T.C. KÜLTÜR BAKANLIÖI YAYINLARI I 2459

Yayımlar Dairesi Başkanlığı Sanat Eserleri Dizisi / 289

TÜRK SÜSLEME SANATLARINDA STİLİZE ÇİÇEKLER

•

HATAI

Cahide KESKİNER

© T.C. KÜLTÜR BAKANLIGI, ANKARA-2002 ISBN 975-17-2362-0 Kapak Düzerıi / Uğur ŞAHİN

Keskiner, Cahide Türk süsleme sanatlarında stilize çiçekler

Hatai / Cahide Keskiner. - 2. bs. - Ankara : Kültür Bakanlığı, 2002.

IX, 130 s. : rnk. res. ; 28 cm. - (Kültür Bakanlığı yayınları ; 2459. Yayımlar Dairesi Başkanlığı sanat eserleri dizisi ; 289)

ISBN 975-17-2362-0 I. k.a. II. Hatai. Ill. Seriler: .

745.09561

www.kultur.gov.tr e-mail: yayimlar@kutuphanelergm.gov.tr

Birinci Baskı, 2.000, 3.000 Adet İkinci Baskı, 5.000 Adet

NEYİR MATBAACILIK - 2002 -ANKARA Tel: 395 53 00 Faks: 230 80 49

SUNUŞ

Bir milletin geçmişini geleceğe bağlayan en önemli köprülerden biri de sanattır.

Yüzyıllar boyu Türk topluluklarında görülen sanat anlayışı ve bu anlayış içinde_ meydana getirilen sayısız eserler milletimizin muhteşem bir kültür hazinesine sahip olmasını sağlamıştır.

Geleneksel sanatlar da bir toplumun kendine özgü kültür mirasının en önemli göstergelerinden biridir.

Günümüz Türk süslemesini gelenekli bir yapıya kavuş�urarak gelecek nesille�e ulaştırmak için yapılan bu gayretleri takdirle karşılıyorum. Bu nedenle Sayın Cahide Keskiner'i tebrik eder çalışmalarında başarılar dilerim.

� 1

M. İstemihan TALAY

KÜLTÜR BAKANI ·

v

İÇİNDEKİLER

1 - BU KİTAP HAKKINDA.................................................................................... lX

2 - TÜRK SÜSLEME MOTİFLERİMİZİN TARİHİ AKIŞINA KISA BİR BAKIŞ .. . .. . .. ... 1

3 - TÜRK SÜSLEME MOTİFLERİMİZİN BAŞLICALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

4 - HAT Aİ "ÇİZİM VE ÖZELLİKLERf' ................................................................... · 5·

5 - STİL İZE ÇİÇEKLERDE BAŞLICA ÇİZİM KURALLARINDAN ÖRNEKLER.......... 7

6 - ŞEMSE FORMU İÇİNDEKİ DÜZENLEMELERDE GÖRÜLEN ÖZELLİKLER . . . . . 26

7 - NEGATİF MOTİ�LER ...................................... :.............................................. 30

8 - KOMPOZİSYONDA ULAMA TARZI .................... :............................................. 34

.9 - YÖNLÜ HATAİLER ............................................................................. :.............. 43

10 - MERKEZSEL HATAİLER (PENÇLER) ···························:········· ......................... 66

1 1 - YAPRAK MOTİFLERİ..................................................................................... 76

12 - YENİ BAŞLAYANLAR İÇİN ÇİZİME ALIŞTIRMALAR........................................ 9 1

13 - TÜRK SÜSLEMESİNDE KULLANILAN BAZI TANIMLAR ............... .................. 104

14 - KAYNAKÇA ........................... ............................... :........................................ 107

15 - R�NKLİ SAYFALAR·········································:············································· 109

VII

BU KİTAP HAKKINDA

Bir milletin kuvvet ve etkinliği kendi öz varlığını teşkil eden sanat ve kültürüne sahip çıkması, onu koruyup geliştirmesi oranında güç kazanır.

Yıllardır eğitim programlarımız içinde büyük bir ihmalle gözardı edilen Türk kültür ve sanatının eğitici ve öğretici yayınlarının yok denilecek kadar az olması, bugün ne yazık ki genç kuşakları kendi öz sanatlarına yabancı kılmıştır.

Kültür varlıkları toplumların uygarlık seviyesinin göstergeleridir. Bizlerin gençliğe verebileceği en önemli şeylerin başında onlara kendi kültür ve sanatlarını tanıtmak gelir. Ancak bu sayede devletine bağlı, kültür miraslarına sahip çıkan ve bu birikimini çağın zevk ve görüşüne paralel bir yorumlama ile geleceğe ulaştırabilecek genç nesillere sahip olabiliriz.

Bu san'atı yaşatıp geliştirmenin en önemli faktörlerinin başında şüphesiz eğitim yer alır. Bu nedenle öğretici ve aydınlatıcı olarak yapılmış olan metod kitapları, bu sanata ilgi duyan, öğrenmek isteyen herkese büyük kolaylık sağlayacaktır.

Yalnız stilize çiçeklerin ayrıntıları ile çizim ve kompozisyon kurallarını gösteren bu kitabımızın, Türk süsleme sanatlarına yeni başlayan gençlerimiz için faydalı olacağı kanısındayız.

Bu eserin basılmasında gösterdikleri büyük ilgi ve yardımları için başta çok Sayın Kültür Bakanımız İstemihan Talay'a sonsuz saygılarımı sunarım. Kültür Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanı Sayın İbrahim Beğendi'ye, Kültür Bakanlığı Yayımlar Dairesi Başkanı Sayın Ali Osman Güzel'e ve Kültür Bakanlığı Eğitim Dairesi Şube Müdürü Sayın Tufan Sara'ya teşekkürü borç bilirim.

CAHİDE KESKİNER

IX

TÜRK SÜSLEME MOTİFLERİMİZİN TARİHİ AKIŞINA KISA BİR BAKIŞ

Asırlarboyu gelenek ve göreneklerimizin olduğu kadar din ve inançları.mızın etkisi altında gelişip, üsluplanan süsleme sanatlarımız son derece zengin ve estetik bir yapıya sahiptir.

Süsleme sanatlarında desenin en önemli unsuru motiflerdir. Türk süsleme sanatlarında görülen motif bolluk ve özelliğini, Türk sanatkarının İslami düşüncenin etkisi altında kısıtlanarak, resim ve heykel alanında gösteremediği hünerini, tamamen bezeme sanatlarmda yoğunlaştırması sonucu, büyük ve çok güçlü üsluplar meydana getirmelerine bağlayabiliriz.

Süsleme sanatlarında görülen motiflerden birçoğunun ilk örneklerini 8. ve 9. y.y. Uygur Türkleri tarafından yapllmış çeşitli sanat eserlerinde görürüz. Bunların arasında Hatai ismi verilen Uzak Doğu kökenli stilize çiçekler ve üsluplaşmış kuş kanat ve gövdelerinden uyarlanan Rumi'ler baştadır.1

10. ve 13. y.y.lar arasında Selçuklular'da Geçme, Münhani, Geometrik Desenler yanında Hatai ve Rumi'ler de bolca kullanılmış, bunlara Fatih ve 2. Bayezıd döneminde Çin Bulutu ile güç ve bereket sembolü olarak Çintamani'ler ilave edilmişt�r. 2

16. y.y. her alanda olduğu gibi süsleme sanatlarımızında en parlak dönemidir. Kanuni Sultan Süleyman'ın salt_anatına rastlayan bu yıllarda motiflerimizde büyük bir zenginlik görülür. Bunun başlıca nedeni bu dönemde ortaya çıkan iki büyük bezeme üslubudur. Bu tarzın biri Şah Kulu tarafından İstanbul Sarayı'na getirilen Saz Yolu'dur. Çiçek ve yapraklar oldukça iri boylarda çizilmektedir. Özellikle yapraklar değişik bir yorumlamayla kırılarak birbirlerinin içinden geçer ve ana omurgasını kalın hatlar halinde vurgulayarak geniş yaylar çizer. Bu dönemde ele alınan. Hatai'ler ise çok katlı ve detaylıdırlar. Çiçek yapraklarının kenarları dendanlanmıştır. 3

Aynı dönemin diğer büyük bezeme üsllıbu ise, tamamen Türk karakterinde olup başka tesirlerde kalmadan meydana gelen Müzehhib Kara Memi'nin yarattığı natüralist tarzdır. Hatai ve Rumi gibi klasik motiflerin yanına gül, nergis, karanfil, çiçek açmış bahar· ağaçları ilave edilmiş tir.

1 ÖZCAN Yılmaz, Türk Kitap Kaplarında Şemse Motifi 2 ÇAÔMAN Dr. Filiz, Anadolu Medeniyetleri. Cilt 3. Osmanlı Sanatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara

1990. 3 ÇAÔMAN Dr. Filiz, Anadolu Medeniyetleri. Cilt 3. Osmanlı Sanatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara

1990.

1

17. y.y. sonlarında Osmanlı bezeme sanatında Batı'nın etkisi görülmeye başlar. 18. y.y. da bu etkinin giderek artması Türk Rokokosu adı verilen bir üslubun çıkmasına neden olmuştur. Bu dönemde çiçekler Şuküfeler adı altında tabiata çok yakın bir tarzda boyanmaya başlanmıştır.

19. y.y. sonlarına doğru Rumi motiflerininde kullanıldığı, ancak pek başarılı olunmadığı Neo-Klasik bir akımla Osmanlı süsleme sanatının bir duraklama dönemine girdiği görülmektedir. 4

4 ÇAGMAN Dr. Filiz, Anadolu Medeniyetleri Cilt 3, Osmanlı Sanatı.

2

TÜRK SÜSLEME MOTİFLERİMİZİN BAŞLICALARI

RUMİ'LER

Orta Asya'dan gelen ve Anadolu Selçukluları tarafından geliştirilen bu motif genellikle kuş beden ve kanatlarından stilize edilerek üsluplaştırılmıştır.

