Blurb

HARAYUON PA SA PUTING ILAW

Frederick Maurice S. Lim

Mabalos

Para ki Romalyn D. Casia buda ki

Krishna Chentamine Vash Casia Lim

Mga Rawitdawit

Frederick Maurice S. Lim

2

HARANI NA SA PUTING ILAW An pagtao ki grasya sa mga sadit tang tugang

Sarong hapon sa karinderya na gari eskwela.

An pisog kan pagmangno nagluwas sakuyang mata,

Hali sakuyang talenga, hali sa maburak na ngimot nin kataning kong gurang:

An mga mukmok sa mesa pabayi, para iyan sa mga tanga.

75

Dai dapat kulugan an pagkamoot, sakong nareparo…

Kuta sa paghugas ko kan pinagkakanan

An sakuyang agmimadmad mahugasan man.

74

Mga Laog 1. Barayle nin mga pandama

2. An Dagit

3. Maitumong Bangui sa Legazpi

4. Ilusyon nindo nin Ayam

5. Dai ini Masasabutan nin Sarong Manrarawitdawit

pag Pigtaram Mo Saiya:

6. Kisses, An One Sided Love Affair, The X, and True Love

7. 29

8. Ako buda an Lamok

9. Botika

10. Baka buda Gatas

11. An Pinakamasiram na Namit

12. Mga 5 Kilometro nin Kulog nin Buot

13. Pangadyi sa Tabaco

14. Tanganing an Buhay Masabutan

15. Mantang nasa Half Lotus

16. Lugad

17. Igwang nagadan mantang harayo ako…

18. Hello Moon (Sa Bintana nin Sarong Aki)

19. Sa Bisita

20. Boulevard

21. An mga Parahalat Samong Kusina sa Bangui

22. Pag-istar sa Bicol

23. Para sa mga Babaying Dios

3

24. Sa Bintana nin Sakong Aki sa Ospital

25. An lyabe sa tuninong nakua sa pagdakop

nin hinangos

26. Ilusyon nin Sarong X-God Pagbaba sa White Light

27. Biyahe Sa Probinsiya

28. Kitang Solamente sa Tigbabayong Hapon

29. Sisay man Nanggad an Muyang Magsolo?

30. Pagtubod

31. Tubig

32. Bang Bang!

33. Pag-girom mo an Hawong

34. Sa Girumdom na Sana

35. Pagdakul an Sakuyang Kinakan

36. Reengkarnasyon nin mga Siwo

37. Kun Gurano Kamundo an Buhay Ta

38. Kun Amay ka Kuta Nagkakaturog

39. Kan Banguing Buyong si Amatesa

40. Para sa mga Tanga

41. Kan Pigguyod ako nin Sakuyang Bitis, Dila Paduman sa

pangakong Liwanag

42. Nalalagas na an Halabang Itom mong Buhok Ina

43. Kun Nata Ginibo an Bangui

44. Magayong Aldaw sa Gabos

45. Pag Nag-iwal an Mag-agom

46. An pinakamakusog dai Nagagadan

47. Daing Imposible sa Siyudad

4

An agimadmad na nakarumdom na an pag-kamoot dai dapat kulugan

Makakurab maghugas kan pinagkakanan pag nag-iwal kita

Ta nabubungog ako sa tarom nin kutsilyo,

Pig-aapod ako na tusuk-tusukon ko tapos, ilaog an puro sakuyang daghan tapos

paikot-ikuton.

Maribukon an lintiang teleserye sa TV, tuninong kamo ni ina na nagpapahi-

wak,

Maribukon man an hinangos na luwas-laog sakuyang dungo buda ngimot,

Dai mo ito nadadangog

Buda dai mo nahihiling an pandok kong murusdot,

Gare muya ko man lugadan an sakuyang kamot,

Taramon ko na sana na aksidente,

Tanganing magdalagan ka sako buda punasan mo ki gapas na igwang alkohol

an sakong lugad,

Tanganing maghuron an satuyang pagal na hinangos,

Bulong man ito sa lugad nin sakuyang puso.

Alagad namatean ko na an kulog pag ika nalulugadan,

Aram ko na habo mo man na ako pasakitan,

Arog daa talaga kaan an pag-ibahan,

Nag-ibahang askad buda hamis,

Dai ko na pigtino an kutsilyo,

Pigdangog ko na sana an bulos nin tubig sa gripo,

Na nagkugay sa tanog nin sakong hinangos,

Bulong sa alimagyo sakong daghan.

73

Tiwala

An parong nin aldaw sa mga pasang gapo

Garo parong nin pahamot mong nasusulo,

An mga dampog na garo pasang salming

Garo mga mata mong nag-uutik,

An dagat na pirmi an hinghing

Garo pangako mo na pigsurat sa tubig,

Dipisil malingawan

An kulog na pigtatoo sa puso,

Pwede man kun habo kong mareparo

Alagad kaipuhang mag-agi an salog nin panahon,

Tanganing magdukot an satuyang kublit

Kun muya ta pa,

Sa ngunyan,

Maray,

Kun yaon ka sa kun sain dai ko aram,

Ta ika man nagkakarigos sa haldat

Pag saimong narurumduman an pigkurit mong maraot.

An tiwala garo barahibo ki bayong na pigpalayog ta sa paros,

Dai ta na aram kun pira

Pag sa daga naghadok.

