orrazia...). No utiliza objetos habituales (cuchara, tenedor, cepillo del pelo…).
C Ez du agindurik betetzen. No sigue instrucciones.
D Ez du beste umeekiko inongo interesik, ez da haiengana joaten. No muestra interés por otros niños, no se les acerca.
E Ez du inongo interesik helduekin jolasean jarduteko (gurasoekin edo pertsona ezagunekin). No muestra interés por juegos de interacción social con el adulto (madre, padre y personas conocidas).
F Ez ditu ekintzak imitatzen. No imita acciones.
G Jolas estereotipatuak zein errepikakorrak egiten ditu, funtzionalitaterik gabe eta objektu batzuekin bakarrik. Realiza juego estereotipado y repetitivo, solo con algunos objetos y sin carácter funcional.
H Neurriz kanpoko ardurak edo interes oso murriztuak azaltzen ditu. Muestra una preocupación absorbente o un patrón de intereses muy limitado.
I Ez du hatzaz seinalatzen zerbait eskatzeko edo erakusteko. No señala con el dedo para pedir ni mostrar algo.
J Ez du hitzik egiten. No habla.
K Ez ditu hitzak errepikatzen. No repite palabras.
L Ez du bi hitzeko esaldirik egiten ("ama kotxe"). No usa frases de dos palabras (“mama coche”).
M Lortutako abileziak galdu egin ditu. Pierde habilidades que había logrado.
Nahi al duzu beste zeozer esan edo gehitu? ¿Quiere señalar algo más o realizar algún comentario?
Eskala honetan adierazi ditugun ALERTA-SEINALETATIK bat edo beste sumatzen baduzu, esaiozu berehala aholkulariari.
Si ha observado la presencia de alguno de los SIGNOS DE ALERTA considerados en esta Escala, comuníquelo a la mayor brevedad posible al CONSULTOR/A.
55
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 1
IKASTETXEA: CENTRO:
Izen-abizenak:
Nombre y apellidos:
Jaiotze-data: Fecha de nacimiento:
Adina: Edad:
Sexua: Sexo:
Behaketa-data: Fecha de Observación:
BEHATZAILEA: OBSERVADOR:
GARAPENAREN ARLOAN: MOTORRA ETA FISIKOA AREA DE DESARROLLO: MOTOR Y FÍSICO
1 Ondo entzuten du: burua biratzen du bere izena entzundakoan, eta zaratak aztoratzen du. Oye bien: se vuelve al oir su nombre y/o se sobresalta con los ruidos.
2 Ondo ikusten du: objektu, ipuin eta jostailuak distantzia egoki batera edukitzen ditu, ez ditu begiak behartzen eta ez da burua okertzen begiratzeko. Ve bien: mantiene los objetos, cuentos, juguetes a cierta distancia, no frunce los ojos ni ladea la cabeza al mirar.
3 Laguntzarekin eskaileretan gora eta behera hankak txandakatuz ibiltzen da. Sube y baja escaleras con apoyo alternando los pies.
4 Hanka baten gainean egoten da. Se pone a la pata coja.
5 Erori gabe korrika egiten du. Corre sin caerse.
6 Trizikloan ibiltzen da (pedalduna edo gabea). Va en triciclo (con o sin pedales).
7 Pilota ostikoz jotzen, jaurtitzen eta hartzen du. Da patadas, lanza y coge una pelota.
8 Marra zuzenak edo zirkuluak kopiatzen ditu. Copia líneas rectas o círculos.
3 URTEKO NESKA-MUTIKOAK /NIÑOS Y NIÑAS DE 3 AÑOS Adin honetako umeek, gehienek behintzat, honako jarrera edo jokabidea daukate. Markatu behatzen ari zaren umeak zer erakusten duen.
La mayoría de los niños y niñas de esta edad presentan las siguientes conductas o comportamientos. Señale aquellos que exhibe el niño o niña que está observando.
56
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 2
GARAPENAREN ARLOA: PERTSONALA ETA SOZIALA AREA DE DESARROLLO: PERSONAL Y SOCIAL
9 Besteak imitatzen ditu, bai bere adinekoak bai helduak ere. Imita a otras personas, iguales y adultos.
10 Lagun edo ikaskideekiko maitasuna adierazten du. Muestra afecto por los amigos o compañeros/as.
11 Besteen sentipenak "ulertzen" ditu (poza, tristura, haserrea,). “Comprende” sentimientos en otra persona (alegría, tristeza, enfado…).
12 Panpina, animalia edo pertsonen eguneroko bizimoduko ekintzak imitatuz jolas sinbolikoetan aritzen da. Realiza juego simbólico imitando acciones de la vida diaria (muñecos, animales y personas).
13 Lagunekin jostailuak partekatzen ditu eta besteekin aritzen da. Comparte juguetes y colabora con otros niños.
14 Jolasetan txandak eta arauak errespetatu ditzake. Puede respetar los turnos y reglas sencillas en los juegos.
15 Arropak bakarrik eranzten ditu (botoiak izan ezik), eta laguntzarekin janzten da. Se desviste solo/a (salvo botones) y se viste con ayuda.
16 Kaka eta txiza kontrolatzen ditu egunez. Controla pis y caca durante el día.
17 Erraz banatzen da gurasoengandik. Se separa facilmente de su madre y de su padre.
GARAPENAREN ARLOA: PERTZEPZIOA-ULERMENA, ETA ARAZOAK KONPONTZEA AREA DE DESARROLLO: PERCEPTIVO-COGNITIVO Y DE RESOLUCIÓN DE PROBLEMAS
18 Sei kubo baino gehiagoko dorreak eraikitzen ditu. Construye torres de más de seis cubos.
19 Pieza mugikordun, eraikuntza eta botoidun jostailuekin ondo moldatzen da. Maneja juguetes de piezas móviles, de construcciones, de botones…
20 Hariz lotu eta askatzen du, potoak itxi eta irekitzen ditu edo ateen heldulekuei eragiten die. Enrosca y desenrosca, abre y cierra botes o acciona la manija de las puertas.
21 Objektuak sailkatzen ditu bi irizpide erabilita (kolorea-forma-neurria: triangelu gorriak, pilota handiak...). Clasifica objetos siguiendo dos criterios (color-forma-tamaño: triángulos rojos, pelotas grandes...).
22 Hiru edo lau piezako puzzle berriak egiten ditu. Realiza puzzles nuevos de tres o cuatro piezas.
23 Kontzeptualki edo funtzionalki erlazioa duten irudiak lotzen ditu (goilara eta platera). Asocia imágenes relacionadas conceptual o funcionalmente (cuchara y plato)
24 1 eta 2ren esanahia ulertzen du. Entiende el significado de 1 y 2.
57
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 3
25 Elkarri lotutako bi edo hiru agindu betetzen ditu. Sigue instrucciones de dos o tres tareas relacionadas.
GARAPENAREN ARLOA: HIZKUNTZA ETA KOMUNIKAZIOA AREA DE DESARROLLO: LENGUAJE Y COMUNICACIÓN
25 Bere hizkera nahiko ulergarria da gehienentzat. Su manera de hablar es bastante comprensible para la mayoría.
26 Bere izena, neska edo mutila den eta zenbat urte dituen esaten du. Dice su nombre, si es niño o niña y cuántos años tiene.
27 Lagun edo ikaskide batzuen izenak ezagutzen ditu. Conoce el nombre de algunos/as amigos/as o compañeros/as.
28 Inguruan dituen objektu gehienen izenak esaten ditu. Nombra la mayoría de los objetos de su entorno.
29 Lau edo bost hitzeko esaldiak erabiltzen ditu. Utiliza frases de cuatro o cinco palabras.
30 Izenordeak erabiltzen ditu (ni, zu, gu, zuek...). Utiliza pronombres (yo, tú, nosotros, vosotros…).
31 Irakaslearen ohiko aginduak ulertzen ditu. Comprende las instrucciones habituales del profesorado.
GARAPEN GOIZTIARRA (Bete baino lehen begiratu jarraibideak) DESARROLLO PRECOZ (Mire las instrucciones antes de cumplimentar)
32 Bere ideiak defendatzen ditu eta ezohiko jokoak proposatzen ditu. Defiende sus ideas y propone juegos poco convencionales...
33 Hipersentsibilitate sentsorial eta emozionala du (koloreak, usaiak, kezkak edo erreakzio emozionalak). Muestra hipersensibilidad sensorial y emocional (colores, olores, preocupaciones o reacciones emocionales…).
34 Lau zifrak gogoratzeko gai da. Es capaz de recordar cuatro cifras.
35 Matematika eragiketa txikiak egiteko interesa adierazten du. Empieza a interesarse por pequeñas operaciones matemáticas.
36 Zirkulua, karratua eta triangelua kopiatzen du. Copia un círculo, un cuadrado, un triángulo.
37 Objektuen arteko desberdintasunak bereizten ditu zenbait irizpideren arabera. Reconoce diferencias entre objetos según varios criterios.
38 Gauzak nola eginda dauden eta nola funtzionatzen duten jakin nahi du. Muestra interés en saber cómo están hechas las cosas y cómo funcionan.
39 Lau edo sei piezetako buru-hausgarriak egiteko gai da. Puede construir un rompecabezas de cuatro o seis piezas.
40 Irakurtzen ikasten du, bere kabuz. Aprende a leer por su cuenta.
58
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 4
41 Sormen handia du, marrazkiak, lanak eta eraikuntza originalak egiten ditu. Es creativo, realiza dibujos, trabajos o construcciones originales.
42 Elkarrizketa bat mantentzen du. Puede mantener una conversación.
43
Bere dikzioa egokia da. Su dicción es adecuada.
GARAPENAREN ALTERAZIOAREN BAT ADIERAZTEN DUTEN ALERTA-SEINALEAK. JARRAIPEN BEREZIA BEHAR DU UMEAK, ARRISKU BIOLOGIKO, PSIKOLOGIKO EDO SOZIALAGATIK (Begiratu jarraibideak) SIGNOS DE ALERTA PARA ALTERACIONES DEL DESARROLLO. NIÑO O NIÑA DE ESPECIAL SEGUIMIENTO POR RIESGO BIOLÓGICO, PSICOLÓGICO Y/O SOCIAL (Mire las instrucciones)
A Asko erortzen da, baldar ibiltzen da. Se cae mucho, tiene una marcha muy inestable.
B Ez daki eskaileretan gora edo behera ibiltzen. No sube o baja escaleras.
C Ez ditu ohiko tresnak modu funtzionalean erabiltzen (koilara, sardeska, orrazia...). No utiliza objetos habituales de manera funcional (cuchara, tenedor, cepillo del pelo…).
D Ez du agindurik betetzen. No sigue instrucciones.
E Ez du beste umeekiko inongo interesik, ez da haiengana joaten. No muestra interés por otros niños, no se les acerca.
F Ez ditu ekintzak imitatzen. No imita acciones.
G Jolas estereotipatuak zein errepikakorrak egiten ditu, funtzionalitaterik gabe eta objektu batzuekin bakarrik. Realiza juego estereotipado y repetitivo, solo con algunos objetos y sin carácter funcional.
H Neurriz kanpoko ardurak edo interes oso murriztuak azaltzen ditu. Muestra una preocupación absorbente o un patrón de intereses muy limitado.
I Ez da jolas sinbolikoetan aritzen. No realiza juego simbólico.
J Ez du emoziorik adierazten, edo emozio ezberdin gutxi adierazten du. No expresa emociones o lo hace de manera poco variada.
K Erreakzio bizia azaltzen du usain edo zarata fuerteak edo argi distiratsuen aurrean. Reacciona de forma desproporcionada a los olores intensos, ruidos excesivos, luces muy brillantes.
L Hitz egitean ez du begietara begiratzen. No mira a los ojos al hablar.
M Ez du seinalatzen nahi dituen gauzak eskatzeko edo erakusteko. No señala para pedir algo que quiere, que le llama la atención o que le gusta.
N Ez ditu hitzak errepikatzen edo komunikatzeko asmorik gabe errepikatzen ditu. No repite palabras o lo hace sin intención comunicativa.
Ñ Ez du esaldirik egiten. No hace frases.
O Lortutako abileziak galdu egin ditu. Pierde habilidades que había logrado.
59
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 5
Nahi al duzu beste zeozer esan edo gehitu? ¿Quiere señalar algo más o realizar algún comentario?
KONTUZ! /¡ATENCIÓN!
Eskala honetan adierazi ditugun ALERTA-SEINALETATIK bat edo beste sumatzen baduzu, esaiozu berehala aholkulariari. Si ha observado la presencia de alguno de los SIGNOS DE ALERTA considerados en esta Escala, comuníquelo a la mayor brevedad posible al CONSULTOR/A.
60
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 1
IKASTETXEA: CENTRO:
Izen-abizenak:
Nombre y apellidos:
Jaiotze-data: Fecha de nacimiento:
Adina: Edad:
Sexua: Sexo:
Behaketa-data: Fecha de Observación:
BEHATZAILEA: OBSERVADOR:
GARAPENAREN ARLOAN: MOTORRA ETA FISIKOA AREA DE DESARROLLO: MOTOR Y FÍSICO
1 Ondo entzuten du: burua biratzen du bere izena entzundakoan, eta zaratak aztoratzen du. Oye bien: se vuelve al oír su nombre y/o se sobresalta con los ruidos
2 Ondo ikusten du: objektu, ipuin eta jostailuak distantzia egoki batera edukitzen ditu, ez ditu begiak behartzen eta ez da burua okertzen begiratzeko. Ve bien: mantiene los objetos, cuentos, juguetes a cierta distancia, no frunce los ojos ni ladea la cabeza al mirar
3 Eskaileretan gora eta behera hankak txandakatuz ibiltzen da. Sube y baja escaleras alternando los pies.
4 Atzera nahiz aurrera ibiltzen da. Anda hacia atrás y hacia adelante.
5 Korrika doanean noranzkoa alda dezake. Es capaz de cambiar de dirección mientras corre.
6 Salto egiten du hanka biekin batera. Salta con los dos pies.
7 Heldu bati pilota burutik gora jaurtitzen dio. Tira la pelota al adulto por encima de la cabeza.
8 Artaziak erabiltzen ditu. Utiliza las tijeras.
9 Zirkuluak eta karratuak kopiatzen ditu. Copia círculos y cuadrados.
4 URTEKO NESKA-MUTIKOAK /NIÑOS Y NIÑAS DE 4 AÑOS Adin honetako umeek, gehienek behintzat, honako jarrera edo jokabidea daukate. Markatu behatzen ari zaren umeak zer erakusten duen.
La mayoría de los niños y niñas de esta edad presentan las siguientes conductas o comportamientos. Señale aquellos que exhibe el niño o niña que está observando.
61
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 2
GARAPENAREN ARLOA: PERTSONALA ETA SOZIALA AREA DE DESARROLLO: PERSONAL Y SOCIAL
10 Gauza berriak egiteko interesa dauka. Muestra interés en realizar cosas nuevas.
11 Zer gustatzen zaion eta zer ez zaion gustatzen esaten badaki. Puede decir lo que le gusta y lo que no.
12 Bereak zein besteen emozioak ulertu eta adierazten ditu. Comprende y expresa diferentes emociones propias y ajenas.
13 Jolas sinbolikoetan aritzen da (medikuak, erosketak…). Realiza juego simbólico (médicos, compras…).
14 Talde jolasetan parte hartzen du. Juega en grupo.
15 Txandak errespetatzen ditu eta arauak hobeto onartzen ditu. Respeta turnos y acepta más facilmente las normas
16 Eskolako errutinetan autonomoa da (komunaren erabilera, gelako jarduerak…). Es autónomo/a en las rutinas escolares (uso del baño, actividades del aula,...).
17 Esfinterrak ondo kontrolatzen ditu. Tiene control de esfínteres.
GARAPENAREN ARLOA: PERTZEPZIOA-ULERMENA, ETA ARAZOAK KONPONTZEA AREA DE DESARROLLO: PERCEPTIVO-COGNITIVO Y DE RESOLUCIÓN DE PROBLEMAS
18 Hiru edo lau gorputz-atal irudikatzen dituen pertsonen marrazkiak egiten ditu. Dibuja una figura humana con tres o cuatro partes del cuerpo.
19 Hizki larriak kopiatzen hasita dago. Empieza a copiar letras mayúsculas.
20 Oinarrizko kolore batzuk izendatzen ditu. Nombra algunos colores básicos.
21 Ondo zenbatzen du 5 edo 6 arte. Cuenta correctamente hasta el 5 o el 6
22 Sei edo zortzi piezako puzzle berriak egin ditzake. Puede completar puzles nuevos de seis u ocho piezas.
23 "Berdina" eta "ezberdina" kontzeptuak ulertzen ditu. Entiende los conceptos “igual” y “diferente”.
24 Denboraren kontzeptua ulertzen hasita dago. Comienza a entender el concepto de tiempo.
25 Hiru ekintzatako aginduak betetzen ditu. Es capaz de seguir instrucciones de tres acciones.
26 Kausazko erlazioak egiten hasi da: badaki zer gertatuko den beste zerbaiten ondorioz. Empieza a manejar relaciones causales: puede decir qué ocurrirá como consecuencia de algo.
62
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 3
GARAPENAREN ARLOA: HIZKUNTZA ETA KOMUNIKAZIOA AREA DE DESARROLLO: LENGUAJE Y COMUNICACIÓN
27 Gehienetan ulertzen zaio hitz egitean; ezezagunek ere ulertzen diote. Su lenguaje es habitualmente comprensible, incluso para extraños.
28 Bere izen-abizenak esaten ditu. Dice su nombre y su apellido.
29 Gehienetan oinarrizko arau gramatikalak behar bezala erabiltzen ditu. Habitualmente utiliza de forma adecuada reglas gramaticales básicas.
30 Galdetzen zaionean erantzuten du. Contesta cuando se le pregunta.
31 Bost edo sei hitzeko esaldiak osatzen ditu. Utiliza frases de cinco o seis palabras.
32 Galderak egiten ditu. Hace preguntas.
33 Ikasgelako ohiko jarraibideak ondo ulertzen ditu. Comprende la instrucciones habituales del aula.
34 Gelan landutako ipuinak kontatzeko, olerki laburrak esateko edo abesteko gai da. Es capaz de contar un cuento, recitar un pequeño poema o cantar una canción, trabajados en el aula.
GARAPEN GOIZTIARRA (Bete baino lehen begiratu jarraibideak) DESARROLLO PRECOZ (Mire las instrucciones antes de cumplimentar)
35 Kontzentrazio une luzeak ditu eta gustuko dituen lanetan oso pertsistentea da. Tiene largos períodos de concentración y es persistente en las tareas que le gustan.