Rumi motifinin günümüze gelen en erken örneği, Uygur Türkleri'ne ait 9. 10.y.y. da yapılmış olan Bezeklik Fresklerindeki bir deniz ejderinin kanatlarında görürüz (Berlin Staatliche Museem). 1

Eskiden Anadolu'ya diyarı Rum denilirdi. Buraya yerleşen Selçuklu Türkleri'nin bu motifi bolca kullanmaları nedeniyle de bu adı almıştır. Ayrıca bunlara Selçuki de denilmektedir. 2

XIV. y.y. 'a kadar rumi üslllbunda yapılmış eserlerin çoğunda hayvan şekillerini tanımak mümkünken, daha sonraki dönemlerde aşırı derecede stilize edilerek tamamen dekoratif bir tarz almıştır.

Rumi'lerin, sade, piçide, hurde, sencide, kanatlı, dilimli gibi pek çok çeşitleri vardır.

Desendeki işlevine göre de, tepelik, orta bağ ve ayırma rumi gibi isimler alırlar.

XV. y.y. da kısa ve düz hatlar üzerinde de görülen rumi motifleri genellikle kavisli ve helezoni çizgiler üzerinde yerleştirilir.

Her türlü süsleme alanında yüzyıllar boyu sevilerek kullanılan klasik motiflerimizdendir.

HATAİ'LER (HATAYİ)

Çin ve Orta Asya etkisinde, çoğu kez kökenleri belli olmayacak derecede stilize edilmiş çiçek motifleridir.

Bunların üstten görülenlerine penç adı verildiği gibi merkezsel hatailer de denilmektedir.

1 KESKİNER Cahide, Türk Süsleme Sanatlarımızda Rumi, Antika D., s. 34. 2 ÔZCAN Yılmaz, Türk Kitap Sanatında Şemse Motifi. Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara 1990.

3

Hatai motifi çoğu kez simetrik bir tarzda çizilir. Ancak bazen bunların orta kısımla

rına simetriyi bozacak şekilde yaprak veya kıvrımlarda konulur.

Diğer motiflerin eşliğinde olduğu gibi yalnız başlarına da kullanılmışlardır. Dönemlerine göre farklı bünye özellikleri vardır. Anadolu Selçukluları'nda oldukça sade olan bu motif XV. ve XV. y.y.larda çok süslü ve zengin bir görünüm alır. Diğer süsleme motiflerimizde olduğu gibi genellikle kendi hatlarında devam ederek diğer motiflere karışmazlar. ·

BULUT'LAR

Uzak Doğu kökenli olduğu İçin bu motife Çin bulutu da denir. İstanbul Sarayı'na XV. y.y. 'da takriben 2. Bayezıd döneminde girdiği ve klasik süsleme motiflerimiz arasında yer aldığı görülür. 1

MÜNHANİ'LER

Özellikle Selçuklu dönemi el yazması kitap süslemelerinde görülen bir motiftir. İlk örneğini Rumi motifi ile birlikte aynı eserde görürüz. 1

Anadolu Selçukluları'nda bolca kullanılmaları ve kavisli hatları nedeniyle Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver bu üsluba Selçuklu Münhanileri .adını vermiştir. 2

XV. y.y. 'dan sonra kullanılmaları oldukça azalır. Bu dönemden sonra ancak durak veya hizip güllerinde gördüğümüz bu motif, Orta Asya üslubu kademeli bir boyama tarzına sahiptir.

YARI STİLİZE ÇİÇEK MOTİFLERİ

XVI. y.y. ilk yarısından başlayarak Osmanlı süsleme sanatlarının sonuna kadar kullanılan bezeme motiflerimizdendir. Bazı hallerde yarı stilize olarak da çizilseler de kökenleri· daima belli olacak tarzdadır.

Özellikle XVI. y.y. ortalarında Kara Memi ekolünün başlamasıyla süsleme alanlarında kendini göstermiş, klasik Türk süslemesinin ana temasını oluşturmuştur. Bu üslubun ana örgeleri başta lfile olmak üzere, karanfil, gül, nergis, sümbül, çiçek açmış bahar ağaçları ve servilerdir.

NATÜRALİST ÇİÇEKLER

Bu süsleme üslubuna 'Şuküfeler'de denilir. XVIII. y.y. 'dan itibaren Batı sanatının tesiri altında gelişmiş bir tarzdır. Tamamen natürmort anlayışı ile çizilip, boyanırlar. Tek olarak çizildiği kadar, puketler halind� ve vazolar içinde de bolca uygulandığı görülmektedir. Bu üslupta tabiatta bulunan hemen, hemen her tür çiçek kullanılmıştır.

4

1 ÇAÖMAN Dr. Filiz. Anadolu Medeniyetleri, C. 3. İstanbul 1983. 1 KESKİNER Cahide. Türk Süsleme Sanatlarında: Desen ve Motif. İstanbul 1978 Tercüman Yayınları. 2 Aynı Eser.

.

GEÇME'LER

Özellikle Anadolu Selçukluları tarafından her sahada bolca kullanılmıştır. Yuvarlak

bir noktanın etrafında çarkıfelek gibi yer alan çizgilerle desen meydana getirilir. Daima bir alttan, bir üstten olmak üzere kesintisiz devam eden şeritler halindedir. Tezhib sanatında genellikle yazıdan süslemeye geçişlerde ara pervazı (bordürü) olarak kullanı

lırlar. En güzel örneklerini Selçuklu Türkleri mimari dekorlarında ve el yazması kitap süslemesinde kullanmışlardır.

GEOMETRİK MOTİFLER

Türk süslemesinde olduğu kadar bütün İslam ülkelerinin bezeme sanatlarında da büyük yeri vardır. Üçgen, kare, daire, dikdörtgen gibi geometrik formların birleşmesinden meydana gelirler. Başlangıç ve bitiş noktalarının belli olmaması nedeniyle İslam felsefesinin etkisi altında geliştiği kabul edilir.

Çokgenli ağların meydana getirdiği desende kalan boşlµkların hatai ve rumi gibi motiflerle süslendiği örnekler de çoğunluktadır.

·

Selçuklu döneminin karakteristik motiflerinden olan bu üslubun, yazma eserlerde olduğu kadar, ahşap, taş ve çinilerde de bolca uygulandığı görülmektedir.

ÇİNTAMANİ MOTİFİ

Yanyana uzanan iki dalgalı çizgiden ve yine ikisi altta biri üstte olmak üzere üç yuvarlak benekten meydana gelen bir motiftir. Çinliler'de ve Japonlar'da 'Tama' tabir edilen ve Buda'nın timsali sayılan bir remizdir. 1

Bu motifin Türk bezeme sanatındaki anlamı, daha çok Türk topluluklarının yüzyıllar boyu güçlü hayvanlara karşı duyduğu hayranlığa dayanmaktadır.

İki yatay çizginin kaplan postu, şimşek, bulut, ejder gibi değiŞik yorumları olduğu gibi, üç noktasında kurs, pars beneği, ay, top, kutsal inci gibi çeşitli yorumları bulu

.n

maktadır.

Her iki şeklin bir arada kullanıldığı düzenlemeler dışında bu motifler ayµ, ayrı olarak da ele alınarak çok nefis örnekler meydana getirilmiştir.

SÜSLEME SANATLARIMIZDA TIG'LAR

Özellikle tezhib sanatımızda ana süslemeden boş kısma geçiş genellikle tığlarla yap·ılmıştır. Süslenen bölümle geri kalan boşluğun dengesini sağlar. Tığların devir ve ekollerine göre yüzlerce çeşidi bulunmaktadır. Tığ süslemelerinde kullanılan çizgi, nokta ve küçük kıvrımların yanında zamanla rumi, hatai, bulut gibi diğer motiflerede yer ve

rilmiştir. Selçuklularda oldukça sade olan tığlar daha sonraları çok zengin bir görünüm almıştır.

1 ARSEVEN Celal Esat, Sanat Ansiklopedisi. ·c. ı. Milli Eğitim Basımevi. İstanbul 1950.

5

Tığlar bir motif türü olmayıp, motiflerden istifade ile meydana getirilen bir süsleme

aracıdır (tarzıdır).

HATAİ "ÇİZİM VE ÖZELLİKLERİ"

Türk süsleme sanatlarımızın klasik motiflerinden olan hatai'ler, genellikle Orta Asya ve Uzak Doğu ülkelerinin etkisinde oluşan, çoğu kez ne oldukları belli olmayacak derecede stilize edilmiş nebati tür desenlerdir. 1

Her dönemde bolca kullanılmaları giderek büyük bir üsluplaşmaya yol açmıştır. Bütün milletlerin süsleme alanlarında görülen tabiat ögeleri özellikle Türk sanatkarları elinde sonsuz bir süsleme kaynağı olarak meydana gelir.

Ancak bu sanatkarlar binlerce yıllık yaşamı boyunca hiçbir zaman tabiatı aynen taklide kalkmamış, ona daima kendi yorum ve zevkini katarak tabiatta görülmeyecek tür

ve güzellikte değişik süsleme motiflerinin doğmasına neden olmuştur. Türk sanatkannın kullandığı renkler de tabiatta göremeyeceğimiz değişik ve zengin bir hayal gücünün ürünleri olarak karşımıza çıkar.

Hatai'ler uygulandığı alanların teknik imkanları paralelinde değişik görünümler alır. Dönem ve ekollerine göre de farklı desen özelliğine sahiptir.

