guidestar 08-2011
DESCRIPTION
Sterrenkunde, klimatologie en ruimtevaart voor iedereen !TRANSCRIPT
-
HetGR
ATISdigitalemagazinevandeAstroEventGroupvzw-Jaargang6-Augustus2011-Redactie@aegvzw.be-www.aegvzw.be
-
Patrick Jaecques is, naast grafisch
vormgever en hoofdredacteur van
dit magazine ook oprichter en voor-
zitter van de Astro Event Group vzw
uit Oostende. Een door passie ge-
dreven levensgenieter die al meer
dan een kwart eeuw lang het brede
publiek informeert over de diverse
hemelse wonderen. . .
Patrick Jaecques Redactioneel
EEddiittoorriiaaaall
002
-
De 1 00 meter radio telescoop van
Effelsberg (Duitsland) wordt vol-
gende maand 40 jaar oud. Reden
te meer om aandacht te schenken
aan dit technisch wonder. . .
De eerste foto genomen door de
VST telescoop toont de stervor-
mingsregio van Messier 1 7. Ook
bekend als de Omega of Zwaan
nevel gelegen nabij het centrum
van de melkweg in het sterrenbeeld
Sagittaurus. Bron: ESO.
Deze digitale publicatie, beschikbaar als PDF,
Flash en iPad bestand, is een non-profit product
van de Astro Event Group vzw uit Oostende en
heeft tot doel sterrenkunde, klimatologie en ruimte-
vaart te promoten bij een zo breed mogelijk
publiek.
De redactie bestaat uit: Patrick Jaecques (hoofd-
redacteur en grafisch vormgever), Hendrik De
Rycke (redactie), Kris Christiaens (redactie) en
Sander Vancanneyt (redactie). De vaste rubrie-
ken worden onderhouden door Phil ip Corneil le,
Dirk Devlies, Kris Christiaens, Marc van der
Sluys, Dieter Janssoone, Fil ip Feys en Danny
Van Hoecke. Zin om ook een artikel te schrijven
en / of rubriek te onderhouden. Contacteer ons
dan via [email protected].
De Astro Event Group vzw, noch enige andere
persoon die in zijn naam optreedt, is verant-
woordelijk voor het gebruik dat zou kunnen
worden gemaakt van de informatie in deze
digitale publicatie of voor eventuele fouten die
er, ondanks de uiterste zorg bij de voorbereiding
van de teksten, nog in zouden staan. Tevens
heeft de redactie alle nodige moeite gedaan om
te voldoen aan de wetteli jke voorschriften inzake
auteursrechten en om contact op te nemen met
de rechthebbenden. Elke persoon die bena-
deeld meent te zijn en zijn rechten wil laten
gelden wordt verzocht zich bekend te maken.
Er is een samenwerkingsverband met diverse
websites. Deze digitale publicatie kan genieten
van de steun van volkssterrenwacht AstroLAB
Iris en de Koninkl i jke Sterrenwacht. Dankzij de
steun van de diverse auteurs, de leden en
natuurl i jk de diverse sponsoren kunnen we
deze digitale publicatie gratis verspreiden.
Deze digitale publicatie is vol ledig ontworpen
met gratis open-source en / of freeware
software zijnde Scribus, Gimp, Foxit Reader,
Ink-scape en Paint.net.
Informatief
003
IInnhhoouuddeelliijjkk04 - 40 jaar radiotelescoop Effelsberg.
1 0 - Rubriek: Lancering in de kijker.1 2 - Het raadsel van de verdwenen CO
2
.
1 4 - Rubriek: European Southern Observatory.1 6 - Rubriek: Boekbespreking.1 7 - Rubriek: Zi jn er nog vragen ?20 - Ruimtevaart in het klein.
22 - Rubriek: Observatoria wereldwijd.26 - Rubriek: Astrofoto van de maand.30 - Rubriek: European Space Agency.32 - Rubriek: Space history.39 - Toponderzoekschool NOVA wordt verlengd.
40 - Kampioenschat waterraketten lanceren.
41 - Antimaterie achter slot en grendel.
42 - Rubriek: Woord van de maand.46 - Moeten we contact met buitenaardsen vermijden ?
48 - Zakkenrol ler actief nabij de Melkweg.
50 - Rubriek: De AEG activiteitenkalender.51 - Rubriek: Sterrenbeeld van de maand.52 - Beelden van onze magnetische staart.
54 - Rubriek: Sasteria onder de sterren.58 - Een nieuwe kijk op de classificatie van sterren.
61 - Rubriek: Het AEG kortnieuws.62 - De allerlaatste Space Shuttle lancering.
64 - Meteoren deze zomer, en in het najaar. . .
65 - Rubriek: Wedstri jd.68 - Skylon: de toekomst van de ruimtevaart ?
70 - Rubriek: Hemelkalender.75 - Klimaatverandering slaat hard toe in Amerika.
76 - Dubbel interview met Wubbo Ockels en Thomas Reiter.
78 - Sterrenwacht Eindhoven laat spiegel hercoaten.
80 - Tien jaar Starnights.
Patrick Jaecques
Kris Christiaens
Marl ies ter Voorde
ESO
Redactioneell
Redactioneel
Job Beckers
Phil ip Corneil le
Bart Delsaert
ESA
Danny Van Hoecke
NOVA
Hans van der Lande
L. Van Rooyen
Dirk Devlies
Redactioneel
Maarten Muns
Redactioneel
Dieter Janssoone
Marl ies ter Voorde
Fil ip Feys
Astron
Redactioneel
ESA / NASA / Red.
Michel Vandeputte
Redactioneel
Kris Christiaens
Marc van der Sluys
Red. / SPS
Jacques van Oene
Jean-Piere Grootaerd
Kurt Dequick
-
4400 jjaaaarr 110000 mmeetteerrrraaddiioo tteelleessccoooopp EEffffeellssbbeerrggPatrick JaecquesHoofdartikel
004
Op zaterdag 1 0 september opent
de 1 00 meter radio-telescoop
van Effelsberg z'n deuren voor
het publiek. Een uiterst unieke
gelegenheid die zich slechts
om de vijf jaar voor doet.
Reden genoeg om een mini-
bus hier naartoe in te zetten.
Interesse om mee te gaan ?
Raadpleeg dan de 'Activiteiten'
rubriek op. . .
Meer weten over dit thema ?www.eurekashop.be
-
De eerste pogingen tot radio-
astronomie stammen uit 1 894,
toen Sir Oliver Lodge centi-
meterstral ing van de zon pro-
beerde te detecteren. De hier-
opvolgende 40 jaar gebeurde
er verder weinig omdat de
detectietechnieken onvoldoende
waren ontwikkeld.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
005
-
006
-
007
-
Het begint er somber uit te zien voor de James
Webb Space Telescope (JWST), de beoogde
opvolger van de succesvolle Hubble-ruimte-
telescoop. Hoewel belangri jke onderdelen van
de nieuwe ruimtetelescoop al klaar zi jn, is
al lerminst zeker dat het instrument ooit
gelanceerd gaat worden. Dat bl i jkt uit de
bezuinigingen op het NASA -budget voor 201 2
zoals die zi jn voorgesteld door een
begrotingscommissie van het Amerikaanse
Huis van Afgevaardigden. In dat voorstel wordt
de JWST, die met ernstige kosten-
overschri jdingen kampt, geschrapt. Eerder was
naar aanleiding van het eindrapport van een
interne onderzoekscommissie van NASA al
vastgesteld dat de lancering van de JWST
waarschijnl i jk moest worden uitgesteld tot 201 8
- vi jf jaar later dan aanvankeli jk de bedoeling
was. Aan de ruimtetelescoop, een samen-
werkingsproject van de ruimteagentschappen
van de VS, Europa en Canada, is al drie mil jard
dollar uitgegeven. Dat is echter minder dan de
helft van de totale kostpri js: het schrappen van
het prestigieuze project zou dus nog een
aanzienl i jke besparing opleveren. Amerikaanse
wetenschappers hebben furieus op het voorstel
gereageerd. Zij beschouwen de JWST als het
toekomstige vlaggenschip van de Amerikaanse
sterrenkunde. Maar het lot van de JWST ligt nu
in handen van het Amerikaanse parlement en
het Witte Huis. Bron: NU / 07-07-2011 .
Wetenschappers hebben voor het eerst een
kolossaal onweersgebied op de planeet
Saturnus kunnen onderzoeken met de
ruimtesonde Cassini. Uit de waarnemingen
bli jkt onder meer dat in het gebied hevige,
vri jwel onophoudeli jke bl iksemfl itsen optraden
(Nature, 7 juni). Op 5 december 201 0 zag
Cassini het onweersgebied, dat nog steeds
bestaat, voor het eerst. Het verscheen op
ongeveer 35 graden noorderbreedte als een
witte wolk, die zich in de loop van enkele
weken over vri jwel de gehele omtrek van de
planeet uitbreidde. Daarmee was het
weersysteem ongeveer 500 keer zo groot als
het grootste stormgebied dat tot dan toe door
Cassini was waargenomen. Op zijn hoogtepunt
genereerde het meer dan tien bliksem-
ontladingen per seconde. Volgens de
wetenschappers die zich met het onderzoek
van Saturnus bezighouden gedraagt het weer
op deze planeet zich heel anders dan dat op de
aarde of Jupiter, waar heel vaak onweersbuien
ontstaan. Het weer op Saturnus kent
jarenlange perioden van betrekkeli jk rust,
onderbroken door sterke oplevingen. De laatste
keer dat een onweersgebied van deze omvang
te zien was, was in 1 990 op beelden van de
Hubble-ruimtetelescoop. Sinds hij in 2004 bij
Saturnus aankwam, heeft Cassini tien
onweersgebieden op Saturnus waargenomen.
Deze bevonden zich bijna al lemaal op het
zuidel i jk halfrond, waar het op dat moment
zomer was. Twee jaar geleden begon echter de
lente op het noordeli jk halfrond van de planeet:
het nu waargenomen onweersgebied is daar
een eerste uiting van. Bron: NU / 07-07-2011 .