72

48. Libog 49. Sarong Tigbabayong Hapon sa Salog 50. Tiwala 51. An Agimadmad na Nakarumdom na an Pagkamoot dai dapat Kulugan 52. An Pagtao ki Grasya sa mga Sadit tang Tugang

5

Patara-tara Pasil man sana kun muya, arog kan sakuyang pag-adal ki tatara-mong Bicol tanganing mailakaw sa bagong dalan an sakuyang mga metapora. Makaugmahon na magsurat, mas makaugmahon kun may maka-basa, kun may mainspirar dawa saro, sakuyang kaugmahan. Pebrero taong 2009 kan naging seryoso ako sa pagsurat sa Bicol, pigtaram ko sa sadiri ko na kaipuhan makasurat ako ki dawa sa-rong rawitdawit sa sarong aldaw. Sa blog ko na www.rawitdawit.blogspot.com pig-post ko an sakuyang mga aki, na kadaklan mga inot o panduwang draft ta dai ako masyadong oras tanganing mag-edit ta kaipuhan ko pa mag-generar ki dakul pang ideya. Pig-isip ko na pwede man na i-edit pag nakadakul na akong material para sa sarong libro Ining inot kong libro sa Bicol, piggibo para sa Ubod. Dai ko aram kun napili ko su mga muya kong ilaag, dai ko pa nagamitan ki detachment tanganing sakuyang maaraman kun epektib o igwa bang theme digdi. Harani sa Puting Liwanag an titulo ta mate ko harayuon pa ako sa puting liwanag lalo na duman kun sain hali an liwanag — ki Kagurangan. May mga piyesa man kaya ako na garo meditasyon na garo naghahapot ki katuninungan. Mga obra ninda Pablo Neruda, Rainer Maria Rilke buda Federico Garcia Lorca an sakuyang pignanamitan pag nagugugtom ako sa nakaaging Pebrero sagkod Hunyo. Kuta magkasararo na an Naga buda Albay, maray na igwang per-sonal na kompetisyon kun sisay an mas maurag, alagad may maray kun kita magkasararo. Kuta an literaruta maging sarong tunay na liyabe na magpapalaya satuya. 7 Agosto 2009

6

Sarong tigbabayong hapon sa salog

Bisikleta sa salog,

Sa may baybay padis nin tsinelas

Buda bado,

Sa rarom,

Palataw-lataw

Sa tubig buda imahinasyon,

Masiram kuta kun may sigarilyo sa kamot.

Sa mga suhang dampog may nahihiling,

May dragon,

Bayong, ikos, mga mata, may daragang magayon,

An dumog nin haraning diklom muyang agumon,

Alagad muyang maghibi kan nadaog nin lipot.

71

Libog Pagkamundag Libog Pagkagadan Pagpadaba Libog Dagit Langitnon Libog Daga Ika Libog Ako ABKAT Libog Kabulig Albay Libog Naga Manila Libog Albay Rawitdawit Libog Pagkurit Libog Libog Libog!

70 7

Pasasalamat Salamat ki Govinda. Salamat sa An Banwa: Kultura buda Artes kan Tabaco, Inc. (ABKAT, Inc.). Salamat ki Rafael Banzuela buda ki Rafael Beljica Jr. Sabi kan sarong barkadang Tabaqueño, sinda an Pound buda Eliot nin Albay. Nagtutubod ako. Salamat sa Aquinas University of Legazpi, lalo na ki Madam Jaz-min Llana sa pagbukas nin pinto sakuya sa literatura buda kul-turang Bikolnon. Salamat man sa Kabulig sa barkadahan. Salamat ki Laurel Peñaranda sa pagbunsod ki kaitong Peninsu-lares kun sain dakulang tabang sa literaturang Albay. Salamat ki Mateo Gojol buda ki Frank Stolh sa Chateau Noveau. Salamat sa mga naging ka-org ko sa kaitong Pegasus; an opisyal na diyaryo nin mga estudyante nin Unibersidad Aquinas nin Le-gazpi. Salamat sa espiritu ninda Neruda, Rilke, Lorca, Keroauc, Dali, Van Gogh, Buñuel, Kubrick buda sa mga naghahangos pa na arog ninda, Almario, Borlagdan, Polanski, Madrilejos, Lynch. Salamat

Barayle nin mga pandama

Pigbabasa ko an sarong librong bistado ko na an laog,

Muya kong marumduman…

Piglakaw ko an mga dahon nin nakaagi

Paduman sa burabod nin dunong na naghali.

Alagad nagkatok na an bangraw sa bintana,

Nagparabayle sa berde sa luwas sakuyang mga mata,

An hamot nin kokoa sa kusina

Nagtaong gatol sakuyang dila,

Nadangog ko an kansyon nin mga bayong…

An hamot nin mga masetas dinara nin paros,

Sakuya sinda sarong tamong sakuyang piglilipot pa.

Nagtimpla akong tsokolate,

Nagduman sa higod,

Sa naghahalat na mga pasang gapo

8

Pag nagrani na sakuya an maraot,

Mahihiling ko na sana an sakuyang pagkaaki,

Maagi sa isip, sarong pelikulang malungsi,

Makaskas,

Sagkod sa

Mahiling ko an sakuyang lawas

Pigguguyod,

Pigguguyod kun sain dai mahihiling an sarong makangirabo...

An ribok nin mga talapang, nag-aapod nin uran.

69

Daing imposible sa siyudad Sarong aldaw pwedeng magpiyesta an mga langaw

Sa gogon na dai basta mahihiling nin mga naghihidaling mga bitis,

An mga mamunduhon,

Dai sindang pakilabot sa pigdadarang gabat nin iba,

An mga awto na dai napapagal sa pagdalagan,

Dai sindang pagkaaram,

Muymuyon an kinaban sa mga nagsasalakang mga hururon

Manungod sa gabos na nagpapaugma sa laman.

Sa awot na nakatangad sa mga dampog,

An sakuyang lawas, namamarong,

Duman an tunay na hamot nin kinaban

Minasuksok sa dungo paduman sa dugo paduman sa kalag,

Hamot na pag saimong naparong, an saimong bituka

Dai mo mapupugulang magluwas maski saing luho.

Siguro,

Dai ako mabibisto nin gabos,

Gabos na daing buhay na daing maginibo

Arog kan mga gusali, harong, simbahan,

Magkakabaratak na sana an saindang pintura saindang hibi.

Sa banguing ito,

68

Kun sain harani an mga nagkakawat na ayam,

Dara-dara an libro,

Na pigpatungan ko

Ki sakuya kutang babasahong libro.

9

10

An Dagit

Alas an dagit na dai maitaram,

Dai nagbabatok,

Dai tataong maggasod,

Mailo na sana,

Luway-luway

Sa pusong sa itom na liwoy nalalamos.