Örneğin XV. y. y. Çin porselenlerinin motif etkisi bu dönemlerde bizde de görülmektedir.2 Türk süsleme sanatında mave-beyaz olarak bilinen bu akım, çini ve evanide kendini gösterdiği gibi tezhib sanatımızda da oldukça yaygın bir şekilde uygulanmıştır. Özellikle Fatih Sultan Mehmed dönemi saray baş nakkaşı Baba Nakkaş atölyesinden çıkan eserlerde büyük ölçüde bu üslubun etkisini görürüz. 3

XV. y.y. Hatai'lerinin en büyük özelliği çiçek ve yapraklarının kendi üzerine kıvrılıp, dönmeleri olduğu kadar, çiçek formlarındaki gevşeklik ve uçlarının olduğunca yumuşak ve yuvarlak olmasıdır.

Özellikle irili, ufaklı çizilen bu yapraklar, motife derinlik vermek istercesine kıvrımlar yapar. İçe dönüşler son derece karakteristiktir. Çiçeklerin formları genellikle belirli formların dışına taşmıştır. Anadolu Selçukluları'nda olduğunca sade çizilen çiçekler, bu dönemde hayli iri ve süslüdür.4

XV. y.y. 'da görülen bu üslup XVI. y.y. Kara Memi ve Şah Kulu ekollerinin başlaması ile son bulur. Bezeme sanatımızda kullanılan çiçekler ve yapraklar bu dönemde çok daha değişik biçim ve boyutlarda ele alınmıştır. 5

Hatailer bünye itibariyle üstten, yandan, küçük, büyük, sade ve çok kademeli olarak çizilir. Bu motifin sayılamayacak kadar çok değişik şekilleri vardır. Zaman, zaman

6

1 ÇAGMAN Dr. Filiz , Osmanlı Sanatı, Anadolu Medeniyetleri, Cilt, 3, İstanbul 1983. 2 ÇAGMAN, Dr. Filiz, Osmanlı Sanatı, Anadolu Medeniyetleri, Cilt 3 İstanbul 1983. 3 Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, Fatih Devri Saray Nakışhanesi, Baba Nakkaş Albümü, İstanbul 1958. 4 ÇAGMAN Dr. Filiz, Osmanlı Sanatı, Anadolu Medeniyetleri Cilt 3, İstanbul, 1983. 5 ÇAGMAN Dr. Filiz, Osmanlı Sanatı, Anadolu Medeniyetleri Cilt 3, İstanbul, 1983.

üzerleri rumi, bulut gibi diğer tür motiflerle süslenmiş çok estetik süsleme şekilleri meydana getirilmiştir.

Yalnız başlarına olduğu kadar başka tür motiflerin katkısıyla da yapılmış kompozisyonlar pek çoktur. Hatai üslübunda kullanılan çiçekler genellikle simetrik olarak çizilir. Ancak bazen orta göbek noktalarında simetriyi bozan yaprakların kullanıldığı görülür. (s. 46 şek. 2, s. 50, şek. I, s. 57, şek. l) Merkezse! ve yönlü olarak başlıca iki bölüme ayırdığımız bu motifin yönlü olanları daire veya oval formlar içinde (s. 43, 45, 46, 48)

Merkezseller ise yalnız daire formlar içinde yer alır. (s. 68, 69) Hatai üslubunda bir çiçek yaprağının çizimine başlarken ilk önce bunların dış hatları kesik çizgilerle belirlenir. (s. 43, 45, 46, 4 7, 50) daha sonra içlerine yerleştirilecek olan motifin detayları konulur.

Eskiz kağıdı üzerine hazırlayacağımız bir kompozisyonda ilk yapılacak işlem ana formun tespitidir. Bu kare, üçgen vs. gibi olabilir. Yazının dışında kalan çok değişik süsleme alanları da bize yeni formlar verebilmektedir. Bundan sonraki işlem tespit edilen form içine ne tür bir düzenlemenin yapılacağı olmaktadır. Bu serbest (s. 18, 9 1, 94, 97) simetrik (s. 10 şek. 3, s. 25, 29) Ulama (s. 35, 36, 39, 4 1, 42, 102, 103) gibi tarzlardır. Belirlenmiş olan formun içine ilkönce desenin ana hatları yani iskeleti çizilir (s. 86, 87) Bu iskeletin üzerine konacak olan motiflerin yerleri daire veya oval formlar olarak belirlenir. (s. ·9, 10, 12, 13, 14, 15, 27, 28, vs.)

Bir kompozisyonda en dikkat edilecek husus desenle zemin arasında kalan boşluğun dengeli olarak ayarlanmasıdır. Desene vereceğimiz yer zemine oranla çok fazla olduğu taktirde bu hfil güzel değildir ve gözü yorar.

Çiçeklerin çiziminden sonra yaprakların ve diğer süsleme ayrıntılarının konulması gelir ki bu zemin doldurmasında dengeyi sağlar.

Ana şeması çizilmiş olan bir kompozisyonda desen çizimine geçildiği zaman çiçek ve yaprakların daima aynı yöne doğru yerleştirilmesi Türk süsleme sanatının ana kuralıdır (s. 9, şek. 3). Bu doğrultuda. ele aldığımız binlerce örneğe bakıldığında bunu görmekteyiz.

Ancak merkezse! hatai'lerin bazı hallerde hattı ters yöne çevirme özelliğine sahip olduğu da görülmektedir. (s. 20, 2 1, 26, 27, şek. 2)

Bu tarz genellikle simetri olan yerlerde kullanılmaktadır (s 15, 20, 2 1 ters simetri). Ancak bu uygulama merkezse! hatai'lerin kullanıldığı her yerde hattı ters yöne çevirebiliriz anlamına alın

.mamalıdır. İkinci bir ana kural ise çiçeğe giren bir sapın çıkışta

ikiye ayrılması isteniyorsa bu daima sağa ve sola doğru olmalıdır. (s. 10, şek. 1, 2, s. 28, şek. 2)

STİLİZE ÇİÇEKLERDE BAŞLICA ÇİZİM KURALLARINDAN ÖRNEKLER

1 - Çiçekler serbest bir hat üzerinde yer alabilirler.

2 - Simetrik bir tarzda da uygulanmaktadırlar.

3 - En çok helezoni ve kavisli hatlar üzerinde görülür ki, motifleri bu hatlar üzerinde kullandığımızda dikkat edilecek olan en önemli husus, çiçek ve yaprakların daima aynı yöne doğru gitmesidir.

7

4 - Bir şemse formu içinde ve S hattı üzerinde yapılan bu tasarımın en önemli özelliği orta göbeğe konan hatai'nin muhakkak merkezse! olmasıdır. Bu tarzda yapılan

lara ters simetri denilir ki, çiçek ve yaprak tamamen ters yöne çevrile bilmektedir.

5- Şekil dörtte belirtilen özellik bu bordür çizim şemasında da görülmektedir. Ortaya konan bir merkezse! hatai'den çıkan dalların aynı yöne değil, bunun aksine tamamen zıt yönlere uzandığını görüyoruz.

6- Merkezse! hatai'den ters yöne çıkış.

7 - Serbest bir tarzda düzenleme.

8 - Simetrik bir tarzda düzenleme.

8

3

5

--- ,, ...... .; \ ,, 1 I ' 1 ,' \ I \

/ , __ _,. 2

4

�---(( I \ / \ I

x \

' , r ı \

I \

I \ /

)--� 6

1

9

---',, /,,, .... , I \ I \

1--� .... , I \ ' ' 1 '

l

1 I

'

\ J , ... ---, ' I / ' ---�ı '\ '"'-..: 1 \ l\

/ l�_', ____ .. . / , .... ' ' ' \ ' 1

\ / '�-.,

'"""-2

3

Bir dalın çiçeğe girdikten sonra ikiye ayrıldığında, daima sağa ve sola doğru bir dönüş yaptıklarını gösteren

çizim şeması.

1 0

Bir çiçek hattının ikiye ayrıldığında orta bağlarına konulan değişik ayrıntılar.

1 1

1

2

3

1 2

1 t L 1 ' 1 \ r 1 1 1 '

\ 1 ' I I \ 1 ./ I ' � ' ' ........ 1

_.,� , \ ," " ,,, -..... ('-....... ---- ., ., .... 1

,-··-..

.... , .. � ' ' � �,--, . . , , ' . , . ' � ' ' , , '

--,,\,�( ' \ ·-

,, ' '

\ ' r , '

' ' ' ... --.... , ' I ' ' ' ... I I \ --

' ' � 1 _,, \

........ I '\ , . •

,,' , I I 1 t \

Yazı kenarı süslemelerinde sık simetriyi gösteren üç örnek.

.... '

./

' l 1

I

( l

l I - ' /'"--

I ' ( \.

/:' / '

} I

'

f f

I 1 1 '

1 \

,. /

,,. __ -, ' \ 1,.- -

,,,,, ' ' \

' '

'

/

\ ......._ 1- /

,, .... ' �r" J 1 ' I .... ' ''\.-\ I ' 1 1 : : �-r '

I \

\ \ /

'

' / 1

,,...-,,. ,r�'i �

, l 1 l '

,-/'-)

/

,.. -/ 1 I I

1 I 1 ' / r- 1 ,,,.,. - ' 1 \ \ 1 \ '\ 1 .... -

Ana formu belirlenmiş olan yazı kenarı düzenlenmesinde hatların gidiş yönlerini ve çiçek konulacak olan

yerleri gösteren üç çizim şeması. Kesik çizgilerle belirtilen simetrik yerlere merkezsel hatai'ler konulabileceği

gibi, yönlü olanlarını da, kullanabiliriz. Ancak çizim üçte görülen yarım hatai'leri daima alt cetvele dayamamız

gerekir.

1 3

,-, -- , --... .. ' , .,, ... I '/ ' ,, '

c ' I 1 I ' ' I \ 1 ' \ J \ I > ... ,, ... "' - ' ,. � ..... .... .. , � ,

,- .... - - ... , ,..-. �-I ' ' ' (

' , - ' ' ' ' I ( \ "I' J \ ' 1-' � � " ... , ,.,_ J I

,,,, - , - .... , -.... L' , 1 ' I 1 \ '

I \ 1 / n-'

' t '

- .... , '

,. I t l

'

' ""' I

ll.( 1 ' l 1 , 1 I

''" � , � ' I ..... ,

..... - - ....