36 Perfekzionista da atal desberdinetan: lanak egiterakoan edo amaitzerakoan… Se muestra perfeccionista en uno o varios de estos aspectos: realización de las tareas, acabado de trabajos …
37 Bere adinari lotutako interesak edota kezkak ez ditu partekatzen eta bakarrik sentitu daiteke. No comparte las preocupaciones o intereses propios de su edad con sus iguales, por lo que puede aislarse
38 Bere inguruko pertsonak (irakasleak, lagunak, familiak…) adimen handiko haurra bezala ikusten dute. Es reconocido por las personas que le rodean (profesorado, iguales, familia…)como un niño/a más inteligente.
39 Bere sentimenduen kontzientzia du. Tiene conciencia de sus sentimientos.
40 Hamar arteko batuketak eta kenketetako problemak buruz egiten ditu. Resuelve a nivel mental problemas de suma y resta con números hasta el 10.
41 Gelan ez erabilitako bideak erabiltzen ditu problemak ebazteko (intuizioa eta abar erabiliz). Utiliza maneras de resolver problemas diferentes a las establecidas y no trabajadas en el aula (por intuición…)
63
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 4
42 Gustoko dituen gaiak sakondu egiten ditu, aprendizai desberdinak erabiliz: zenbakiak, letrak, autoen matrikulak, logotipoak, unibertsoa, dinosaurioak… Profundiza en los temas que le gustan aplicando diferentes aprendizajes: números, letras, matrículas de coches, logotipos, universo, dinosaurios…
43 Objektu mekanikoak egin eta desegin dezake. Puede montar o desmontar objetos mecánicos.
44 30 piezetako baino gehiagoko puzzle berriak edo ezezagunak egiteko gai da. Es capaz de realizar puzles nuevos o desconocidos de más de 30 piezas.
45 Hiru agindu baino gehiago betetzen ditu. Sigue instrucciones de más de 3 acciones.
46 Bere ekoizpenetan irudimena eta sormena ikusten da. Se observa imaginación y creatividad en sus producciones.
GARAPENAREN ALTERAZIOAREN BAT ADIERAZTEN DUTEN ALERTA-SEINALEAK. JARRAIPEN BEREZIA BEHAR DU UMEAK, ARRISKU BIOLOGIKO, PSIKOLOGIKO EDO SOZIALAGATIK (Begiratu jarraibideak) SIGNOS DE ALERTA PARA ALTERACIONES DEL DESARROLLO. NIÑO O NIÑA DE ESPECIAL SEGUIMIENTO POR RIESGO BIOLÓGICO, PSICOLÓGICO Y/O SOCIAL (Mire las instrucciones)
A Askotan erortzen da, oso ibilera baldarra dauka. Se cae mucho, tiene una marcha muy inestable.
B Ezin du tokian salto egin. No puede saltar en el mismo sitio.
C Ez ditu ohiko tresnak modu funtzionalean erabiltzen (koilara, sardeska, orrazia...). No utiliza objetos habituales de manera funcional (cuchara, tenedor, cepillo del pelo…).
D Egonezin handiegia dauka. Muestra excesiva inquietud motriz.
E Ez du beste umeekiko interesik adierazten. Ignora a otros niños/niñas.
F Segituan galtzen du kontrola haserre edo asaldatuta dagoenean. Pierde rápidamente el control cuando se encuentra enfadado o excitado.
G Jolas estereotipatuak zein errepikakorrak egiten ditu, funtzionalitaterik gabe eta objektu batzuekin bakarrik. Realiza juego estereotipado y repetitivo, solo con algunos objetos y sin carácter funcional.
H Neurriz kanpoko ardurak edo interes oso murriztuak azaltzen ditu. Muestra una preocupación absorbente o un patrón de intereses muy limitado.
I Ez du arropa jantzi-erantzi edo komuna erabili nahi. No quiere vestirse, desnudarse o usar el baño.
J Apatiko eta triste azaltzen da. Se muestra apático y triste
K Barnerakoiegia eta pasiboegia da. Se muestra demasiado retraído y pasivo.
L Ez du agindurik betetzen. No sigue instrucciones.
M Ez da gai lau kubo baino gehiago pilatzeko. No logra apilar cuatro ó más cubos.
N Ez du zirrimarrarik egiten. No hace garabatos.
64
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 5
Ñ Familiakoak ez direnei ez die erantzuten. No responde a personas ajenas a la familia.
O Hitz egiten duenean ez zaio ulertzen. No se le entiende cuando habla.
P Ez du hiru hitz baino gehiagoko esaldirik egiten. No usa frases de más de tres palabras.
Q Ez ditu "ni" eta "zu" erabiltzen. No usa el “yo” y el “tú”.
R Lortutako abileziak galdu egin ditu. Pierde habilidades que había logrado.
Nahi al duzu beste zeozer esan edo gehitu? ¿Quiere señalar algo más o realizar algún comentario?
KONTUZ! /¡ATENCIÓN!
Eskala honetan adierazi ditugun ALERTA-SEINALETATIK bat edo beste sumatzen baduzu, esaiozu berehala aholkulariari. Si ha observado la presencia de alguno de los SIGNOS DE ALERTA considerados en esta Escala, comuníquelo a la mayor brevedad posible al CONSULTOR/A.
65
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 1
IKASTETXEA: CENTRO:
Izen-abizenak:
Nombre y apellidos:
Jaiotze-data: Fecha de nacimiento:
Adina: Edad:
Sexua: Sexo:
Behaketa-data: Fecha de Observación:
BEHATZAILEA: OBSERVADOR:
GARAPENAREN ARLOAN: MOTORRA ETA FISIKOA AREA DE DESARROLLO: MOTOR Y FÍSICO
1 Ondo entzuten du: burua biratzen du bere izena entzundakoan, eta zaratak aztoratzen du. Oye bien: se vuelve al oír su nombre y/o se sobresalta con los ruidos.
2 Ondo ikusten du: objektu, ipuin eta jostailuak distantzia egoki batera edukitzen ditu, ez ditu begiak behartzen eta ez da burua okertzen begiratzeko. Ve bien: mantiene los objetos, cuentos, juguetes a cierta distancia, no frunce los ojos ni ladea la cabeza al mirar.
3 Hanka motzean ibiltzen da. Salta a la pata coja.
4 Triangeluak eta bestelako irudi geometrikoak kopiatzen ditu. Copia triángulos y otras figuras geométricas.
5 URTEKO NESKA-MUTIKOAK /NIÑOS Y NIÑAS DE 5 AÑOS Adin honetako umeek, gehienek behintzat, honako jarrera edo jokabidea daukate. Markatu behatzen ari zaren umeak zer erakusten duen.
La mayoría de los niños y niñas de esta edad presentan las siguientes conductas o comportamientos. Señale aquellos que exhibe el niño o niña que está observando.
66
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 2
GARAPENAREN ARLOA: PERTSONALA ETA SOZIALA AREA DE DESARROLLO: PERSONAL Y SOCIAL
5 Gehienetan errealitatea eta fantasia bereizten ditu. Habitualmente distingue la realidad de la fantasía.
6 Lagun-minak ditu eta zaindu egiten ditu. Tiene amigos/as predilectos/as y cuida su amistad.
7 Besteen behar eta sentimenduekiko enpatia adierazten hasten da. Comienza a demostrar empatía por los sentimientos y necesidades de los otros.
8 Gauzak modo autonomoan egin nahi ditu. Quiere hacer las cosas de manera autónoma.
9 Beste umeekin elkarlanean aritzen da. Colabora con otros niños/as.
10 Arauak ulertu eta gehienetan errespetatzen ditu. Entiende y habitualmente respeta las normas
11 Inoren laguntzarik gabe janzten eta eranzten da. Se viste y desviste sin ayuda.
12 Bakarrik moldatzen da komunean. Utiliza el baño solo/a.
GARAPENAREN ARLOA: PERTZEPZIOA-ULERMENA, ETA ARAZOAK KONPONTZEA AREA DE DESARROLLO: PERCEPTIVO-COGNITIVO Y DE RESOLUCIÓN DE PROBLEMAS
13 Sei gorputz-atal edo gehiago dituzten giza irudiak marrazten ditu. Dibuja una figura humana con seis o más partes del cuerpo.
14 Hizki nahiz zenbakiak idazten ditu. Escribe letras y números.
15 Eguneroko bizimoduko kontzeptuak erabiltzen ditu (dirua, janaria, erosketak...). Maneja conceptos de la vida diaria (dinero, comida, compras…).
16 Hamar objektu baino gehiago kontatzen ditu. Cuenta diez o más objetos.
17 Hamar pieza edo gehiagoko puzzle berriak osatu ditzake. Puede completar puzles nuevos de diez piezas o más.
18 Kausazko erlazioak egiten ditu: badaki zer gertatuko den zerbaiten ondorioz. Maneja relaciones causales: puede decir qué ocurrirá a consecuencia de algo.
19 Denboraren kontzeptua gero eta hobeto ulertzen du (atzo, gaur, bihar, arratsaldea, gaua...). Tiene una mejor comprensión del concepto tiempo (ayer, hoy, mañana, tarde, noche...).
20 Hiru ekintzatako edo gehiagoko aginduak betetzen ditu. Sigue instrucciones para realizar tres o más acciones.
67
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 3
GARAPENAREN ARLOA: HIZKUNTZA ETA KOMUNIKAZIOA AREA DE DESARROLLO: LENGUAJE Y COMUNICACIÓN
21 Argi hitz egiten du. Habla con claridad.
22 Bere izen-abizenak eta non bizi den esaten du. Dice su nombre, apellidos y dónde vive.
23 Geroaldia.erabiltzen du. Utiliza el tiempo futuro.
24 Galderak egiten ditu nork, nola, noiz eta halakoak erabiliz. Utiliza quién, cómo, cuándo… al hacer preguntas
25 Sei hitz baino gehiagoko esaldiak erabiltzen ditu. Utiliza frases de más de seis palabras.
26 Ipuinak eta istorioak kontatzen ditu menpeko esaldiak erabiliz. Cuenta un cuento o una historia utilizando frases subordinadas.
GARAPEN GOIZTIARRA (Begiratu jarraibideak bete baino lehen) DESARROLLO PRECOZ (Mire las instrucciones antes de cumplimentar)
27 Lidergoa jokoetan. Liderazgo en los juegos.
28 Konstantea eta saiatua da bere intereseko gaietan, bukatu arte. Es constante y persistente en las tareas que le interesan, hasta que las termina.
29 Arlo sozialen inguruko kezkak adierazten ditu: pobrezia, ingurugiroa. Se preocupa por temas sociales: la pobreza, el medio ambiente…
30 Haur gazteagoekin edo nagusiagoekin harreman hobeagoak izaten ditu. Se relaciona mejor con niños/as más jóvenes o más mayores
31 Etika eta justiziaren sentsua oso garatua du. Tiene un elevado sentido de la ética y de la justicia
32 Zuzeneko azalpen gabe ezagutzak bereganatzen ditu. Adquiere algunos conocimientos sin explicación directa.
33 Ezohizko oroimena du. Tiene una memoria y retentiva inusuales
34 Gauzen arteko harremanak erraz bilatzen ditu, transferentziak eginez. Hace transferencias o encuentra con facilidad relaciones entre las cosas.
35 Erronka eta asmakizunak oso gustukoak ditu. Le gustan los retos y se interesa por los inventos.
36 Ordutan denbora neurtzen ikasten du. Aprende a contar el tiempo en horas.
37 Hiru agindu baino gehiago alderantziz betetzen ditu. Sigue instrucciones de más de 3 acciones en orden inverso.
38 Galdera originalak, sakonak eta abstraktuak egiten ditu. Realiza preguntas inusuales por su originalidad, profundidad, abstracción.
68
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 4
GARAPENAREN ALTERAZIOAREN BAT ADIERAZTEN DUTEN ALERTA-SEINALEAK. JARRAIPEN BEREZIA BEHAR DU UMEAK, ARRISKU BIOLOGIKO, PSIKOLOGIKO EDO SOZIALAGATIK (Begiratu jarraibideak) SIGNOS DE ALERTA PARA ALTERACIONES DEL DESARROLLO. NIÑO O NIÑA DE ESPECIAL SEGUIMIENTO POR RIESGO BIOLÓGICO, PSICOLÓGICO Y/O SOCIAL (Mire las instrucciones)
A Sarritan erortzen da, ibilera baldarra dauka. Se cae mucho, tiene una marcha muy inestable.
B Ez ditu ohiko tresnak modu funtzionalean erabiltzen (koilara, sardeska, orrazia...). No utiliza objetos habituales de manera funcional (cuchara, tenedor, cepillo del pelo…).
C Korrika, salto edo mugimendu gehiegi egiten du. Corre, salta, se mueve en exceso.
D Ez da gai arropak eranzteko. No es capaz de quitarse la ropa.
E Beste umeekin jolasteko inongo interesik ez dauka. No muestra interés en jugar con otros niños y niñas.
F Jolas estereotipatuak zein errepikakorrak egiten ditu, funtzionalitaterik gabe eta objektu batzuekin bakarrik. Realiza juego estereotipado y repetitivo, solo con algunos objetos y sin carácter funcional.
G Neurriz kanpoko ardurak edo interes oso murriztuak azaltzen ditu. Muestra una preocupación absorbente o un patrón de intereses muy limitado.
H Kosta egiten zaio bakarrik jatea, lo egitea edo komuna erabiltzea era autonomoa. Tiene problemas para comer, dormir o usar el baño de manera autónoma.
I Apatiko eta triste azaltzen da. Se muestra apático y triste.
J Ez du emoziorik adierazten, edo emozio ezberdin gutxi adierazten du. No expresa emociones o lo hace de manera poco variada.
K Barnerakoiegia eta pasiboegia da. Se muestra demasiado retraído y pasivo.
L Muturreko jokabideak ditu (gehiegizko beldurra, tristura, lotsa edo erasoak). Muestra conductas extremas (demasiado miedo, tristeza, timidez o agresión).
M Errealitatea eta fantasia ez ditu bereizten. No distingue entre realidad y fantasía.
N Kontrola galtzen du, oihu egiten du, aurre egiten du. Pierde el control, chilla, se muestra desafiante.
Ñ Ez du agindurik betetzen. No sigue instrucciones.
O Erraz distraitzen da, eta zaila egiten zaio zerbaitetan 5 minutu baino gehiago aritzea. Se distrae con facilidad, tiene dificultades para concentrarse en una tarea más de 5 minutos.
P Ez da gai 6 kubo baino gehiago pilatzeko. No apila 6 o más cubos.
Q Ez ditu bere izen-abizenak eta adina esaten. No dice su nombre, apellido y edad.
R Ez du bere gauzetaz edo egiten duenaz hitz egiten. No habla de sus cosas o de lo que hace.
S Ez du "ni" edo "zu" erabiltzen. No usa el “yo” y el “tú”.
T Lortutako abileziak galdu egin ditu. Pierde habilidades que había logrado.
69
Haurren Garapena Behatzeko Eskala
Escala De Observación Del Desarrollo Infantil
Arreta Goiztiarreko Taldea Página 5
Nahi al duzu beste zeozer esan edo gehitu? ¿Quiere señalar algo más o realizar algún comentario?
KONTUZ! /¡ATENCIÓN!
Eskala honetan adierazi ditugun ALERTA-SEINALETATIK bat edo beste sumatzen baduzu, esaiozu berehala aholkulariari. Si ha observado la presencia de alguno de los SIGNOS DE ALERTA considerados en esta Escala, comuníquelo a la mayor brevedad posible al CONSULTOR/A.
Formato para cuatro cursos
Lau ikasturteko formatua
73
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na1
IKAS
TETX
EA/C
ENTR
O:
BEHA
TZAI
LEA:
OBS
ERVA
DOR:
Ikas
lear
en Iz
en-a
bize
nak/
Nom
bre
y Ap
ellid
os:
Jaio
tze-
data
/
Fech
a de
nac
imie
nto:
Sexu
a:
Sexo
: Be
hake
ta-d
ata/
Fech
a de
O
bser
vació
n:
GARA
PEN
AREN
ARL
OAN
: MO
TORR
A ET
A FI
SIK
OA
AREA
DE
DESA
RROL
LO: M
OTOR
Y F
ÍSIC
O 2
urte
3
urte
4
urte
5
urte
1
Ond
o en
tzut
en d
u: b
urua
bira
tzen
du
bere
iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en
du.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ir su
nom
bre
y/o
se
sobr
esal
ta co
n lo
s rui
dos
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en d
u.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ir su
nom
bre
y/o
se
sobr
esal
ta co
n lo
s rui
dos
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en d
u.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ír su
nom
bre
y/o
se so
bres
alta
con
los r
uido
s
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re
izen
a en
tzun
dako
an, e
ta za
rata
k az
tora
tzen
du.
O
ye b
ien:
se v
uelv
e al
oír
su n
ombr
e y/
o se
so
bres
alta
con
los r
uido
s 2
Ond
o ik
uste
n du
: obj
ektu
, ipu
in e
ta jo
stai
luak
di
stan
tzia
ego
ki b
ater
a ed
ukitz
en d
itu, e
z ditu
be
giak
beh
artz
en e
ta e
z da
buru
a ok
ertz
en
begi
ratz
eko.
Ve
bie
n: m
antie
ne lo
s obj
etos
, cue
ntos
, ju
guet
es a
cier
ta d
istan
cia, n
o fru
nce
los o
jos
ni la
dea
la ca
beza
al m
irar
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jost
ailu
ak
dist
antz
ia e
goki
bat
era
eduk
itzen
ditu
, ez d
itu
begi
ak b
ehar
tzen
eta
ez d
a bu
rua
oker
tzen
be
gira
tzek
o.
Ve b
ien:
man
tiene
los o
bjet
os, c
uent
os, j
ugue
tes a
cie
rta
dist
ancia
, no
frunc
e lo
s ojo
s ni l
adea
la
cabe
za a
l mira
r
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jost
ailu
ak d
ista
ntzi
a eg
oki b
ater
a ed
ukitz
en d
itu, e
z ditu
beg
iak
beha
rtze
n et
a ez
da
buru
a ok
ertz
en b
egira
tzek
o.
Ve b
ien:
man
tiene
los o
bjet
os, c
uent
os, j
ugue
tes a
cier
ta
dist
anci
a, n
o fru
nce
los o
jos n
i lad
ea la
cabe
za a
l mira
r
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jo
stai
luak
dis
tant
zia
egok
i bat
era
eduk
itzen
ditu
, ez d
itu b
egia
k be
hart
zen
eta
ez d
a bu
rua
oker
tzen
beg
iratz
eko.
Ve
bie
n: m
antie
ne lo
s obj
etos
, cue
ntos
, ju
guet
es a
cier
ta d
istan
cia, n
o fru
nce
los
ojos
ni l
adea
la ca
beza
al m
irar
3 Es
kaile
reta
n go
ra e
ta b
eher
a ib
iltze
n da
ba
rand
ari e
do h
orm
ari e
utsi
ta.
Sube
y b
aja
esca
lera
s apo
yánd
ose
en la
ba
rand
illa
o pa
red.