An dagit,

Alas na payo man an puro,

Duwa an dila na espada an tarom,

Saimo,

Buda saimong kaiwal

Na piggibuhan mong altar na itom.

Sa daghan,

An alas naghahalat

Sa pagsupay nin dagit

Tanganing makalabaw-labaw,

Makamang,

Maluwas,

Kun dai saimong ngimot,

An payo maluwas

Saimong nangingimigkimig na kamot.

An Pinakamakusog dai Magagadan

Pigkikig mo ako kuracha

Sa paglayog mo sakuyang abaga,

Muya mo ba ining turon na sakuyang meryenda?

Nabutasan ko tuloy sa salog,

Pasesnsya ka na ta mas makaskas maghiro

An sakong tulong ayam

na nagbabatukan,

nag-iirinutan.

67

Pag nag-iwal an mag-agom Kaipuhan daang maging maiwas an kwarto

Pag nag-iwal an mag-agom,

Tanganing makahiro an paros sa daghan.

Mababawasan ki magkapirang bado an satuyang aparador,

Diit sana an hugasan sa lababo,

May rason ako para dai magkakan,

Pwede akong magpaligid-ligid sa kutson pag parong tsiko,

Maglakaw sagkod muya ko sa bangui,

Dumanon an gabos na dagat sa Tiwi, Bacacay, Sto. Domingo,

Magdalagan sa gabos na dumog sa madidiklom na parte

Nin satuyang mahukol na relasyon,

Maiwas an kwarto,

Sadiri ko an oras, alagad dai ko siya mamamanduhan,

Dai ako masyadong makakahiro sa kinaban,

Ta nalibot ta na garo gabos na pasyalan digdi sa Legazpi, sa Albay,

Naduman ta na garo gabos na dagat na pwedeng dumanon

Ki mga dai makapaghalat na an duwa maging saro.

Sa pagbuntog ko sa askad,

Ika an dagat na makanta sakuya ki tuninong,

Kublit mo an baybay,

Buhok mo an paros na magpaparumdom sakuya

Na dai lang palan kwarto an magiging mapiot pag ika naghali.

66

Maitumunong Bangui Sa Legazpi Maitom pa sa itom

An kurab na sumubo sakuyang dugo

Kan nagpalsok an kuryente

Sa bilog na Legazpi.

Pauling Tabaco,

Makagadan an alas-diyes,

Haluyon an bus buda filcab,

An sakuyang halunan…

Marang dalan.

Aso an kinaban,

May tingog an sigarilyo,

Alagad, habo kong dugangan

An mamunduhong kolor na gumagadan sakuya.

Dai mapaluwas nin pangadyi an mga bitoon…

Garo nagdalagan an sakuyang puso sa tinampo;

Nasusulong kalibangbang.

Dawa may mga kaiba ako sa diklom,

Sa silensiyong batingaw,

Madadangog saindang hinangos,

11

Garo paros nin alimagyo,

Luway-luway,

Pig-aasay sakuyang paglaom,

Muya ko sindang kahurunon,

Alagad, baad pigsisiba man sinda nin kurab,

Makagadan siisay man na dai midbid sa diklom.

Nagtaram giraray an sigarilyo

Iyo na kuta

Tanganing may pagkot

Alagad, nadangog ko an sakuyang agom,

An hinangos tanog nin paros sa dalagan nin bus sa Padang.

12

Magayong Aldaw sa Gabos

Bukasan ta an bintana

Ta nag-agi na an uran,

Maglakaw kita sa luwas,

An dumog na daga,

Kitik sa bitis kong nali,

An aldaw minasirip

Sa kurtina nin mga dampog,

Hamot nin Rosal, sa harayo nagpamate,

Magayong Aldaw Mayon,

Magayong aldaw sa gabos.

65

Habo niya na kita, mag-istar sa diklom.

Kun maisipan mo giraray magduman

Sa harayo na dai ko aram,

Ibahan mo ako

Sa saro pang bangui,

Dakul kitang pag-iistoryahan,

Dakul kitang maaagihan.

64

Ilusyon nindo nin ayam

Daing pagkaaram an ayam na ayam siya,

Aram niya gwapo siya

Kaya garo pag pighiling mo siya sa mata

Mabatok siya

Ta pighahabas mo an saiyang ilusyon.

Ika,

Iyo man,

Sa hiling mo mas gwapo ka sa ayam,

Sa hiling mo balani ka sa mga daraga,

Pirmi an saimong pagsalming,

Baad kaya mo ito piggigibo

Ta dipisil mawara sa ilusyon.

13

Dai ini Masasabutan nin Sarong Manrarawit-dawit pag Pigtaram Mo Saiya:

Lapaon man an gibo mo boi!

Alagad dai mo ito matataram saiya ta dai kang sugok.

Ini na sana an maluwas saimo:

Maurag boi!

Hahaputon ka niya:

Nata?

Dai niya masasabutan an simbag.

Gilayon tataramon mo saiya:

Maurag!

14

Kun nata ginibo an bangui

Kaipuhan taka padaba,

Ah, pirang beses ko na baya ining nataram

Sa mga bitoon na nakakasabot,

Sa bulan na nagpapahiling nin daing bistong mga dalan,

Pirang bangui pa baad ako mahaloy ta an lipot

Pigbabatak sakuyang mga tulang,

Pigdangog mo ako sa maluyahon kong tingog,

Sa pagkamata yaon ka na,

Ngunyan hain ka dawa kataning kita.

Kami sana nin bangui

An nakakadangog nin suriyaw nin sakuyang kulog nin buot

Bago sakong buhay ika nag-abot.

Dai ko na masyadong piglalakaw an pigpadabang diklom,

Ugma saimo sakuyang itinao aram ko

Ta lambang bitoon,

Sarong kansyon satong higdaan.

Pag saimong tinaram na muya mo na maghali,

Pigsisirip ko an bangui,

An halangkawong mga kagayunan

Na dai ko na kayang kaputan,

Pig-iisip ko na sana an pagkamoot nin Dios,

An pagtao niya sato ki mga bitoon, ki bulan,

63

Tabang sa tuninong mong paghampang sa kasagkuran.