Sterrenstelsels werden lang gezien als
vraatzuchtige ti jgers, maar volgens een nieuw
onderzoek met NASA's infraroodsatel l iet
Spitzer zi jn het eerder grazende koeien. Uit dat
onderzoek bli jkt nameli jk dat de sterrenstelsels
in het verre, vroege heelal er heel lang over
hebben gedaan om het gas te verzamelen
waaruit zi j sterren konden vormen. Dat gaat in
tegen de eerdere theorie dat sterrenstelsels
aan hun brandstof kwamen door andere
sterrenstelsels te verorberen. Voor dit
onderzoek onderzochten astronomen meer dan
zeventig sterrenstelsels waarvan het l icht er
twaalf tot dertien mil jard jaar over heeft gedaan
om ons te bereiken. Dat betekent dat we deze
stelsels zien zoals ze n twee mil jard jaar na
de oerknal waren (ons heelal is ongeveer 1 3,7
mil jard jaar oud). Tot verrassing van de
astronomen produceert zeventig procent van
de verre stelsels veel zogeheten H-alfastral ing -
stral ing die afkomstig is van waterstofgas dat
door ultraviolet sterl icht is getroffen. Een hoge
H-alfa-intensiteit wijst erop dat er veel nieuwe
sterren worden gevormd. Bij eerder onderzoek
in het ultraviolette deel van het spectrum werd
nog een veel geringere stervormingsactiviteit
geconstateerd. Volgens de astronomen komt
dit doordat de verre stelsels ri jk zi jn aan stof,
dat wel ondoorzichtig is voor ultraviolet-, maar
niet voor infraroodstral ing. Uit verdere analyse
bli jkt dat de verre sterrenstelsels sterren
produceerden in een tempo dat tiental len keren
hoger l igt dan de huidige stervormingsactiviteit
in ons melkwegstelsel. Bovendien strekte de
stervorming zich uit over honderden mil joenen
jaren. Dat maakt het onwaarschijnl i jk dat
botsingen tussen sterrenstelsels in het spel
waren, omdat deze zich over veel kleinere
ti jdschalen voltrekken. Het l i jkt er sterk op dat
de stelsels gewoon het gas uit hun omgeving
afgraasden. Bron: 07-07-2011 .
De Europese gamma-satelliet Integral heeft
metingen verricht die van groot belang kunnen
zijn voor de fysica van ruimte en tijd. Uit de
metingen blijkt dat de kwantumstructuur van de
ruimte veel fijnkorrelige is dan tot nu toe werd
gedacht. Volgens de algemene relativiteits-
theorie van Einstein, die de eigenschappen van
de zwaartekracht beschrijft, is de ruimte een glad,
ononderbroken weefsel. Volgens de kwantum-
theorie zou de ruimte op de allerkleinste schaal
echter korrelig moeten zijn, zoals een zandstrand.
Fysici doen al decennialang verwoede pogingen
om deze beide concepten aan elkaar te knopen
tot een theorie, die kwantumzwaartekracht wordt
genoemd. De resultaten van Integral leggen
strikte grenzen op aan de mogelijke afmetingen
van de 'kwantumkorrels'. Uit berekeningen blijkt
namelijk dat de korrelstructuur van de ruimte van
invloed zou zijn op de manier waarop
gammastraling zich voortplant. De korrels zouden
de richting waarin de gammagolven op en neer
gaan moeten verdraaien - een verschijnsel dat
polarisatie wordt genoemd. En hoogenergetische
gammastraling zou sterker gepolariseerd moeten
worden dan laag-energetische; uit het verschil in
polarisatiegraad kan dan de grootte van de
kwantumkorrels worden afgeleid. Integral-
metingen van een gammaflits die op 1 9
december 2004 plaatsvond in een ver
sterrenstelsel laten echter geen verschil in
polarisatie zien tussen gammastraling van
verschillende energien. Daaruit kan worden
afgeleid dat de kwantumkorrels minstens tien
biljoen keer zo klein zijn als de door sommige
theorien voorspelde Planck-schaal, die 1 0
biljoensten van een biljoenste van een biljoenste
meter bedraagt. 07-07-2011 .
Nieuwe beelden van de infraroodsatel l iet WISE
laten zien dat komeet Hartley 2 een spoor van
ijsbal letjes achterlaat. Uit onderzoek van de
ruimtesonde Deep Impact, die op 4 november
201 0 dicht langs de komeet vloog, was al
gebleken dat Hartley 2 pluizige brokjes i js van
golfbalformaat en groter uitstoot. En nu is dus
vastgesteld dat deze 'kruimels' lang genoeg
bli jven bestaan om een lang spoor achter de
komeet te vormen. De WISE-waarnemingen
laten verder zien dat de komeet, ondanks zijn
toegenomen afstand tot de zon, nog steeds
grote hoeveelheden kooldioxidegas uitstoot.
Wetenschappers hadden verwacht dat deze
activiteit geleidel i jk zou afnemen, maar daar
l i jkt nog geen sprake van te zijn. 1 5-07-2011 .
Meer uptodate nieuws opwww.spacepage.be
Kortnieuws
Een nieuwe berekening van de
grootte van de quantumkorrels
aan de hand van waarnemin-
gen met de Integral-satel l iet,
zorgt voor nieuwe randvoor-
waarden aan dergeli jke
theorien. Als de berekeningen
van de fysici kloppen, kunnen
wetenschappers daardoor direct
een aantal varianten van onder
andere de bekende snaar-
theorie als kandidaat schappen.
www.esa.int
009
-
Rusland en de voormalige
Sovjet-Unie hebben een grote
rol gespeeld in de geschie-
denis van de ruimtevaart. In de
beginjaren van de ruimtevaart
boekte de Sovjet-Unie al lerlei
successen (de eerste kunst-
maan, de eerste mens in de
ruimte, enzovoort), maar werd
later voorbij gestreefd door de
Verenigde Staten. Nadat de
Sovjet-Unie uit elkaar gevallen
was, dreigde Rusland als
ruimtevaartnatie op de achter-
grond te raken. Dankzij grote
financile bijdragen, met name
vanuit de Verenigde Staten, en
dankzij verwoede pogingen
een plaats te veroveren in de
commercile ruimtevaart, slaagt
de Russische ruimtevaart in
het begin van de 21 e eeuw er
redeli jk in om het hoofd boven
water te houden. In juni 2006
werden nieuwe plannen be-
kend gemaakt om een nieuwe
onbemande maanmissie (Loena-
Glob) te startten in 201 2.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be01 0
Kris Christiaens Rubriek
SSppeekkttrrRR mmeett eeeennZZeenniitt 33FF ddrraaaaggrraakkeettLLaanncceerriinngg iinn ddee kkiijjkkeerr ::
-
011
Rubriek
-
HHeett rraaaaddsseell vvaannddee vveerrddwweenneenn CCOO22De Nij l (in het Arabisch
an-nl) is met een lengte van
5499 tot 6695 km (door
verschil lende manieren van
meten) de langste of de op n
na langste rivier van de wereld
(dit hangt er van af welke
lengte men aan de Amazone
toekent; hierover is niet
iedereen het eens).
De koolstofkringloop is de
bekendste biogeochemische
kringloop en beschri jft al le
processen waarmee het ele-
ment koolstof door het systeem
Aarde circuleert. De koolstof-
kringloop beschri jft onder
andere wat er gebeurt met
door mensen uitgestote kool-
stofdioxide in de atmosfeer.
Omdat koolstofdioxide een
belangri jk broeikasgas is,
vormen de onduidel i jkheden
binnen de koolstofkringloop
een belangri jk onderzoeks-
terrein binnen de biochemie,
geochemie en klimatologie.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Marlies ter Voorde Artikel
01 2
-
De Jenisej (Russisch: )
is een rivier in Siberi en een
van de machtige rivieren die dit
gebied in zuid-noordrichting
doorsnijden en de waterri jkste
rivier van Rusland. Haar lengte
bedraagt 5870 kilometer, als
deze wordt gemeten via de
langste zijrivieren: dat is de
route langs de Ider, de Selenga
en de Angara. De Angara voert
bi j de samenvloeiing met de
eigenl i jke Jenisej dan ook het
meeste water aan, maar geldt
om historische redenen als
zi jrivier. De eigenl i jke Jenisej
begint bi j Kyzyl in de republiek
Tuva, waar haar bronrivieren
de Kleine Jenisej en de
(kortere!) Grote Jenisej bi jeen-
komen.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
01 3
-
01 4
Sinds het begin van het derde
mil lennium is de Very Large
Telescope het vlaggenschip
van de Europese sterrenkunde
op aarde. Het is het meest
geavanceerde optische instru-
ment ter wereld, bestaande uit
vier afzonderl i jke telescopen
('Unit Telescopes') met hoofd-
spiegels van 8,2 meter en vier
verplaatsbare 1 ,8-meter hulp-
telescopen ('Auxil iary Teles-
copes'). Deze telescopen kun-
nen samenwerken, in groepjes
van twee of drie, en zo een
reusachtige interferometer vor-
men: de Very Large Telescope
Interferometer (VLTI). Daarmee
kunnen astronomen details
waarnemen die 25 keer zo
klein zi jn als de kleinste detai ls
die de afzonderl i jke telescopen
laten zien. De lichtbundels
worden in de VLTI gecombi-
neerd met behulp van een
ingewikkeld stelsel van spie-
gels in ondergrondse tunnels,
waar de honderd meter lange
lichtwegen tot op minder dan
een duizendste mil l imeter geli jk
aan elkaar moeten worden
gehouden. Met dat soort
precisie is de VLTI in staat om
afbeeldingen te reconstrueren
met een resolutie van enkele
duizendsten van een boog-
seconde dat is zoiets als het
van elkaar onderscheiden van
de beide koplampen van een
auto op de afstand van de
maan. Bron: ESO.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
VVLLTT oonnddeerrzzooeekkttvveerrsstt vveerrwwiijjddeerrddee qquuaassaarrESO Rubriek
EEuurrooppeeaann SSoouutthheerrnn OObbsseerrvvaattoorryy ::
-
01 5
-
BBooeekkbbeesspprreekkiinngg
Zin om een gloednieuw sterren-
kundig en / of ruimtevaartgericht
boek te lezen en hiervan een
korte boekbespreking over te
schri jven ? Dan helpen wij u
graag verder ! Kortom, neem
contact op met de redactie via
Redactioneel Rubriek
01 6
-
ZZiijjnn eerr nnoogg vvrraaggeenn ??Hebt u een vraag rond het
thema sterrenkunde, kl imato-
logie of ruimtevaart ? Laat het
ons dan weten ! Wij proberen
deze dan zo goed mogeli jk te
beantwoorden in deze rubriek.
Hebt u een praktische vraag ?
Stel deze dan op het forum op.. .
www.spacepage.be
Redactioneel Rubriek
01 7
-
Telescopen
SkyWatcher Heritage 130PDe Heritage-1 30P is een echte allrounder.
Krachtig genoeg om de maan, mars, jupiter,
saturnus en de bekendste deep-sky objecten mee
waar te nemen. Standaard worden er twee
oculairs meegeleverd, nameli jk 1 0 en 25 mm.
Uiterst compact wat deze 1 3 cm Dobson
telescoop ideaal maakt om mee te nemen op reis.
169,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
Telescopen
Scopos ED APO 66/400De compacte Scopos ED APO 66 refractor biedt
een bijzonder hoge optische prestatie met een tot
200 voudige vergroting. Scherp en contrastri jk. En
zonder kleurfouten. Bijzonder geschikt voor het
waarnemen van de maan en de planeten.
Eveneens geschikt voor zowel aardse- als
astrofotografie met gebruik van een camera
adapter. Beschikbaar in zi lver of brons kleur.