�

'

,, .... 1 ,, ' I

'

, l.ı-/ ' t •

\ ' --,-< ' / ' '

�"' '

1 � \ , , -. I ' 1 , "' , 1 I '/ il ,. .... - -

' ' '

\ ' '

-'

� +f" 1 ' --,, ' I '

..... ,, ,

/ ' I I � ... /.._,, I

' l ' \

\ \. '

' I

, 1 '

'-l' J 1 \ / \

,,,

'

, I

)< / 1 ' ... "' '

\. .....

, ,

I

....... v I ....

'

1 - Yalnız yönlü hatai'lerin kullanıldığı bir düzenleme. 2 - Penç ve yönlü hatai'lerin kullanıldığı bir düzenleme.

..._,

' ,

J

1 ,-

I ' ' -

�

\ ,,, ,..

3 - Yönlü ve merkezse} hatai'lerin bir arada kullanıldığı, sık simetri tarzı kenar bordür düzenlemesi. 4 - Ulama tarzı dört yöne genişleyebilen, ana hatların kilitlendiği bir çizim.

1 4

1

2

3

4

\. --... ... �-- .. ----- - .. -,�----... >-f- --, ( � ' �, ," ,,' ').. I .,, "\ ""1 \( \ "'-! � .., • .,. I ' \ ... , \ 1 � ,. ' J, - - ... ... . ,, ,, \ , - _,_ �' ... , - / , , / 1

'\ ', ',, .. ./ :, ,,; -- ,/ ''-�'"-..._ ' .. \j_' / / ,, 1 \. ..f\ \ \. / ... .. - ... w. I ] '\' , ... .. \�--..... , --" ' ' ,,,- ... \\ 1 '- I I J ' / /\ \� ' '- I ' ı , 1• 1 " \ i'... \ \ f \ I �).. .. .... ' ,ı, } \�,,; ,' \ ' ..., .. / O· .... ) .... t v ..... ,, t-->,._._"""' .. - · �, __ .,, ,_ - ,- -

'��������������������--:,

,-

... ,. -- .... ---.... ) ' ... ----- ,,,,..- ... � ', / ,,.. ... , ��-, ' ..--, ,' ,. ...... � .... ,, ' .. 1 J ..J "" I }.) � I -.!" \ ... - _, ' I'� ' ' , - / l ' ., --�,' � ' ' I ' ... ' J ... ... \ ;"' I 1

' lo- -.- , ' ' ' ' ..... ' /'-.... , , Q < ' \ ' ' ' ... :-.. \)... .. .. / v' 'r T ./ ' �" ı '\ -\ \ .... -·\ \ 'o'_ .... ,r; \ v , ' ' J ,. - .... , \..!.. • , ı' -, ' 1 ' , ı' ;, -

1 6

Köşeleri simetrik bordür çizimi

Tasarım Mamure Öz

1 7

1 8

t düzenleme . .. 1 - bunda serbes . inde hataı us u Dikdörtgen form ıç

Dikdörtgen form içinde tek yönden çıkan düzenleme

Daire form içinde 1/4 düzenleme

Tasarım Semih İrteş 19

Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Dairesi ahşap kapı ve pencerelerinde. 1 5.y.y. hatai'leri ile düzenleme.

20

Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Dairesi kapı ve pencere süslemeleri. 1 5.y.y.

2 1

22

23

24

- -· -- - �=

İznik çini tabağında simetrik düzenleme 1 6.y.y.

Daire ve şemse formu içinde 1 /2 simetrik düzenleme

25

ŞEMSE FORMU İÇİNDEKİ DÜZENLEMELERDE GÖRÜLEN ÖZELLİKLER

Süsleme sanatlarımızda şemse formu içinde yapılan düzenlemelere oldukça sık rastlanmaktadır. Bunlar, serbest, simetrik, (S) hattı üzerinde ve ters simetri olarak çeşitli tarzda yapılmaktadır.

Selçuklu döneminden itibaren sıkca kullanılan şemselerin, oval, yuvarlak, kare gibi değişik şekiller aldığını görürüz. Zaman, zaman dış hatları dendanlanarak çok süslü bir görünüm kazanmışlardır. İçlerinin düzenlenmesinde, geçmeler de dahil olmak üzere hemen, hemen her tür motif uygulanır.

Serbest tarzda olanlarının, desenin çıkış noktası daima yürek, bulut gibi oldukça ufak bir motifin kullanıldığı yerlerden başlar.

Ters simetri olan kompozisyonlarda şemse formunun tam orta noktasına bir merkezse! hatai konur, bu (S) hattının ters yöne gitmesini sağlar.

En zengin düzenlemelerin başında simetrik olanlar gelir. 1 /2 ve 1 /4 gibi olanları oldukça sık uygulama şekilleridir. Bunlarda kompozisyonun çıkış noktası simetrinin olduğu katlama yerleridir. Buraya merkezse! olduğu kadar yönlü olanları da konulabilir.

26

1

Oval ve daire şemse formları içindeki bu çizimlerde, oval formda ters simetri, daire formda 1/4 tarzı

görülmektedir.

27

1

,-....... � , \ ' ' \ I \ ....... __ ,

2

",- ...

e

l

:

" , .. �

... " :' , ' \ � .. 1........ " , ___ "-..).. ...

Şemse ve köşe formu içinde düzenleme. ( 1) 1/4- tarzında. (2) Şemse formu içinde bir noktadan çıkarak yapılan

serbest düzenleme.

28

16.y.y. çinilerinden şemse formu içinde simetrik düzenleme.

29

NEGATİF MOTİFLER

Stilize çiçeklerde, apayrı bir işleme tarzı da negatif dediğimiz türdür. Burada, çiçek ve yaprakların dış hatları çizilmez, araları kağıdın kendi renginde gözükeceği tarzda boş bırakılır. Bırakılan bu boşluk bir fırça kalınlığında olduğu için çiçek yaprakları birbirlerine karışmaz, alttan görülen zemin, çiçek yapraklarının ayırımını sağlar.

Osmanlı bezeme sanatında, özellikle yazma eserlerin süslemelerinde bolca kullanılmıştır. Ara bordürlerde, kapalı formlar içinde, yazı altı süslemelerinde, tığlarda, cilt kapaklarında ve fermanlarda çok zengin örneklerini görürüz.

Genellikle tek renk uygulanarak yapılan bu bezeme tarzının, koyu zemin üzerine varak altın ile işlenenleri özellikle cilt kapağı süslemelerinde kendini gösterir. Oldukça ufak bir alanda ve çok ince bir çalışmayı gerektirdiğinden genellikle kalıp kullanılmaz, sanatçının hayal gücüne ve el maharetine bırakılır. Bu tarzın çok daha iri ebatta olanlarına ancak duvar çinilerinde rastlamaktayız.

30

Fatih dönemi kitap kapaklarından üç şemse düzenlemesi

3 1

32

Laleli Küt. No. 1956

33

KOMPOZİSYONDA ULAMA TARZI

Ulama kompozisyonlar genellikle üç şekilde düzenlenmektedir. Birincisi helezoni hatlar üzerinde yerleştirilerek yatay ve kesintisiz bir tarzda genellikle tek yöne doğru devam ettirilenlerdir. Bunlar çoğu kez ara bordürlerde yer almaktadırlar. Diğeri ise desenin dört bir kenara doğru uzamasını sağlayanlardır.

Bu ikinci şekilde olan düzenlemelere genellikle duvar çinilerinde olduğu kadar tezhib sanatının koltuk bezemelerinde de oldukça sık rastlanır. Dört yönlü ulamalarda desenin birleştiği noktalara rastlayan kenar çizgilerinin orta kısımlarında olduğu kadar, bu çizgilerin kesiştiği köşe noktalarına da ana motifler daima birbirlerini tamamlayacak tarzda konulmaktadır. Buralarda kullanılan motiflerin başında, rumi tarzı bir düzenlemede, orta bağ veya tepelik türleri , hatai tarzı düzenlemelerde ise penç dediğimiz merkezse! hatai'ler kullanılır.

Dört yöne de genişleyebilen ulama tarzında genellikle kare ve dikdörtgen formlar içinde yer alan ana hatlar daire şeklindedir. İç kısımlarda bulunan hatlar ise karşılıklı gelecek tarzda yerleştirilirler. Bu tarzda genellikle katlama usulü kullanılmaktadır.

Ulamada bir diğer sistem ise kaydırma usulü ile yapılanlardır. Burada katlama tekniği ile olanlarda görülen simetri hakimiyeti yoktur. Çoğu kez dikdörtgen formlar içinde düzenlendiği için de, eski Türk kumaş ve kadifelerinde gördüğümüz aşağıdan yukarıya doğru uzayan bir düzenleme tarzı göze çarpar.

Kaydırma sistemi ile yapılan desenler, zengin ve zarif olduğu kadar estetik açıdan da diğerlerine nazaran çok daha güzeldir.

Bu tarz yapılanlar günümüz tekstilinde uygulanan raportlu çizimlerden istifade edilerek meydana gelirler ve iki kare esas tutularak düzenlenirler. Şöyleki her iki kareyi de aynı yönlerinden A-B-C-D olarak belirtirsek bu formun içinde yer alan desenlerin birbirlerinin içine girecek tarzda yerleştirilmesi için birinci karedeki A kenarının ikinci karedeki C kenarına olduğu gibi diğer kenarların da birinci karenin etrafında dolaşarak turunu tamamlaması şeklinde olmaktadır.