Tanaan ta an mga maarabot na aldaw

Na gare mga aki na nagkakawat,

Daing pakilabot sa panahon,

Maabot an maarabot.

62

Kisses, An One Sided Love Affair, The X, and True Love

Padaba ko an kape,

Oro-aldaw,

Pighahalat mi an hadok nin lambang saro,

An saiyang hamot kaipuhan ko

Tanganing mag-agi an halabang aldaw.

Pagkapahiwak,

Siya an sakuyang pigduduman,

Habo magpakaturog nin samuyang pag-iibahan,

Sagkod…

Sarong bangui,

Nag-abot na sana

An kulog na itinao niya sakuyang puso.

Dawa mahaldat,

Padaba ko pa siya,

Kaipuhan ko sanang hilingon

Puropirmi

An sakuyang X,

Si H2O.

Baad kaipuhan na man garong marumduman, mamate,

Kun sisay sakuya an tunay na nagpapadaba.

15

29

29

Na palan ako

Kasuhapon,

Garo bus na maluya an dalagan

Parani sakuya…

Sakuyang bungo,

Puso,

Na dai ko namalisyahang napasa.

Dawa pig-iwasan ko

An maribukong mga hapot,

Nasukol ninda ako sa bangui

Paghali nin mga mauugmang anino

Na dai garong pagkaaram na sinda man

Pighahalat nin mga ulod.

Kagadanan,

Yaon na ako,

Pigtaram ko mantang piglulunok

An mapulot kong liwoy

Ta dai akong magiginibo,

Tanganing maging matali,

Kaipuhang rumdumon oro-aldaw

An dai malilikayang pagkautsan.

16

Nalalagas na an Halabang Itom

mong Buhok Ina

Naluluyos na an buhok mong halabang itom, ina,

Na kan ika daraga pa

Abot saimong baywang,

Rumdom ko an saimong pagsukray

Sarong pagsagwan sa halabang dagat.

Nagin reyna ka kaito nin Pinaglabanan sa San Juan,

Ngunyan,

Digdi sa Bicol,

Dakul na an saimong namamatean sa lawas

Na habo mo pero kusugunon mong pighahampang.

An halaba mong buhok,

Luhay-luhay mahalipot,

Mga aldaw kaipuhan man na magpaaram.

Dai ko aram kun naitaram ko na saimo

Na an halaba mong buhok

Paglaom

Pag dai ko namamate sakuyang katanosan.

Sa paghalipot nin saimong buhok,

Kaipuhan nin sakuyang tulang na magkusog,

An sakuyang buot makaukod maglangoy pag nalalamos,

61

Na pagkamoot daa an ngaran kaito

Nataram ni Lagman,

Ahh mga ineng, tanganing may maisira,

Pigpalumoy nindo an pigtataram nin kinaban

Na pinakamasiram.

Si Niño Hesus nakatindog sa altar sa may kahera,

Dipisil madangog an langit sa kusog nin karaoke,

Sa maalindukong taramon nin beywang nin nene

Naparong ko an kalayo,

Napahiling ako sa may bayadan,

Guranong pangadyi an kaipuhang itao

Tanganing makaluwas, makauli?

60

29 ngunyan,

Itom na kalibangbang...

An mga masunod na numero

Garo balisong,

Kurab sa halunan,

Piggigiris akong garo orig.

17

Ako buda an Lamok

Kun may ngipon ka lamok,

Kakaunon mo ba ako?

Pirang aldaw bago mo ako mauubos

Kun aasayon mo ako?

Lamok,

Kun kaunon kaya taka?

Kun muya takang kaunon,

Malayog ka ba parayo?

Kakahurunon mo pa ako baya?

…Dipisil magkaturog lamok,

Radyo kang buyong

Na dai nauubusan ki baterya

Kun dai mo aram an silensyo,

An tuninong,

Magpakaturog ka,

Maghali ka na.

18

Kan pigguyod ako nin sakuyang dila, bitis

paduman sa pangakong liwanag Kamunduan nagbiyo

Kan naglaog ako sa reengkarnsyon nin pulang ilaw

Na paotro-otong nagagadan,

Solong botelya,

Dai ka muna magmara,

Ta sa diklom,

Minakipot an salog nin dugo.

Nadadangog ko an mga pusong pagal, batingaw sinda

Hali sa mga lalaking parong siyudad nin aldaw,

Ahh, nuarin kaya ninda huling natawan ki burak

An saindang mga agom

Na siguro naglalaba ngunyan,

Naghuhugas ki plato,

May mga nangaturog sa may kaunan,

May mga bagong karigos ki pahamot,

Baad lamang mag-uli an naggurang na pagkamoot

Na Sampaguita an hibi…

Su mga ineng sa entablado, pagol,

Digdi sa Tanglaw sa Cormidal, Tabaco

59

Para sa mga tanga

Dakula an sakuyang dagit

Sa saday nindong lawas

Kan nagtugdok kamo

Nin mga pulang bulkan na nagkakalayo

Sa kublit nin nagkakaturog

Na umboy na kan naghibi

Nasulo an sakuyang daghan sa dagit,

Muya ko kamong karigusan ki gasolina,

Muya ko kamong durugon saro-saro,

Ahh, kun dai kuta nindo aram an saindong piggigibo…

58

Botika Pakarayon ko daa an sakuyang sadiri,

Dai ko daa walaton an paglaom,

Pigtataram nin mga masetas

Buda nin mga bayong.

An kadenza nin mga dahon,

An baybay na nakakugos sakuyang bitis,

An musika nin dagat

Gabos sinda nagtataram

Na may bulong an gabos na hilang.

May bulong sakuyang magagabat

Na dalagan

Sa daga,

Sa gapo,

Sa awot na dumog.

Pigtukduan ko an sakuyang puso

Na magdangog

Dawa an kinaban gurano karibok.

Burak ako nin Lotus

Na naghahangos sa tahaw ni ati.

Namamate ko an lipot nin mga askal

19

Dawa maibog an saindang balukag,

Dai sindang pagkaiba sa mga tawong

Daing atop sa bangui.