3 La
gunt
zare
kin
eska
ilere
tan
gora
eta
beh
era
hank
ak tx
anda
katu
z ibi
ltzen
da.
Su
be y
baj
a es
cale
ras c
on a
poyo
alte
rnan
do lo
s pi
es.
3 Es
kaile
reta
n go
ra e
ta b
eher
a ha
nkak
txan
daka
tuz i
biltz
en
da.
Sube
y b
aja
esca
lera
s alte
rnan
do lo
s pie
s.
3 Ha
nka
mot
zean
ibilt
zen
da.
Salta
a la
pat
a co
ja.
4 Ha
nka
baka
rrea
n m
ante
ntze
n da
pix
katx
o ba
tean
. Se
pon
e a
la p
ata
coja
un
poqu
ito d
e tie
mpo
.
4 Ha
nka
bate
n ga
inea
n eg
oten
da.
Se
pon
e a
la p
ata
coja
. 4
Atze
ra n
ahiz
aur
rera
ibilt
zen
da.
Anda
hac
ia a
trás
y h
acia
ade
lant
e.
4 Tr
iang
elua
k et
a be
stel
ako
irudi
ge
omet
rikoa
k ko
piat
zen
ditu
. Co
pia
triá
ngul
os y
otr
as fi
gura
s ge
omét
ricas
. 5
Korr
ika
egite
n ha
si d
a.
Empi
eza
a co
rrer
. 5
Eror
i gab
e ko
rrik
a eg
iten
du.
Corr
e sin
caer
se
5 Ko
rrik
a do
anea
n no
ranz
koa
alda
dez
ake.
Es
capa
z de
cam
biar
de
dire
cció
n m
ient
ras c
orre
6
Eska
ilera
-mai
la b
atet
ik sa
lto e
gite
n du
. Sa
lta d
esde
un
esca
lón.
6
Triz
iklo
an ib
iltze
n da
(ped
aldu
na e
do g
abea
). Va
en
trici
clo (c
on o
sin
peda
les)
6
Salto
egi
ten
du h
anka
bie
kin
bate
ra.
Salta
con
los d
os p
ies
7 Au
lki e
ta so
fata
ra ig
otze
n da
lagu
ntza
rik
gabe
. Se
sube
a si
llas o
sofá
s sin
ayu
da.
7 Pi
lota
ost
ikoz
jotz
en, j
aurt
itzen
eta
har
tzen
du.
Da
pat
adas
, lan
za y
coge
una
pel
ota.
7
Held
u ba
ti pi
lota
bur
utik
gor
a ja
urtit
zen
dio.
Ti
ra la
pel
ota
al a
dulto
por
enc
ima
de la
ca
beza
.
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALAK
E
SCAL
AS D
E O
BSER
VACI
ÓN
DEL
DESA
RRO
LLO
INFA
NTIL
74
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na2
8 Pi
lota
ost
ikoz
jotz
en d
u.
Da p
atad
as a
una
pel
ota.
8
Mar
ra zu
zena
k ed
o zi
rkul
uak
kopi
atze
n di
tu.
Copi
a lín
eas r
ecta
s o cí
rcul
os.
8 Ar
tazi
ak e
rabi
ltzen
ditu
. Ut
iliza
las t
ijera
s.
9 Zi
rrim
arra
k eg
iten
ditu
. Ga
raba
tea.
9
Zirk
ulua
k et
a ka
rrat
uak
kopi
atze
n di
tu.
Copi
a cí
rcul
os y
cua
drad
os.
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TSO
NAL
A ET
A SO
ZIAL
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: P
ERSO
NAL
Y S
OCIA
L 2
urte
3
urte
4
urte
5
urte
10
G
uras
oak,
hez
itzai
leak
eta
um
e na
gusi
agoa
k im
itatz
en d
itu, b
atez
ere
. Im
ita so
bre
todo
a lo
s adu
ltos (
mad
res,
padr
es, e
duca
dore
s y
niño
s y n
iñas
m
ayor
es).
9 Be
stea
k im
itatz
en d
itu, b
ai b
ere
adin
ekoa
k ba
i he
ldua
k er
e.
Imita
a o
tras
per
sona
s, ig
uale
s y a
dulto
s.
10
Gau
za b
erria
k eg
iteko
inte
resa
dau
ka.
Mue
stra
inte
rés e
n re
aliza
r cos
as n
ueva
s.
5 G
ehie
neta
n er
real
itate
a et
a fa
ntas
ia b
erei
zten
ditu
. Ha
bitu
alm
ente
dist
ingu
e la
real
idad
de
la fa
ntas
ía
11
Best
e um
eeki
n eg
otea
gus
tuko
du.
Le
gus
ta e
star
con
otro
s niñ
os.
10
Lagu
n ed
o ik
aski
deek
iko
mai
tasu
na a
dier
azte
n du
. M
uest
ra a
fect
o po
r los
am
igos
o co
mpa
ñero
s/as
. 11
Ze
r gus
tatz
en za
ion
eta
zer e
z zai
on g
usta
tzen
es
aten
bad
aki.
Pued
e de
cir lo
que
le g
usta
y lo
que
no.
6 La
gun-
min
ak d
itu e
ta za
indu
egi
ten
ditu
. Ti
ene
amig
os/a
s pre
dile
ctos
/as y
cuid
a su
am
istad
.
12
Emoz
io d
esbe
rdin
ak a
dier
azte
n di
tu
(tris
tura
, poz
a, h
aser
rea,
har
ridur
a,
beld
urra
...).
Expr
esa
dife
rent
es e
moc
ione
s (tr
istez
a,
aleg
ría, e
nfad
o.
11
Best
een
sent
ipen
ak "
uler
tzen
" di
tu (p
oza,
tris
tura
, ha
serr
ea,).
“C
ompr
ende
” sen
timie
ntos
en
otra
per
sona
(ale
gría
, tr
istez
a, e
nfad
o…).
12
Bere
ak ze
in b
este
en e
moz
ioak
ule
rtu
eta
adie
razt
en d
itu.
Com
pren
de y
exp
resa
dife
rent
es e
moc
ione
s pr
opia
s y a
jena
s
7 Be
stee
n be
har e
ta se
ntim
endu
ekik
o en
patia
ad
iera
zten
has
ten
da.
Com
ienz
a a
dem
ostr
ar e
mpa
tía p
or lo
s sen
timie
ntos
y
nece
sidad
es d
e lo
s otr
os.
13
Jola
s sin
bolik
oeta
n ha
si d
a.
Com
ienz
a el
jueg
o sim
bólic
o.
12
Panp
ina,
ani
mal
ia e
do p
erts
onen
egu
nero
ko
bizi
mod
uko
ekin
tzak
imita
tuz j
olas
sinb
olik
oeta
n ar
itzen
da.
Real
iza ju
ego
simbó
lico
imita
ndo
acci
ones
de
la v
ida
diar
ia (m
uñec
os, a
nim
ales
y p
erso
nas)
.
13
Jola
s sin
bolik
oeta
n ar
itzen
da
(med
ikua
k,
eros
keta
k …
). Re
aliza
jueg
o sim
bólic
o (m
édico
s, co
mpr
as, …
).
8 G
auza
k m
odo
auto
nom
oan
egin
nah
i ditu
. Q
uier
e ha
cer l
as co
sas d
e m
aner
a au
tóno
ma
14
Jola
s par
alel
oan
aritz
en d
a (b
este
um
een
albo
an, b
aina
ez b
este
um
eeki
n).
Real
iza ju
ego
para
lelo
(jun
to a
otr
os
niño
s/as
, no
suel
e co
oper
ar co
n el
los)
.
13
Lagu
neki
n jo
stai
luak
par
teka
tzen
ditu
eta
bes
teek
in
aritz
en d
a.
Com
part
e ju
guet
es y
cola
bora
con
otro
s niñ
os.
14
Tald
e jo
lase
tan
part
e ha
rtze
n du
. Ju
ega
en g
rupo
. 9
Best
e um
eeki
n el
karla
nean
arit
zen
da
Cola
bora
con
otro
s niñ
os/a
s.
15
Bere
txan
dare
n za
in e
gote
n da
, no
rbai
tek
gida
tuta
. Es
pera
su tu
rno,
con
ayud
a de
l adu
lto.
13
Jola
seta
n tx
anda
k et
a ar
auak
err
espe
tatu
ditz
ake.
Pu
ede
resp
etar
los t
urno
s y re
glas
senc
illas
en
los
jueg
os.
15
Txan
dak
erre
spet
atze
n di
tu e
ta a
raua
k ho
beto
on
artz
en d
itu.
Resp
eta
turn
os y
ace
pta
más
facil
men
te la
s no
rmas
.
10
Arau
ak u
lert
u et
a ge
hien
etan
err
espe
tatz
en d
itu
Entie
nde
y ha
bitu
alm
ente
resp
eta
las n
orm
as
16
Edal
ontz
itik
edat
en d
u.
Bebe
de
un v
aso.
14
Ar
ropa
k ba
karr
ik e
ranz
ten
ditu
(bot
oiak
izan
ezi
k),
eta
lagu
ntza
reki
n ja
nzte
n da
. Se
des
vist
e so
lo/a
(sal
vo b
oton
es) y
se v
iste
con
ayud
a.
16
Esko
lako
err
utin
etan
aut
onom
oa d
a (k
omun
aren
era
bile
ra, g
elak
o ja
rdue
rak…
). Es
aut
ónom
o/a
en la
s rut
inas
esc
olar
es (u
so d
el
baño
, act
ivid
ades
del
aul
a,...
).
11
Inor
en la
gunt
zarik
gab
e ja
nzte
n et
a er
anzt
en d
a.
Se v
iste
y de
svist
e sin
ayu
da.
15
Kaka
eta
txiz
a ko
ntro
latz
en d
itu e
gune
z.
Cont
rola
pis
y ca
ca d
uran
te e
l día
17
Es
finte
rrak
ond
o ko
ntro
latz
en d
itu.
Tien
e co
ntro
l de
esfín
tere
s. 12
Ba
karr
ik m
olda
tzen
da
kom
unea
n.
Utili
za e
l bañ
o so
lo/a
. 16
Er
raz b
anat
zen
da g
uras
oeng
andi
k.Se
sepa
ra
facil
men
te d
e su
mad
re y
de
su p
adre
.
75
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na3
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TZEP
ZIO
A-U
LER
MEN
A, E
TA A
RAZO
AK K
ON
PON
TZEA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: PER
CEPT
IVO-
COGN
ITIV
O Y
DE R
ESOL
UCIÓ
N D
E PR
OBLE
MAS
2
URT
E 3
urte
4
urte
5
urte
17
La
u ku
bo b
aino
geh
iago
ko d
orre
ak
erai
kitz
en d
itu.
Cons
truy
e to
rres
de
más
de
cuat
ro
cubo
s.…
17
Sei k
ubo
bai
no g
ehia
goko
dor
reak
era
ikitz
en
ditu
. Co
nstr
uye
torr
es d
e m
ás d
e se
is cu
bos.
18
Hiru
edo
lau
gor
putz
-ata
l iru
dika
tzen
di
tuen
per
tson
en m
arra
zkia
k eg
iten
ditu
. Di
buja
una
figu
ra h
uman
a co
n tr
es o
cu
atro
par
tes d
el cu
erpo
.
13
Sei g
orpu
tz-a
tal e
do g
ehia
go
ditu
zten
giza
irud
iak
mar
razt
en
ditu
. Di
buja
una
figu
ra h
uman
a co
n se
is o
más
par
tes d
el cu
erpo
. 18
Bo
latx
oak
arda
tz b
atea
n sa
rtze
n di
tu.
Ensa
rta
cuen
tas e
n un
eje
. 18
Pi
eza
mug
ikor
dun,
era
ikun
tza
eta
boto
idun
jost
ailu
ekin
ond
o m
olda
tzen
da.
M
anej
a ju
guet
es d
e pi
ezas
móv
iles,
de co
nstr
uccio
nes,
de b
oton
es…
19
Hizk
i lar
riak
kopi
atze
n ha
sita
dag
o.
Empi
eza
a co
piar
letr
as m
ayús
cula
s.
14
Hizk
i nah
iz ze
nbak
iak
idaz
ten
ditu
. Es
crib
e le
tras
y n
úmer
os.
19
Irudi
err
azak
txer
tatz
en d
itu o
hol
bate
an.
Enca
ja fi
gura
s sen
cilla
s en
un
tabl
ero.
19
Hariz
lotu
eta
ask
atze
n du
, pot
oak
itxi e
ta ir
ekitz
en
ditu
edo
ate
en h
eldu
leku
ei e
ragi
ten
die.
En
rosc
a y
dese
nros
ca, a
bre
y cie
rra
bote
s o a
ccio
na
la m
anija
de
las p
uert
as.
20
Oin
arriz
ko k
olor
e ba
tzuk
izen
datz
en d
itu.
Nom
bra
algu
nos c
olor
es b
ásico
s.
15
Egun
erok
o bi
zim
oduk
o ko
ntze
ptua
k e
rabi
ltzen
di
tu (d
irua,
jana
ria, e
rosk
etak
...).
Man
eja
conc
epto
s de
la v
ida
diar
ia (d
iner
o,
com
ida,
com
pras
…).
20
Sailk
apen
ak e
gite
n di
tu, i
rizpi
de b
akar
bat
ez
(form
a, k
olor
ea, j
antz
iak
…).
Clas
ifica
sigu
iend
o un
crite
rio (c
olor
, for
ma,
pr
enda
s de
vest
ir ...
)
20
Obj
ektu
ak sa
ilkat
zen
ditu
bi i
rizpi
de e
rabi
lita
(kol
orea
-form
a-ne
urria
: tria
ngel
u go
rria
k, p
ilota
ha
ndia
k...)
. Cl
asifi
ca o
bjet
os si
guie
ndo
dos c
riter
ios (
colo
r-fo
rma-
tam
año:
triá
ngul
os ro
jos,
pelo
tas g
rand
es...
)
21
Ond
o ze
nbat
zen
du 5
edo
6 a
rte
Cuen
ta co
rrec
tam
ente
hast
a el
5 o
el 6
16
Ha
mar
obj
ektu
bai
no g
ehia
go k
onta
tzen
ditu
. Cu
enta
die
z o m
ás o
bjet
os
21
Bi e
do h
iru p
ieza
ko p
uzzl
e be
rria
k eg
iten
ditu
. Re
aliza
puz
zles n
uevo
s de
dos o
tres
pi
ezas
.
21
Hiru
edo
lau
pie
zako
puz
zle
berr
iak
egite
n di
tu.
Real
iza p
uzzle
s nue
vos d
e tr
es o
cuat
ro
piez
as.
22
Sei e
do zo
rtzi
pie
zako
puz
zle
berr
iak
egin
ditz
ake.
Pu
ede
com
plet
ar p
uzle
s nue
vos d
e se
is u
ocho
pie
zas.
17
Ham
ar p
ieza
edo
geh
iago
ko p
uzzle
be
rria
k os
atu
ditz
ake.
Pu
ede
com
plet
ar p
uzle
s nue
vos d
e di
ez
piez
as o
más
. 22
Iru
di b
erdi
nak
biko
teta
n ja
rtze
n di
tu.
Empa
reja
imág
enes
igua
les.
22
Ko
ntze
ptua
lki e
do fu
ntzio
nalk
i erla
zioa
dute
n iru
diak
lo
tzen
ditu
(goi
lara
eta
pla
tera
). As
ocia
imág
enes
rela
ciona
das c
once
ptua
l o
func
iona
lmen
te (c
ucha
ra y
pla
to)
23
"Ber
dina
" et
a "e
zber
dina
" ko
ntze
ptua
k ul
ertz
en
ditu
. En
tiend
e lo
s con
cept
os “i
gual
” y “d
ifere
nte”
.
18
Kaus
azko
erla
zioa
k eg
iten
ditu
: bad
aki z
er
gert
atuk
o de
n ze
rbai
ten
ondo
rioz.
M
anej
a re
lacio
nes c
ausa
les:
pue
de d
ecir
qué
ocur
rirá
a co
nsec
uenc
ia d
e al
go.
23
Gor
detz
en ik
usita
ko o
bjek
tuak
aur
kitz
en d
itu.
Encu
entr
a co
sas q
ue h
a vi
sto
esco
nder
. 23
1
eta
2ren
esa
nahi
a ul
ertz
en d
u.
Entie
nde
el si
gnifi
cado
de
1 y
2.
24
Denb
orar
en k
ontz
eptu
a ul
ertz
en h
asita
dag
o.
Com
ienz
a a
ente
nder
el c
once
pto
de ti
empo
. 19
De
nbor
aren
kon
tzep
tua
gero
eta
hob
eto
uler
tzen
du
(atz
o, g
aur,
biha
r, ar
rats
alde
a,
gaua
...).
Tien
e un
a m
ejor
com
pren
sión
del c
once
pto
tiem
po (a
yer,
hoy,
mañ
ana,
tard
e, n
oche
...).
24
Elka
rri l
otut
ako
bi a
gind
u be
tetz
en d
itu ("
zoaz
tx
okor
a et
a ek
arri
libur
u ba
t”).
Sigu
e in
stru
ccio
nes p
ara
real
izar d
os ta
reas
re
lacio
nada
s (“V
e al
rinc
ón y
tráe
me
un li
bro”
)
24
Elka
rri l
otut
ako
bi e
do h
iru a
gind
u be
tetz
en d
itu.
Sigu
e in
stru
ccio
nes d
e do
s o tr
es ta
reas
rela
ciona
das.
25
Hi
ru e
kint
zata
ko a
gind
uak
bete
tzen
ditu
. Es
capa
z de
segu
ir in
stru
ccio
nes d
e tr
es a
ccio
nes.
20
Hi
ru e
kint
zata
ko e
do g
ehia
goko
agi
ndua
k be
tetz
en d
itu.
Sigu
e in
stru
ccio
nes p
ara
real
izar t
res o
más
ac
cione
s. 26
Ka
usaz
ko e
rlazi
oak
egite
n ha
si d
a: b
adak
i zer
ge
rtat
uko
den
best
e ze
rbai
ten
ondo
rioz.
Em
piez
a a
man
ejar
rela
cion
es ca
usal
es: p
uede
dec
ir qu
é oc
urrir
á co
mo
cons
ecue
ncia
de
algo
.
76
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na4
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
HIZ
KU
NTZA
ETA
KO
MU
NIK
AZIO
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: L
ENGU
AJE
Y CO
MUN
ICAC
IÓN
2
urte
3
urte
4
urte
5
urte
25
Iz
enda
tuz g
ero,
obj
ektu
eza
guna
k, m
arra
zkia
k ed
o ilu
stra
zioa
k at
zam
arra
z mar
katz
en d
itu.
Seña
la o
bjet
os fa
mili
ares
, dib
ujos
, o
ilust
raci
ones
cuan
do se
le n
ombr
an.
25
Bere
hiz
kera
nah
iko
uler
garr
ia d
a ge
hien
entz
at.