379,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
Schaalmodellen
Dragon 'diecast' schaalmodellenOntdek onze verschillende Dragon 'die-cast' schaal-
modellen. Hoge kwaliteit, bijzonder fijn afgewerkt en
reeds op voorhand geschilderd ! Exclusieve Hong-
Kong import !
Ideaal voor op uw bureau en / of boekenkast en
voldoende gedetailleerd om ook te gebruiken in
tentoonstellingen. Dus ook geschikt voor volksster-
renwachten en musea's !
45,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
Bordspelen
De ruimteschepen van CatanTwee ruimteschepen uit Catan zijn in het heelal
verdwaald. De bemanningen hebben geen idee hoe
ze naar de aarde zullen terugkeren: de grondstof-
fenvoorraad is bijna uitgeput. Net op tijd ontmoeten de
kosmonauten vreemde volken die hen helpen om een
handelspost op te zetten. Vreemde diplomaten
beloven de kosmonauten zelfs te helpen bij hun
terugkeer naar Catan. De bemanningen moeten zich
echter eerst bewijzen door in de Galactische Raad te
worden opgenomen. . .24,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
Nachtki jker
Bresser Nightvision 3x20De Bresser Nightvision 3x20 digitale nachtki jker is
een stevig digitale low-l ight versterker. De beeld-
weergave komt tot stand door gebruik te maken
van een speciale high-end l ichtgevoelige camera
chip. Stroom wordt geleverd door batteri jen. De
korte scherpstel afstand zorgt ervoor dat deze
restl ichtversterker op een breed terrein inzetbaar
is. Ook ideaal om meteoren mee waar te nemen !
149,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
Telescopen
SkyWatcher Evostar 150 EQ5De Skywatcher Evostar 1 50 is een achromatische
refractortelescoop, geschikt voor serieuze begin-
ners en gevorderden. Dit type telescoop staat
erom bekend zeer hoog contrasterende beelden
weer te geven. In combinatie met het EQ5 statief
en montering is deze telescoop het meest geschikt
voor astrofotografie. . .
949,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
Audio
Kosmische krachtenAan de hand van dageli jkse verschijnselen en
anekdotes geeft de van radio en tv bekende
natuurkundige uitleg over onder meer de mecha-
nica, magnetisme, atoomstructuur, relativiteit,
quantummechanica en veldentheorie. De afbeel-
dingen in het bi jbehorende boekje zorgen voor
extra verduidel i jking. Dit audio-boek bevat zes
audio cd's met een totale speelduur van 440
minuten ! Volledig Nederlandstal ig.
54,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
DVD / Boek
Ruimtevaart boxGeschiedenis van de ruimtevaart is de meest
complete collectie over al les wat zich de laatste 50
jaar binnen de ruimtevaart heeft afgespeeld. Deze
ruimtevaart box bevat maar l iefst negen indruk-
wekkende DVD's goed voor vele uren kijkplezier.
Daarnaast ontvangt u in deze collectorsbox het
enige echte ruimtevaart naslagwerk 'In het spoor
van Spoetnik' van Piet Smolders. 257 pagina's vol
ongekende tekstuele en gel lustreerde verdieping
in de ruimtevaart.49,50 euroInclusief verzendings- en verpakkingskosten (Belgi) !
P
P
r
r
i
i
j
j
z
z
e
e
n
n
g
g
e
e
l
l
d
d
i
i
g
g
t
t
o
o
t
t
3
3
1
1
-
-
0
0
8
8
-
-
2
2
0
0
1
1
1
1
o
o
f
f
z
z
o
o
l
l
a
a
n
n
g
g
d
d
e
e
v
v
o
o
o
o
r
r
r
r
a
a
a
a
d
d
s
s
t
t
r
r
e
e
k
k
t
t
.
.
L
L
e
e
v
v
e
e
r
r
i
i
n
n
g
g
i
i
n
n
g
g
a
a
n
n
s
s
d
d
e
e
B
B
e
e
n
n
e
e
l
l
u
u
x
x
(
(
+
+
b
b
u
u
u
u
r
r
l
l
a
a
n
n
d
d
e
e
n
n
)
)
!
!
R
R
a
a
a
a
d
d
p
p
l
l
e
e
e
e
g
g
g
g
e
e
r
r
e
e
g
g
e
e
l
l
d
d
o
o
n
n
z
z
e
e
w
w
e
e
b
b
s
s
i
i
t
t
e
e
v
v
o
o
o
o
r
r
s
s
p
p
e
e
c
c
i
i
a
a
l
l
e
e
p
p
r
r
o
o
m
m
o
o
t
t
i
i
e
e
s
s
.
.
O
O
n
n
t
t
d
d
e
e
k
k
o
o
n
n
z
z
e
e
n
n
i
i
e
e
u
u
w
w
s
s
b
b
r
r
i
i
e
e
f
f
!
!
E
E
u
u
r
r
e
e
k
k
a
a
s
s
h
h
o
o
p
p
T
T
i
i
p
p
!
!
O
O
n
n
t
t
d
d
e
e
k
k
e
e
v
v
e
e
n
n
e
e
e
e
n
n
s
s
o
o
n
n
z
z
e
e
b
b
o
o
e
e
i
i
e
e
n
n
d
d
e
e
w
w
o
o
r
r
k
k
s
s
h
h
o
o
p
p
s
s
,
,
k
k
a
a
m
m
p
p
e
e
n
n
e
e
n
n
b
b
i
i
n
n
n
n
e
e
n
n
-
-
e
e
n
n
b
b
u
u
i
i
t
t
e
e
n
n
l
l
a
a
n
n
d
d
s
s
e
e
d
d
a
a
g
g
u
u
i
i
t
t
s
s
t
t
a
a
p
p
p
p
e
e
n
n
!
!
SScciieennccee aanndd ffuunn ffoorr eevveerryyoonnee !!wwwwww..eeuurreekkaasshhoopp..bbeeE
E
-
-
m
m
a
a
i
i
l
l
:
:
i
i
n
n
f
f
o
o
@
@
e
e
u
u
r
r
e
e
k
k
a
a
s
s
h
h
o
o
p
p
.
.
b
b
e
e
-
-
T
T
e
e
l
l
.
.
:
:
0
0
5
5
9
9
/
/
5
5
1
1
.
.
8
8
3
3
.
.
8
8
8
8
O
O
f
f
f
f
i
i
c
c
i
i
l
l
e
e
v
v
e
e
r
r
d
d
e
e
l
l
e
e
r
r
v
v
a
a
n
n
o
o
a
a
:
:
BBeezzooeekk oonnzzee ssttaanndd ooppSSTTAARRNNIIGGHHTTSS
-
De spaceshuttle Atlantis, die vri jdag de lucht in
gaat, heeft 30 muizen aan boord. De reis van
de diertjes is voor een experiment. Weten-
schappers wil len zo het verl ies van botmassa
ti jdens een ruimtevlucht onderzoeken, meldden
het Belgische farmabedri jf UCB en zijn
Amerikaanse sectorgenoot Amgen woensdag.
''Verl ies van botmassa is een typische
astronautenziekte'', aldus UCB. De bedri jven
wil len een middel hier tegen testen. De helft
van de muizen kri jgt het middel, de ander niet.
Bron: NU / 06-07-2011 .
Rode wijn kan mogeli jk voorkomen dat
astronauten l ichameli jke klachten kri jgen als
gevolg van gewichtsloosheid. Dat hebben
Franse wetenschappers aangetoond. Het
ingredint resveratrol in rode wijn kan
waarschijnl i jk de botontkalking tegengaan die
vaak optreedt bi j een lang verbl i jf in de ruimte
door het gebrek aan lichaamsbeweging dat
ontstaat bi j gewichtsloosheid. Ook de
spiermassa van astronauten zou minder
kunnen afnemen door regelmatige consumptie
van resveratrol. Dat meldt nieuwssite
SmartPlanet op basis van een onderzoek dat is
gepubliceerd in het wetenschappeli jk ti jdschrift
Journal of the Federation of the American
Societies for Experimental Biology (FASEB).
Onderzoekers van het Centre National de la
Recherche Scientifique in Strasbourg kwamen
tot hun bevindingen door de effecten van
resveratrol te testen op ratten. De dieren
werden ti jdens een langdurig experiment
opgehangen aan hun staarten om
gewichtsloosheid te simuleren. De helft van de
ratten ontving elke dag een dosis resveratrol,
de andere helft van de dieren kreeg geen
voeding met dit ingredint. De ratten die het
ingredint van rode wijn niet ontvingen, kregen
last van botontkalking en afname van
spiermassa. Deze klachten treden ook vaak op
bij astronauten die lange ti jd in de ruimte
verbl i jven. De proefdieren die wl resveratrol
kregen toegediend, ontwikkelden de symp-
tomen echter niet. Volgens de wetenschappers
leidt voeding met resveratrol tot een
verandering in de stofwissel ing op celniveau
die ervoor zorgt dat de cellen intern ademen'.
Daardoor zou het negatieve effect dat
inactiviteit normaal gesproken heeft op het
l ichaam voor een groot deel teniet worden
gedaan. Volgens de onderzoekers is het
aannemeli jk dat resveratrol hetzelfde effect
heeft op het menseli jk l ichaam, maar dat moet
nog worden onderzocht. Het menseli jk l ichaam
heeft beweging nodig, maar een gewichtsloze
omgeving maakt dat bi jna onmogeli jk voor
astronauten, schri jft deskundige Gerald
Weismann in het ti jdschrift FASEB.
Resveratrol is geen volledige vervanging voor
l ichaamsbeweging, maar het vermindert
mogeli jk wel het verval van het l ichaam dat
optreedt totdat de astronauten weer zelf aan
lichaamsbeweging kunnen doen op aarde.
Bron: NU / 04-07-2011 .
Ooit baanbrekend en revolutionair, nu
verouderd en toe aan vervanging. Voor de
laatste keer gaat een spaceshuttle de ruimte in.
De Atlantis moet vri jdag beginnen aan een reis
naar het internationale ruimtestation ISS. Na
terugkeer wordt het ruimteveer tentoongesteld
op de lanceerbasis Cape Canaveral. De vier
bemanningsleden gaan 1 2 dagen naar het ISS.
Ze brengen voorraden en verrichten onder-
houdswerk. Iedereen is doordrongen van het
naderende afscheid. ''We proberen te genieten
van dit moment. We wil len later tegen onze
kinderen en kleinkinderen kunnen zeggen: 'ik
weet nog dat er ooit een spaceshuttle was'", '
zei bevelhebber Chris Ferguson onlangs op
een persconferentie. Met het pensioen van de
Atlantis, en eerder al van de Discovery en de
Endeavour, komt een einde aan 30 jaar space
shuttles. 1 35 missies hebben de ruimteveren
uitgevoerd om mensen en satel l ieten in een
baan rond de aarde te brengen. Dat voor het
eerst een ruimtevaartuig kon worden
hergebruikt, moest de kosten voor weten-
schappeli jk onderzoek bij de aarde drukken.