An sakuyang mga bitis

Magian,

Dawa an sakuyang puso magabat,

May bulong

Kun nadadangog ko an sakuyang sadiri

Sa tahaw nin mga nagdadalagang awto,

Sa kalampagan nin mga bakal,

Sa panahon na an sakuyang anino dai ko bisto,

Dai ako pigkukurab

Ta bistado ko an Tingog na sakuyang nadadangog

Sa solamenteng mga minuto.

20

Kan banguing buyong si Amatesa

Mga gapo sana an mga bitoon,

Nata ko sinda papadabaon?

Simbag mo sakuya sa pagbasa ko

Nin Saddest Lines ni Neruda.

Rumdom ko an saimong mga taramon

Kan pigsalbar ka nin parong nin Ginebra,

Rumdom ko an saimong pandok

Kun sain nadangog ko an hukol nin dagat,

Tamuyaw nin alimagyo na piglamos an sakuyang puso

Sa banguing saimong namamate na ika sana,

Ika sana saimong buhay,

May mga kaiba ka sa pagtagay,

Alagad saimong pag-uli, paglaog sa kwarto, aram mo ika sana.

Iyo,

Kaya mo pa an gabat nin saimong payo,

Diresto pa an lakaw nin saimong mga bitis,

Nakakahuron mo pa an liwanag hali sa mga dyipni,

Alagad, dai pwedeng dai ka magtangad sa mga kagayunan sa diklom,

Dai pwede,

Ta duman ka hali,

Kita,

Aram ta an.

57

Pirmi,

Habo kong maghali an bangui

Ta sa bangui

Mas harani kita sa lambang saro.

56

Baka buda gatas

Mozarella, Cheddar, Ricotta, Truffe,

An Yogurt, ice cream, mantikilya, butteroil

Buda dakulon pang produkto

Na hali sa gatas

Na hali sa baka

Na pag pigsalakan nin mga gulay buda prutas,

Manlaen-laen na namit nin langitnon

An dudutdot sa dila;

Hadok nin nympha na madukot saimo sa pagturog

Dawa nagsimit ka sana.

Kun nata kaipuhan pa na gadanon an pighalian

Nin bulawang puting protina

Na satong pigdulok kan an mga utong nin satong ina

Saday, pagal o daing nektar na itatao sato.

21

Panduwang ina ta an mga baka,

An mga baka na awot sana an mawot tanganing magpadagos sa pagpadaba,

An mga berde an ina nin protina.

Baad, gapo na an puso kan kadaklan…

Kun madadangog ta sana an mga hibi ninda

Pag pigbagsakan nin gapo an saindang mga payo,

Pag piglalaslas an saindang mga liog,

Siisay an muyang makahiling na piggagadan an sadiring ina?

Masiramon an corned beef,

An bacon, koscher,

Ta igwang dugo,

Igwang askad,

Pero mas masiram an ice cream,

An cottage cheese lalo na

pag pigpalaman sa tinustang tinapay sa pamahaw

Mantang pighahalat magmata an mga padaba.

22

Kun amay ka Kuta nagkakaturog

Pirmi,

Muya takang pakaturugon

Sagkod mahiling kong maghakab an mga estrelya

Saimong mga mata.

Pirmi,

Muya kong alayan ka ki kansyon

Sagkod an musika magdulay saimong mga labi

Sa paagi nin saimong mga ungol na padabaon ko.

Pirmi,

An saimong buhok

Muya kong tawidon

Pagkatapos maduman naman ako saimong mga labi

Sagkod mapagal an sakuyang mga muro.

Pirmi,

Muya kong magdukot an satuyang mga abaga,

An satuyang mga daghan,

An satuyang nalalamos na mga labi.

Pirmi,

Muya kong madangog an saimong puso

Pigtataram an sakuyang pangaran,

55

Kun gurano kamundo an buhay ta

Habo tang paghurunan an ugat nin luha nin kinaban…

Haputon ta an kataning ta

Kun nata siya nakahungko,

Pigkukurab kitang baad lalo siyang makulugan,

Alagad satuya bang pigbalo?

Habo tang maghapot ta muya ta ki tuninong na pagkaturog.

Alagad gurano katuninong an satuyang pangiturugan

Kun an satuyang kataning salming kan satuyang namamatean?

Baad sa paghapot sa kataning makua ta an simbag.

Kun habo tang haputon an satuyang sadiri,

Haputon ta su iba,

Duman mapuon an paghahanap,

Baad mahali an puling satuyang mga mata,

Balua.

54

An Pinakamasiram na Namit

An saimong Mushroom Chicken Curry

Na igwang patatas, tokwa buda gatas

Na nagparani sako sa terminong gluton,

An lugaw mo na may dakulon na bawang, sibulyas buda

May Prawn Crackers sa ibabaw na masiramon pag naglulumoy,

Maugma an satong dila buda puso na nagsusupay sa ugma

Mantang pigdadangog ta an tagiti sa atop,

An adobo mong Pininyahang Magic Meat,

Na nagangaipuhan ki kape, tsaa o Sprite pagkatapos

Tanganing makapahingalo an tulak sa nag-aging gera nin siram,

An Vegie Spaghetti mo na nakua an namit

Nin pasta na may karne,

Pero mas masiram an daplos mo mantang nagluluto ka,

An saimong kurab mantang an kutsara nagbibiyahe sakuyang ngimot,

An saimong silensyo pagkatapos nin sakong pagnguya,

An pagsabatan nin liwanag satuyang mga mata sa paghiling ko saimo.

Ahh, pigsunod mo garo an taramon nin mga gurang

Na an sakong tulak an tinampo paduman sakong puso,

Alagad nakaduman ka na padaba

Bago mo piggiris an mga bawang buda sibulyas,

Nagsasaud ka pa sana,

Yaon ka na digdi.

23

Mga 5 Kilometro nin Kulog nin Buot

Dai ko aram kun sain na ako nakaabot…

An tagiti sakong alimpuyo,

Pigbayaan ko sana,

May mga kotseng nag-aaragi,

Dai na akong labot.