Su m
aner
a de
hab
lar e
s bas
tant
e co
mpr
ensib
le p
ara
la m
ayor
ía
27
Geh
iene
tan
uler
tzen
zaio
hitz
egi
tean
; eze
zagu
nek
ere
uler
tzen
dio
te.
Su le
ngua
je e
s hab
itual
men
te co
mpr
ensib
le, i
nclu
so p
ara
extr
años
.
21
Argi
hitz
egi
ten
du.
Habl
a co
n cla
ridad
.
26
Bere
izen
a es
aten
du.
Di
ce su
nom
bre.
26
Be
re iz
ena,
nes
ka e
do m
utila
den
eta
zenb
at u
rte
ditu
en e
sate
n du
. Di
ce su
nom
bre,
si e
s niñ
o o
niña
y cu
ánto
s año
s tie
ne.
28
Bere
izen
-abi
zena
k es
aten
ditu
. Di
ce su
nom
bre
y su
ape
llido
. 22
Be
re iz
en-a
bize
nak
eta
non
bizi
den
es
aten
du.
Di
ce su
nom
bre,
ape
llido
s y d
ónde
viv
e.
27
Pert
sona
eza
gune
n ize
nak
daki
zki.
Sabe
los n
ombr
es d
e la
s per
sona
s con
ocid
as.
27
Lagu
n ed
o ik
aski
de b
atzu
en iz
enak
eza
gutz
en d
itu.
Cono
ce e
l nom
bre
de a
lgun
os/a
s am
igos
/as o
co
mpa
ñero
s/as
.
29
Geh
iene
tan
oina
rriz
ko a
rau
gram
atik
alak
beh
ar b
ezal
a er
abilt
zen
ditu
. Ha
bitu
alm
ente
util
iza d
e fo
rma
adec
uada
regl
as
gram
atica
les b
ásica
s.
23
Ger
oald
ia.e
rabi
ltzen
du.
Ut
iliza
el t
iem
po fu
turo
.
28
Bere
egu
nero
ko o
bjek
tuen
, gor
putz
-ata
len,
eta
pe
rtso
na ze
in le
kuen
izen
ak e
zagu
tzen
ditu
. Ti
ene
un v
ocab
ular
io q
ue in
cluye
nom
bres
de
obje
tos c
otid
iano
s, pa
rtes
del
cuer
po, p
erso
nas o
lu
gare
s hab
itual
es.
28
Ingu
ruan
ditu
en o
bjek
tu g
ehie
nen
izena
k es
aten
di
tu.
Nom
bra
la m
ayor
ía d
e lo
s obj
etos
de
su e
ntor
no.
30
Gal
detz
en za
ione
an e
rant
zute
n du
. Co
ntes
ta cu
ando
se le
pre
gunt
a.
24
Gal
dera
k eg
iten
ditu
nor
k, n
ola,
noi
z et
a ha
lako
ak e
rabi
liz.
Utili
za q
uién
, cóm
o, cu
ándo
… a
l hac
er
preg
unta
s.
29
Bi-la
u hi
tzek
o es
aldi
soila
k eg
iten
ditu
Co
nstr
uye
frase
s sen
cilla
s de
dos a
cuat
ro
pala
bras
29
Lau
edo
bost
hitz
eko
esal
diak
era
biltz
en d
itu.U
tiliza
fra
ses d
e cu
atro
o ci
nco
pala
bras
. 31
Bo
st e
do se
i hitz
eko
esal
diak
osa
tzen
ditu
. Ut
iliza
fras
es d
e cin
co o
seis
pala
bras
. 25
Se
i hitz
bai
no g
ehia
goko
esa
ldia
k er
abilt
zen
ditu
. Ut
iliza
fras
es d
e m
ás d
e se
is pa
labr
as.
30
Ule
rtze
n du
zer d
en "
nire
", "
zure
" et
a "b
erea
".
Entie
nde
el si
gnifi
cado
de
“mío
” “tu
yo” y
“de
él o
el
la”
30
Izen
orde
ak e
rabi
ltzen
ditu
(ni,
zu, g
u, zu
ek...
). Ut
iliza
pro
nom
bres
(yo,
tú, n
osot
ros,
voso
tros
…).
32
Gal
dera
k eg
iten
ditu
. Ha
ce p
regu
ntas
. 26
Ip
uina
k et
a is
torio
ak k
onta
tzen
ditu
m
enpe
ko e
sald
iak
erab
iliz.
Cu
enta
un
cuen
to o
una
hist
oria
ut
iliza
ndo
frase
s sub
ordi
nada
s.
31
Agin
du e
rraz
ak u
lert
zen
ditu
. En
tiend
e ó
rden
es se
ncill
as.
31
Iraka
slea
ren
ohik
o ag
indu
ak u
lert
zen
ditu
. Co
mpr
ende
las i
nstr
uccio
nes h
abitu
ales
del
pr
ofes
orad
o.
33
Ikas
gela
ko o
hiko
jarr
aibi
deak
ond
o ul
ertz
en d
itu.
Com
pren
de la
inst
rucc
ione
s hab
itual
es d
el a
ula.
34
Gel
an la
ndut
ako
ipui
nak
kont
atze
ko, o
lerk
i lab
urra
k es
atek
o ed
o ab
este
ko g
ai d
a.
Es ca
paz d
e co
ntar
un
cuen
to, r
ecita
r un
pequ
eño
poem
a o
cant
ar u
na ca
nció
n, tr
abaj
ados
en
el a
ula.
77
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na5
GARA
PEN
GO
IZTI
ARRA
DE
SARR
OLLO
PRE
COZ
(Bet
e ba
ino
lehe
n be
gira
tu ja
rrai
bide
ak)
(Mir
e la
s ins
truc
cion
es a
ntes
de
cum
plim
enta
r)
2 ur
te
3 ur
te
4 ur
te
5 ur
te
32
Mot
rizita
te fi
n on
a ad
iera
zten
du
(ark
atza
har
tzea
, pu
ntzo
ia, k
utxa
k za
baltz
ea, a
rtaz
iak
erab
iltze
a…).
M
uest
ra u
na b
uena
mot
ricid
ad fi
na (c
oger
un
lápi
z, pu
nzón
, abr
ir ca
jas,
cort
ar co
n la
s tije
ras,
etc.
).
32
Bere
idei
ak d
efen
datz
en d
itu e
ta e
zohi
ko jo
koak
pr
opos
atze
n di
tu.
Defie
nde
sus i
deas
y p
ropo
ne ju
egos
poc
o co
nven
ciona
les..
.
35
Kont
zent
razi
o un
e lu
zeak
ditu
eta
gus
tuko
ditu
en
lane
tan
oso
pert
sist
ente
a da
.
Ti
ene
larg
os p
erío
dos d
e co
ncen
trac
ión
y es
per
siste
nte
en la
s tar
eas q
ue le
gus
tan.
27
Lide
rgoa
joko
etan
.Lid
eraz
go e
n lo
s ju
egos
.
33
Ingu
rua
arak
atze
ko in
tere
s eta
jaki
n m
ina
hand
ia
erak
uste
n du
: azt
ertu
, int
erak
tuat
u,…
Mue
stra
gra
n
inte
rés y
curio
sidad
por
la e
xplo
ració
n d
el e
ntor
no:
man
ipul
a, e
xplo
ra, i
nter
actú
a….
33
Hipe
rsen
tsib
ilita
te se
ntso
rial e
ta e
moz
iona
la d
u (k
olor
eak,
usa
iak,
kez
kak
edo
erre
akzi
o em
ozio
nala
k).
Mue
stra
hip
erse
nsib
ilida
d se
nsor
ial y
em
ocio
nal
(col
ores
, olo
res,
preo
cupa
cione
s o re
accio
nes
emoc
iona
les…
).
36
Perf
ekzi
onis
ta d
a at
al d
esbe
rdin
etan
: lan
ak
egite
rako
an e
do a
mai
tzer
akoa
n…
Se
mue
stra
per
fecc
ioni
sta
en u
no o
var
ios d
e es
tos
aspe
ctos
: rea
lizac
ión
de la
s tar
eas,
acab
ado
de
trab
ajos
…
28
Kons
tant
ea e
ta sa
iatu
a da
ber
e in
tere
seko
gai
etan
, buk
atu
arte
.Es
cons
tant
e y
pers
isten
te e
n la
s tar
eas q
ue
le in
tere
san,
has
ta q
ue la
s ter
min
a.
34
Ahal
men
sent
soria
l han
dia:
usa
iak,
zapo
reak
, so
inua
k…
Gr
an
capa
cidad
sens
oria
l: ol
ores
, sab
ores
, tex
tura
s, so
nido
s…
34
Lau
zifr
ak g
ogor
atze
ko g
ai d
a.
Es ca
paz d
e re
cord
ar cu
atro
cifra
s 37
Be
re a
dina
ri lo
tuta
ko in
tere
sak
edot
a ke
zkak
ez d
itu
part
ekat
zen
eta
baka
rrik
sent
itu d
aite
ke.
No co
mpa
rte
las p
reoc
upac
ione
s o in
tere
ses p
ropi
os d
e su
eda
d co
n su
s igu
ales
, por
lo q
ue p
uede
aisl
arse
29
Arlo
sozi
alen
ingu
ruko
kez
kak
adie
razt
en
ditu
: pob
rezi
a, in
guru
giro
a.Se
pre
ocup
a po
r tem
as so
ciale
s: la
pob
reza
, el m
edio
am
bien
te…
35
Be
re in
guru
ko g
erta
karie
i bur
uz g
alde
rak
egite
n di
tu (b
erria
k, fa
mili
aren
kez
kak,
ber
e ki
deen
po
rtae
rak…
). Ha
ce p
regu
ntas
sobr
e ac
onte
cimie
ntos
que
suce
den
a su
alre
dedo
r (no
ticia
s de
actu
alid
ad,
preo
cupa
cione
s fam
iliar
es, c
ompo
rtam
ient
os d
e lo
s co
mpa
ñero
s...).
35
Mat
emat
ika
erag
iket
a tx
ikia
k eg
iteko
inte
resa
ad
iera
zten
du.
Empi
eza
a in
tere
sars
e po
r peq
ueña
s op
erac
ione
s mat
emát
icas.
38
Bere
ingu
ruko
per
tson
ak (i
raka
slea
k, la
guna
k,
fam
iliak
…) a
dim
en h
andi
ko h
aurr
a be
zala
ikus
ten
dute
.
Es
reco
nocid
o po
r las
per
sona
s que
le ro
dean
(p
rofe
sora
do, i
gual
es, f
amili
a…)c
omo
un n
iño/
a m
ás
inte
ligen
te.
30
Haur
gaz
teag
oeki
n ed
o na
gusi
agoe
kin
harr
eman
hob
eago
ak iz
aten
ditu
.Se
rela
ciona
mej
or co
n ni
ños/
as m
ás jó
vene
s o
más
may
ores
36
Ikas
teko
aha
lmen
han
dia
du (k
olor
eak
ezag
utze
n di
tu, 1
0 ze
nbak
irain
o ko
ntat
zen
du.
Tien
e un
a ca
paci
dad
de a
pren
diza
je e
leva
da
(iden
tifica
colo
res ,
cuen
ta h
asta
die
z …)
36
Zirk
ulua
, kar
ratu
a et
a tr
iang
elua
kop
iatz
en d
u.
Copi
a un
círc
ulo,
un
cuad
rado
, un
triá
ngul
o.
39
Bere
sent
imen
duen
kon
tzie
ntzi
a du
.
Tien
e co
ncie
ncia
de
sus s
entim
ient
os.
31
Etik
a et
a ju
stiz
iare
n se
ntsu
a o
so g
arat
ua
du.T
iene
un
elev
ado
sent
ido
de la
étic
a y
de la
just
icia
37
Treb
etas
un b
erria
k be
re k
abuz
gar
atze
n di
tu.
Ap
rend
e nu
evas
hab
ilida
des p
or sí
solo
37
O
bjek
tuen
art
eko
desb
erdi
ntas
unak
ber
eizt
en
ditu
zenb
ait i
rizpi
dere
n ar
aber
a.
Re
cono
ce d
ifere
ncia
s ent
re o
bjet
os se
gún
vario
s cr
iterio
s.
40
Ham
ar a
rtek
o ba
tuke
tak
eta
kenk
etet
ako
prob
lem
ak
buru
z egi
ten
ditu
.Res
uelv
e a
nive
l men
tal p
robl
emas
de
sum
a y
rest
a co
n nú
mer
os h
asta
el 1
0.
32
Zuze
neko
aza
lpen
gab
e ez
agut
zak
bere
gana
tzen
ditu
.
Ad
quie
re a
lgun
os co
nocim
ient
os si
n ex
plica
ción
dire
cta.
38
Es
aldi
eta
josk
era
aber
atsa
k er
abilt
zen
ditu
ber
e ad
iner
ako.
Pres
enta
cons
truc
cione
s gra
mat
icale
s ric
as y
com
plej
as p
ara
su e
dad.
38
Gau
zak
nola
egi
nda
daud
en e
ta n
ola
funt
zion
atze
n du
ten
jaki
n na
hi d
u.M
uest
ra in
teré
s en
sabe
r cóm
o es
tán
hech
as la
s cos
as y
cóm
o fu
ncio
nan.
41
Gel
an e
z era
bilit
ako
bide
ak e
rabi
ltzen
ditu
pro
blem
ak
ebaz
teko
(intu
izio
a et
a ab
ar e
rabi
liz).
Utili
za m
aner
as d
e re
solv
er p
robl
emas
dife
rent
es a
las
esta
blec
idas
y n
o tr
abaj
adas
en
el a
ula
(por
intu
ición
…)
33
Ezoh
izko
oro
imen
a du
.Tie
ne u
na
mem
oria
y re
tent
iva
inus
uale
s
39
Leng
oaia
ren
erab
ilera
eta
aho
sker
a o
na d
u.
Hace
bue
n us
o de
l len
guaj
e y
tiene
bue
na
pron
unci
ació
n.
39
Lau
edo
sei p
ieze
tako
bur
u-ha
usga
rria
k eg
iteko
ga
i da.
Pu
ede
cons
trui
r un
rom
peca
beza
s de
cuat
ro o
seis
piez
as.
42
Gus
toko
ditu
en g
aiak
sako
ndu
egite
n di
tu, a
pren
diza
i de
sber
dina
k er
abili
z: z
enba
kiak
, let
rak,
aut
oen
mat
rikul
ak, l
ogot
ipoa
k, u
nibe
rtso
a, d
inos
aurio
ak…
Prof
undi
za e
n lo
s tem
as q
ue le
gus
tan
aplic
ando
di
fere
ntes
apr
endi
zaje
s: n
úmer
os, l
etra
s, m
atríc
ulas
de
coch
es, l
ogot
ipos
, uni
vers
o, d
inos
aurio
s…
34
Gau
zen
arte
ko h
arre
man
ak e
rraz
bila
tzen
di
tu, t
rans
fere
ntzi
ak e
gine
z.Ha
ce
tran
sfer
encia
s o e
ncue
ntra
con
faci
lidad
re
lacio
nes e
ntre
las c
osas
.
78
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na6
40
Iraku
rtze
n ik
aste
n du
, ber
e ka
buz.
Ap
rend
e a
leer
por
su cu
enta
. 43
O
bjek
tu m
ekan
ikoa
k eg
in e
ta d
eseg
in d
ezak
e.
Pued
e m
onta
r o d
esm
onta
r obj
etos
mec
ánico
s.
35
Erro
nka
eta
asm
akiz
unak
oso
gus
tuko
ak
ditu
.Le
gust
an lo
s ret
os y
se in
tere
sa p
or
los i
nven
tos.
41
Sorm
en h
andi
a du
, mar
razk
iak,
lana
k et
a er
aiku
ntza
orig
inal
ak e
gite
n di
tu.
Es cr
eativ
o, re
aliza
dib
ujos
, tra
bajo
s o
cons
truc
cione
s orig
inal
es.
44
30 p
ieze
tako
bai
no g
ehia
goko
puz
zle
berr
iak
edo
ezez
agun
ak e
gite
ko g
ai d
a.
Es ca
paz d
e re
aliza
r puz
les n
uevo
s o d
esco
nocid
os d
e m
ás d
e 30
pie
zas.
36
Ord
utan
den
bora
neu
rtze
n ik
aste
n du
.
Apre
nde
a co
ntar
el t
iem
po e
n ho
ras.
42
Elka
rriz
keta
bat
man
tent
zen
du.
Pued
e m
ante
ner u
na co
nver
sació
n.
45
Hiru
agi
ndu
bain
o ge
hiag
o be
tetz
en d
itu.
Si
gue
inst
rucc
ione
s de
más
de
3 ac
cion
es.
37
Hiru
agi
ndu
bain
o ge
hiag
o al
dera
ntzi
z be
tetz
en d
itu.
Sigu
e in
stru
ccio
nes d
e m
ás d
e 3
acci
ones
en
ord
en in
vers
o.
43
Bere
dik
zioa
ego
kia
da S
u d
icció
n es
ade
cuad
a 46
Be
re e
koizp
enet
an ir
udim
ena
eta
sorm
ena
ikus
ten
da.
Se
obs
erva
imag
inac
ión
y cr
eativ
idad
en
sus
prod
uccio
nes.
38
Gal
dera
orig
inal
ak, s
akon
ak e
ta
abst
rakt
uak
egite
n di
tu.R
ealiz
a pr
egun
tas
inus
uale
s por
su o
rigin
alid
ad,
prof
undi
dad,
abs
trac
ción.
79
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na7
ALER
TA-S
EIN
ALEA
K
SEÑ
ALES
DE
ALER
TA
Aler
ta-s
eina
leak
ez
dira
bet
etze
n. Jo
kaer
a ed
o ja
rrer
a ba
ten
abse
ntzi
a ed
o pr
esen
tzia
bal
ioes
teko
era
bil d
aite
zke
Las s
eñal
es d
e al
erta
no
se cu
mpl
imen
tan.
Se
pued
en u
tiliz
ar p
ara
val
orar
la re
leva
ncia
de
la a
usen
cia
o pr
esen
cia
de u
na d
eter
min
ada
cond
ucta
o co
mpo
rtam
ient
o
2 ur
te
3 ur
te
4 ur
te
5 ur
te
A Ez
da
ibilt
zen
edo
bald
ar ib
iltze
n da
. No
and
a o
no lo
hac
e co
n es
tabi
lidad
. A
Asko
ero
rtze
n da
, bal
dar i
biltz
en d
a.
Se ca
e m
ucho
, tie
ne u
na m
arch
a m
uy in
esta
ble.
A
Asko
tan
eror
tzen
da,
oso
ibile
ra b
alda
rra
dauk
a.
Se ca
e m
ucho
, tie
ne u
na m
arch
a m
uy in
esta
ble.
A Sa
rrita
n er
ortz
en d
a, ib
ilera
bal
darr
a da
uka.