''Het haalt de astronomische kosten uit
ruimtereizen'', zei president Richard Nixon toen
hij in 1 972 de plannen voor de ruimteveren
onthulde. In 1 981 ging voor het eerst een
spaceshuttle de ruimte in. 5 jaar later, bi j de
25e vlucht, sloeg het noodlot toe. Om te
bewijzen hoe toegankeli jk de ruimtevaart was
geworden mocht voor het eerst een burger mee
naar het heelal, lerares Christa McAuliffe. Ruim
een minuut na de lancering brak er brand uit in
de spaceshuttle Challenger. McAuliffe en haar
zes medebemanningsleden kwamen om het
leven. Een tweede ramp luidde het einde van
het spaceshuttleti jdperk in. Na het ongeluk met
de Columbia in 2003, waarbij zes astronauten
waren omgekomen, besloot de Amerikaanse
regering dat de ruimteveren uit de vloot zouden
worden gehaald. Die pensionering van de
spaceshuttles begon in maart, toen de
Discovery voor het laatst landde. Vorige maand
maakte de Endeavour zijn laatste kilometers.
Wat de toekomst brengt, is onduidel i jk.
Voorlopig zi jn de Amerikanen afhankeli jk van
de Sojoezraketten van Rusland, de vroegere
aartsvi jand. Het duurt nog zeker 5 jaar voor de
spaceshuttle een opvolger heeft. Die moet de
mens terugbrengen naar de maan, en ooit
Mars binnen bereik brengen. Zulke ambities
hadden de Verenigde Staten laten varen met
de spaceshuttles. Bron: ANP / 05-07-2011 .
Met een sl imme truc, door het Europese
ruimteagentschap ESA omschreven als 'ruwe
hack', is de Cluster-missie van de ondergang
gered. In maart ging het mis met Cluster, toen
een cruciaal instrumentenpakket niet meer op
commando's reageerde. Maar inmiddels werkt
het viertal satel l ieten, dat zonneonderzoek
doet, weer normaal. De vier identieke Cluster-
satel l ieten draaien in een strakke formatie in
een baan om de aarde. Van daaruit
onderzoeken ze de wisselwerking tussen de
zonnewind - de stroom geladen deeltjes die de
zon onafgebroken uitstoot - en het magnetische
veld van de aarde.Een belangri jke rol is daarbij
weggelegd voor het instrumentenpakket WEC,
dat elektrische en magnetische velden meet.
Om de gewenste metingen te kunnen doen,
moet WEC in alle vier de satel l ieten werken.
Op 5 maart wilde het pakket in satel l iet 3 echter
niet meer opstarten, en geen van de
standaardprocedures om dat probleem te
verhelpen haalden iets uit. Latere tests l ieten
zien dat de aan/uit-schakelaars van de vijf
instrumenten die WEC vormen allemaal op 'uit'
stonden - een totaal onvoorziene situatie. Toen
dat eenmaal duidel i jk was, kon aan een
oplossing worden gewerkt, die eerst op een
van de zustersatel l ieten werd getest. Op 1 juni
werd de computerhack naar satel l iet 3
gezonden, en tot ieders opluchting bracht dat
het instrumentenpakket weer tot leven. 05-07-
2011 .
Meer uptodate nieuws opwww.spacepage.be
Kortnieuws
01 9
De Cluster-satel l ieten zijn vier
in formatie vliegende satell ieten
van de Europese Ruimtevaart-
organisatie (ESA) die in drie
dimensies metingen verrichten
aan de interactie tussen de
zonnewind en het aardmag-
netisch veld. Bron: ESA.
www.esa.int
T
T
i
i
p
p
!
!
O
O
n
n
t
t
d
d
e
e
k
k
e
e
v
v
e
e
n
n
e
e
e
e
n
n
s
s
o
o
n
n
z
z
e
e
b
b
o
o
e
e
i
i
e
e
n
n
d
d
e
e
w
w
o
o
r
r
k
k
s
s
h
h
o
o
p
p
s
s
,
,
k
k
a
a
m
m
p
p
e
e
n
n
e
e
n
n
b
b
i
i
n
n
n
n
e
e
n
n
-
-
e
e
n
n
b
b
u
u
i
i
t
t
e
e
n
n
l
l
a
a
n
n
d
d
s
s
e
e
d
d
a
a
g
g
u
u
i
i
t
t
s
s
t
t
a
a
p
p
p
p
e
e
n
n
!
!
wwwwww..eeuurreekkaasshhoopp..bbeeE
E
-
-
m
m
a
a
i
i
l
l
:
:
i
i
n
n
f
f
o
o
@
@
e
e
u
u
r
r
e
e
k
k
a
a
s
s
h
h
o
o
p
p
.
.
b
b
e
e
-
-
T
T
e
e
l
l
.
.
:
:
0
0
5
5
9
9
/
/
5
5
1
1
.
.
8
8
3
3
.
.
8
8
8
8
-
RRuuiimmtteevvaaaarrtt iinn hheett kklleeiinn
Bij een paraboolvlucht volgt
een vliegtuig een parabolisch
vluchtpad als van een vri je val,
zodat in dit vl iegtuig micro-
gravitatie ('gewichtloosheid')
heerst. De baan van een object
in vri je val heeft de vorm van
een kogelbaan of parabool. Het
vl iegtuig is niet echt in vri je val,
er is luchtweerstand die door
de motoren wordt gecompen-
seerd. Voorwerpen en perso-
nen in het vl iegtuig zi jn wel in
vri je val: ze ondervinden van
de zwaartekracht dezelfde
versnell ing als de versnell ing
die het vl iegtuig heeft, waar-
door ze niet tegen de vloer of
de wand gedrukt worden.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Job Beckers Artikel
020
-
BB
o
o
e
e
i
i
e
e
n
n
d
d
e
e
s
s
t
t
e
e
r
r
r
r
e
e
n
n
k
k
u
u
n
n
d
d
i
i
g
g
e
e
e
e
n
n
r
r
u
u
i
i
m
m
t
t
e
e
v
v
a
a
a
a
r
r
t
t
g
g
e
e
r
r
i
i
c
c
h
h
t
t
e
e
d
d
a
a
g
g
u
u
i
i
t
t
s
s
t
t
a
a
p
p
p
p
e
e
n
n
v
v
o
o
o
o
r
r
i
i
e
e
d
d
e
e
r
r
s
s
b
b
u
u
d
d
g
g
e
e
t
t
!
!
-
22,,55 mm SSllooaannDDiiggiittaall SSkkyy SSuurrvveeyy
De auteur nabij het Sunspot
Astronomy Center, dat tevens
dienst doet als visitor center
voor het Apache Point Obser-
vatory & SDSS, op Sacramento
Peak. Bron: Phil ip Corneil le.
De 2,50 m SDSS telescoop op
het westel i jk platform van het
Apache Point Observatory op
2800 m in de Sacramento
Mountains, New Mexico (VSA).
Bron: APO-SDSS.
Phil ip Corneil le is AEG lid en
Data Management consultant
met bijzondere interesse voor
sterrenkundige applicaties. Als
Fellow of the British Inter-
planetary Society schri jft hi j
regelmatig over onbemande
ruimtevaart en sterrenkunde
voor internationale vakbladen.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Philip Corneille Rubriek
022
OObbsseerrvvaattoorriiaa wweerreellddwwiijjdd ::
-
023
-
Deze 0,76 m Aluminium plug
plates werden per gezichtsveld
voorzien van 640 gaatjes
waaronder glasvezels het
beeld per object naar de
spectrograaf stuurden. Bron:
Phil ip Corneil le.
Een internationaal team van
sterrenkundigen ontdekten op
9 januari 2007 zo'n zeven (tot
vermoedeli jk acht) dwerg
sterrenstelsels gelegen rondom
de melkweg. Dit met de Sloan
Digital Sky Survey I I . Bron:
Penn State.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
024
-
025
Microsoft World Wide Telescope
(WWT) is een virtuele teles-
coop van Microsoft die je vanaf
je computer kunt bedienen. Al
wat je nodig hebt is een
Windows Client of een Web
Client die je gratis van de site
kunt downloaden. Voor
sterrenfanaten is dit een niet
te missen stukje technologie
van Microsoft Research.
Microsoft Research koppelde
WWT aan Kinect, zodat je de
virtuele telescoop ook met
bewegingen kunt bedienen.
Tussen 2000-201 0 realiseerde
het SDSS project de eerste 3D
kaart van 25% van de
noordeli jke sterrenhemel. Bron:
APO-SDSS.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
-
026
-
Astrofoto v/d maandBart Delsaert heeft opnieuw
een pracht van een deep-sky
opname gemaakt vanuit z'n
thuis in Overi jse (Belgi). De
gebruikte telescoop was een
FSQ 1 06 ED op een G11 OAG
montering. De gebruikte camera
was een QHY9 en de
belichtingsti jd bedroeg 8 x 1 0
minuten ha (R) + 9 x 1 0
minuten O3 (B) en synthetisch
G. Gebruikte software: Nebu-
losity & PS. En dan nu volop
genieten. . .
Astrofotografie is een special i-
satie binnen de fotografie dat
zich richt op het nemen van
foto's van objecten aan de
nachtel i jke hemel, zoals
planeten, sterren en zgn. Deep
sky objecten. In West-Europa
zijn er veel amateurs die zich
bezighouden met astrofoto-
grafie.
Astrofotografie wordt gebruikt
om objecten zichtbaar te
maken die te zwak zijn om met
het blote oog waar te nemen.
Dit is mogeli jk omdat zowel
klassieke als digitale camera's
in staat zi jn om over een
langere periode voldoende
lichtdeeltjes te verzamelen.
De eerste astrofoto wordt
toegeschreven aan John
Wil l iam Draper, die in 1 840 een
foto nam van de Maan. Zijn
zoon, Henry Draper, fotogra-
feerde in 1 880 als eerste de
Orionnevel, wat in feite de
eerste vastlegging was van
een Deep Space Object. Sinds
het begin van de jaren '90 zijn
de meeste professionele
observatoria overgeschakeld
op het gebruik van CCD
camera's. Door de techno-
logische ontwikkeling wordt de
ccd-camera ook meer en meer
gebruikt door de amateur-
astronoom. Ook het gebruik
van de digitale camera kent
een sterke opkomst in de
astrofotografie en heeft de
klassieke emulsie vri jwel
verdrongen.
Door de lichtvervuil ing is het
maken van goede astrofoto's
een moeil i jke taak. Hierdoor
zoeken vele amateurs regel-
matig donkere hemels op.
Enkel het gebruik van dure
camera's, speciale fi lters, . . .
kunnen iets doen aan de
lichtvervuil ing, maar maken
ook dat astrofotografie enkel
weggelegd is voor de gegoede
amateurs.