Bu her iki kareye konulan motifler öylesine düzenlenmektedirler ki birinci karedeki A kenarı ikinci karedeki C kenarına dayandığında birbirlerini tamamlamaktadırlar. Bu kural karenin veyahut dikdörtgenin her kenarı için geçerlidir.

Yalnız iki yöne doğru genişleyen ulama tarzı.

34

- - -,l ....... ./ � -- ) / , , \ -- -- / 1 '\"::- \ / '\. ",

/ '

\ \ ' ' 1 1

1 , 1 1

Dört yöne genişleyen ulama tarzında bir çini motifi ve çizim şeması.

35

Edirne Selimiye Camii'nde iki yöne uzayan ulama bir çiniden. 1 6.y.y.

36

37

, ..... ,. .. .... ; , • ., ,ı., ,'..,, \, ,,.... ' ....... ,, : , , .. , :\, ,,.

/, '� .. ---.... ,,' ', ... , : ,•' _,' ' , " ' , � ,,, ,. ,.. 'A • � """W - ' ' , - - • • �,: .. ,.; \ ... ____ ....... \ \ ı ,' ,

,

�

,,.,,.

-

..

.

),,--

-

... I 1 , , ,,, , -- .. .. I 1 '

ı

'< ....... ' \\ '1' I , , .,. ' ' I ı,1 , ' v , .. ' ' ' \ .. .:.: ... , - .. ,. _ , . -,., 1 ' \ ' I " ' , , � , • ' ,• ' , .. ' ..... - - ... , ' \ � ' f ... .. : ' '\ .... .. , , ' , \ \ ' ' / 1 ' \, ı \ \ L j .. .. ./ :_'ç � ' -- .. " ' , , • \ 'ı _ , · /' -... , , . r ,..- '-" '-" ı , ı ,.. _, ...... • ..... , .... 1 •

1 .... ��'":.. '. - "' .. -• ' , ............. , , ... J 1 , ,...... ', ' ... , -\ j• , ,, 1 , ...... ' ,,, ,' 1 \ ,,- ' ' I 1 1 ' ' " , -,, '\ - • .. , 1 1 ,

' , , \ ' ı ' :\ , ' \ , , , ,...... , '' 1 1 ' \ ' ı 'ı 1 1 ',L .. , . �,- ' " ' ' 1 , ' \, \ ' I 1 \ '

�. ', , \ , ' ·-, ... , ·--, ,�, , .. ·c.:'f· __ ._."" , .... .ı ... J _,_.,, , ... , .. 1 , ... ,.... ... ... - \ .... .( l' .. ..., / ı ,' ', ' - ' .. -�'

I 1\ \ , T - _). .. y , ,.. ... , ,' , ,' ,.,, ..... .._, _, r' .. ·- . , 'ı' ' "\ ' " , .... , ' • 1

1. .. , ', '""-'', , ı°': ,' ı \ 'v·' .. . , '.t' I 1 \ ı•, �.I , .... , ' ' ..

38

' ... ,,,,

... -- .....

-

..... ,_ -4.' , ' ,' ', . \ ' ,, ,' ,---·-W"! ,,

,,'

- ' ..... ..... , ,' ', ..... _,, .......... ,�..... ... ., .... ... I \ ' I ..... .. ..... , 1 .. , ' ..... - � ... - ................ '

Ulama tarzı bir kompozisyonun çizimi

, ... , ' , 'r' ' , 'f ..... I )

, ,, I

' ,

' '

/

r / ,,. -7

/ ( ( 1 \ 1

,_' ' \ 1 l 1 I .1 '-.,,,

- - -\-1 \

' \ ....... - , ' \ '

1

3

\

/

1

- ...., r" f

I 1 l l

/ I

\ \ ' ..... _..)..

' ..... '\ \ ' 1 ı J /

ı- /

/

'

1 \ ,,- - .... ı- - ...... y ' ı I l

'\ 1

/

ı \ ' r ,,,,,.. - --i" \ I \ i 1

/ (

1 l I I \ \ I İ ', \ I ·'--·'\"--, ... ...-'\-

--.,... - -./ \ i \ 1 . 1 ı_ __ , ,,,..- .... , ..,,··\--· ı'.... I .... --r-

5

' ' .!

Ulama tarzı çizim şemaları

2

4

....... ' '

\ ' ' /

6

I' -1 ' , \ -..[ \

J /

'\ ..... \ t

/

/

\ \ \ '

\

.,, -ı / I I I / ( / .!.

f I'

f

39

40

1 _,_

I

I

, ,

/ ;(

\:. ... - -, '

\ /1 x

I '.

\ ' ' \ '

'

/ / ..-

I '. I

1 ;\ I \ 1 , � { ,

I " 1 I / ' ... �

1 -- ,,. - \ �- -\

\ � \

' ' \ r-' ' ' r-, ' '\. ' '

...._ ;- --

- -- ----

->-- - '- 'j

'

,_..,,,..------

,. '

/

\ 'i.

) /

\

'_.l \

� \ \

)\' 1 ,.',. --.1.

,,. ,

!\ , 1

, 1 1

,1 ı..v-1 \ 1 { ' \ / '

I ' ,

\

ı.: '' .. �-L

I /

Ulama tarzı bir düzenleme. 1 6.y.y. duvar çinilerinden

Topkapı Sarayı çinilerinden iki yöne uzayan ulama tarzı bir desen.

4 1

42

1 t '

YÖNLÜ HATAİ'LER

' �

' \

\ ' "\ \ ' \ ' t ) /' \ J / : 1 / / ' / ' ·t / / t.,...; I r" I '

"-"- I

'V/ , /' / -J"

2

1

1 /2'ye ayrıldıktan sonra yaprakların konacak olan yerleri kesik çizgilerle belirtilen bir hatai motifinin çizim

şeması.

43

44

///

/ I

I I

-- _, - I - , -

\ \

\ ""'

/ /

"

--7

1

I '

1

1 _,_

1 \

I I

/ I

I

Oval form içinde yönlü hatai çizimi

/

/ /

/

' '

' ' '

' ,

I I

,,, ,

+- -\ '

' '

\ \

Daire form içinde hatai çizimi

1

"' lı.. ' ...

2

45

46

/ /

I _ /_ �-- -- ___ .,..__

I 1 f ._'-\ - - - - - -1 --���- __ ..,............._

\ '

' '...___

._-- ��-

Yatay oval form içinde yönlü hatai çizimi

,, -t-, � 1 ' / t � '\ \

Oval form içinde yönlü hatai çizimi

\ \ \

\ ' t

1

2

Yönlü hatai'lerle yapılan sürgit tarzı bir desen.

47

1

\ '

\ \

,,

3

48

/ /

I �

\ "'- -

\

1 \

"----..... 1

7ı\ 1

- ....._ - -

-- __ ,

Yönlü hatai

/ I

I f f

, I 1 f 1 \ ' \

' \

' '

\

""' ,. ,. /

/ /

/

' '

' '

" ' ....

.,. ,.. .,.

--- .......... - - -�

� \

- --\-\ 2

' ' �-_)-/

)

Yönlü hatai'lerin çizimi

4

I J

\

' \

I

'

� / I I I 1 '

' \

YÖNLÜ HATAİ'LER

1 1 \

Yönlü asimetrik

I I ,,,

I

\

j \ \,

' '

49

50

Topkapı Sarayı Müzesi Harem Dairesi çinilerinden bir yönlü hatai örneği. Orta göbek kısmında yapraklar

özellikle simetriyi bozacak tarzda çizilmişlerdir.

Yönlü hatai'lerden örnekler

5 1

ataı lerden ikı· .. ornek Yönlü h .,

53

54

55

56

57

58

59

60

,,-- ... ' � '

, .... --, ' I' ' il ' .... - ... u \" •.• \ \ "' \

.... -- ' ) / 1 / : I I

: { y--

1 5.y.y. hatai'lerinde konca örnekleri.

62

{:{) (

63

1 6.y.y. çinilerinden iki yönlü hatai örneği

64

MERKEZSEL HATAİ'LER (PENÇLER)

66

67

I , __ _

--r-- -- -\ 1 \

\ / \ / ' / 'y

/ ' / '

\ \

'

68

;'

....... - 1 - -- -1

Merkezsel Hatai

' /

/ /

> '\

--- + --- 1

' '

I I

2

1

2

I I

J t--·+---_,.,,, 1 - ...... ,

,,, " / 1 " \ /� I / '/ / '' ,/;

/ ,1

/\ '

" / \ / '

...... ,J ' ' / \ '' / ' ' \ ,/ / \ ' \

' '

-------- ' -- -' ' 1

J \ I I J J I

/ 1' ' \ I \ I '\.. \ I

__

.-\-- I 'y \

//' / '"

Üç kademeli merkezse! bir hatai örneğinin ayırımları yapılarak çizilmesini gösteren şeması

69

70

7 1

72

73

-

Çok kademeli merkezse! hatai

74

75

YAPRAK MOTİFLERİ

Bezeme sanatımızda yaprakların da oldukça önemli bir yeri vardır.

Süsleme amacı ile tabiat unsurları ele alınırken çok tabii olarak yapraklar da ihmal edilmemiş ve bu alanda büyük üshlplaşmalar meydana getirilmiştir .

Bu üslupların arasında kuşkusuz en önemlisi İstanbul Sarayı'nda XV1.y.y. 'da Ressam Şah Kulu tarafından geliştirilen 'Saz Yolu' dur.

Kırık, kıvrık ve birbirlerini delerek geçen bol dilimli şekilleri ile Osmanlı süsleme sanatının son dönemlerine kadar bütün bezeme alanlarında uygulandığı görülür.

'Sadberk' adı verilen çiçek ve diğer motiflerin katkısı olmadan yalnızca yapraklardan yapılan düzenlemelere de oldukça sık rastlamaktayız.