Se
cae
muc
ho, t
iene
una
mar
cha
muy
ines
tabl
e.
B Ez
dak
i ohi
ko tr
esna
k er
abilt
zen
(koi
lara
, or
razi
a...)
. No
util
iza o
bjet
os h
abitu
ales
(cuc
hara
, te
nedo
r, ce
pillo
del
pel
o…).
B Ez
dak
i esk
aile
reta
n go
ra e
do b
eher
a ib
iltze
n.
No su
be o
baj
a es
cale
ras.
B
Ezin
du
toki
an sa
lto e
gin.
No
pue
de sa
ltar e
n el
mism
o sit
io.
B Ez
ditu
ohi
ko tr
esna
k m
odu
funt
zion
alea
n er
abilt
zen
(koi
lara
, sar
desk
a, o
rraz
ia...
). No
util
iza o
bjet
os h
abitu
ales
de
man
era
func
iona
l (c
ucha
ra, t
ened
or, c
epill
o de
l pel
o…).
C Ez
du
agin
durik
bet
etze
n.
No si
gue
inst
rucc
ione
s.
C Ez
ditu
ohi
ko tr
esna
k m
odu
funt
zion
alea
n er
abilt
zen
(koi
lara
, sar
desk
a, o
rraz
ia...
). No
util
iza o
bjet
os h
abitu
ales
de
man
era
func
iona
l (c
ucha
ra, t
ened
or, c
epill
o de
l pel
o…).
C Ez
ditu
ohi
ko tr
esna
k m
odu
funt
zion
alea
n er
abilt
zen
(koi
lara
, sar
desk
a, o
rraz
ia...
).
No u
tiliza
obj
etos
hab
itual
es d
e m
aner
a fu
ncio
nal (
cuch
ara,
tene
dor,
cepi
llo d
el p
elo…
).
C Ko
rrik
a, sa
lto e
do m
ugim
endu
geh
iegi
egi
ten
du.
Corr
e, sa
lta, s
e m
ueve
en
exce
so.
D
Ez d
u be
ste
umee
kiko
inon
go in
tere
sik, e
z da
hai
enga
na jo
aten
. No
mue
stra
inte
rés p
or o
tros
niñ
os, n
o se
les
acer
ca.
D Ez
du
agin
durik
bet
etze
n.
No si
gue
inst
rucc
ione
s.
D Eg
onez
in h
andi
egia
dau
ka.
Mue
stra
exc
esiv
a in
quie
tud
mot
riz.
D Ez
da
gai a
rrop
ak e
ranz
teko
. No
es c
apaz
de
quita
rse
la ro
pa.
E Ez
du
inon
go in
tere
sik
held
ueki
n jo
lase
an
jard
utek
o (g
uras
oeki
n ed
o pe
rtso
na
ezag
unek
in).
No m
uest
ra in
teré
s por
jueg
os d
e in
tera
cció
n so
cial
con
el a
dulto
(mad
re,
padr
e y
pers
onas
cono
cidas
).
E Ez
du
best
e um
eeki
ko in
ongo
inte
resik
, ez d
a ha
ieng
ana
joat
en.
No m
uest
ra in
teré
s por
otr
os n
iños
, no
se le
s ac
erca
.
E Ez
du
best
e um
eeki
ko in
tere
sik
adie
razt
en.
Igno
ra a
otr
os n
iños
/niñ
as.
E Be
ste
umee
kin
jola
stek
o in
ongo
inte
resi
k ez
dau
ka.
No m
uest
ra in
teré
s en
juga
r con
otr
os n
iños
y n
iñas
.
F Ez
ditu
eki
ntza
k im
itatz
en.
No im
ita a
ccio
nes.
F
Ez d
itu e
kint
zak
imita
tzen
. No
imita
acc
ione
s.
F Se
gitu
an g
altz
en d
u ko
ntro
la h
aser
re e
do
asal
datu
ta d
agoe
nean
. Pi
erde
rápi
dam
ente
el c
ontr
ol cu
ando
se
encu
entr
a en
fada
do o
exc
itado
.
F Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fu
ntzi
onal
itate
rik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo co
n al
guno
s obj
etos
y si
n ca
ráct
er fu
ncio
nal.
G Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fun
tzio
nalit
ater
ik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o,
solo
con
algu
nos o
bjet
os y
sin
cará
cter
fu
ncio
nal.
G Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fun
tzio
nalit
ater
ik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo co
n al
guno
s obj
etos
y si
n ca
ráct
er fu
ncio
nal.
G Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fun
tzio
nalit
ater
ik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo co
n al
guno
s obj
etos
y si
n ca
ráct
er fu
ncio
nal.
G N
eurr
iz k
anpo
ko a
rdur
ak e
do in
tere
s oso
mur
riztu
ak
azal
tzen
ditu
. M
uest
ra u
na p
reoc
upac
ión
abso
rben
te o
un
patr
ón d
e in
tere
ses m
uy li
mita
do.
H
Neu
rriz
kan
poko
ard
urak
edo
inte
res o
so
mur
riztu
ak a
zaltz
en d
itu.
Mue
stra
una
pre
ocup
ació
n ab
sorb
ente
o u
n pa
trón
de
inte
rese
s muy
lim
itado
.
H N
eurr
iz k
anpo
ko a
rdur
ak e
do in
tere
s oso
m
urriz
tuak
aza
ltzen
ditu
. M
uest
ra u
na p
reoc
upac
ión
abso
rben
te o
un
patr
ón
de in
tere
ses m
uy li
mita
do.
H N
eurr
iz k
anpo
ko a
rdur
ak e
do in
tere
s oso
m
urriz
tuak
aza
ltzen
ditu
. M
uest
ra u
na p
reoc
upac
ión
abso
rben
te o
un
patr
ón d
e in
tere
ses m
uy li
mita
do.
H Ko
sta
egite
n za
io b
akar
rik ja
tea,
lo e
gite
a ed
o ko
mun
a er
abilt
zea
era
auto
nom
oa.
Tien
e pr
oble
mas
par
a co
mer
, dor
mir
o us
ar e
l bañ
o de
m
aner
a au
tóno
ma.
I
Ez d
uhat
zaz s
eina
latz
en ze
rbai
t esk
atze
ko
edo
erak
uste
ko.
No se
ñala
con
el d
edo
para
ped
ir ni
mos
trar
al
go.
I Ez
da
jola
s sin
bolik
oeta
n ar
itzen
. No
real
iza ju
ego
simbó
lico.
I
Ez d
u ar
ropa
jant
zi-e
rant
zi e
do k
omun
a er
abili
na
hi.
No q
uier
e ve
stirs
e, d
esnu
dars
e o
usar
el b
año.
I Ap
atik
o et
a tr
iste
aza
ltzen
da.
Se
mue
stra
apá
tico
y tr
iste
80
Arre
ta G
oizt
iarr
eko
Tald
ea
Pági
na8
J Ez
du
hitz
ik e
gite
n.
No h
abla
. J
Ez d
u em
ozio
rik a
dier
azte
n, e
do e
moz
io e
zber
din
gutx
i adi
eraz
ten
du.
No e
xpre
sa e
moc
ione
s o lo
hac
e de
man
era
poco
va
riada
.
J Ap
atik
o et
a tr
iste
aza
ltzen
da.
Se
mue
stra
apá
tico
y tr
iste
J Ez
du
emoz
iorik
adi
eraz
ten,
edo
em
ozio
ezb
erdi
n gu
txi
adie
razt
en d
u.
No e
xpre
sa e
moc
ione
s o lo
hac
e de
man
era
poco
va
riada
. K
Ez d
itu h
itzak
err
epik
atze
n.
No re
pite
pal
abra
s.
K Er
reak
zio
bizi
a az
altz
en d
u us
ain
edo
zara
ta
fuer
teak
edo
arg
i dis
tirat
suen
aur
rean
. Re
accio
na d
e fo
rma
desp
ropo
rcio
nada
a lo
s olo
res
inte
nsos
, rui
dos e
xces
ivos
, luc
es m
uy b
rilla
ntes
.
K Ba
rner
akoi
egia
eta
pas
iboe
gia
da.
Se m
uest
ra d
emas
iado
retr
aído
y p
asiv
o.
K Ba
rner
akoi
egia
eta
pas
iboe
gia
da.
Se m
uest
ra d
emas
iado
retr
aído
y p
asiv
o.
L Ez
du
bi h
itzek
o es
aldi
rik e
gite
n ("
ama
kotx
e").
No u
sa fr
ases
de
dos p
alab
ras (
“mam
a co
che”
).
L Hi
tz e
gite
an e
z du
begi
etar
a be
gira
tzen
. No
mira
a lo
s ojo
s al h
abla
r. L
Ez d
u ag
indu
rik b
etet
zen.
No
sigu
e in
stru
ccio
nes.
L
Mut
urre
ko jo
kabi
deak
ditu
(geh
iegi
zko
beld
urra
, tr
istu
ra, l
otsa
edo
era
soak
).
Mue
stra
cond
ucta
s ext
rem
as (d
emas
iado
mie
do,
trist
eza,
tim
idez
o a
gres
ión)
.
M
Lort
utak
o ab
ilezi
ak g
aldu
egi
n di
tu.
Pier
de h
abili
dade
s que
hab
ía lo
grad
o.
M
Ez d
u se
inal
atze
n na
hi d
ituen
gau
zak
eska
tzek
o ed
o er
akus
teko
. No
seña
la p
ara
pedi
r alg
o qu
e qu
iere
, que
le ll
ama
la a
tenc
ión
o qu
e le
gus
ta.
M
Ez d
a ga
i lau
kub
o ba
ino
gehi
ago
pila
tzek
o.
No lo
gra
apila
r cua
tro
ó m
ás cu
bos.
M
Er
real
itate
a et
a fa
ntas
ia e
z ditu
ber
eizt
en.
No d
istin
gue
entr
e re
alid
ad y
fant
asía
.
N
Ez d
itu h
itzak
err
epik
atze
n ed
o ko
mun
ikat
zeko
as
mor
ik g
abe
erre
pika
tzen
ditu
. No
repi
te p
alab
ras o
lo h
ace
sin in
tenc
ión
com
unica
tiva.
N
Ez d
u zi
rrim
arra
rik e
gite
n.
No h
ace
gara
bato
s.
Ñ
Kont
rola
gal
tzen
du,
oih
u eg
iten
du, a
urre
egi
ten
du.
Pier
de e
l con
trol
, chi
lla, s
e m
uest
ra d
esaf
iant
e.
Ñ
Ez d
u es
aldi
rik e
gite
n.
No h
ace
frase
s.
Ñ
Fam
iliak
oak
ez d
irene
i ez d
ie e
rant
zute
n.
No re
spon
de a
per
sona
s aje
nas a
la fa
mili
a.
O
Ez d
u ag
indu
rik b
etet
zen.
No
sigu
e in
stru
ccio
nes.
O
Lo
rtut
ako
abile
ziak
gal
du e
gin
ditu
. Pi
erde
hab
ilida
des q
ue h
abía
logr
ado.
O
Hi
tz e
gite
n du
enea
n ez
zaio
ule
rtze
n.
No se
le e
ntie
nde
cuan
do h
abla
. P
Erra
z dis
trai
tzen
da,
eta
zaila
egi
ten
zaio
zerb
aite
tan
5 m
inut
u ba
ino
gehi
ago
aritz
ea.
Se d
istra
e co
n fa
cilid
ad, t
iene
difi
culta
des p
ara
conc
entr
arse
en
una
tare
a m
ás d
e 5
min
utos
. P
Ez d
u hi
ru h
itz b
aino
geh
iago
ko e
sald
irik
egite
n.
No u
sa fr
ases
de
más
de
tres
pal
abra
s.
Q
Ez d
a ga
i 6 k
ubo
bain
o ge
hiag
o pi
latz
eko.
No
api
la 6
o m
ás cu
bos.
Q
Ez
ditu
"ni
" et
a "z
u" e
rabi
ltzen
. No
usa
el “
yo” y
el “
tú”.
R
Ez d
itu b
ere
izen-
abiz
enak
eta
adi
na e
sate
n.
No d
ice su
nom
bre,
ape
llido
y e
dad.
R Lo
rtut
ako
abile
ziak
gal
du e
gin
ditu
. Pi
erde
hab
ilida
des q
ue h
abía
logr
ado.
S
Ez d
u be
re g
auze
taz e
do e
gite
n du
enaz
hitz
egi
ten.
No
habl
a de
sus c
osas
o d
e lo
que
hac
e.
T Ez
du
"ni"
edo
"zu
" er
abilt
zen.
No
usa
el “
yo” y
el “
tú”.
U
Lo
rtut
ako
abile
ziak
gal
du e
gin
ditu
. Pi
erde
hab
ilida
des q
ue h
abía
logr
ado.
Eska
la h
onet
an a
dier
azi d
itugu
n AL
ERTA
-SEI
NALE
TATI
K ba
t edo
bes
te su
mat
zen
badu
zu, e
saio
zu b
ereh
ala
ahol
kula
riar
i.Si h
a ob
serv
ado
la p
rese
ncia
de
algu
no d
e lo
s SIG
NO
S DE
ALE
RTA
cons
ider
ados
en
esta
Esc
ala,
co
mun
íque
lo a
la m
ayor
bre
veda
d po
sible
al C
ON
SULT
OR/
A.
Formato de aula: 2, 3, 4 y 5 años
Ikasgelako formatua: 2, 3, 4 eta 5 urte
83
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 1
GARA
PEN
AREN
ARL
OAN
: MO
TORR
A ET
A FI
SIK
OA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: MOT
OR Y
FÍS
ICO
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en d
u.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ir su
nom
bre
y/o
se so
bres
alta
co
n lo
s rui
dos
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jost
ailu
ak
dist
antz
ia e
goki
bat
era
eduk
itzen
ditu
, ez d
itu
begi
ak b
ehar
tzen
eta
ez d
a bu
rua
oker
tzen
be
gira
tzek
o.
Ve b
ien:
man
tiene
los o
bjet
os, c
uent
os, j
ugue
tes a
cie
rta
dist
ancia
, no
frun
ce lo
s ojo
s ni l
adea
la ca
beza
al
mira
r
3 Es
kaile
reta
n go
ra e
ta b
eher
a ib
iltze
n da
bar
anda
ri ed
o ho
rmar
i eut
sita
. Su
be y
baj
a es
cale
ras a
poyá
ndos
e en
la b
aran
dilla
o
pare
d.
4 Ha
nka
baka
rrea
n m
ante
ntze
n da
pix
katx
o ba
tean
. Se
pon
e a
la p
ata
coja
un
poqu
ito d
e tie
mpo
.
5 Ko
rrik
a eg
iten
hasi
da.
Em
piez
a a
corr
er.
6 Es
kaile
ra-m
aila
bat
etik
salto
egi
ten
du.
Salta
des
de u
n es
caló
n.
7 Au
lki e
ta so
fata
ra ig
otze
n da
lagu
ntza
rik g
abe.
Se
sube
a si
llas o
sofá
s sin
ayu
da.
8 Pi
lota
ost
ikoz
jotz
en d
u.
Da p
atad
as a
una
pel
ota.
84
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 2
9 Zi
rrim
arra
k eg
iten
ditu
. Ga
raba
tea.
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TSO
NAL
A ET
A SO
ZIAL
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: P
ERSO
NAL
Y S
OCIA
L
10
Gur
asoa
k, h
ezitz
aile
ak e
ta u
me
nagu
siag
oak
imita
tzen
ditu
, bat
ez e
re.
Imita
sobr
e to
do a
los a
dulto
s (m
adre
s, pa
dres
, ed
ucad
ores
y n
iños
y n
iñas
may
ores
)
11
Best
e um
eeki
n eg
otea
gus
tuko
du.
Le
gus
ta e
star
con
otro
s niñ
os
12
Emoz
io d
esbe
rdin
ak a
dier
azte
n di
tu (t
ristu
ra, p
oza,
ha
serr
ea, h
arrid
ura,
bel
durr
a...)
. Ex
pres
a d
ifere
ntes
em
ocio
nes (
trist
eza,
ale
gría
, en
fado
13
Jola
s sin
bolik
oeta
n ha
si d
a.
Com
ienz
a el
jueg
o sim
bólic
o
14
Jola
s par
alel
oan
aritz
en d
a (b
este
um
een
albo
an,
bain
a ez
bes
te u
mee
kin)
. Re
aliza
jueg
o pa
rale
lo (j
unto
a o
tros
niñ
os/a
s, no
su
ele
coop
erar
con
ello
s)
15
Bere
txan
dare
n za
in e
gote
n da
, nor
baite
k gi
datu
ta.
Espe
ra su
turn
o, co
n ay
uda
del a
dulto
.
16
Edal
ontz
itik
edat
en d
u.
Bebe
de
un v
aso.
85
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 3
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TZEP
ZIO
A-U
LER
MEN
A, E
TA A
RAZO
AK K
ON
PON
TZEA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: PER
CEPT
IVO-
COGN
ITIV
O Y
DE R
ESOL
UCIÓ
N D
E PR
OBLE
MAS
17
Lau
kubo
bai
no g
ehia
goko
dor
reak
era
ikitz
en
ditu
. Co
nstr
uye
torr
es d
e m
ás d
e cu
atro
cubo
s.…
18
Bola
txoa
k ar
datz
bat
ean
sart
zen
ditu
. En
sart
a cu
enta
s en
un e
je.
19
Irudi
err
azak
txer
tatz
en d
itu o
hol b
atea
n.
Enca
ja fi
gura
s sen
cilla
s en
un ta
bler
o.
20
Sailk
apen
ak e
gite
n di
tu, i
rizpi
de b
akar
bat
ez (f
orm
a,
kolo
rea,
jant
ziak
…).
Clas
ifica
sigu
iend
o un
crite
rio (c
olor
, for
ma,
pre
ndas
de
ves
tir ..
.)
21
Bi e
do h
iru p
ieza
ko p
uzzl
e be
rria
k eg
iten
ditu
. Re
aliza
puz
zles n
uevo
s de
dos o
tres
pie
zas.
22
Irudi
ber
dina
k bi
kote
tan
jart
zen
ditu
. Em
pare
ja im
ágen
es ig
uale
s.
23
Gor
detz
en ik
usita
ko o
bjek
tuak
aur
kitz
en d
itu.
Encu
entr
a co
sas q
ue h
a vi
sto
esco
nder
.
24
Elka
rri l
otut
ako
bi a
gind
u be
tetz
en d
itu ("
zoaz
tx
okor
a et
a ek
arri
libur
u ba
t”).