027
-
Luchtbombardementen tijdens de Tweede
Wereldoorlog blijken achteraf een interessant
klimatologisch experiment te zijn geweest. Je
kunt er uit afleiden wat het effect van kunst-
matige wolken op het weer is, melden Engelse
onderzoekers in het International Journal of
Climatology. Die wolken zijn dan de
condensstrepen die werden getrokken door
Amerikaanse bommenwerpers, die s ochtends
massaal richting Duitsland vertrokken (niet de
Britse, die vlogen s nachts). Na de start
cirkelden ze alti jd nog een tijdje rond op zon 5
kilometer hoogte om te wachten op de rest van
hun squadron en hun aanvalsformaties te
vormen, zodat boven een klein deel van
Zuidoost-Engeland rg veel van die strepen
ontstonden. Als je de temperatuurwaarnemingen
op de grond vergelijkt met waarnemingen van
een eindje verderop, waar de bommen-werpers
niet kwamen maar de weersomstandigheden
verder ongeveer hetzelfde waren, moet je een
aardige indruk kunnen krijgen van het effect van
die condensstrepen. Handig is daarbij dat er in
die tijd nauwelijks ander vliegverkeer was, zodat
de waarnemingen daar niet door kunnen worden
verstoord. In de archieven hebben de
onderzoekers gezocht naar dagen met hoge
luchtactiviteit. Uiteindeli jk kozen ze voor 11 mei
1 944, toen maar liefst 1 .444 toestellen tegelijk
opstegen in een verder vrijwel wolkenloze lucht.
Ze komen tot de conclusie dat de temperatuur in
de delen van Zuidoost-Engeland, waar die
vliegtuigen langs kwamen, significant minder
snel opliep dan wanneer die vliegtuigen er niet
waren geweest. Het verschil was overigens
maar 0,8 graden Celsius. Bron: Wiley Blackwell /
08-07-2011 .
Langdurige blootstell ing aan luchtvervuil ing kan
tot fysieke veranderingen in de hersenen leiden,
naast aandoeningen als depressie en
leerstoornissen. Dat bli jkt uit onderzoek bij
muizen van de Ohio State University.Langdurige
blootstell ing aan luchtvervuil ing kan tot fysieke
veranderingen in de hersenen leiden, naast
aandoeningen als depressie en leerstoornissen.
Dat bli jkt uit onderzoek bij muizen van de Ohio
State University. Eerdere studies toonden al de
kwalijke effecten aan van luchtvervuil ing op het
hart en de longen. Maar dit is de eerste studie
die de gevolgen voor de hersenen aantoont,
zegt Laura Fonken, doctoraatstudent neuro-
wetenschappen aan de Ohio State University.
Fonken publiceerde haar bevindingen in het
wetenschappelijke tijdschrift Molecular
Psychiatry. De onderzoekers stelden twee
groepen muizen tien maanden lang - ongeveer
de helft van hun leven - zes uur per dag bloot
aan respectieveli jk gefilterde of vervuilde lucht.
De vervuilde lucht bevatte roet en fijn stof zoals
in stedelijke omgeving door industrie en
transport. Na de tien maanden werden de twee
groepen dieren onderworpen aan geheugen- en
leertests. De muizen werden in het midden van
een fel verlichte ruimte geplaatst en kregen twee
minuten om de uitgang te vinden. Ze werden
daarvoor vijf dagen getraind. Uit de oefening
bleek duideli jk dat de muizen die blootgesteld
waren aan vervuil ing meer tijd nodig hadden om
de uitgang te leren vinden en zich later minder
goed konden herinneren waar die uitgang zich
bevond. Uit andere tests bleek dat de bloot-
gestelde dieren meer tekenen van depressie
vertoonden en angstiger waren. Vervolgens
gingen de wetenschappers op zoek naar de
oorzaken van die gedragsveranderingen. Ze
vonden daarbij een invloed op de hippocampus,
een belangrijk orgaan voor leercapaciteiten,
geheugen en depressie. Bij dissectie bleek dat
de hippocampus in de blootgestelde muizen
duideli jk fysieke veranderingen had ondergaan
door de blootstell ing. "Het onderzoek toont aan
dat langdurige blootstell ing zichtbare, negatieve
effecten kan hebben op de hersenen, die leiden
tot een heel gamma gezondheidsproblemen,"
zegt Fonken. "Dit kan belangrijke en
zorgwekkende consequenties hebben voor
mensen die leven en werken in vervuilde
gebieden overal ter wereld." Bron: IPS / SPS /
07-07-2011 .
De huidige watertoets werkt niet zoals het hoort.
Dat stellen de Milieu- en Natuurraad van
Vlaanderen (Minaraad) en de Sociaal-Econo-
mische Raad van Vlaanderen (SERV) na een
grondige evaluatie van de knelpunten. De
watertoets gaat na of een initiatief schadelijke
effecten veroorzaakt als gevolg van een
verandering in de toestand van het opper-
vlaktewater, het grondwater of de water-
afhankelijke natuur. Het resultaat van de toets
wordt als een paragraaf opgenomen in de
vergunning of in de goedkeuring van het plan.
Volgens beide organisaties tonen recente
overstromingen van nieuwbouwwoningen aan
dat de watertoets niet voldoet. De Vlaamse
overheid moet efficintere procedures uitwerken
en weigeringen van bouwvergunningen beter
motiveren. Bij een bouwverbod moet bovendien
een eerli jke schaderegeling voorzien worden.
Daarnaast eisen de SERV en de Minaraad dat
een stedenbouwkundige al meteen wordt
gewaarschuwd voor mogelijk overstromings-
gevoelig gebied. Zo kan de aanvrager vooraf
inspelen op de situatie en aangeven hoe hij er
bij het ontwerp van het bouwplan rekening mee
heeft gehouden. Bron: Belga / 1 3-07-2011 .
Het kwik is vandaag (1 4-07-2011 ) in Ukkel niet
hoger geklommen dan 1 4,3 graden. Dat is de
koudste maximumtemperatuur op 1 4 juli sinds
het begin van de metingen in 1 833, meldt
weerman David Dehenauw. In het noorden van
het land was het bovendien zeer nat. Op de
luchthaven van Deurne viel de voorbije 24 uur
25 mm regen. In de haven van Zeebrugge werd
over een zelfde tijdspanne 22 mm geregistreerd.
Bron: Belga / SVM / 1 4-07-2011 .
En jaar na de zware overstromingen in
Pakistan dreigt een nieuwe ramp. Het land is
helemaal niet voorbereid op nieuwe zware
moessonregens. Dat zegt de Britse niet-
gouvernementele organisatie (ngo) Oxfam
vandaag, bij de start van het nieuwe
regenseizoen. Zo'n 5 miljoen Pakistanen leven
momenteel aan de oevers van de Indus die
dreigt opnieuw te overstromen. Tienduizenden
inwoners zijn nog steeds dakloos en miljoenen
dreigen honger te gaan lijden omdat ze niet in
staat zijn geweest gewassen te telen. Bij de
vloedgolf van vorig jaar stond ongeveer een
vijfde van Pakistan onder water, alles samen
een gebied groter dan Engeland. Zo'n 20
miljoen inwoners waren getroffen, duizenden
Pakistanen kwamen om.Maar een jaar na datum
blijkt de centrale overheid te weinig te hebben
gedaan om een nieuwe ramp te voorkomen. Er
bestaat geen waarschuwingssysteem voor
overstromingen en er is amper beschermende
infrastructuur gebouwd zoals dijken of kanalen.
Oxfam wijt dat aan parallelle circuits en
onduideli jkheid over de verantwoordelijkheid van
de autoriteiten. Bovendien werd slechts 70
procent van de vereiste 2 miljard dollar noodhulp
uitgekeerd, en ging minder dan 1 0 procent van
dat geld naar preventieve maatregelen. Bron:
AFP / ADV / 26-07-2011 .
Meer uptodate nieuws opwww.spacepage.be
Kortnieuws
029
Het Koninkl i jk Meteorologisch
Instituut van Belgi (KMI) is
een Belgische federale
instel l ing, die wetenschappeli jk
onderzoek verricht over het
weer, en informatie hierover
verleent aan diverse organi-
saties. Oorspronkeli jk was het
Koninkl i jk Meteorologisch Insti-
tuut, als een van de weinige
meteorologische diensten in
Europa, een onderdeel van
een sterrenwacht: de Konin-
kl i jke Sterrenwacht van Belgi.
Op 31 jul i 1 91 3 werd het KMI
een autonome instel l ing onder
haar huidige naam en Jean
Vincent werd de eerste
directeur.
www.meteo.be
-
Artemis (Advanced Relay and
Technology Mission) is de
naam van een satel l iet,
gebouwd onder leiding van het
bedri jf Alenia Spazio (I tal i).
Artemis is ontworpen om
nieuwe technologien te
introduceren welke interorbit
communicatie mogeli jk maakt.
Via Artemis is het mogeli jk om
binnen West-Europa extra
nauwkeurigheid binnen GPS
en GLONASS aan te brengen.
In 2004 kwam het eerste
operationele signaal voor het
Europese satel l ietnavigatie-
systeem EGNOS beschikbaar.
Dit aanvullend signaal verhoogt
de nauwkeurigheid van GPS
en GLOSNASS van twintig tot
twee meter.
Het grondstation van Redu
(Belgi) heeft bi jgedragen tot
het succes van Artemis. Bron:
ESA.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be030
AArrtteemmiiss ssaatteelllliieettttiieenn jjaaaarr iinn ddee rruuiimmtteeESA
EEuurrooppeeaann SSppaaccee AAggeennccyy ::
-
Het Koninkl i jk Meteorologisch
Instituut van Belgi (KMI) is
een Belgische federale
instel l ing, die wetenschappeli jk
onderzoek verricht over het
weer, en informatie hierover
verleent aan diverse organi-
saties. Oorspronkeli jk was het
Koninkl i jk Meteorologisch Insti-
tuut, als een van de weinige
meteorologische diensten in
Europa, een onderdeel van
een sterrenwacht: de Konin-
kl i jke Sterrenwacht van Belgi.
Op 31 jul i 1 91 3 werd het KMI
een autonome instel l ing onder
haar huidige naam en Jean
Vincent werd de eerste
directeur.
www.meteo.be
031
Artikel
-
TTooppoonnddeerrzzooeekksscchhoooollNNOOVVAA wwoorrddtt vveerrlleennggdd
Een groepsfoto van afgelopen
jaar. Raadpleeg onze nieuwe
Starnights website voor meer
beeldmateriaal, bl i jf up-to-date
dankzij ons forum of raad-
pleeg. . .
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
NOVA Artikel
039
-
KKaammppiiooeennsscchhaappwwaatteerrrraakkeetttteenn llaanncceerreennEen waterraket is een raket
gemaakt van een petfles. De
voortstuwing vindt plaats door
de petfles voor ongeveer 1 /3 te
vul len met water en de rest van
de fles onder druk te zetten
met behulp van een fietspomp.