Yine XVI.y.y. 'da Müzehhib Kara Memi tarafından meydana getirilen natüralist süsleme üslubunun çeşitli örneklerde ise çizilen her çiçek yaprağının tabiata ters düşmeyecek bir anlamda ele alınmasına özellikle özen gösterildiği görülmektedir.

Bu nedenle bir dönemin bezemelerinde, gülden bir lale yaprağının veyahut laleden gül veya sümbül gibi başka bir çiçek yaprağının çıktığı genellikle görülmez.

Bu dikkat ve uyum XVIII .y.y. 'da "Şüküfe tarzı' denilen üslubun bütün ürünlerinde çok daha kuvvetle kendini göstermektedir.

XVIII.y.y. sonlarına doğru Batı sanatı etkisi altında 'Türk rokokosu' adı ile de bilinen üslupta ise defne, meşe, zeytin ve maydanoz gibi değişik ve yeni yaprak motiflerinin süslemelerde kullanıldığı görülür.

Ancak bunları Yunan, Bizans ve Gotik süslemelerde kullanılan 'Kenger yapraklar ile karıştırmamak gerekir ki araştırıldığında aralarında büyük farklılıkların olduğu ortaya çıkmaktadır .

76

Tabii ve stilize hallerde muhtelif yaprak çizimleri.

77

ı. Topkapı Sarayı Müzesi H.2 160'dan detay 2. Topkapı Sarayı Müzesi H.2 160'dan detay

3. Topkapı Sarayı Müzesi çinilerinden

78

Saz Yapraklar

Tasarım Semih İrteş

79

, � - .... ,, , .... , , > " , ' / , \ I 1 \

I \

,--�-- .... ,

....

I \ ' \

' ' J I I

1 \ \

I I

I I J "

\ \

\ \

' \ \ ' '

I I

I I 1 I \ \ ' \

....

,,.

"

' \ ..... .l ' ' '\;' '

' ' '

'

--- ..... .... ,,, .. ... .... __ "

, ,

' ... --' �

,. ,.,-- ... )-' / , I \'\ I

- ,

I I 't I I I , <

I I 1 '

\ 1

I

\ \ ' \ \ \

I J

·- ---1 '( ' I \ \

,-- - - .. I

r--

' ' \ ' \ '

' '\ \

' ,, \ ' � \ '�\ ..... � ,, �

Saz yaprağının şematik çizimi ve son şekli

80

' ' '

\ \ , , ti

1\ /( I \. / 1 \ " { ( \ /--�-- "" 1 ( \ /' ..._ "� l \ \ /7

I -�- ::::-.- ... \ \ \11 ( I /,..,.

< I I \ I \

' \ � l \ ', ' \ "\ ' " \ ', \ \ "'-, \

\, \ \ "'-......._ \ k ...... , y\ \ \

/ \ / \

,,.-- -- / J /,. " , ı I J

/ / / J I / / I \ // / / \ / I I '\ I I

"! / / I I / j I // / ./ / 1 / // I / ( \ I I , , \1 I ı l \ ' ' �' / \ \ ' 1 .............. '\ -..... I \ \ '\ \. .....,,

82

\ \ \ ' ,, ' \ ' \ \ ' ' '...._ 1 \ '\. ' .... ' "{ \ ' �-�, ı\ " / '"',\ \ v ,, \ I ,,,,.-- ...... , \ \

'',, ..- - - '- \ I f -- \ , J - ·- uı I I \ > , / v I / \ /_,r \ �- ' \

Saz yaprağı çizimi

\ \ /

\ / / ' /< ' / ' \ '

3 \

,..

/

;'/ //

ı I / I

.._,..."' / / / ......... ..... --i

/ / ı .._ t- - I J 1 / ..._ ..._ ......._ J

I ........ f-... I ı /

--;-..,._ I I f J 'ı-... l ı J 1 ı / -ı-r- .._ -.J 1 ı .....

ı J 1 I 1 I \ 1 / \; ( \ \

I I

,..7 /

I 2

\ \

-

"" ' l "" " \ ' l ' \ \ \ ' \

\ \ ' \ \ \ ' \ \ ' \ 1 ....

....... \ 1 ,, 1 \

\

......... /

,,,,, // '

/ \ \ / ' / "'\ ,...-'<

/ \ \ \ \ 1

,ı �

Yaprak çizimlerinin aşamalı olarak gösterilmesi

\ \

\

83

Muhtelif yaprak çizimleri

84

ak çizimleri Muhtel!f yapr

85

Muhtelif yaprak . . çızımleri

Özellikle halkari'de kullanılan ıtır, asma, frenküzümü yapraklarından örnekler.

87

15.y.y. hatai yapraklan.

88

15.y.y. hatai yapraklan.

89

Muhtelif yaprak çizimleri

90

YENİ BAŞLAYANLAR İÇİN ÇİZİME ALIŞTIRMALAR

Yukarıdaki desende bazı çiçeklerin yerleri boş bırakılmıştır. Bunların yön ve ebatlarını gözönüne alarak deseni

tamamlayınız.

9 1

Bir şemse formu içinde düzenlenmiş olan desenin çiçek konacak yerleri kesik çizgilerle belirtilmiştir. Yaprakla

rın gidiş yönüne dikkat ederek aşağıda çizilmiş olan çiçekleri yerlerine yerleştirin.

92

I

-- - " ,, ' / \ .... - - _. __ - - -...-- -�-------- - _J

Kesik çizgilerle yerleri belirtilmiş olan boşluklara çiçekleri yerleştiriniz. Bu kompozisyonda görülen yaprakların

yönlerine-dikkat ederek nereye merkezse! hatai'yi koyacağınızı bulunuz.

93

Dikdörtgen form içinde serbest olarak düzenlenen yalnız hatai'lerle yapılmış olan bir kompozisyon ve desenin

iskeletini gösterir şeması

94

I / I I

--------,_ I

...... -'-, I

.... , I

/

' / /

' I /

' / /

;� /

/ \

I

/ \

I

/ \ I

/,, '

I

.-"' 1

I _...-

1

I ,,. ,..,.,.

1

1 ... -

1 1 .,,..,.,...-

� 1 //

ı ı 1 ,, "'

I 1 1 "

/ 1 \ /

/ 1 \ /

/ 1 \/

/ 1

1\

,,,, 1

I ',

_.. 1

' ... --

1

I ',

1

I ',,

ı

1 ',

1 '

',, \

1 ',

1

', 1

', 1

' 1

-----', 1

... -- .... , ..

\ ,,... ...,

\ ,, ..

' \ /

' \ /

' ' /

' \ /

' �

' / '

\ I '

\ ....... I .... ,

\ I

'-.. \

I ,, '

I ', '.....

\ 1

' , 1 1

', 1 ', 1

1

.... , 1

1

... 1

1

', 1

• \ 1

"

\ ı

,,

\ '

1 \ ı \ I

' \ ,

\ ı

I '

/ \ ı

ı '

' ı ',

,/ ı I

I ' ........ ________ ...

• / � I

I I

95

Yan sayfada görülen desenin yukarıda yalnız iskeleti çizilmiştir. Bu kez kompozisyonu yalnız yapraklar ile

düzenleyiniz.

96

97

Yukanda görülen desenin bir kısım dallan çizilmemiştir. Bunlan gösterilen örneklere bakarak ve belirtilen

kurallara dikkat ederek tamamlayınız.

98

1

2

'7 c::; __ -/

I

/

', .... - - �

' 1

\ \ '

1

/

/ �- -� I '

\ '

/ ı- _ .....

'

/ '

I \ 1 1 \ I /'- / / ... -

/

( \ 1 \ 1 \

\ - --\

\

1

/

\ ' ' /

'ı I 1 \

1

, - .... / '

1 1

/ f

1

I

\ '

\ J

/ "' '

'

'

'

1 ' 1 \

\ ,_ ...

....

' \

I

./ \

\

I /

.....

,

__ J_ � ( \ 1 1 1 1 \

,-ı /

I 1

\ I I / 1

'�� ' 1 J

'

I I

,,,, - - ,J

' /

,,,,,"'.......__,.,,.

' 1 1

}

I

' I

-

\

1

' ' \ 1

Kesik çizgilerle belirtilmiş olan dairelerin içine aşağıda örnekleri çizilmiş olan çiçek motiflerini yerleştirerek

kompozisyonu tamamlayınız.

99

1 00

/ I /

I I I I 1 l ı \ \ \ \ \

\ \ \

\

/ / / / /

/ I

\ \ ' ' ' ' '

.,..,,.. / / /

/ .,..,,.. /

/ ./

/

....... , ......

...... -............. _

Yarısı çizilen bu hatai motifini tamamlayınız.

(Orta göbek özellikle asimetrik olarak yapılmıştır.)

Daire formu içinde 1/4 çizilmiş olan bu şemayı tamamlayınız.

101

Ulama tarzında yani dört yöne de yürüyebilecek şekilde hazırlanan bu şemanın içindeki kesik çizgilerle

belirtilmiş olan yanın dairelere altta bulunan hatai örneğini yerleştirip hattın gidiş yönlerine göre yapraklarını

koyunuz .

102

\ '

' \

\ \ \ \ \ \ ) \ \ /\

..... ' -, \ \ / / ı' ' ', \ \. \/ I ' \ '\ \ / / /

' ', \ '\. '< // _,_ - -\ 1 ' /

/-

\ / \ \ /, ' 'f ıl ....... ' ' \ \ � I '- { 1' \ \/ / I "\ \ \

,..... ,, { \ \ / ' \ 1 ,-� \ / "- °"' � \ \ l I ,,,,../ ' \ \J/ - - 7 - � - � ..... \ 'ı ·/' / / ,,, /,,. ' \ I ' \ 1 1

I / ' I ' / I I ,, \ \ I 1\

/ / I r\. ı .... I I I \ '-! ' \lı \ ' """ - ' \ I _/_J_ '.... .... ' \

- ":::-� �\..- \ // I \. --- - ..... - - / ?' ,/ / ,,> '' ...... _ - ...... ,,. ' T / '"--< ......_,.. / ..... ,1ır

/ ' ' / .... _ ........ \ , ı ı .-'-,' .......... "' / � , __ _

Kaydırma usulü ile yapılan bir çini örnegi şeması - Rüstem Paşa Carr·ii. 16.y.y. İstanbul

I / /

- ı

ı- ..... I ' \

/1 / I

""/ I / I' / I \ }. '

\ \...