24

Reengkernasyon nin mga Siwo

Nagdadalagan sa matangang Albay

Matapos an underground gig sa Peñaranda,

An Marka Demonyo piggibong Sprite

Sa plastic na may straw

Na salidahan ming pighihigop kan

Naagihan mi ni Bal buda Klutz

Mga siwo sa saday na kwartong butong,

Nagdadalagan nagkakabanggaan naghuhururon,

Arog man daa kami kaan

Kan nakaaging buhay

Taram ni Bal,

Dai nagsimbag an mga nagtubod.

53

Pag dakul an sakuyang Kinakan

Pag dakul an sakuyang pigkakan,

Mamunduhon ako,

Kaipuhan kayang may piggigibo ako,

Ta pag nagpahingalo ako,

An sakuyang puso buda isip,

Sige an dalagan,

Garo sinda mga makina

Na igwang burabod nin gasolina,

Dai sinda mapondo,

Ta aram ninda na pag sinda nagpondo,

Mabubutasan sinda sa sarong luho.

52

Pangadyi sa Tabaco

Tabaco,

Dai maiparumdom nin saimong hamot

An paglaom nin bangui.

Gabos, nag-aaragi sa metamorphosis.

Garo sana kami mga multo na nag-iistar saimo ngunyan.

Dai ka man mamumuda nin sakuyang muro

Ta gabos na banwa muyang magkangipon, tumindog

Sa sadiri, magkaigwang mga pabrika, mga dakulaong establishimento,

An daga, daga na sana na titimikan ki mga nagadanan.

Tabaco,

Igwang mga tawo na nagagadan sa pagkamundo…

Maalinghot an matanga,

An namit nin pangiturugan,

Mapulot na liwoy sa napapasang ngimot.

Ako,

Kaiba nin mga daing padumanan

Na kalag

Na sa maabot na panahon

Daing parte sa istorya

Nin padaba ko ming siyudad…

Mata pa kami,

Kaming mga tanga,

25

Nakikihuron,

Naghahanap ki hamis,

Pighihiling an padaba sa tahaw nin diklom.

Tabaco,

Taramon mo sako na an pagkamoot totoo,

Ipahiling mo sako,

Iuli mo ako samo na bilog, ligtas

Sa pangil nin saimong pagiging siyudad.

Langitnon,

Sakong pigpangadyi,

Magpadara ka ki makusog na uran,

Linigan mo an siyudad,

An mga pocahontas, an mga buwaya,

An mga may matarom sa bulsa,

Muya kong linigan mo an saindang puso,

Kun kaipuhan ki baha

Tanganing madangog an alingawngaw nin sarong pangadyi.

Kun mabuhos an uran ngunyan,

Kun dai na ako mahiling kan sakong mga padaba

Na kataid ninda sa pag-abot nin liwanag,

Tabaco, aram mo daing pagkakaiba

An mga maarabot pa na bangui,

Pirming may nagtutubod sa pagkamoot,

Pirming may nagtutubod sa pagbabago,

May nagpapadaba saimo.

26

Sa Girumdom na Sana

An kaday mo na sakuyang hidaw,

Paros na mahalnas,

Nagbabakay ako sa pag-reparo,

Sierto duman yaon ka.

Pagkamoot ko pig-lustab mo na,

Mga mata mo na gapong nagkakalayo,

Nagtuga,

Kaipuhan mo ki distansiya,

Distansiya…

Dai ko masabutan,

Baad habo kong masabutan…

51

PUTING ILAW

Pag-girom mo an hawong

Naghuhuron an talapang buda an Santan,

Sa may gripo sa awot,

Sa mga gapo na dumog,

Yaon ako,

Solamenteng nagdadangog

Nin ribok kun sain an gabos bungog.

Sain na pigdara nin paros an uran?

Atyan na ako makakan

Pag malinig na an kusina,

Pag pirutunon na an paros,

Kakahurunon taka pag maturog ka na,

Baad magsimbag an langit.

50

Tanganing an Buhay Masabutan

Pigluwayan ko an sakong paglakaw,

Pigluwayan ko an sakong paghangos...

Duman mas nasabutan ko kun nata an tawo nagagadan,

Mas namatean an ugma pag igwang bagong aking namundag,

Pasil na sana an pagkapot sa kulog

Nin lawas buda emosyon,

Dai na ako basta namomoot

Alagad ako pirming namomoot

Sa mga tawo, hayop,

Sa tinampo kun sain nagpahingalo na

An mga naghihidaling bitis…

Nagpapadaba sa mga bitoon, bulan, aldaw

Dawa sa mga bagay na makanos…

Garo dampog na may darang uran an pagpapadaba,

Mataong hinangos sa mga puno, sa mga masetas, mga awot

Sa daga, dawa sa mga gapo.

Pigpabayaan ko na sana

Na mag-agi an panahon

Na dai kayang pugulon maski siisay

Digdi sa kinaban…

Dai ako sarong hayop na kaipuhang mainot

Tanganing sa kadlangan mabuhay.

27

Mantang nasa Half Lotus

Gilayon,

Pigpalaog ko an mga hapot…

Mga estranghero sinda

Dawa haluyon ko na sindang bisto.

Muya kong makahuron

An mga hapot,

Muya ko sindang masabutan.

Kun dai ko makua an lyabe ngunyan,

Sa aga baad makua ko na

An bulong sa haldat,

Kun dai, mapadagos ako sa paghalat

Sa daramlagon,

An bulong sa halangkawong mga hukol

Sa puso ko na muyang magkaturog.

28

Bang Bang!

Sarong badil an pagkamoot

Kun dai mo kayang kaputan,

Bang bang!

Saimong payo,

Bang bang!

Sa puso mo naman.

.45 sa iba,

Sa iba M16,

Shotgun an sakuya.

Bang bang!

Pwede man kitang makagadan

Ki sarong tawo,

Duwang tawo,

Tulo…

An bilog na kinaban

Pwedeng magadan

Kun madangog an satuyang istorya

Na musika

Pero asi,

Pwe!

Ribok man palan.