De fles wordt ondersteboven
gelanceerd. Een waterraket
wordt wel gebruikt om te
experimenteren met de aero-
dynamica, thermodynamica en
andere vlakken van de
natuurkunde.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Hans van der Lande Artikel
040
-
AAnnttiimmaatteerriiee aacchhtteerrsslloott eenn ggrreennddeellCERN is een Europese organi-
satie die fundamenteel onder-
zoek doet naar elementaire
deeltjes. De organisatie is
gehuisvest ten westen van
Genve op de grens van
Frankri jk en Zwitserland. Het
wereldwijde web (www)
ontstond bij CERN als een
uitvinding van twee informatici,
de Engelsman Tim Berners-
Lee en de Belg Robert Cail l iau.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
L. van Rooyen Artikel
041
-
Dirk Devlies is, naast l id van de
Astro Event Group vzw, ook
actief in de Vereniging Voor
Sterrenkunde waar hij zetelt in
de raad van beheer. Zowat elk
vri j moment steekt hi j in z'n
zelfgemaakt sterrenkundig en
ruimtevaartgericht woorden-
boek. Een omvangri jk werk dat
al enkele duizenden pagina's
telt.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be042
KKSSBB KKoonniinnkklliijjkkeeSStteerrrreennwwaacchhtt vvaann BBeellggiiDirk Devlies
WWoooorrdd vvaann ddee mmaaaanndd
-
043
Rubriek
-
De Koninkl i jke Sterrenwacht
van Belgi werd opgericht in
1 826, nog voor het ontstaan
van het onafhankeli jke Belgi,
wanneer Wil lem I , de koning
der Nederlanden, een Konin-
kl i jk Besluit ondertekent ter
oprichting van een sterren-
wacht in Brussel. Initiatief-
nemer is de astronoom
Adolphe Qutelet, die in 1 830
tot directeur van de instel l ing
wordt benoemd door de
voorlopige regering. Het
duurde nog tot 1 834 vooraleer
het gebouw voltooid werd, en
de toestel len in gebruik gesteld
konden worden.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
044
-
045
In 2009, naar aanleiding van
het internationale jaar van de
sterrenkunde, werd de projectie-
zaal van het Koninkl i jk Plane-
tarium grondig gemoderniseerd
en kunnen de bezoekers
heden genieten van indruk-
wekkende digitale projecties.
Bron: P. Jaecques.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
-
MMooeetteenn wwee ccoonnttaacctt mmeettbbuuiitteennaaaarrddsseenn mmiijjddeenn ??
Independence Day is een
Amerikaanse sciencefictionfi lm
uit 1 996. De fi lm werd geregis-
seerd door Roland Emmerich,
die tevens het script schreef
samen met Dean Devlin.
Independence Day werd over
het algemeen goed ontvangen.
Toch vonden critici dat de plot
van de fi lm teveel leek op H.G.
Wells The War of the Worlds.
Bron: 20th Century Fox.
The War of the Worlds (1 898),
door H.G. Wells, is een science
fiction roman die gaat over een
invasie van buitenaardse wezens
in Engeland. Het is een van de
oudste en bekendste werken
over een buitenaardse invasie,
en heeft vele andere auteurs
genspireerd. Van het verhaal
is een hoorspel gemaakt, en
het verhaal is meerdere malen
verfi lmd zoals laatst in 1 995
door Steven Spielberg. Bron:
Paramount Pictures.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Redactioneel Artikel
046
-
047
Close Encounters of the Third
Kind is een science fiction fi lm
uit 1 977 geregisseerd en
geschreven door Steven
Spielberg. Hij draagt ook wel
de titel Close Encounters of the
Third Kind: Special Edition (de
re-release uit 1 980 waarin het
moederschip van binnen te
zien is) en de werktitels The
Close Encounter of the Third
Kind en Watch the Skies. Bron:
Columbia Pictures.
Skyline is een Amerikaanse
sciencefictionfi lm uit 201 0,
geregisseerd en geproduceerd
door de Gebroeders Strause.
De fi lm gaat over een
wereldwijde buitenaardse
invasie o.a in Los Angeles. De
hoofdrol len worden vertolkt
door Eric Balfour, Scottie
Thompson en Donald Faison.
Bron: Rogue pictures.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
The Day the Earth Stood Sti l l is
een science fiction rampenfi lm
uit 2008 onder regie van Scott
Derrickson. Het verhaal hieruit
is gebaseerd op dat uit de
geli jknamige fi lm uit 1 951 .
Jaden Smith won voor zijn rol
een Saturn Award. De fi lm zelf
werd genomineerd voor onder
meer een Saturn Award voor
beste science fiction fi lm en
Satel l ite Awards voor beste
geluid en beste visuele
effecten, maar ook voor de
Razzie Award voor slechtste
remake. Bron: Twentieth
Century Fox.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
-
ZZaakkkkeennrroolllleerr aaccttiieeffnnaabbiijj ddee MMeellkkwweegg
De Magelhaense wolken zijn
twee grote stergroepen die
satel l ietstelsels zi jn van onze
melkweg. De Magelhaense
wolken zijn genoemd naar de
Portugese ontdekkingsreiziger
Ferdinand Magelhaen. Ze
staan allebei aan de zuidel i jke
hemel en zijn vanaf de breedte
van de Benelux niet te zien.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Maarten Muns Artikel
048
-
Neptunus doet precies 1 5 uur, 57 minuten en 59
seconden over n aswenteling. Dat is het
resultaat van onderzoek door planeetweten-
schapper Erich Karkoschka van de universiteit
van Arizona, die de bewegingen van details in
de atmosfeer van de Neptunus nauwkeurig in
kaart heeft gebracht. Anders dan de aardse
planeten - Mercurius, Venus, de aarde en Mars -
hebben de grote buitenplaneten van ons
zonnestelsel geen vast oppervlak. Ze bestaan
grotendeels uit gassen die voor een belangrijk
deel in vaste en vloeibare vorm voorkomen. Het
enige wat je van buitenaf aan zo'n planeet kunt
zien, zijn wolken en andere weersverschijn-
selen. En doorgaans zijn die niet geschikt om de
rotatietijd van de planeet vast te stellen: de ene
wolk beweegt nu eenmaal sneller dan de
andere.Om dat probleem te omzeilen, is lange
tijd gebruik gemaakt van de regelmatig
varirende radiostraling die de grote gasplaneten
uitzenden.Recent is echter gebleken dat de
variaties in die radiostraling niet zo regelmatig
zijn als ze leken, wat betekent dat ze
waarschijnli jk niet precies synchroon lopen met
de draaiing van het planeetinwendige. Vandaar
dat Karkoschka teruggreep op de wolken-
methode, waarbij hij gebruik maakte van
honderden opnamen van de Hubble-ruimte-
lescoop en de Voyager-ruimtesondes. Het gros
van de structuren in de Neptunusatmosfeer
bleek de bekende grote snelheidsvariaties te
laten zien, maar enkele ervan vertonen een
grote regelmaat, net als de Grote Rode Vlek op
Jupiter. Volgens Karkoschka wijst die regelmaat
erop dat de bewegingen van deze
weersystemen de rotatie van het inwendige van
Neptunus op de een of andere manier volgen.
Bron: NU / 01 -07-2011 .
Astronomen hebben met behulp van de
Europese infraroodsatell iet Herschel een
belangrijke bron van kosmisch stof ontdekt. Het
stof is waargenomen bij het restant van een
supernova, wat de theorie bevestigt dat er bij
zo'n sterexplosie veel stof vrijkomt (Science, 8
juli). Kosmisch stof speelt een belangrijke rol bij
de vorming van nieuwe sterren. De onderzochte
supernovarest bevindt zich in de Grote
Magelhaense Wolk, een klein buurstelsel van
onze Melkweg. Op 23 februari 1 987 stortte een
uitgeputte zware ster in dat stelsel onder zijn
eigen gewicht ineen, wat een kolossale
ontploffing tot gevolg had. Uit de waarnemingen
van Herschel bli jkt dat het hart van het restant
van de supernovarest rijk is aan stof met een
temperatuur van 250 graden onder nul. De
hoeveelheid is enorm: er is voldoende materiaal
om 200.000 aardes van te maken. De
onderzoekers zijn verrast over deze hoeveel-
heid. Het stof bestaat uit materiaal dat bij de
ontploffing van de ster is weggeblazen. Maar
onduideli jk is nog of dat direct na de explosie al
is gebeurd of in de loop van de afgelopen 24
jaar. Hoe dan ook: het li jkt er sterk op dat de
hoeveelheid stof in de Grote Magelhaense Wolk
- en waarschijnli jk ook in andere sterrenstelsels -
voor een groot deel aan supernova-explosies
kan worden toegeschreven. 07-07-2011 .
Wetenschappers zijn er lang van uitgegaan dat
het heelal volkomen symmetrisch is. Maar
recente bevindingen van onderzoekers van de
universiteit van Michigan wijzen erop dat dit toch
niet zo is. Om de vermeende symmetrie van het
heelal te toetsen, inventariseerden de natuur-
kundige Michael Longo en een team van
studenten de rotatierichting van tienduizenden
spiraalstelsels, die zijn vastgelegd bij de Sloan
Digital Sky Survey. In een volkomen
symmetrisch heelal zou in elke richting evenveel
stelsels te zien moeten zijn die met de klok mee
draaien als stelsels die de andere kant op
roteren. Dat bli jkt echter niet zo te zijn. Het
hemelgebied in de richting van de noordpool
van ons Melkwegstelsel telt meer
'l inksdraaiende' stelsels - stelsels die tegen de
klok in draaien - dan 'rechtsdraaiende'. En dat
effect strekt zich uit tot een afstand van meer
dan 600 mil joen l ichtjaar. Het getalsmatige
verschil is niet zo heel groot - een procent of
zeven - maar de kans dat dit op toeval berust is
heel klein. Volgens Longo kan dit betekenen
dat het heelal al sinds zijn ontstaan om een
bepaalde as draait. En als dat zo is, zou in de
richting van de galactische zuidpool juist een
overschot aan 'rechtsdraaiende' stelsels te zien
moeten zijn. Of dat inderdaad zo is, zal moeten
bli jken uit een survey van de zuidel i jke hemel
die momenteel wordt uitgevoerd.
Eind juni is een storing opgetreden in een
elektronisch circuit van de ionenmotor van de
ruimtesonde Dawn. Het mankement is enkele
dagen later verholpen door een backupsysteem
in te schakelen, maar de storing heeft wel
gevolgen voor zijn aankomsttijd bij de planetode
Vesta. Doordat na de herstart wat meer 'gas' is
gegeven, bereikt de ruimtesonde zijn omloop-
baan niet later maar juist bijna een dag eerder.