J / I \{ ', \ I / / _\ı,_ ' \. '

' 11 / ı" '\ '

, ',J / .............. \. / - \ ---� - I ,.. ..- /' ' -....., \ I ,. / " '

'\ ', ' .... - "' / / / ' \ \ ' \. /\ \ / / I I / /1 \

-' ' '\ \

\ \ I \1 / / \ ,, I / \.

\./

' /'

\ / \ I I I

.!- -

Yukarıda gösterilen iki desen şemasını çiçek ve yapraklandırınız.

103

TÜRK SÜSLEMESİNDE KULLANILAN BAZI TANIMLAR

Abadi:

Aher (Ahar):

Ak.kase:

Altın cetvel:

Altın tabağı:

Altın varak:

Altlık:

Berk:

Berk-i halkari:

Beşli yıldız:

Bezeme:

Bordür:

Bulut:

Cetvel çekmek:

Cilbend:

Çırak:

Cönk:

Çintamani:

Desen:

Dendan:

Destesenk:

Durak:

Ejder motifi:

Figür:

104

Eskiden kullanılan bir cins kağıt. buna Hind Abadisi de denilmektedir.

Kağıt terbiyesine verilen isimdir. Yumurta akı veyahut nişasta ile yapılır.

Yazma eserlerde bir kağıdın kenar ve orta kısımlarının ayrı renklerde boyanması.

Yazma eserlerde metin çevresine\ altın ile çekilen hat.

Altının ezildiği tabak.

Küçük altın levhaların defalarca dövülerek çok ince hale getirilmiş şekli.

Hattatların yazı yazarken kullandıkları şey.

Yaprak.

Halkar tarzında kullanılan yaprak motifi.

Bu yıldız şekline Mührü Süleymanda denilmektedir.

Süsleme.

Pervaz ve kenar suları şeklinde yapılan süsleme.

Türk süsleme sanatında kullanılan bir motif türü. Bunlara Çin bulutu da denilmektedir.

Yapılan süslemenin iç ve dış kenarına çekilen çizgiler.

Yazma kitapların korunması için yapılan kutu.

Bir ustanın yanında çalışan sanat öğrencisine verilen ad.

Dikdörtgen tarzında, uzunlamasına açılan kitap.

Süsleme motifi. Buda'nın sembolü olarak da bilinmektedir. Biri üstte ikisi altta olmak üzere üç noktadan meydana gelir. Bu motife kaplan çizgisi, pars beneği de denilmektedir.

Renkli veyahut renksiz çizgi resimler.

Farsçada diş anlamına gelmektedir. Süsleme motiflerimizde bir kenarın ince ince kavislenmesine de denilmektedir.

Boya ezme işleminde kullanılan genellikle mermerden yapılan bir alet.

Kitap süslemesinde genellikle ayetlerin baş ve sonlarına konan küçük süslemeler.

Genellikle minyatürlerde görülen bir motif.

Resim ve heykel sanatlarında insan resmi.

Geçme:

Geometrik motifler:

Gül:

Balkar:

Hat:

Hatai:

Hatime:

Hüsnü hat:

Itri:

İmza:

Birbirleri içinden geçerek devam eden, geometrik çizgilerden meydana gelen süsleme şekli.

Geometrik biçimlerden oluşan süsleme tarzı. Bunlar, kare, dikdörtgen. daire gibi şekillerden istifade edilerek yapılmaktadır.

Yazma eserlerde sayfa kenarlarında görülen yuvarlak motifler.

Yalnız altınla yapılan süsleme tarzı.

Yazı.

Stilize edilmiş çiçek motifi.

Yazma eserlerde son sayfa.

Güzel yazı.

Süsleme motifi. Berki ıtri de denilir.

Sanatkarların isimlerini bildirmek için yapıtlarının altına yazdıkları işlem.

Kaplan çizgisi ve beneği: Çintamani.

Katı'a:

Kete be:

Koltuk:

Köşebent:

Kuzu:

Minyatür:

Mihrabiye:

Motif:

Murakka:

Mühre:

Münhani:

Müzehhip:

Nakışhane:

Nakkaş:

Herhangi bir şekil veya yazının kağıttan oyularak çıkartılması.

Hattatın yazdığı yazıya ismini koyması.

Üst kısımda bulunan sülüs yazının altına konan nesih yazıdan arta kalan kısımlardaki boşluğa verilen ad.

Üçgen formlardan meydana gelerek köşe boşluklarının süslemesi.

Ana cetvelin yanına çekilen çok ince çizgi.

Nakış resim.

Mihrap şeklinde kitap başlığı.

Bir tablonun , bir figürün veyahut süslemenin esasını oluşturan örgeler. (şekiller)

Birçok kağıdın üst üste yapıştırılmasıyla elde edilen mukavva.

Altını parlatmak için kullanılan taş.

Eğri, kambur anlamına gelirse de süsleme sanatlarımızda kullanılan bir motif türüdür.

Tezhib yapan sanatçı.

Bütün nakış yapan usta ve çırakların bir arada çalıştığı yer. \

Minyatür ustası.

105

Penç:

Rokoko:

Rumi:

Saz yolu:

Serlevha:

Stilize:

Şebib:

Şebib yazmak:

Şemse:

Şikaf:

Şuküfe:

Şükufe dan:

Tahrir:

Tezyinat:

Üç nokta:

Varak:

Vassale:

Zahriye:

Zencerek:

Zerefşan:

Zerender-zer:

Zernişan:

Zerşikaf:

106

Yuvarlak, gülü andıran süsleme motifleri. Beş anlamınadır.

XVII l .y .y. görülen çok abartılı bir süsleme tarzı.

Hayvanların kanat, bacak ve bedenlerinden stilize edilerek meydana gelmiş bir süsleme motifi. Rumi motifinin küçük rumilerle içlerinin ayrılanına 'hurde rumi' birbirleri üzerine sarılanlara' sarılma rumi' veyahut 'piçide rumi' denilmektedir.

Uzun hançer yapraklar, hatai tarzı çiçeklerden oluşan, incelikli kalınlıklı bir fırça hünerine sahip süsleme tarzı.

Yazma kitabın tezhiblenen başlık bölümü.

Karakteri kaybolmadan değiştirilerek ortaya konan şekil veya motif. Üslüplandırılmış.

İnsan resmi.

İnsan resmi yapmak.

Güneş şeklinde süsleme motifi.

Halkarın renk kullanılarak da yapılmış olan tarzı.

Farsça çiçek anlamınadır. Tabiata yakın tarzda çiçekler kullanılarak yapılır.

Çiçek vazosu.

Boya veya altınla işlenen süsleme şekillerinin etrafına çekilen çizgi.

Süsleme, nakış.

Tezhipte zemin doldurmak amacı ile kullanılan benekler.

Yaprak, tabaka.

Kağıtları tamir işlemi.

Yazma kitabın ismini veren birinci sayfa veya cilt kapağının iç tarafı.

Geçme motifi.

Varak altının zemine bir elekten geçirilerek serpiştirilmesi.

Sarı altın üzerine yeşil altınla yapılan süsleme tarzı.

İrili ufaklı altın noktalarla süslenmiş kağıt.

Boyalı halkar.

KAYNAKÇA

AKAR, Azade-KESKİNER, Cahide, Türk Süsleme Sanatlarında Desen ve Motif, İst. 1 978 Tercüman Yayınları,

ALİ, Mustafa,

ARSEVEN, Celal Esat,

AKSOY, Şule,

ASLANAPA, Oktay,

BİNARK, İsmet,

Menakıb - Hünerveran, Kültür ve Turizm BakaJ?.lığı, Ank. 1 982

Sanat Ansiklopedisi, 1 - V, İst. 1 943 - 1 952

Kitap Süslemelerinde Türk Barok - Rokoko Üslubu, Kültür Bakanlığı, İst. 1 977

Türk Sanatı, Edebiyat Fakültesi Yayınları İst. 1 955

Eski Kitapçılık Sanatlarımız, Ank. 1 975

BİROL, İnci, A, - DERMAN, Çiçek, Türk Tezyini Sanatlarında Motifler, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı, İst. 1 9� 1

ÇAGMAN, Filiz,

ÇAGMAN, Filiz,

ÇIG, Kemal,

ÇIG, Kemal,

DEMİRİZ, Yıldız,

DEMİRİZ, Yıldız,

DERMAN, Uğur,

ERSOY, Ayla,

KESKİNER, Cahide,

KESKİNER, Cahide,

MERİÇ, Rıfkı, M.

MAHİ R, Banu,

MAHİR, Banu,

MAHİR. Banu,

Osmanlı Sanatı Anadolu Medeniyetleri, Cilt 3 , İst. 1 983

Ehl-i Hiref, Türkiyemiz, ,no. 54, Şuoaf 1 988

Türk Kitap Kaplan, Yapı ve - Kredi Bankası İst. 1 972

Onsekizinci Asır Lake Tezhipçilerinden Ali al- Üs-· küdari, Etnoğrafya Dergisi, S. V. 1 949

Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Çiçekler, İst. 1 986

1 6. Yüzyıla ait Tezhipli Bir Kur'an, Sanat Tarihi Yıllığı, S. VII, 1 976 - 1 977

Benzeri Olmayan Bir Sanat �bümü � Gazneli Mahmud Mecmuası, Türkiyemiz, S. 1 4 , Ekim 1 974

Türk Tezhip Sanatı, Akbank Yayınlan, İst. 1 988

Türk Süsleme Sanatlarımızda Rumi, Antika Der. S.34, İst. 1 988

Türk Motifleri, İst. 1 99 1 , Turing ve Otomobil Kurumu

Türk Tezyini Sanatları, İst. 1 937 , Güzel ·sanatlar Akademisi Neşriyatı

Traditional Turkish Art, Manuscript Ulumination, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İst.

i l . Bayezıt Nakkaşhanesinin Osmanlı Tezhip Sanatına Katkılan, Türkiyemiz, S .60, İst. 1 990

Saray Nakkaşhanesinin ünlü Ressamı Şah Kulu ve Eserleri, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık-1, İst. 1 986

1 07

MAHİR, Banv .