49

Tubig Nagbaba an mga santo digdi sa kinaban Sa porma nin tubig,

An dagat, salog,

Dawa an mga pasi nin uran sa mga masetas,

An dalagan na kansyon nin tubig an

Katuninungan

Na mas mapahinuhod sa bangui

Nin mga winalat nin agom buda karelasyon

Buda

Sa mga may pusong luho,

Dangugon ninda an saday na ugma

Sa luwas

Nin dai pigpipirot na bintana,

Pirit na pighihiling nin duwang marbol na dumog

An dumog sa harayo,

Pigdadangog an tubig,

Pigdadangog an lakaw nin saindang puso

Tanganing mahalat sinda nin daliwawa.

48

Lugad

Pangiturugan na namundag sa anino nin sarong puno

Sa tigbabayong hapon,

Halawig na alas an dalan sa harong…

Namit an alsom nin aldaw na suha

Na nagbababa,

Mantang naglalakop an diklom,

Pigkakaon nin itom an gabos,

An gabos na natatada sakuya.

An mga bayong sa rambong nin mga sanga,

Kulog an pigkakanta,

Arog nin paros sakuyang unit, mahaldat

Garo mga malumuyong mga muro

Na an kuku palan matarom…

Magayunon kun sa bangui ako magadan,

Muya ko man na misteryo an sakong pagpaaram.

Sa awot naghigda, nagkaturog,

Sakong pangadyi sa pagpiyong:

Pagkamoot dai na nguna,

Sagkod an sakong puso dai pa daramlagon.

29

Igwang nagadan mantang harayo ako…

Bus,

Sa bintana,

Halabang dalan,

Gilayon ako an estranghero

Sa tahaw nin lipot buda nin mga hapot.

An mga naaagihang mga harong,

Mga tawo na aso an pandok,

Mga berde,

Dagat…

An harong mi, harayo pa…

Nakakatulok,

Alagad kaipuhang bukas an bintana,

Siisay an makakasimbag?

Ah, habo kong isipon…

30

Magtubod ka,

Ta iyo man sana an muya ko,

An lutuan ka man ki masiram na isira

Arog kan piggigibo mo sakuya,

An gabos sakuyang gigibuhon tanganing

An gabos na namit digdi sa kinaban, masiram.

47

Pagtubod Dakul an kamatis

Sa piggisa kong amargoso,

Pigkaagan ko pang dakul na bawang buda sibulyas,

“Diit na paminta buda asin sana,

lingawan na an toyo”,

Sa pagtaram ko,

Naglayog an salampati mong ngirit sakuyang puso.

Kan pigtaram ko na muya kong maging masiram an sakuyang pigluto

Buda dai naglumoy sa kalayo an isira,

Magtubod ka...

Magtubod ka ta kan pigiilusyunan taka,

Tunay an sakong mga pigtaram manungod sa mga bitoon

Na saro sindang rason tanganing kita mabuhay,

Tunay na pigguyod ako nin sakuyang puso sa mga biyaheng 3am

Tanganing maayos ta an dai pagkakasinabutan…

Arog man kaan ngunyan

Pag pigtataram ko saimo

Na naglayog ako sa pagdutdot nin saimong dila

Sa sabaw nin sakuyang isira buda

Sa ngirit mong nagpabilog giraray

Sakuyang pusong pig-aasay nin kurab

Ta baka dai mo namuyahan an amargosong narunot,

46

Hello Moon (Sa Bintana nin Sarong Aki)

Muya niyang maglunad sa spaceship,

dudumanon an bulan,

malakaw-lakaw sa mga dampog,

makihururon sa mga bitoon

sagkod mapirot, magkaturog,

sagkod magimata an aldaw bago mag-uli.

Sa harong kaya,

dagit sinda

ta nawalat niya an saiyang luchbox sa eskwela.

31

Sa Bisita

Tukawi,

Ipagtitimpla taka,

Tsaa, kape…

T.V?

Igwang mga magazines diyan,

Mga libro yaon sana duman,

Wara kaming photo album

Ki mga recent ming ladawan

Ta gabos digital,

Muya mo ba ki ibos?

Igwa pa na pinuso digdi,

Kamusta palan?

32

Sisay man nanggad an muyang mag-solo?

Pag pigbubugtak taka,

Naghihibi kang garo may alimagyong maabot,

Asi, sisay man nanggad an muyang mag-solo?

Kaya pig-aaling taka,

Pag pigwawalat taka sa kuna,

Ta may kaipuhan akong gibuhon o tapuson,

Pigwawalat ko man an sakuyang puso,

Gurano man kadipisil.

45

Kitang Solamente sa Tigbabayong Hapon

Sakuyang labi maluya,

patawadon mo siya saiyang pagpatana.

Sa hamot nin burak

Saiyang hampang

Nakalingaw…

Nakalingaw…

44

Boulevard

Pag igwang oras, dudumanon ta an Boulevard

Sa Legazpi kun sain kita inot na naghilingan,

Kun sain sarong baso an pig-inuman ta ki tsaa

Sa mga banguing daing kasagkuran,

Daing padumanan.

Kaapil ta an dagat,

An Kapuntukan,

Buda an mga tawo sa harani

Dawa dai ta sinda midbid…

Sinda sa sarong paagi arog man sato,

Naghahanap kun dai muyang magtao nin pagkamoot,

Maswertuhon lang kita na nahiling ta

An lambang saro.

33

An mga Parahalat Samong Kusina sa Bangui

An nawalat na plato

Sa pamanggihan

Sa mesa

Sa matanga

An simbag sa pangadyi

Nin mga tanga,

Nin mga kuracha.

Kun makasalan daa sinda

Hapot nin mga kino

Ta harayuon

Sa mesa

An mga tukawan.

34

Magiging pula an berde,

O an berde magiging pula.

Sana pirming arog nin biyahe sa probinsiya

An dalagan nin sakuyang isip,

Daing masyadong hapot

Na malugad sakuya,

Na matao ki kulog sagkod an pagal na gabos

Mahigda sa malumoy na kutson.

Sa biyaheng probinsiya,

Mga simbag an sakuyang nakakasabatan

Sa biyahe kun sain dawa halaba,

Tuninong,

Arog kan mga dahon,

Arog kan bulod,

Arog kan bulawang naaagihan,

Pasil masabutan,

Arog kan Mayon na maski nag-aaso,

Tuninong.