Enkele dagen na de motorpech werd Dawn nog
door een ander mankement getroffen, waarbij
n van de meetinstru-menten - een
spectrometer - zichzelf uitschakelde. Wat deze
'reset' precies heeft veroorzaakt, is onduideli jk,
maar na een herstart leek de spectrometer weer
normaal te functioneren. Dawn spiraalt
momenteel naar Vesta toe. Eind volgende week
zal hij het ruim 500 kilometer grote
hemellichaam zo dicht zijn genaderd, dat hij
vanzelf door diens zwaartekrachtsveld wordt
ingevangen. Na nog enkele baanmanoeuvres
zal Dawn dan een jaar lang om Vesta blijven
cirkelen. De planetode wordt gezien als een
protoplaneet: een planeet-in-wording die nooit
volgroeid is. Door Vesta te onderzoeken hopen
weten-schappers meer inzicht te krijgen in de
begintijd van ons zonnestelsel. 07-07-2011 .
De planeet Neptunus is jarig. Op dinsdag 1 2 jul i
is de planeet precies n keer rond de zon
gedraaid sinds hij in 1 846 ontdekt werd. Dat
meldt de Volkssterrenwacht Mira. "Op 1 2 jul i
2011 bereikt de planeet Neptunus een positie
aan de hemel die overeenkomt met de positie
waar de planeet zich bevond toen die ti jdens
de nacht van 23 op 24 september 1 846 door de
Duitse astronoom Johann Galle samen met zijn
assistent Heinrich d'Arrest van op de sterren-
wacht van Berl i jn werd ontdekt", stelt de
Volkssterrenwacht in een bericht op zijn
website. Neptunus is de planeet die het verst
verwijderd is van het zonnestelstel. Zi j heeft
1 64,79 aardse jaren nodig om een volledige
baan rond de zon te beschri jven. Bron: MIRA /
1 2-07-2011 .
De verre dwergplaneet Pluto heeft niet drie,
maar minstens vier manen. Dat volgt uit
waarnemingen met de Hubble-ruimtetelescoop.
Het bestaan van de vierde maan kwam aan het
l icht bi j een zoektocht naar een mogeli jk
ringenstelsel rond Pluto. De nieuwe maan, die
voorlopig P4 heet, is ruimschoots de kleinste
van de vier. Hij is naar schatting slechts 1 2 34
kilometer groot. Ter vergeli jking: de grootste
Plutomaan, Charon, meet ruim duizend
kilometer, en de afmetingen van Nix en Hydra
worden geschat op 32 tot 11 3 kilometer.
Vermoed wordt dat al le manen van Pluto zijn
ontstaan na een botsing tussen Pluto en een
kleinere soortgenoot. Bij die gebeurtenis, die
zich in de beginti jd van het zonnestelsel moet
hebben voltrokken, is veel i jzig puin de ruimte
in geblazen, dat vervolgens tot manen en
maantjes is samengeklonterd.
Meer uptodate nieuws opwww.spacepage.be
Kortnieuws
049
Dawn is een ruimtesonde die
op 27 september 2007 door
NASA werd gelanceerd om
twee grote planetoden in de
planetodengordel te onder-
zoeken; te weten de planetode
Vesta en de dwergplaneet
Ceres. Als al les volgens plan
verloopt zal Dawn Vesta tussen
2011 en 201 2 kunnen verken-
nen, en Ceres in 201 5. Dawn is
het eerste ruimtevaartuig dat in
een baan rond een
hemell ichaam zal gaan vliegen,
verkenningswerk zal uitvoeren,
en dan weer door zal vl iegen
naar een ander hemell ichaam.
Bij al le voorgaande missies
waarbij meerdere hemellichamen
tegeli jk werden bekeken, zoals
het Voyagerprogramma, vloog
de sonde in kwestie enkel
langs de planeet en kon
derhalve enkel vlug wat
metingen doen.
www.nasa.gov
-
DDee AAEEGG aaccttiivviitteeiitteennkkaalleennddeerr
Gedurende de maanden juni
en jul i kri jgen onze leden een
driedelige praktijkgerichte cursus
aangeboden waarin ze leren
werken met de 68cm NMPT
telescoop (en randapparatuur)
van AstroLAB Iris te Ieper.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Redactioneel Rubriek
050
-
SStteerrrreennbbeeeelldd vvaann ddee mmaaaannddEen sterrenbeeld is een verza-
meling sterren die ogenschijn-
l i jk een figuur vormt als men ze
door l i jnen zou verbinden. De
sterren van een sterrenbeeld
l i jken dichtbi j elkaar te staan
aan het hemelgewelf in een
herkenbare vorm. Sterrenbeel-
den kri jgen de naam die de
menseli jke fantasie heeft
gegeven aan de vorm. Reeds
in de oude ti jden herkende
men bepaalde patronen aan de
nachtel i jke hemel waaraan
men macht toeschreef. Meestal
bevinden zich een of meer
heldere sterren in de figuur. De
samenstand is in de meeste
gevallen slechts een
schijnbare: het is vaak zo dat
de ene ster veel verder weg
staat dan de andere.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Dieter Janssoone Artikel
051
-
De zonnewind is geen echte
wind, maar een continue
stroom van elektrisch geladen
atomen die met gigantische
snelheden vanuit de zon de
ruimte in worden gestraald. Het
magneetveld van de aarde
vormt een schild tegen deze
deeltjes. Zi j bereiken de aarde
dus niet; behalve via de
magnetosheath bij de polen,
waarna ze door hun interactie
met de atmosfeer het beroemde
pooll icht veroorzaken.
IBEX-beeld van de plasma-
sheet. De witte l i jnen zijn de
magnetische veldl i jnen die
naar aanleiding van de
observaties te verwachten zijn.
De kleuren geven de dichtheid
aan van de ENAs. Rood is de
hoogste dichtheid. De plasma-
sheet is hier n geheel. Bron:
NASA/ IBEX Science team.
IBEX-beeld van de plasma-
sheet, een kleine twee weken
eerder. De witte l i jnen zijn de
magnetische veldl i jnen die
naar aanleiding van de
observaties te verwachten zijn.
De kleuren geven de dichtheid
aan van de ENAs. Rood is de
hoogste dichtheid. De plasma-
sheet bestaat hier uit twee
delen. Bron: NASA / IBEX
Science team.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be052
BBeeeellddeenn vvaann oonnzzeemmaaggnneettiisscchhee ssttaaaarrttMarlies ter Voorde
-
053
Artikel
-
Geboren in het jaar 1 961 te
Tielt en opgegroeid in
Meulebeke ben ik een West
Vlamink in hart en ziel. Mijn
schoolperiode heb ik dan ook
doorgebracht in omstreken en
later ook mijn beroep als
hooggeschoold houtbewerker
en later als leerkracht aan het
VTI te Izegem. Ik ben getrouwd
in 1 981 met Chantal en samen
hebben we een dochter.
Sharon is afgestudeerd als
Bachelor in Elektro-Mechanica
en Chantal is professioneel
kunstenares. Reeds meer dan
30 jaar is astronomie een ver
doorgedreven hobby voor mij .
Gestart met een 50mm kijkertje
en l id van de VVS en later van
de werkgroep Deep-Sky en
zonwaarneming is mijn hobby
veranderd in dageli jkse
bezigheid. Bepaalde dromen
om iets op te starten en
mensen een kans te geven om
de sterrenhemel te bewon-
deren heb ik alti jd in mij gehad.
Griekenland lag ons beiden
nauw aan het hart en de keuze
was vlug gemaakt voor een
locatie waar sterren kijken vele
nachten verzekerd was. Nu
voel ik mij thuis hier op Kreta
en ben ik n van de
gelukkigen die van mijn hobby
een beroep heb kunnen
maken. Het derde jaar komt
eraan en we kijken er terug
naar uit om jul l ie wegwijs te
maken in de wonderen van het
heelal hier op Kreta.
054
DDuuiisstteerr hheemmeelllliicchhaaaammbbeeddeennkktt ddee ppllaanneeeett VVeennuussFilip Feys
SSaasstteerriiaa oonnddeerr ddee sstteerrrreenn
-
055
Rubriek
-
Protuberansen kunnen onge-
veer 50.000 1 00.000 km
boven het oppervlak van de
zon uitsteken. De grootste die
ooit werd waargenomen was
350.000 km hoog. Protube-
ransen en fi lamenten kunnen
verschil lende maanden oud
worden, maar sommige verdwijn-
en veel snel ler weer.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
056
-
EEeenn nniieeuuwwee kkiijjkk oopp ddeeccllaassssiiffiiccaattiiee vvaann sstteerrrreennASTRON of ASTRonomisch
Onderzoek in Nederland is het
Nederlands instituut voor
radioastronomie (in het Engels:
Netherlands Institute for Radio
Astronomy), een organisatie
die zich bezighoudt met onder-
zoek en ontwikkeling op astro-
nomisch gebied. ASTRON
houdt zich vooral bezig met de
ontwikkeling van instrumentatie
en faciliteiten voor de radioastro-
nomie en het bouwen van de
infrastructuur daarvoor. Het is
een vri j internationaal gerichte
organisatie en zij heeft nauwe
contacten met het bedri jfs-
leven. Het grootste gedeelte
van de kantoren bevindt zich
nabij Dwingeloo op de locatie
van de Dwingeloo Radio
Telescoop, gemeente Wester-
veld, in noordoost Nederland.
ASTRON opereert onder de
paraplu van NWO de Neder-
landse Organisatie voor Weten-
schappeli jk Onderzoek.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
Astron Artikel
058
-
De Amerikaanse ruimtesonde Dawn is in een
baan om de asterode Vesta geraakt. Dat heeft
de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA
zondagochtend bekendgemaakt. Naar
verwachting zal de sonde binnen 1 6.000
kilometer van Vesta komen om het oppervlak
van de asterode te onderzoeken. Vesta is een
van de grootste asterodes van ons
zonnestelsel. De sonde werd op 27 september
2007 vanaf Cape Canaveral in Florida
gelanceerd voor een rondreis van 8 jaar om de
mysteries van ons zonnestelsel te ontrafelen.
Dawn moet een jaar lang om de
aardappelvormige asterode bli jven draaien. Uit
het onderzoek van het naar schatting 4,5 tot
4,6 mil jard jaar oude hemell ichaam hopen
wetenschappers belangri jke conclusies over
het ontstaan van het zonnestelsel te kunnen
trekken. Vesta is ontstaan in het begin van het
zonnestelsel. Als Dawn Vesta heeft verlaten,
richt de sonde zich op een andere asterode,
Ceres. Die draait eveneens ergens tussen de
planeten Mars en Jupiter rond de zon, maar
heeft een geheel andere samenstel l ing. Bron:
ANP.
Kort voordat de NASA-ruimtesonde Dawn zijn
omloopbaan om Vesta bereikt, komt het
vakti jdschrift Astronomy & Astrophysics met
een opmerkeli jk artikel over de evolutie van de
omloopbanen van Vesta en haar grotere
soortgenoot Ceres. Computerberekeningen
door astronomen van de sterrenwacht van
Pari js laten zien dat deze banen chaotisch
gedrag vertonen. En dat bl i jkt niet al leen
gevolgen te hebben voor de beide planetoden.