ONUK, Tacıser,

ONUK, Tacıser,

ÖZKEÇECİ , İlhan,

ÖZCJ\N , Yılmaz,

ÖGEL, Semra,

ÖZ, Tahsin,

RENDA, Günsel,

TAYANÇ , Memduh ,

TUNCAY, Rauf ,

TANINDI , Zeren,

ÜNVER, Süheyl,

ÜNVER, Süheyl,

ÜNVER, Süheyl,

ÜNVER, Süheyl,

ÜNVER, Süheyl,

ÜNVER, Süheyl,

ZÜBER, Hüsnü ,

1 08

Sazyolu , Türkiyemiz S. 54, Şubat 1 988

Osmanlı çadır sanatı, 1 998

İçel el Sanatları, 1 998

Türk Tezhip Sanatı ve Tezyini Motifleri , 1 992

Türk Kitap Sanatında Şemse Motifi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ank. 1 990,

Anadolu Selçukluları'nın Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, _Ank. 1 966

Türk Kumaş ve Kadifeleri, İst. 1 95 1

Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı, Hacettepe Üni. Yayınları, Ank. 1 977

Duvar Çinilerimizdeki Yaprak Motifi , Türk Sanat Tarihi Araştırma ve İncelemeli, 1, İst. 1 963

Vesikalar ışığında Süsleme Sanatlarımız, Türk Kültürü I I l/27, 1 975

Başlangıcından Bugüne Türk Saqatı, İş Bankası Kültür Yayınları, Ank. 1 993

Müzehhib Karamemi, İst. Ünl. Yayınları, No. 490 , İst. 1 95 1

Fatih Devri Saray Nakışhanesi, İst. Üni. Milli Kültür Eserleri Tesisi, 1, 1 958

Halkariye Dair, Arkitekt, No. 1 0- 1 1 , İst. 1 938

Kaplarda Türk Tezyini Örnekleri , İst. 1 943

50 Türk Motifi, Doğan Kardeş Yayınları, İst. 1 967

Türk İnce El Sanatları Tarihi Üzerine, Ank. 1 964

Türk Süsleme Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlan Dizisi, Ank. 1 97 1

1 - Topkapı Sarayı çinilerinden. 1 6.y.y.

1 09

2 - Süleymanname adlı yazma eserden, haliç işi Topkapi Sarayı Müzesi 1 6.y.y.

1 1 0

3- 16 .y.y. mavi beyaz porselenlerinden cami kandili. İznik

ı ı ı

4- Topkapı -Sarayı çinilerinden. 1 6.y.y� 1 12

5 - Halı üzerinde hatai tarzı düzenleme.

1 1 3

- ·

6 - 16. ·Y·Y· İznik tabak.

1 1 4

7 - 1 6.y.y. duvar çinilerinden. Topkapı Sarayı Müzesi

1 1 5

8 - İznik tabağ;ı . 16 .y.y.

1 1 6

9 - Cilt kapağı, renkli halkari tarzı. Cahide Keskiner.

1 1 7

1 - ·

10 - Mavi beyaz porselen cami kandili. 1 6.y.y. başı. İznik 1 1 8

1 1 - Osmanlı kumaşı - Bursa Kamhası. Topkapı Sarayı Müzesi detay.

1 1 9

1 2 - 1 6.y.y. İznik tabağı .

1 20

-------------

1 3 _ 1 6 .y.y. İznik tabagı.

1 2 1

14 - Süleymanname'den haliç işi, detay. 16.y.y. Topkapı Sarayı Müzesi

1 22

1 5 - 1 6.y .y . İznik tabağı.

1 23

1 6 - Sultan 2. Bayezıd'ın kaftanından detay. 1 24

�f �.;;, �.//.:')::':! . �L;Ç;. /�.�/

����J-';(/cP!: �..:.::,Jf.ı:.(, ;, � r.:��·,_,4ı-�ub�ı·

. . .

�., V:-; ı; �; ı!-U .�·

ı 7 - Müzehhib Kara Meıni'nin yaptığı 'Muhibbi Divanı'ndan halkar tarzında yapılmış bir sayfa. 1 6 .y.y. İstanbul Üniversite Kütüphanesi 1 2 5

18 - Saz üslubunda bir puket. 16 .y.y. Topkapı Sarayı Müzesi

1 26

19 - Osmanlı kumaşında ulama tarzı.

1 2 7

20 - Bir yazmadan, tek renk halkari.

1 28

!J ı:;.C) ;.J /, �; JJı , ; �J: 1!0-ı::i.ı c; ;?fl

. .,

2 1 - Muhibbi Divanı'ndan bir sayfa. 16.y.y. Kara Memi.

1 29

22 - Topkapı Sarayı Müzesi duvar çinilerinden çarkıfelek tarzı bir düzenleme .

. 1 30

İstan�ul'da doğdu . Tezhip ve minyatq.r çalışmalarına 1 953 yılı�da hocası Ord . Prof. Süheyl Ünver ile

- b aşladı . 1 965 yılında İstanbul Yıldız Porselen fabrikasına Türk . .

.-

süsleme sanatları uzmanı olarak atandı ve orada ilk olarak Türk süsleme atölyesini kurdu. 1 975 ve 1976 yıllarında Kadıköy Halk Eğitim Merkezi'nde , Şişli Terakki Lisesinde ve İstanbul Devlet Konservatuvarında açılan "Türk Süsleme Kursları"nda öğretim görevlisi olarak vazife aldı. 1 980 senesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi'nde başlatılan· "Uygulamalı Türk Süsleme Sanatları" kurslarında eğitim ve yönetim kurulu başkanlığına getirildi. 1 982 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Geleneksel Türk Süsleme Sanatları Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmalarına başladı . Yurt içi ve yurt dışında yüzü aşkın sergiye katıldı . Çeşitli tarihlerde açılan altı özel sergisi vardır. - "Türk Süsleme · sanatlarında Desen ve Motif" 1 978 - "Turkish Motifs" , "Turing ve Otomobil Kurumu" 1 989 - "Türk Motifleri" , "Turing ve Otomobil Kurumu" 1 99 1 - "Çocuklar İçin Türk Motifleri ile Çizim ve Boyama Kitabı" 1 990 adlı kitapları ve çeşitli dergi ve yayınlarda geleneksel sanatımızla ilgili makaleleri var_dır. Halen kendisine ait olan "Keskiner Tezhip ve Minyatür Atölyesi"nde çalışmalarına devam etmektedir. Çeşitli kuruluşlar d an almış olduğu teşe kkür ve p laketl er i vardır.

I SBN 9 7 5 - 1 7 - 2 3 62- O

1 1 1 11 9 7 8 9 7 5 1 7 2 3 6 2 8

SKMBT_C25309012812370_0003SKMBT_C25309012812370_0007SKMBT_C25309012812370_0008SKMBT_C25309012812370_0009SKMBT_C25309012812370_0010SKMBT_C25309012812370_0011SKMBT_C25309012812370_0012SKMBT_C25309012812370_0013SKMBT_C25309012812370_0014SKMBT_C25309012812370_0015SKMBT_C25309012812370_0016SKMBT_C25309012812370_0017SKMBT_C25309012812370_0018SKMBT_C25309012812370_0019SKMBT_C25309012812370_0020SKMBT_C25309012812370_0021SKMBT_C25309012812370_0022SKMBT_C25309012812370_0023SKMBT_C25309012812370_0024SKMBT_C25309012812370_0025SKMBT_C25309012812370_0026SKMBT_C25309012812370_0027SKMBT_C25309012812370_0028SKMBT_C25309012812370_0029SKMBT_C25309012812370_0030SKMBT_C25309012812370_0031SKMBT_C25309012812370_0032SKMBT_C25309012812370_0033SKMBT_C25309012812370_0034SKMBT_C25309012812370_0035SKMBT_C25309012812370_0036SKMBT_C25309012812370_0037SKMBT_C25309012812370_0038SKMBT_C25309012812370_0039SKMBT_C25309012812370_0040SKMBT_C25309012812370_0041SKMBT_C25309012812370_0042SKMBT_C25309012812370_0043SKMBT_C25309012812370_0044SKMBT_C25309012812370_0045SKMBT_C25309012812370_0046SKMBT_C25309012812370_0047SKMBT_C25309012812370_0048SKMBT_C25309012812370_0049SKMBT_C25309012812370_0050SKMBT_C25309012812370_0051SKMBT_C25309012812370_0052SKMBT_C25309012812370_0053SKMBT_C25309012812370_0054SKMBT_C25309012812370_0055SKMBT_C25309012812370_0056SKMBT_C25309012812370_0057SKMBT_C25309012812370_0058SKMBT_C25309012812370_0059SKMBT_C25309012812370_0060SKMBT_C25309012812370_0061SKMBT_C25309012812370_0062SKMBT_C25309012812370_0063SKMBT_C25309012812370_0064SKMBT_C25309012812370_0065SKMBT_C25309012812370_0066SKMBT_C25309012812370_0067SKMBT_C25309012812370_0068SKMBT_C25309012812370_0069SKMBT_C25309012812370_0070SKMBT_C25309012812370_0071