43

Biyahe sa probinsiya

Dakul na sasakyan sa kalsada

Sa Maynila

An saiyang iwas dai na makahangos,

Sa aso,

Sa daplos,

Sa matarom na paghiling ki lambang saro,

Sa lambang saro,

May daraga, mga gurang nakatindog sa bus,

Dakul akong kaiba pero dai akong kahuron,

Minataram an sakuyang isip dawa dai ko pigkakahuron,

Mga paril sinda na minabalda sakuyang isip,

Mga paril hali sa pinakahararom kong kurab,

Mga hapot na nakahiling sa naghihirong daga.

Naghahalat ki berdeng ilaw an mga tawo buda mga makina,

Pighahabol an oras na magadan sa inda,

Sa hudyan,

Makaskas an layog nin mapulot na paros sa siyudad,

Baad sa ati ako magadan,

Baad sa buyong na makasabatan,

Pwede man sa sarong aksidente

Atyan,

Dai ko man talaga aram kun nuarin

42

Pag-istar sa Bicol

Sa harayong dai pa ako nakakarani,

Huna ko kaipuhan kong salidahan an sakuyang pangaran

Pag-abot sa Tabaco,

Dakul panong maraot na istorya sa Maynila,

Mga rekwerdos na garo pigsira na nasobrahan sa askad,

Baad dai ko maihi an sakuyang pagkamundo kun iisipon ko ito,

Igwa man na magayong rumdomon,

Mga istorya nin pagkamoot

Buda mga adbentyur kan ako aki pa.

Digdi sa kinaban gabos na pangaran, establishimento

Garo mga subo,

sa hudyan maputok,

mapaaram na dai nagtataram.

Naglakaw an mga aldaw,

Lingaw ko na an mga kaito,

Dai ko namalisyahan sa banwa na naging siyudad

Na igwa na akong mga kairibanan

Sa mga halabang tigbabayong hapon

Sagkod mag-abot an mga bitoon.

Dawa…

May mga bangui

Na saiyang rarom,

35

Solamente

Ako sakuyang kwarto,

Namamate an kurab sa naglalaog na paros,

Sa naghihirong mga anino sa kisame buda lanob.

36

Ilusyon nin sarong X-god pagbaba

sa white light

Sa huna ko diyos ako,

Alagad nagsuriyaw an ngipon ko sa kulog,

Habo na magkaturog nin sakuyang nagimatang mga ugat

Na nangadyi ki uran sa tahaw nin daplos.

Daing maginibo an gabos:

An paulok nin pamilya,

An Colgate,

An tubig na may asin na pigmulmog,

An Lotus Position,

Daing palabas sa TV o kanta sa radyo

Na pwedeng bulong sa muyang magadan,

Daing maginibo akong kaitong poon,

Akong kaitong poon na ngunyan

Palibot-libot…

Sa tahaw nin puso

Naghahalat ki simbag

Mantang pighihiling-hiling an mga dampog kun nag-iitom,

Muyang mahiling an nasa balyo nin alopoop,

Dawa habo magtubod na kaipuhang makaukod magtangad

Mantang nakaduko.

41

Luway luway an pagrani mo ugma sa pagkapot ko sakuyang hangos,

Sakuyang hangos na sinhalaba nin bangui sa mga tao na solo solo sa Ta-

baco sentro.

40

Para sa mga Babaying Dios

Pag namumundo

Arog kan pagkapasa nin puso sa pagkamoot,

Muya kong maglakaw na nakabitis,

Ta mas harani sa daga

Mas harani sa mga dahon na naparayo,

Duman sa limpoy sa higod

Pamilya ko an mga anino,

An mga gapong burak sakuyang tinitimak,

An paros na minaagi sakuyang mga bitis,

Kaugmahan ko sinda.

An kulog sa puso nin sarong mabuot na adan,

Kulog nin sakuyang puso,

Ako sinda,

Sinda ako,

Ta inagihan ko an dagat na tunok

Bago mailusyon an hamot.

Ako an daga,

Lawas ko an daga,

Kaming mga adan an daga

Na pigtitimakan ki mga burak…

37

Sa Bintana nin Sakong Aki sa Ospital

Maray na aga, Siyudad nin Tabaco...

Hilinga an mga tawong nag-aaragi,

Garo mga kamamatang gadan.

Rumdom pa kaya ninda an lipot

Saindang puso

Hali sa nag-aging halabang bangui

Na oro-atyan

Kaiba na naman nin maabot na diklom.

38

An lyabe sa tuninong nakua sa pagdakop

nin hinangos

Ngipon kan mga tawo sa bangui perlas, An kalag nin saimong mata man kimigkimig pag ito saimong mahiling,

Sinda na nagkakanta sa tinampo, sinda na kapot kamot sa gilid kan simba-

han buda plaza,

Ika na solo sa diklom na nagkaon saimong kalag,

Gare ako ito… kaito,

Ngunyan dai mo na ako mahihiling, naglalakaw na daing padumanan sa

Tabaco sentro,

Sisay ako pag bangui ?

Ako an harong nin bangui , kataning padaba ko buda aki ko na naghahalat

pighahalat magluwas,

Maugma an magkaiwang hangos na kayang kaputan,

Minabuka an mata nin angog, nagsarabatan an enerhiya sa kiray, at sakuy-

ang namatean katuninungan

Na kaito mahalnasong maray, gare paros nin aligmayo.

Minahiling na sana sakuyang talenga sa luwas,

An bayle nin mga dahon, an sonata kan mga kulisap, an hiro nin ngimot

buda bitis nin mga ayam.

Kinaban na nagsadit na sana sakong pigistaran,

Sadit na kinaban na pano nin masetas sa natad geograpikal buda pangitu-

rugan na muklat,

Sadit na kinaban, ika an tulay na maghahatod sako sa ugma,

Bangui, ika an tunay na kolor nin kinaban, an diklom na sakuyang tulang

Na Luway luway nababatak sa pagbagal nin tibok nin sakuyang puso,

39