Sigu
e in
stru
ccio
nes p
ara
real
izar d
os ta
reas
re
lacio
nada
s (“V
e al
rinc
ón y
tráe
me
un li
bro”
)
86
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 4
GAR
APEN
AREN
ARL
OA:
HIZ
KU
NTZA
ETA
KO
MU
NIK
AZIO
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: L
ENGU
AJE
Y CO
MUN
ICAC
IÓN
25
Izen
datu
z ger
o, o
bjek
tu e
zagu
nak,
mar
razk
iak
edo
ilust
razi
oak
atza
mar
raz m
arka
tzen
ditu
. Se
ñala
obj
etos
fam
iliar
es, d
ibuj
os, o
ilus
trac
ione
s cu
ando
se le
nom
bran
.
26
Bere
izen
a es
aten
du.
Di
ce su
nom
bre.
27
Pert
sona
eza
gune
n ize
nak
daki
zki.
Sabe
los n
ombr
es d
e la
s per
sona
s con
ocid
as.
28
Bere
egu
nero
ko o
bjek
tuen
, gor
putz
-ata
len,
eta
pe
rtso
na ze
in le
kuen
izen
ak e
zagu
tzen
ditu
. Ti
ene
un v
ocab
ular
io q
ue in
cluye
nom
bres
de
obje
tos
cotid
iano
s, pa
rtes
del
cuer
po, p
erso
nas o
luga
res
habi
tual
es.
29
Bi-la
u hi
tzek
o es
aldi
soi
lak
egite
n di
tu
Cons
truy
e fra
ses s
encil
las d
e do
s a cu
atro
pal
abra
s
30
Ule
rtze
n du
zer d
en "
nire
", "
zure
" et
a "b
erea
".
Entie
nde
el si
gnifi
cado
de
“mío
” “tu
yo” y
“de
él o
ella
”
31
Agin
du e
rraz
ak u
lert
zen
ditu
. En
tiend
e ó
rden
es se
ncill
as.
87
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 5
GARA
PEN
GO
IZTI
ARRA
DE
SARR
OLLO
PRE
COZ
(Bet
e bain
o leh
en be
girat
u arg
ibid
eak)
(A
ntes
de
cum
plim
enta
r mire
las i
nstr
ucci
ones
)
32
Mot
rizita
te fi
n on
a ad
iera
zten
du
(ark
atza
har
tzea
, pu
ntzo
ia, k
utxa
k za
baltz
ea, a
rtaz
iak
erab
iltze
a…).
Mue
stra
una
bue
na m
otric
idad
fina
(cog
er u
n lá
piz,
pu
nzón
, abr
ir ca
jas,
cort
ar co
n la
s tije
ras,
etc.
).
33
Ingu
rua
arak
atze
ko in
tere
s eta
jaki
n m
ina
hand
ia
erak
uste
n du
: azt
ertu
, int
erak
tuat
u,…
M
uest
ra g
ran
inte
rés y
curio
sidad
por
la e
xplo
ració
n
del e
ntor
no: m
anip
ula,
exp
lora
, int
erac
túa…
.
34
Ahal
men
sent
soria
l han
dia:
usa
iak,
zapo
reak
, so
inua
k …
Gr
an ca
pacid
ad se
nsor
ial:
olor
es, s
abor
es, t
extu
ras,
soni
dos…
35
Bere
ingu
ruko
ger
taka
riei b
uruz
gal
dera
k eg
iten
ditu
(b
erria
k, fa
mili
aren
kez
kak,
ber
e ki
deen
por
taer
ak
…).
Hace
pre
gunt
as so
bre
acon
tecim
ient
os q
ue su
cede
n a
su a
lrede
dor (
notic
ias d
e ac
tual
idad
, pr
eocu
pacio
nes f
amili
ares
, com
port
amie
ntos
de
los
com
pañe
ros..
.).
36
Ikas
teko
aha
lmen
han
dia
du (k
olor
eak
ezag
utze
n di
tu, 1
0 ze
nbak
irain
o ko
ntat
zen
du.
Ti
ene
una
capa
cidad
de
apre
ndiza
je e
leva
da
(iden
tifica
colo
res ,
cuen
ta h
asta
die
z …).
37
Treb
etas
un b
erria
k be
re k
abuz
gar
atze
n di
tu.
Apre
nde
nuev
as h
abili
dade
s por
sí so
lo.
88
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 6
38
Es
aldi
eta
josk
era
aber
atsa
k er
abilt
zen
ditu
ber
e ad
iner
ako.
Pr
esen
ta co
nstr
uccio
nes g
ram
atica
les r
icas y
co
mpl
ejas
par
a su
eda
d.
39
Leng
oaia
ren
erab
ilera
eta
aho
sker
a o
na d
u.
Hace
bue
n us
o de
l len
guaj
e y
tiene
bue
na
pron
uncia
ción.
89
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 7
ALER
TA-S
EIN
ALEA
K
SEÑ
ALES
DE
ALER
TA
(Aler
ta-se
inale
ak ez
dira
bete
tzen
. Joka
era e
do ja
rrer
a bat
en ab
sent
zia ed
o pre
sent
zia ba
lioes
teko
erab
il dait
ezke
) (L
as se
ñale
s de
aler
ta n
o se
cum
plim
enta
n. S
e pu
eden
util
izar
par
a v
alor
ar la
rele
vanc
ia d
e la
aus
enci
a o
pres
enci
a de
una
det
erm
inad
a co
nduc
ta o
co
mpo
rtam
ient
o)
A Ez
da
ibilt
zen
edo
bald
ar ib
iltze
n da
. No
and
a o
no lo
hac
e co
n es
tabi
lidad
.
B Ez
dak
i ohi
ko tr
esna
k er
abilt
zen
(koi
lara
, orr
azia
...).
No
util
iza o
bjet
os h
abitu
ales
(cuc
hara
, ten
edor
, cep
illo
del
pelo
…).
C Ez
du
agin
durik
bet
etze
n.
No
sigue
inst
rucc
ione
s.
D
Ez d
u be
ste
umee
kiko
inon
go in
tere
sik, e
z da
haie
ngan
a jo
aten
. No
mue
stra
inte
rés p
or o
tros
niñ
os, n
o se
les a
cerc
a.
E Ez
du
inon
go in
tere
sik
held
ueki
n jo
lase
an ja
rdut
eko
(gur
asoe
kin
edo
pert
sona
eza
gune
kin)
. No
mue
stra
inte
rés p
or ju
egos
de
inte
racc
ión
socia
l con
el
adul
to (m
adre
, pad
re y
per
sona
s con
ocid
as).
F Ez
ditu
eki
ntza
k im
itatz
en.
No im
ita a
ccio
nes.
G Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fu
ntzi
onal
itate
rik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo co
n al
guno
s ob
jeto
s y si
n ca
ráct
er fu
ncio
nal.
H
Neu
rriz
kan
poko
ard
urak
edo
inte
res o
so m
urriz
tuak
az
altz
en d
itu.
Mue
stra
una
pre
ocup
ació
n ab
sorb
ente
o u
n pa
trón
de
inte
rese
s muy
lim
itado
.
I Ez
du
hatz
az se
inal
atze
n ze
rbai
t esk
atze
ko e
do e
raku
stek
o.
No se
ñala
con
el d
edo
para
ped
ir ni
mos
trar
alg
o.
J Ez
du
hitz
ik e
gite
n.
No h
abla
.
90
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 2
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 8
K
Ez
ditu
hitz
ak e
rrep
ikat
zen.
No
repi
te p
alab
ras.
L Ez
du
bi h
itzek
o es
aldi
rik e
gite
n ("
ama
kotx
e").
No
usa
fras
es d
e do
s pal
abra
s (“m
ama
coch
e”).
M
Lort
utak
o ab
ilezi
ak g
aldu
egi
n di
tu.
Pier
de h
abili
dade
s que
hab
ía lo
grad
o.
KON
TUZ!
/¡A
TEN
CIÓ
N!
Es
kala
hon
etan
adi
eraz
i ditu
gun
ALER
TA-S
EIN
ALET
ATIK
bat
edo
bes
te su
mat
zen
badu
zu, e
saio
zu b
ereh
ala
ahol
kula
riari.
Si
ha
obse
rvad
o la
pre
senc
ia d
e al
guno
de
los S
IGN
OS
DE A
LERT
A co
nsid
erad
os e
n es
ta E
scal
a, c
omun
íque
lo a
la m
ayor
bre
veda
d po
sible
al C
ON
SULT
OR/
A.
IKAS
TETX
EA/
CENT
RO:
:
BEHA
TZAI
LEA:
OBS
ERVA
DOR
Be
hake
ta-d
ata/
Fech
a de
O
bser
vació
n:
91
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 1
GARA
PENA
REN
ARLO
AN: M
OTOR
RA E
TA FI
SIKO
A AR
EA D
E D
ESAR
ROLL
O: M
OTO
R Y
FÍSI
CO
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en d
u.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ir su
nom
bre
y/o
se so
bres
alta
co
n lo
s rui
dos.
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jost
ailu
ak
dist
antz
ia e
goki
bat
era
eduk
itzen
ditu
, ez d
itu b
egia
k be
hart
zen
eta
ez d
a bu
rua
oker
tzen
beg
iratz
eko.
Ve
bie
n: m
antie
ne lo
s obj
etos
, cue
ntos
, jug
uete
s a
ciert
a di
stan
cia, n
o fr
unce
los o
jos n
i lad
ea la
cabe
za
al m
irar.
3 La
gunt
zare
kin
eska
ilere
tan
gora
eta
beh
era
hank
ak
txan
daka
tuz i
biltz
en d
a.
Sube
y b
aja
esca
lera
s con
apo
yo a
ltern
ando
los p
ies.
4 Ha
nka
bate
n ga
inea
n eg
oten
da.
Se
pon
e a
la p
ata
coja
.
5 Er
ori g
abe
korr
ika
egite
n du
. Co
rre
sin ca
erse
.
6 Tr
izikl
oan
ibilt
zen
da (p
edal
duna
edo
gab
ea).
Va e
n tr
iciclo
(con
o si
n pe
dale
s.)
7 Pi
lota
ost
ikoz
jotz
en, j
aurt
itzen
eta
har
tzen
du.
Da
pat
adas
, lan
za y
coge
una
pel
ota.
8 M
arra
zuze
nak
edo
zirk
ulua
k ko
piat
zen
ditu
. Co
pia
línea
s rec
tas o
círc
ulos
.
92
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 2
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TSO
NAL
A ET
A SO
ZIAL
A
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: PER
SON
AL Y
SOC
IAL
9 Be
stea
k im
itatz
en d
itu, b
ai b
ere
adin
ekoa
k ba
i he
ldua
k er
e.
Imita
a o
tras
per
sona
s, ig
uale
s y a
dulto
s.
10
Lagu
n ed
o ik
aski
deek
iko
mai
tasu
na a
dier
azte
n du
. M
uest
ra a
fect
o po
r los
am
igos
o c
ompa
ñero
s/as
.
11
Best
een
sent
ipen
ak "
uler
tzen
" di
tu (p
oza,
tris
tura
, ha
serr
ea,).
“C
ompr
ende
” sen
timie
ntos
en
otra
per
sona
(ale
gría
, tr
istez
a, e
nfad
o…).
12
Panp
ina,
ani
mal
ia e
do p
erts
onen
egu
nero
ko
bizi
mod
uko
ekin
tzak
imita
tuz j
olas
sinb
olik
oeta
n ar
itzen
da.
Re
aliza
jueg
o sim
bólic
o im
itand
o ac
cione
s de
la v
ida
diar
ia (m
uñec
os, a
nim
ales
y p
erso
nas)
.
13
Lagu
neki
n jo
stai
luak
par
teka
tzen
ditu
eta
bes
teek
in
aritz
en d
a.
Com
part
e ju
guet
es y
cola
bora
con
otro
s niñ
os.
14
Jola
seta
n tx
anda
k et
a ar
auak
err
espe
tatu
ditz
ake.
Pu
ede
resp
etar
los t
urno
s y re
glas
senc
illas
en
los
jueg
os.
15
Arro
pak
baka
rrik
era
nzte
n di
tu (b
otoi
ak iz
an e
zik)
, et
a la
gunt
zare
kin
janz
ten
da.
Se d
esvi
ste
solo
/a (s
alvo
bot
ones
) y se
vist
e co
n ay
uda.
93
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 3
16
Ka
ka e
ta tx
iza k
ontr
olat
zen
ditu
egu
nez.
Co
ntro
la p
is y
caca
dur
ante
el d
ía.
17
Erra
z ban
atze
n da
gur
asoe
ngan
dik
.
Se
sepa
ra fa
cilm
ente
de
su m
adre
y d
e su
pad
re.
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TZEP
ZIO
A-U
LER
MEN
A, E
TA A
RAZO
AK K
ON
PON
TZEA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: PER
CEPT
IVO-
COGN
ITIV
O Y
DE R
ESOL
UCIÓ
N D
E PR
OBLE
MAS
18
Sei k
ubo
bai
no g
ehia
goko
dor
reak
era
ikitz
en
ditu
. Co
nstr
uye
torr
es d
e m
ás d
e se
is cu
bos.
19
Piez
a m
ugik
ordu
n, e
raik
untz
a et
a bo
toid
un jo
stai
luek
in o
ndo
mol
datz
en
da.
Man
eja
jugu
etes
de
piez
as m
óvile
s, de
cons
truc
cione
s, de
bot
ones
…
20
Hariz
lotu
eta
ask
atze
n du
, pot
oak
itxi e
ta ir
ekitz
en
ditu
edo
ate
en h
eldu
leku
ei e
ragi
ten
die.
En
rosc
a y
dese
nros
ca, a
bre
y cie
rra
bote
s o a
ccio
na la
m
anija
de
las p
uert
as.
21
Obj
ektu
ak sa
ilkat
zen
ditu
bi i
rizpi
de e
rabi
lita
(kol
orea
-form
a-ne
urria
: tria
ngel
u go
rria
k, p
ilota
ha
ndia
k...)
. Cl
asifi
ca o
bjet
os si
guie
ndo
dos c
riter
ios (
colo
r-fo
rma-
tam
año:
triá
ngul
os ro
jos,
pelo
tas g
rand
es...
)
94
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 4
22
Hi
ru e
do la
u p
ieza
ko p
uzzl
e be
rria
k eg
iten
ditu
. Re
aliza
puz
zles n
uevo
s de
tres
o cu
atro
pi
ezas
.
23
Kont
zept
ualk
i edo
funt
zion
alki
erla
zioa
dut
en ir
udia
k lo
tzen
ditu
(goi
lara
eta
pla
tera
). As
ocia
imág
enes
rela
ciona
das c
once
ptua
l o
func
iona
lmen
te (c
ucha
ra y
pla
to).
24
1 et
a 2r
en e
sana
hia
uler
tzen
du.
En
tiend
e el
sign
ifica
do d
e 1
y 2.
25
Elk
arri
lotu
tako
bi e
do h
iru a
gind
u be
tetz
en d
itu.
Sigu
e in
stru
ccio
nes d
e do
s o tr
es ta
reas
rela
ciona
das.
95
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 5
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
HIZ
KU
NTZA
ETA
KO
MU
NIK
AZIO
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: L
ENGU
AJE
Y CO
MUN
ICAC
IÓN
26
Bere
hizk
era
nahi
ko u
lerg
arria
da
gehi
enen
tzat
. Su
man
era
de h
abla
r es b
asta
nte
com
pren
sible
par
a la
m
ayor
ía
27
Ber
e ize
na,
nesk
a ed
o m
utila
den
eta
zenb
at u
rte
ditu
en e
sate
n du
. Di
ce su
nom
bre,
si e
s niñ
o o
niña
y cu
ánto
s año
s tie
ne.
28
Lagu
n ed
o ik
aski
de b
atzu
en iz
enak
eza
gutz
en d
itu.
Cono
ce e
l nom
bre
de a
lgun
os/a
s am
igos
/as o
co
mpa
ñero
s/as
.
29
Ingu
ruan
ditu
en o
bjek
tu g
ehie
nen
izena
k es
aten
di
tu.
Nom
bra
la m
ayor
ía d
e lo
s obj
etos
de
su e
ntor
no.
30
Lau
edo
bost
hitz
eko
esal
diak
era
biltz
en d
itu.
Ut
iliza
fras
es d
e cu
atro
o ci
nco
pala
bras
.
31
Izen
orde
ak e
rabi
ltzen
ditu
(ni,
zu, g
u, zu
ek...
) Ut
iliza
pro
nom
bres
(yo,
tú, n
osot
ros,
voso
tros
…)
32
Iraka
slea
ren
ohik
o ag
indu
ak u
lert
zen
ditu
. Co
mpr
ende
las i
nstr
uccio
nes h
abitu
ales
del
pr
ofes
orad
o.
96
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 6
GARA
PEN
GO
IZTI
ARRA
DE
SARR
OLLO
PRE
COZ
33
Bere
idei
ak d
efen
datz
en d
itu e
ta e
zohi
ko jo
koak
pr
opos
atze
n di
tu.
Defie
nde
sus i
deas
y p
ropo
ne ju
egos
poc
o co
nven
ciona
les..
.
34
Hipe
rsen
tsib
ilita
te se
ntso
rial e
ta e
moz
iona
la d
u (k
olor
eak,
usa
iak,
kez
kak
edo
erre
akzi
o em
ozio
nala
k).
M
uest
ra h
iper
sens
ibili
dad
sens
oria
l y e
moc
iona
l (c
olor
es, o
lore
s, pr
eocu
pacio
nes o
reac
cione
s em
ocio
nale
s…).
35
Lau
zifr
ak g
ogor
atze
ko g
ai d
a.
Es
capa
z de
reco
rdar
cuat
ro ci
fras
36
Mat
emat
ika
erag
iket
a tx
ikia
k eg
iteko
inte
resa
ad
iera
zten
du.
Empi
eza
a in
tere
sars
e po
r peq
ueña
s ope
racio
nes
mat
emát
icas.
37
Zirk
ulua
, kar
ratu
a et
a tr
iang
elua
kop
iatz
en d
u.
Co
pia
un cí
rcul
o, u
n cu
adra
do, u
n tr
iáng
ulo.
38
Obj
ektu
en a
rtek
o de
sber
dint
asun
ak b
erei
zten
ditu
ze
nbai
t iriz
pide
ren
arab
era.
Re
cono
ce d
ifere
ncia
s ent
re o
bjet
os se
gún
vario
s cr
iterio
s.
39
Gau
zak
nola
egi
nda
daud
en e
ta n
ola
funt
zion
atze
n du
ten
jaki
n na
hi d
u.
M
uest
ra in
teré
s en
sabe
r cóm
o es
tán
hech
as la
s cos
as
y có
mo
func
iona
n.
97
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 7
40
La
u ed
o se
i pie
zeta
ko b
uru-
haus
garr
iak
egite
ko g
ai
da.
Pued
e co
nstr
uir u
n ro
mpe
cabe
zas d
e cu
atro
o se
is pi
ezas
.
41
Iraku
rtze
n ik
aste
n du
, ber
e ka
buz.
Apre
nde
a le
er p
or su
cuen
ta.