Ceres en Vesta zijn de grootste objecten in de
planetodengordel tussen de banen van Mars
en Jupiter. Ceres is 6000 keer en Vesta nog
eens een factor vier zo l icht als de aarde.
Aantrekkingskracht Desondanks oefenen de
beide planetoden aantrekkingskracht uit - niet
al leen op elkaar, maar ook op de 'echte'
planeten van het zonnestelsel. Uit de Franse
berekeningen bli jkt dat hun omloopbanen zich
op de lange termijn volkomen onvoorspelbaar
gedragen. Er bestaat zelfs een kleine, maar
niet verwaarloosbare kans dat het ooit tot een
botsing komt. Verrassend is ook dat de kleine
zwaartekrachtsinvloed van Ceres en Vesta
voldoende is om variaties te veroorzaken in de
vorm van de aardbaan. Concreet betekent dit
dat de excentriciteit ('langgerektheid') van de
aardbaan, die van invloed is op het kl imaat aan
haar oppervlak, zich niet langer dan 60 mil joen
jaar laat volgen. Dat is verdrietig nieuws voor
wetenschappers die de klimaatgeschiedenis
van de aarde onderzoeken: analyses die verder
teruggaan dan 60 mil joen jaar staan op losse
schroeven. Zeker is wel dat ruimtesonde Dawn
zaterdagochtend vroeg door de zwaartekracht
van Vesta wordt ingevangen, en vervolgens
een jaar lang om de planetode bli jft cirkelen.
Als voorproefje heeft NASA een nieuwe
opname van Vesta gepresenteerd, die van een
afstand van 41 .000 kilometer is gemaakt. Bron:
NU / 1 5-07-2011 .
Wetenschappers van het Leibniz-instituut voor
Astrofysica in Potsdam (Duitsland) heeft twee
nieuwe bruine dwergsterren ontdekt op
afstanden van slechts 1 5 en 1 8 l ichtjaar van de
zon. Ter vergeli jking: de dichtstbi jzi jnde
buurster van de zon, Proxima Centauri, bevindt
zich op een afstand van iets meer dan vier
l ichtjaar. En de eerder ontdekte bruine dwergen
die om de nabije ster Epsilon Indi draaien, zi jn
twaalf l ichtjaar van ons verwijderd. De nieuwe
buren van de zon heten WISE J0254+0223 en
WISE J1 741 +2553, wat aangeeft dat ze zijn
opgedoken in gegevens die zi jn verzameld met
de NASA-satel l iet WISE. Ze vielen op doordat
ze veel infraroodstral ing produceren, maar
vri jwel geen zichtbaar l icht - een bekende
eigenschap van bruine dwergen, die als
ondermaatse, 'mislukte' sterren worden
beschouwd. Hun nabijheid bleek uit het feit dat
zi j zich relatief snel verplaatsen ten opzichte
van verre achtergrondsterren. De beide
dwergsterren zijn bruine dwergen van het
koelste soort. Hun oppervlaktetemperaturen
bedragen slechts enkele honderden graden
Celsius. Het is niet uitgesloten dat in de
omgeving van de zon nog meer van deze
ultrakoele sterren op ontdekking wachten.
Bron: NU / 1 5-07-2011 .
Amerikaanse astronomen hebben twee witte
dwergsterren ontdekt die met halsbrekende
snelheden om elkaar heen wentelen. De
sterren zijn elkaar al zo dicht genaderd, dat ze
minder dan een kwartier nodig hebben om een
rondje te volbrengen. Maar hun onderl inge
afstand wordt nog steeds kleiner: binnen een
mil joen jaar zul len ze met elkaar in botsing
komen en een kolossale explosie veroorzaken.
Witte dwergen zijn oude, uitgeputte kernen van
sterren zoals onze zon. De twee witte dwergen
cirkelen met een snelheid van maar l iefst 600
kilometer per seconde om elkaar heen. De
helderste van de twee is ongeveer zo groot als
de planeet Neptunus en 'weegt' ongeveer een
kwart zonsmassa. Zijn begeleider is twee keer
zo zwaar, maar ook aanzienl i jk compacter: hi j is
niet veel groter dan de aarde. Zware, compacte
objecten als deze kunnen worden gebruikt om
de algemene relativiteitstheorie te toetsen.
Volgens deze theorie veroorzaken bewegende
objecten rimpelingen in het weefsel van ruimte
en ti jd, die zwaartekrachtsgolven worden
genoemd. Het daarmee gepaard gaande
energieverl ies is de oorzaak van de kleiner
wordende afstand tussen de twee
dwergsterren. Door de geleidel i jk steeds sneller
wordende omwentel ingen van de dubbelster
heel nauwkeurig te timen, hopen de
onderzoekers dit energieverl ies te kunnen
meten. Op die manier kan - indirect - het
bestaan van zwaartekrachtsgolven worden
aangetoond. Bron: NU / 1 5-07-2011 .
Het Planetary Science Institute in Tucson,
Arizona, heeft een overeenkomst getekend met
het ruimtevaartbedri jf XCOR Aerospace voor
het gebruik van het toekomstige suborbitale
ruimtevl iegtuig Lynx. Dit als waarnemings-
platform van de Atsa-ruimtetelescoop. Atsa
('adelaar' in de taal van de Navajo-indianen) zal
vooral gebruikt worden voor het bestuderen
van objecten in het zonnestelsel die zich -
gezien vanaf de aarde - relatief dicht bi j de zon
aan de hemel bevinden; zulke waarnemingen
zijn vanaf de grond moeil i jk uit te voeren
vanwege de storende, verstrooiende werking
van de dampkring. Het gaat daarbij
voornameli jk om planetoden en kometen die
zich ti jdel i jk binnen de baan van de aarde
bevinden. Door gebruik te maken van het in
ontwikkeling zijnde ruimtevl iegtuig Lynx kan
Atsa waarnemingen verrichten boven de
aardse dampkring, zonder de kostbare
aspecten van een daadwerkeli jk satel l iet-
observatorium. Bron: NU / 1 6-07-2011 .
Meer uptodate nieuws opwww.spacepage.be
Kortnieuws
059
Sterren worden geklasseerd
aan de hand van hun licht-
kracht. Dwergsterren zijn ster-
ren die weinig l icht uitstralen.
Ze bevinden zich aan de
onderkant op de hoofdreeks
van het Hertzsprung-Russell-
diagram. Dit in tegenstel l ing tot
reuzensterren. Dit kenmerk is
het enige gemeenschappeli jke
aan de term dwergster. De
benaming dwerg zegt niets
over de massa of over de
omvang van de ster, noch
wordt er eenzelfde ontstaans-
geschiedenis of fase in hun
leven mee aangeduid. Er zi jn
dwergsterren die heet zi jn en
dwergsterren die koel zi jn.
Hieraan danken zij de verschil-
lende benamingen (bruin,
oranje, rood, geel, wit en
zwart).
www.eso.org
-
HHeett AAEEGG kkoorrttnniieeuuwwssTip ! Ontdek de vele honderden
foto's van onze activiteiten op
onze Flicr pagina of ki jk wat je
de komende weken en maan-
den mag verwachten in onze
werking via onze up-to-date
Facebook pagina. Om nog maar
te zwijgen van onze portaal
website op. . .
www.aegvzw.be
Redactioneel Rubriek
061
-
DDee aalllleerrllaaaattsstteeSSppaaccee SShhuuttttllee llaanncceerriinnggDe STS-1 35 Bemanning voor
lanceerinstal latie 39A in Florida
bestaande uit 'mission specia-
l ists' Rex Wallheim en Sandy
Magnus, pi loot Doug Hurley en
commandant Chris Ferguson.
Bron: NASA / KSC.
Meer weten over dit thema ?www.spacepage.be
ESA / NASA Artikel
062
-
Astronomen gaan er doorgaans van uit dat
el l iptische sterrenstelsels heel oud zijn. Maar
nieuw onderzoek wijst erop dat dat niet alti jd
het geval is. Het idee dat el l iptische sterren-
stelsels oud zijn, is gebaseerd op het feit dat zi j
weinig gas bevatten, waardoor er weinig of
geen nieuwe sterren worden gevormd en de
sterrenpopulatie relatief oud is. Dat resulteert in
een geschatte leefti jd van zeven tien mil jard
jaar. Uit onderzoek door een internationaal
team van astronomen bli jkt echter dat het duo
NGC 680/NGC 5557 hooguit drie mil jard jaar
geleden is ontstaan door het samengaan van
twee reusachtige spiraalstelsels. Deze
schatting is gebaseerd op het bestaan van
zwakke uitlopers aan de randen van deze
ell iptische stelsels. Deze uitlopers zijn het
gevolg van de geti jdenkrachten die optraden
ti jdens hun samengaan. Voor zover bekend
kunnen zulke uitlopers niet langer dan een paar
mil jard jaar bestaan. De onderzoekers zijn
bezig met een systematisch onderzoek van
meer dan honderd nabije el l iptische stelsels.
Als veel meer van deze stelsels uitlopers
vertonen, komt het standaardmodel voor
el l iptische sterrenstelsels op losse schroeven te
staan. Bron: NU / 21 -07-2011 .
Nieuwe waarnemingen met de Europese
infraroodsatel l iet Herschel tonen een vreemde,
verdraaide ring van gas en stof in het centrum
van ons Melkwegstelsel. Slechts een paar
delen van de ring, die zich over meer dan 600
lichtjaar uitstrekt, waren eerder bekend. Het is
voor het eerst dat hi j vol ledig in beeld is
gebracht. De ring l igt in het hart van de centrale
'balk' van het Melkwegstelsel - een langwerpig
gebied van sterren en gaswolken. Deze balk is
op zijn beurt weer ingebed in een nog grotere
ring. Ook andere sterrenstelsels vertonen zulke
balken en ringen. Hoe deze structuren ontstaan
is nog niet helemaal duidel i jk, maar computer-
simulaties laten zien dat ze het gevolg kunnen
zijn van zwaartekrachtsinteracties. Volgens
sommige theorien zijn balken het gevolg van
interacties tussen verschil lende sterrenstelsels.
Zo zou de balk in het melkwegcentrum het
gevolg kunnen zijn van de invloed van onze
grote buur, het Andromedastelsel. Bron: NU /
21 -07-2011 .
Een team van Amerikaanse astronomen heeft
een planeetovergang waargenomen bij een
ster op slechts 40 lichtjaar van de aarde - een
steenworp afstand naar kosmische
maatstaven. De exoplaneet, die 55 Cancri e
heet, is tweemaal zo groot als onze planeet en
bijna negen keer zo zwaar. Hij heeft
waarschijnl i jk een vast, rotsachtig oppervlak
waar de temperatuur kan oplopen tot 2700
graden. 55 Cancri e werd zeven jaar geleden
ontdekt doordat hi j zi jn moederster enigszins
doet schommelen. Hij doet dat overigens niet
al leen: rond de ster draaien nog minstens vier
andere planeten. Omdat de afstand tussen 55
Cancr