42
Sorm
en h
andi
a du
, mar
razk
iak,
lana
k et
a er
aiku
ntza
or
igin
alak
egi
ten
ditu
.
Es
crea
tivo,
real
iza d
ibuj
os, t
raba
jos o
con
stru
ccio
nes
orig
inal
es.
43
Elka
rrizk
eta
bat m
ante
ntze
n du
.
Pu
ede
man
tene
r una
conv
ersa
ción.
44
Bere
dik
zioa
ego
kia
da
Su
dicc
ión
es a
decu
ada
98
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 8
ALER
TA-S
EIN
ALEA
K
SE
ÑAL
ES D
E AL
ERTA
(A
lerta
-sein
aleak
ez di
ra be
tetz
en. Jo
kaer
a edo
jarr
era b
aten
abse
ntzia
edo p
rese
ntzia
balio
este
ko er
abil d
aitez
ke)
(Las
seña
les d
e al
erta
no
se cu
mpl
imen
tan.
Se
pued
en u
tiliz
ar p
ara
val
orar
la re
leva
ncia
de
la a
usen
cia
o pr
esen
cia
de u
na d
eter
min
ada
cond
ucta
o
com
port
amie
nto)
A As
ko e
rort
zen
da, b
alda
r ibi
ltzen
da.
Se ca
e m
ucho
, tie
ne u
na m
arch
a m
uy in
esta
ble.
B Ez
dak
i esk
aile
reta
n go
ra e
do b
eher
a ib
iltze
n.
No su
be o
baj
a es
cale
ras.
C Ez
ditu
ohi
ko tr
esna
k m
odu
funt
zion
alea
n er
abilt
zen
(koi
lara
, sar
desk
a, o
rraz
ia...
). No
util
iza o
bjet
os h
abitu
ales
de
man
era
func
iona
l (cu
char
a,
tene
dor,
cepi
llo d
el p
elo…
).
D
Ez d
u ag
indu
rik b
etet
zen.
No
sigu
e in
stru
ccio
nes.
E Ez
du
best
e um
eeki
ko in
ongo
inte
resik
, ez d
a ha
ieng
ana
joat
en.
No m
uest
ra in
teré
s por
otr
os n
iños
, no
se le
s ace
rca.
F Ez
ditu
eki
ntza
k im
itatz
en.
No im
ita a
ccio
nes.
G Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fu
ntzi
onal
itate
rik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo co
n al
guno
s ob
jeto
s y si
n ca
ráct
er fu
ncio
nal.
H
Neu
rriz
kan
poko
ard
urak
edo
inte
res o
so m
urriz
tuak
az
altz
en d
itu.
Mue
stra
una
pre
ocup
ació
n ab
sorb
ente
o u
n pa
trón
de
inte
rese
s muy
lim
itado
.
I Ez
da
jola
s sin
bolik
oeta
n ar
itzen
. No
real
iza ju
ego
simbó
lico.
J Ez
du
emoz
iorik
adi
eraz
ten,
edo
em
ozio
ezb
erdi
n gu
txi
adie
razt
en d
u.
No e
xpre
sa e
moc
ione
s o lo
hac
e de
man
era
poco
var
iada
.
99
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 3
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 9
K
Er
reak
zio
bizi
a az
altz
en d
u us
ain
edo
zara
ta fu
erte
ak e
do
argi
dis
tirat
suen
aur
rean
. Re
accio
na d
e fo
rma
desp
ropo
rcio
nada
a lo
s olo
res i
nten
sos,
ruid
os e
xces
ivos
, luc
es m
uy b
rilla
ntes
.
L Hi
tz e
gite
an e
z du
begi
etar
a be
gira
tzen
. No
mira
a lo
s ojo
s al h
abla
r.
M
Ez d
u se
inal
atze
n na
hi d
ituen
gau
zak
eska
tzek
o ed
o er
akus
teko
. No
seña
la p
ara
pedi
r alg
o qu
e qu
iere
, que
le ll
ama
la
aten
ción
o qu
e le
gus
ta.
N
Ez d
itu h
itzak
err
epik
atze
n ed
o ko
mun
ikat
zeko
asm
orik
ga
be e
rrep
ikat
zen
ditu
. No
repi
te p
alab
ras o
lo h
ace
sin in
tenc
ión
com
unica
tiva.
Ñ
Ez d
u es
aldi
rik e
gite
n.
No h
ace
frase
s.
O
Lort
utak
o ab
ilezi
ak g
aldu
egi
n di
tu.
Pier
de h
abili
dade
s que
hab
ía lo
grad
o.
KON
TUZ!
/¡A
TEN
CIÓ
N!
Es
kala
hon
etan
adi
eraz
i ditu
gun
ALER
TA-S
EIN
ALET
ATIK
bat
edo
bes
te su
mat
zen
badu
zu, e
saio
zu b
ereh
ala
ahol
kula
riari.
Si
ha
obse
rvad
o la
pre
senc
ia d
e al
guno
de
los S
IGN
OS
DE A
LERT
A co
nsid
erad
os e
n es
ta E
scal
a, c
omun
íque
lo a
la m
ayor
bre
veda
d po
sible
al C
ON
SULT
OR/
A.
IKAS
TETX
EA/
CENT
RO:
:
BEHA
TZAI
LEA:
OBS
ERVA
DOR
Be
hake
ta-d
ata/
Fech
a de
O
bser
vació
n:
100
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 1
GARA
PENA
REN
ARLO
AN: M
OTOR
RA E
TA FI
SIKO
A AR
EA D
E D
ESAR
ROLL
O: M
OTO
R Y
FÍSI
CO
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en d
u.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ír su
nom
bre
y/o
se so
bres
alta
co
n lo
s rui
dos
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jost
ailu
ak
dist
antz
ia e
goki
bat
era
eduk
itzen
ditu
, ez d
itu b
egia
k be
hart
zen
eta
ez d
a bu
rua
oker
tzen
beg
iratz
eko.
Ve
bie
n: m
antie
ne lo
s obj
etos
, cue
ntos
, jug
uete
s a
ciert
a di
stan
cia, n
o fr
unce
los o
jos n
i lad
ea la
cabe
za
al m
irar
3 Es
kaile
reta
n go
ra e
ta b
eher
a ha
nkak
txan
daka
tuz
ibilt
zen
da.
Sube
y b
aja
esca
lera
s alte
rnan
do lo
s pie
s.
4 At
zera
nah
iz au
rrer
a ib
iltze
n da
. An
da h
acia
atr
ás y
hac
ia a
dela
nte.
5 Ko
rrik
a do
anea
n no
ranz
koa
alda
dez
ake.
Es
capa
z de
cam
biar
de
dire
cció
n m
ient
ras c
orre
6 Sa
lto e
gite
n du
han
ka b
ieki
n ba
tera
. Sa
lta co
n lo
s dos
pie
s
7 He
ldu
bati
pilo
ta b
urut
ik g
ora
jaur
titze
n di
o.
Tira
la p
elot
a al
adu
lto p
or e
ncim
a de
la
cabe
za.
8 Ar
tazi
ak e
rabi
ltzen
ditu
. Ut
iliza
las t
ijera
s.
9 Zi
rkul
uak
eta
karr
atua
k ko
piat
zen
ditu
. Co
pia
círc
ulos
y c
uadr
ados
.
101
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 2
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TSO
NAL
A ET
A SO
ZIAL
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: P
ERSO
NAL
Y S
OCIA
L 10
G
auza
ber
riak
egite
ko in
tere
sa d
auka
. M
uest
ra in
teré
s en
real
izar c
osas
nue
vas.
11
Zer g
usta
tzen
zaio
n et
a ze
r ez z
aion
gus
tatz
en e
sate
n ba
daki
. Pu
ede
decir
lo q
ue le
gus
ta y
lo q
ue n
o.
12
Bere
ak ze
in b
este
en e
moz
ioak
ule
rtu
eta
adie
razt
en
ditu
. Co
mpr
ende
y e
xpre
sa d
ifere
ntes
em
ocio
nes p
ropi
as y
aj
enas
.
13
Jola
s sin
bolik
oeta
n ar
itzen
da
(med
ikua
k,
eros
keta
k…).
Real
iza ju
ego
simbó
lico
(méd
icos,
com
pras
…).
14
Tal
de jo
lase
tan
part
e ha
rtze
n du
. Ju
ega
en g
rupo
.
15
Txan
dak
erre
spet
atze
n di
tu e
ta a
raua
k ho
beto
on
artz
en d
itu.
Resp
eta
turn
os y
ace
pta
más
facil
men
te la
s nor
mas
.
16
Esko
lako
err
utin
etan
aut
onom
oa d
a (k
omun
aren
er
abile
ra, g
elak
o ja
rdue
rak…
). Es
aut
ónom
o/a
en la
s rut
inas
esc
olar
es (u
so d
el b
año,
ac
tivid
ades
del
aul
a,...
).
17
Esfin
terr
ak o
ndo
kont
rola
tzen
ditu
. Ti
ene
cont
rol d
e es
fínte
res.
102
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 3
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TZEP
ZIO
A-U
LER
MEN
A, E
TA A
RAZO
AK K
ON
PON
TZEA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: PER
CEPT
IVO-
COGN
ITIV
O Y
DE R
ESOL
UCIÓ
N D
E PR
OBLE
MAS
18
Hiru
edo
lau
gor
putz
-ata
l iru
dika
tzen
di
tuen
per
tson
en m
arra
zkia
k eg
iten
ditu
. Di
buja
una
figu
ra h
uman
a co
n tr
es o
cuat
ro
part
es d
el cu
erpo
.
19
Hizk
i lar
riak
kopi
atze
n ha
sita
dag
o.
Empi
eza
a co
piar
letr
as m
ayús
cula
s.
20
Oin
arriz
ko k
olor
e ba
tzuk
izen
datz
en d
itu.
Nom
bra
algu
nos c
olor
es b
ásico
s.
21
Ond
o ze
nbat
zen
du 5
edo
6 a
rte.
Cu
enta
corr
ecta
men
te h
asta
el 5
o e
l 6.
22
Sei e
do zo
rtzi
pie
zako
puz
zle
berr
iak
egin
di
tzak
e.
Pued
e co
mpl
etar
puz
les n
uevo
s de
seis
u oc
ho p
ieza
s.
23
"Ber
dina
" et
a "e
zber
dina
" ko
ntze
ptua
k ul
ertz
en
ditu
. En
tiend
e lo
s con
cept
os “i
gual
” y “d
ifere
nte”
.
24
Denb
orar
en k
ontz
eptu
a ul
ertz
en h
asita
dag
o.
Com
ienz
a a
ente
nder
el c
once
pto
de ti
empo
.
25
Hiru
eki
ntza
tako
agi
ndua
k be
tetz
en d
itu.
Es ca
paz d
e se
guir
inst
rucc
ione
s de
tres
acc
ione
s.
26
Kaus
azko
erla
zioa
k eg
iten
hasi
da:
bad
aki z
er
gert
atuk
o de
n be
ste
zerb
aite
n on
dorio
z.
Empi
eza
a m
anej
ar re
lacio
nes c
ausa
les:
pue
de d
ecir
qué
ocur
rirá
com
o co
nsec
uenc
ia d
e al
go.
103
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 4
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
HIZ
KU
NTZA
ETA
KO
MU
NIK
AZIO
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: L
ENGU
AJE
Y CO
MUN
ICAC
IÓN
27
Geh
iene
tan
uler
tzen
zaio
hitz
egi
tean
; eze
zagu
nek
ere
uler
tzen
dio
te.
Su le
ngua
je e
s hab
itual
men
te co
mpr
ensib
le, i
nclu
so
para
ext
raño
s.
28
Bere
izen
-abi
zena
k es
aten
ditu
. Di
ce su
nom
bre
y su
ape
llido
.
29
Geh
iene
tan
oina
rrizk
o ar
au g
ram
atik
alak
beh
ar
beza
la e
rabi
ltzen
ditu
. Ha
bitu
alm
ente
util
iza d
e fo
rma
adec
uada
regl
as
gram
atica
les b
ásica
s.
30
Gal
detz
en za
ione
an e
rant
zute
n du
. Co
ntes
ta cu
ando
se le
pre
gunt
a.
31
Bos
t edo
sei h
itzek
o es
aldi
ak o
satz
en d
itu.
Utili
za fr
ases
de
cinco
o se
is pa
labr
as.
32
Gal
dera
k eg
iten
ditu
. Ha
ce p
regu
ntas
.
33
Ikas
gela
ko o
hiko
jarr
aibi
deak
ond
o ul
ertz
en d
itu.
Com
pren
de la
inst
rucc
ione
s hab
itual
es d
el a
ula.
34
Gel
an la
ndut
ako
ipui
nak
kont
atze
ko, o
lerk
i lab
urra
k es
atek
o ed
o ab
este
ko g
ai d
a.
Es ca
paz d
e co
ntar
un
cuen
to, r
ecita
r un
pequ
eño
poem
a o
cant
ar u
na ca
nció
n, tr
abaj
ados
en
el a
ula.
104
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 5
GARA
PEN
GO
IZTI
ARRA
DE
SARR
OLLO
PRE
COZ
35
Kont
zent
razi
o un
e lu
zeak
ditu
eta
gus
tuko
ditu
en
lane
tan
oso
pert
sist
ente
a da
.
Tien
e la
rgos
per
íodo
s de
conc
entr
ació
n y
es p
ersis
tent
e en
las t
area
s que
le g
usta
n.
36
Perf
ekzi
onis
ta d
a at
al d
esbe
rdin
etan
: lan
ak
egite
rako
an e
do a
mai
tzer
akoa
n…
Se
mue
stra
per
fecc
ioni
sta
en u
no o
var
ios d
e es
tos
aspe
ctos
: rea
lizac
ión
de la
s tar
eas,
acab
ado
de tr
abaj
o …
37
Bere
adi
nari
lotu
tako
inte
resa
k ed
ota
kezk
ak e
z ditu
pa
rtek
atze
n et
a ba
karr
ik se
ntitu
dai
teke
.
No co
mpa
rte
las p
reoc
upac
ione
s o in
tere
ses p
ropi
os d
e su
eda
d co
n su
s igu
ales
, por
lo q
ue p
uede
aisl
arse
38
Bere
ingu
ruko
per
tson
ak (i
raka
slea
k, la
guna
k,
fam
iliak
…) a
dim
en h
andi
ko h
aurr
a be
zala
ikus
ten
dute
.
Es re
cono
cido
por l
as p
erso
nas q
ue le
rode
an
(pro
feso
rado
, igu
ales
, fam
ilia…
)com
o un
niñ
o/a
más
in
telig
ente
.
39
Bere
sent
imen
duen
kon
tzie
ntzi
a du
.
Tien
e co
ncie
ncia
de
sus s
entim
ient
os.
40
Ham
ar a
rtek
o ba
tuke
tak
eta
kenk
etet
ako
prob
lem
ak
buru
z egi
ten
ditu
.
Resu
elve
a n
ivel
men
tal p
robl
emas
de
sum
a y
rest
a co
n nú
mer
os h
asta
el 1
0.
105
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 6
41
Gel
an e
z era
bilit
ako
bide
ak e
rabi
ltzen
ditu
pro
blem
ak
ebaz
teko
(int
uizi
oa e
ta a
bar e
rabi
liz).
Ut
iliza
man
eras
de
reso
lver
pro
blem
as d
ifere
ntes
a la
s es
tabl
ecid
as y
no
trab
ajad
as e
n el
aul
a (p
or
intu
ición
…).
42
Gus
toko
ditu
en g
aiak
sako
ndu
egite
n di
tu, a
pren
diza
i de
sber
dina
k er
abili
z: z
enba
kiak
, let
rak,
aut
oen
mat
rikul
ak, l
ogot
ipoa
k, u
nibe
rtso
a, d
inos
aurio
ak…
Prof
undi
za e
n lo
s tem
as q
ue le
gus
tan
aplic
ando
di
fere
ntes
apr
endi
zaje
s: n
úmer
os, l
etra
s, m
atríc
ulas
de
coch
es, l
ogot
ipos
, uni
vers
o, d
inos
aurio
s…
43
Obj
ektu
mek
anik
oak
egin
eta
des
egin
dez
ake.
Pu
ede
mon
tar o
des
mon
tar o
bjet
os m
ecán
icos.
44
30 p
ieze
tako
bai
no g
ehia
goko
puz
zle b
erria
k ed
o ez
ezag
unak
egi
teko
gai
da.
Es
capa
z de
real
izar p
uzle
s nue
vos o
des
cono
cidos
de
más
de
30 p
ieza
s.
45
Hiru
agi
ndu
bain
o ge
hiag
o be
tetz
en d
itu.
Sigu
e in
stru
ccio
nes d
e m
ás d
e 3
accio
nes.
46
Bere
eko
izpen
etan
irud
imen
a et
a so
rmen
a ik
uste
n da
.
Se o
bser
va im
agin
ació
n y
crea
tivid
ad e
n su
s pr
oduc
cione
s.
106
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 7
ALER
TA-S
EIN
ALEA
K
SE
ÑAL
ES D
E AL
ERTA
(A
lerta
-sein
aleak
ez di
ra be
tetz
en. Jo
kaer
a edo
jarr
era b
aten
abse
ntzia
edo p
rese
ntzia
balio
este
ko er
abil d
aitez
ke)
(Las
seña
les d
e al
erta
no
se cu
mpl
imen
tan.
Se
pued
en u
tiliz
ar p
ara
val
orar
la re
leva
ncia
de
la a
usen
cia
o pr
esen
cia
de u
na d
eter
min
ada
cond
ucta
o
com
port
amie
nto)
A As
kota
n er
ortz
en d
a, o
so ib
ilera
bal
darr
a da
uka.
Se
cae
muc
ho, t
iene
una
mar
cha
muy
ines
tabl
e.
B Ez
in d
u to
kian
salto
egi
n.
No p
uede
salta
r en
el m
ismo
sitio
.
C Ez
ditu
ohi
ko tr
esna
k m
odu
funt
zion
alea
n er
abilt
zen
(koi
lara
, sar
desk
a, o
rraz
ia...
).
No u
tiliza
obj
etos
hab
itual
es d
e m
aner
a fu
ncio
nal (
cuch
ara,
te
nedo
r, ce
pillo
del
pel
o…).
D
Egon
ezin
han
dieg
ia d
auka
. M
uest
ra e
xces
iva
inqu
ietu
d m
otriz
.
E Ez
du
best
e um
eeki
ko in
tere
sik
adie
razt
en.
Igno
ra a
otr
os n
iños
/niñ
as.
F Se
gitu
an g
altz
en d
u ko
ntro
la h
aser
re e
do a
sald
atut
a da
goen
ean.
Pi
erde
rápi
dam
ente
el c
ontr
ol cu
ando
se e
ncue
ntra
en
fada
do o
exc
itado
.
G Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fu
ntzi
onal
itate
rik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo co
n al
guno
s ob
jeto
s y si
n ca
ráct
er fu
ncio
nal.
H
Neu
rriz
kan
poko
ard
urak
edo
inte
res o
so m
urriz
tuak
az
altz
en d
itu.
Mue
stra
una
pre
ocup
ació
n ab
sorb
ente
o u
n pa
trón
de
inte
rese
s muy
lim
itado
.
I Ez
du
arro
pa ja
ntzi
-era
ntzi
edo
kom
una
erab
ili n
ahi.
No
qui
ere
vest
irse,
des
nuda
rse
o us
ar e
l bañ
o.
J Ap
atik
o et
a tr
iste
aza
ltzen
da.
Se
mue
stra
apá
tico
y tr
iste
107
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 4
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 8
K
Ba
rner
akoi
egia
eta
pas
iboe
gia
da.
Se m
uest
ra d
emas
iado
retr
aído
y p
asiv
o.
L Ez
du
agin
durik
bet
etze
n.
No si
gue
inst
rucc
ione
s.
M
Ez d
a ga
i lau
kub
o ba
ino
gehi
ago
pila
tzek
o.
No lo
gra
apila
r cua
tro
ó m
ás cu
bos.
N
Ez d
u zi
rrim
arra
rik e
gite
n.
No h
ace
gara
bato
s.
Ñ
Fam
iliak
oak
ez d
irene
i ez d
ie e
rant
zute
n.
No re
spon
de a
per
sona
s aje
nas a
la fa
mili
a.
O
Hitz
egi
ten
duen
ean
ez za
io u
lert
zen.
No
se le
ent
iend
e cu
ando
hab
la.
P Ez
du
hiru
hitz
bai
no g
ehia
goko
esa
ldiri
k eg
iten.
No
usa
fras
es d
e m
ás d
e tr
es p
alab
ras.
Q
Ez d
itu "
ni"
eta
"zu"
era
biltz
en.
No u
sa e
l “yo
” y e
l “tú
”.
R Lo
rtut
ako
abile
ziak
gal
du e
gin
ditu
. Pi
erde
hab
ilida
des q
ue h
abía
logr
ado.
KO
NTU
Z! /
¡ATE
NCI
ÓN
! Es
kala
hon
etan
adi
eraz
i ditu
gun
ALER
TA-S
EIN
ALET
ATIK
bat
edo
bes
te su
mat
zen
badu
zu, e
saio
zu b
ereh
ala
ahol
kula
riari.
Si
ha
obse
rvad
o la
pre
senc
ia d
e al
guno
de
los S
IGN
OS
DE A
LERT
A co
nsid
erad
os e
n es
ta E
scal
a, c
omun
íque
lo a
la m
ayor
bre
veda
d po
sible
al C
ON
SULT
OR/
A.
IKAS
TETX
EA/
CENT
RO:
:
BEHA
TZAI
LEA:
OBS
ERVA
DOR
Be
hake
ta-d
ata/
Fech
a de
O
bser
vació
n:
108
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 1
GARA
PEN
AREN
ARL
OAN
: MO
TORR
A ET
A FI
SIK
OA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: MOT
OR Y
FÍS
ICO
1 O
ndo
entz
uten
du:
bur
ua b
iratz
en d
u be
re iz
ena
entz
unda
koan
, eta
zara
tak
azto
ratz
en d
u.
Oye
bie
n: se
vue
lve
al o
ír su
nom
bre
y/o
se
sobr
esal
ta c
on lo
s rui
dos.
2 O
ndo
ikus
ten
du: o
bjek
tu, i
puin
eta
jost
ailu
ak
dist
antz
ia e
goki
bat
era
eduk
itzen
ditu
, ez d
itu
begi
ak b
ehar
tzen
eta
ez d
a bu
rua
oker
tzen
be
gira
tzek
o.
Ve b
ien:
man
tiene
los o
bjet
os, c
uent
os, j
ugue
tes a
cie
rta
dist
ancia
, no
frun
ce lo
s ojo
s ni l
adea
la ca
beza
al
mira
r.
3 Ha
nka
mot
zean
ibilt
zen
da.
Salta
a la
pat
a co
ja.
4 Tr
iang
elua
k et
a be
stel
ako
irudi
geo
met
rikoa
k ko
piat
zen
ditu
. Co
pia
triá
ngul
os y
otr
as fi
gura
s geo
mét
ricas
.
109
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 2
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TSO
NAL
A ET
A SO
ZIAL
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: P
ERSO
NAL
Y S
OCIA
L
5 G
ehie
neta
n er
real
itate
a et
a fa
ntas
ia b
erei
zten
ditu
. Ha
bitu
alm
ente
dist
ingu
e la
real
idad
de
la fa
ntas
ía
6 La
gun-
min
ak d
itu e
ta za
indu
egi
ten
ditu
. Ti
ene
amig
os/a
s pre
dile
ctos
/as y
cuid
a su
am
istad
.
7 Be
stee
n be
har e
ta se
ntim
endu
ekik
o en
patia
ad
iera
zten
has
ten
da.
Com
ienz
a a
dem
ostr
ar e
mpa
tía p
or lo
s sen
timie
ntos
y
nece
sidad
es d
e lo
s otr
os.
8 G
auza
k m
odo
auto
nom
oan
egin
nah
i ditu
. Q
uier
e ha
cer l
as co
sas d
e m
aner
a au
tóno
ma
9 Be
ste
umee
kin
elka
rlane
an a
ritze
n da
. Co
labo
ra co
n ot
ros n
iños
/as.
10
Arau
ak u
lert
u et
a ge
hien
etan
err
espe
tatz
en d
itu.
Entie
nde
y ha
bitu
alm
ente
resp
eta
las n
orm
as
11
Inor
en la
gunt
zarik
gab
e ja
nzte
n et
a er
anzt
en d
a.
Se v
iste
y de
svist
e sin
ayu
da.
12
Baka
rrik
mol
datz
en d
a ko
mun
ean.
Ut
iliza
el b
año
solo
/a.
110
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 3
GARA
PEN
AREN
ARL
OA:
PER
TZEP
ZIO
A-U
LER
MEN
A, E
TA A
RAZO
AK K
ON
PON
TZEA
AR
EA D
E DE
SARR
OLLO
: PER
CEPT
IVO-
COGN
ITIV
O Y
DE R
ESOL
UCIÓ
N D
E PR
OBLE
MAS
13
Sei g
orpu
tz-a
tal e
do g
ehia
go d
ituzt
en
giza
irud
iak
mar
razt
en d
itu.
Dibu
ja u
na fi
gura
hum
ana
con
seis
o m
ás
part
es d
el cu
erpo
.
14
Hizk
i nah
iz ze
nbak
iak
idaz
ten
ditu
. Es
crib
e le
tras
y n
úmer
os.
15
Egun
erok
o bi
zim
oduk
o ko
ntze
ptua
k e
rabi
ltzen
ditu
(d
irua,
jana
ria, e
rosk
etak
...).
Man
eja
conc
epto
s de
la v
ida
diar
ia (d
iner
o, co
mid
a,
com
pras
…).
16
Ham
ar o
bjek
tu b
aino
geh
iago
kon
tatz
en d
itu.
Cuen
ta d
iez o
más
obj
etos
17
Ham
ar p
ieza
edo
geh
iago
ko p
uzzl
e be
rria
k os
atu
ditz
ake.
Pu
ede
com
plet
ar p
uzle
s nue
vos d
e di
ez
piez
as o
más
.
18
Kaus
azko
erla
zioa
k eg
iten
ditu
: bad
aki z
er g
erta
tuko
de
n ze
rbai
ten
ondo
rioz.
M
anej
a re
lacio
nes c
ausa
les:
pue
de d
ecir
qué
ocur
rirá
a co
nsec
uenc
ia d
e al
go.
19
Denb
orar
en k
ontz
eptu
a ge
ro e
ta h
obet
o ul
ertz
en d
u (a
tzo,
gau
r, bi
har,
arra
tsal
dea,
gau
a...)
. Ti
ene
una
mej
or co
mpr
ensió
n de
l con
cept
o tie
mpo
(a
yer,
hoy,
mañ
ana,
tard
e, n
oche
...).
111
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 4
20
Hi
ru e
kint
zata
ko e
do g
ehia
goko
agi
ndua
k be
tetz
en
ditu
. Si
gue
inst
rucc
ione
s par
a re
aliza
r tre
s o m
ás a
ccio
nes.
GAR
APEN
AREN
ARL
OA:
HIZ
KU
NTZA
ETA
KO
MU
NIK
AZIO
A
AREA
DE
DESA
RROL
LO: L
ENGU
AJE
Y CO
MUN
ICAC
IÓN
21
Argi
hitz
egi
ten
du.
Habl
a co
n cla
ridad
.
22
Bere
izen
-abi
zena
k et
a no
n bi
zi d
en e
sate
n du
. Di
ce su
nom
bre,
ape
llido
s y d
ónde
viv
e.
23
Ger
oald
ia.e
rabi
ltzen
du
. Ut
iliza
el t
iem
po fu
turo
.
24
Gal
dera
k eg
iten
ditu
nor
k, n
ola,
noi
z eta
hal
akoa
k er
abili
z.
Utili
za q
uién
, cóm
o, cu
ándo
… a
l hac
er p
regu
ntas
.
25
Sei
hitz
bai
no g
ehia
goko
esa
ldia
k er
abilt
zen
ditu
. Ut
iliza
fras
es d
e m
ás d
e se
is pa
labr
as.
26
Ipui
nak
eta
isto
rioak
kon
tatz
en d
itu m
enpe
ko
esal
diak
era
biliz
. Cu
enta
un
cuen
to o
una
hist
oria
util
izand
o fra
ses
subo
rdin
adas
.
112
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 5
GARA
PEN
GO
IZTI
ARRA
DE
SARR
OLLO
PRE
COZ
(Bet
e bain
o leh
en be
girat
u arg
ibid
eak)
(A
ntes
de
cum
plim
enta
r mire
las i
nstr
ucci
ones
)
27
Lide
rgoa
joko
etan
.
Lide
razg
o en
los j
uego
s.
28
Kons
tant
ea e
ta sa
iatu
a da
ber
e in
tere
seko
gai
etan
, bu
katu
art
e.
Es
cons
tant
e y
pers
isten
te e
n la
s tar
eas q
ue le
in
tere
san,
has
ta q
ue la
s ter
min
a.
29
Arlo
sozi
alen
ingu
ruko
kez
kak
adie
razt
en d
itu:
pobr
ezia
, ing
urug
iroa.
Se p
reoc
upa
por t
emas
socia
les:
la p
obre
za, e
l med
io
ambi
ente
…
30
Haur
gaz
teag
oeki
n ed
o na
gusi
agoe
kin
harr
eman
ho
beag
oak
izate
n di
tu.
Se
rela
ciona
mej
or co
n ni
ños/
as m
ás jó
vene
s o m
ás
may
ores
31
Etik
a et
a ju
stizi
aren
sent
sua
oso
gar
atua
du.
Ti
ene
un e
leva
do se
ntid
o de
la é
tica
y de
la ju
stici
a
32
Zuze
neko
aza
lpen
gab
e ez
agut
zak
bere
gana
tzen
di
tu.
Adqu
iere
alg
unos
cono
cimie
ntos
sin
expl
icació
n di
rect
a.
33
Ezoh
izko
oroi
men
a du
.
Ti
ene
una
mem
oria
y re
tent
iva
inus
uale
s
34
Gau
zen
arte
ko h
arre
man
ak e
rraz
bila
tzen
ditu
, tr
ansf
eren
tzia
k eg
inez
.
Ha
ce tr
ansf
eren
cias o
enc
uent
ra co
n fa
cilid
ad
rela
cione
s ent
re la
s cos
as.
113
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 6
35
Er
ronk
a et
a as
mak
izuna
k os
o gu
stuk
oak
ditu
.
Le g
usta
n lo
s ret
os y
se in
tere
sa p
or lo
s inv
ento
s.
36
Ord
utan
den
bora
neu
rtze
n ik
aste
n du
.
Apre
nde
a co
ntar
el t
iem
po e
n ho
ras.
37
Hiru
agi
ndu
bain
o ge
hiag
o al
dera
ntzi
z bet
etze
n di
tu.
Sigu
e in
stru
ccio
nes d
e m
ás d
e 3
acci
ones
en
orde
n in
vers
o.
38
Gal
dera
orig
inal
ak, s
akon
ak e
ta a
bstr
aktu
ak e
gite
n di
tu.
Re
aliza
pre
gunt
as in
usua
les p
or su
orig
inal
idad
, pr
ofun
dida
d, a
bstr
acció
n.
ALER
TA-S
EIN
ALEA
K
SEÑ
ALES
DE
ALER
TA
(Aler
ta-se
inale
ak ez
dira
bete
tzen
. Joka
era e
do ja
rrer
a bat
en ab
sent
zia ed
o pre
sent
zia ba
lioes
teko
erab
il dait
ezke
) (L
as se
ñale
s de
aler
ta n
o se
cum
plim
enta
n. S
e pu
eden
util
izar
par
a v
alor
ar la
rele
vanc
ia d
e la
aus
enci
a o
pres
enci
a de
una
det
erm
inad
a co
nduc
ta o
co
mpo
rtam
ient
o)
A Sa
rrita
n er
ortz
en d
a, ib
ilera
bal
darr
a da
uka.
Se ca
e m
ucho
, tie
ne u
na m
arch
a m
uy in
esta
ble.
B Ez
ditu
ohi
ko tr
esna
k m
odu
funt
zion
alea
n er
abilt
zen
(koi
lara
, sar
desk
a, o
rraz
ia...
). No
util
iza o
bjet
os h
abitu
ales
de
man
era
func
iona
l (cu
char
a,
tene
dor,
cepi
llo d
el p
elo…
).
C Ko
rrik
a, sa
lto e
do m
ugim
endu
geh
iegi
egi
ten
du.
Corr
e, sa
lta, s
e m
ueve
en
exce
so.
D
Ez d
a ga
i arr
opak
era
nzte
ko.
No e
s cap
az d
e qu
itars
e la
ropa
.
E Be
ste
umee
kin
jola
stek
o in
ongo
inte
resi
k ez
dau
ka.
No m
uest
ra in
teré
s en
juga
r con
otr
os n
iños
y n
iñas
.
114
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 7
F Jo
las e
ster
eotip
atua
k ze
in e
rrep
ikak
orra
k eg
iten
ditu
, fu
ntzi
onal
itate
rik g
abe
eta
obje
ktu
batz
ueki
n ba
karr
ik.
Real
iza ju
ego
este
reot
ipad
o y
repe
titiv
o, so
lo c
on a
lgun
os
obje
tos y
sin
cará
cter
func
iona
l.
G N
eurr
iz k
anpo
ko a
rdur
ak e
do in
tere
s oso
mur
riztu
ak
azal
tzen
ditu
. M
uest
ra u
na p
reoc
upac
ión
abso
rben
te o
un
patr
ón d
e in
tere
ses m
uy li
mita
do.
H
Kost
a eg
iten
zaio
bak
arrik
jate
a, lo
egi
tea
edo
kom
una
erab
iltze
a er
a au
tono
moa
. Ti
ene
prob
lem
as p
ara
com
er, d
orm
ir o
usar
el b
año
de
man
era
autó
nom
a.
I Ap
atik
o et
a tr
iste
aza
ltzen
da.
Se
mue
stra
apá
tico
y tr
iste
J Ez
du
emoz
iorik
adi
eraz
ten,
edo
em
ozio
ezb
erdi
n gu
txi
adie
razt
en d
u.
No e
xpre
sa e
moc
ione
s o lo
hac
e de
man
era
poco
var
iada
.
K
Barn
erak
oieg
ia e
ta p
asib
oegi
a da
. Se
mue
stra
dem
asia
do re
traí
do y
pas
ivo.
L M
utur
reko
joka
bide
ak d
itu (g
ehie
gizk
o be
ldur
ra, t
ristu
ra,
lots
a ed
o er
asoa
k).
Mue
stra
cond
ucta
s ext
rem
as (d
emas
iado
mie
do, t
riste
za,
timid
ez o
agr
esió
n).
M
Erre
alita
tea
eta
fant
asia
ez d
itu b
erei
zten
. No
dist
ingu
e en
tre
real
idad
y fa
ntas
ía.
N
Kont
rola
gal
tzen
du,
oih
u eg
iten
du, a
urre
egi
ten
du.
Pier
de e
l con
trol
, chi
lla, s
e m
uest
ra d
esaf
iant
e.
Ñ
Ez d
u ag
indu
rik b
etet
zen
No si
gue
inst
rucc
ione
s
115
HAU
RREN
GAR
APEN
A BE
HATZ
EKO
ESK
ALA
ES
CALA
DE
OBS
ERVA
CIÓ
N DE
L DES
ARRO
LLO
INFA
NTIL
: 5
Urt
e/Añ
os
ARLO
AK /
ÁREA
S
IKAS
LEAK
/
ALUM
NOS/
AS
Arre
ta G
oizt
iarre
ko T
aldea
Pá
gina 8
O
Er
raz d
istr
aitz
en d
a, e
ta za
ila e
gite
n za
io ze
rbai
teta
n 5
min
utu
bain
o ge
hiag
o ar
itzea
. Se
dist
rae
con
facil
idad
, tie
ne d
ificu
ltade
s par
a co
ncen
trar
se
en u
na ta
rea
más
de
5 m
inut
os.
P Ez
da
gai 6
kub
o ba
ino
gehi
ago
pila
tzek
o.
No a
pila
6 o
más
cubo
s.
Q
Ez d
itu b
ere
izen-
abiz
enak
eta
adi
na e
sate
n.
No d
ice su
nom
bre,
ape
llido
y e
dad.
R Ez
du
bere
gau
zeta
z edo
egi
ten
duen
az h
itz e
gite
n.
No h
abla
de
sus c
osas
o d
e lo
que
hac
e.
S Ez
du
"ni"
edo
"zu
" er
abilt
zen.
No
usa
el “
yo” y
el “
tú”.
T Lo
rtut
ako
abile
ziak
gal
du e
gin
ditu
. Pi
erde
hab
ilida
des q
ue h
abía
logr
ado.
KON
TUZ!
/¡A
TEN
CIÓ
N!
Es
kala
hon
etan
adi
eraz
i ditu
gun
ALER
TA-S
EIN
ALET
ATIK
bat
edo
bes
te su
mat
zen
badu
zu, e
saio
zu b
ereh
ala
ahol
kula
riari.
Si
ha
obse
rvad
o la
pre
senc
ia d
e al
guno
de
los S
IGN
OS
DE A
LERT
A co
nsid
erad
os e
n es
ta E
scal
a, c
omun
íque
lo a
la m
ayor
bre
veda
d po
sible
al C
ON
SULT
OR/
A.
IKAS
TETX
EA/
CENT
RO:
:
BEHA
TZAI
LEA:
OBS
ERVA
DOR
Be
hake
ta-d
ata/
Fech
a de
O
bser
vació
n: