gündelik yaşamda devrim ve modern konutun eleştirisi-toki ve kiptaş örnekleri

8/2/2019 gndelik yaamda devrim ve modern konutun eletirisi-toki ve kipta rnekleri

1/23

1

GNDELK YAAMDA DEVRM VE MODERN KONUTUNELETRS: TOK VE KPTA RNEKLER

zge Bayda SAYILGANkinci Dnya Sava sonrasnda toplumun, sanatn, dncenin ve modernizminrasyonel ilerleyiinin insan ve insan yaamnn tasarmn getirdii noktadatkanan bat medeniyetinin ortasnda; tpk nceki byk sava sonrasnda ykcsesleriyle toplumu ve o topluma ait sanat, felsefe ve yaamsal evreyi alaa edendadaclar gibi, sitasyonistler de ncelikle topluma, sanata ve zellikle de kentinsannn yaam tasarmna ba kaldrdlar.

Haussmannn Paris ehrinin labirentvari mahallelerinin sokaklarnda konumlanannl barikat savalar gibi bir yneten- ynetilen mcadelesinin, ynetilenlerinlehine dnmek zere bir daha yaanmamas adna dledii yeni bir ehir projesinin

bugn stanbulda ve Trkiyenin hemen her kentinde dayatmac bir kent grnmolarak TOK veya Kipta evleri ile rnein Sulukule gibi veya Babyk gibistanbul mahalle dokularnn kentsel dnm adna ya yksek ve simetrikapartmanlarla rlmesi ya da gittike merkezileen kent alanlarna yakn denmahallerin boatlarak, sakinlerinin yine benzer yapdaki sitelerin iine istiflenmesibir tesadf deildir.

Ayn anda sanat, kentsel tasarm, mimari, politika, teknoloji ve medya tarihleriiinde ele alnabilecek sitasyonist grubun seilmi olmas, 1958-1969 yllararasnda yaynlanan yazlarnda ve manifestolarnda btn bu alanlara anarist birtavrla saldrm, alaa etmi ve yeni bir durumlar dnyas d grm

olmalarndan ileri gelmektedir. Teknolojinin nlenemez geliiminin, zerinde ahlakibir kanya varma frsat tanmayacak bir hzla ilerledii ve insan yaam ile doaygeri dnlemez bir biimde ekillendirdii bir an ivme kazand yllarda,modernizmin kentsel yaam evrelemesinin sadece balangcnda, Guy Debord vesitasyonist arkadalarnn bu erken uyars olduka anlamldr.

Sanat kavramna da saldran sitasyonistler, hapsedilmi sanatn rmlnekarn, yaamn kendisini srekli deien, hibir duvara aslamayan veya bir anahapsedilemeyen bir sanata dntrmeyi amalad. Yaam sanatnn ise dekoruphesiz kentsel evre olacakt. Sz konusu olan, iktidarn g aralarnn binalarn,meydanlarn, i-d tm mekanlarn oyunsal bir zeminde dntrecek ve gndelikyaamda gerekletirilecek bir devrimdir. Bu devrimsel dekorun iinde, her yaambu devrimin sanat ve her insan da sanat olacakt aslnda. Bu da devriminamalad sonucu getirecekti: Nihayet, sanatn sonunu.

Bu makale, ellili yllar boyunca Guy Debord nclnde kardklar dergileretrafnda etkinliklerini srdren, 60l yllarn siyasal ve sosyal hareket veeylemlerine nclk etmi olan ve kendilerini rasyonalist statkocu kent ve insanyaam tasarmn bozuntuya uratmak amacyla, belirli yntemler kullanarak, insanyaamn dikte edilmi bir emirden bir iire dntrmeyi amalayan geicidurumlar yaratmaya ve bu durumlarn rastlantsal dnyasn kent yaamnngndelik akna geirmeye adam sitasyonistlerin dleri ile gnmz Trkiyesiiinde kentsel dnm adna yaanan ve aslnda statkocu bir devlet dzeninin

hem insan yaamnn i-bo zaman ynetimi konusunda hem de insan evreleyenkentsel alannn ynetilebilir olmas asndan bu dlerin ne denli nem kazandn


2/23

2

ortaya koymaktr. Bugn iinde yaadmz kent insan iin yaratlm bir yaamalanndan ok ynetimsel bir aratr. Sitasyonistler bu sonucu ok ncedengrmlerdi.

Giri

nsann iinde yaad mekan, iinde yaad zamandan ayr tutulmas gbir olgudur. Zamann iinde diyalektik bir evrimle ile bugne ulaan tarih ise bizeinsann iinde bulunduu, rettii, hayatta kald, savat, smrd veyasmrld, ina ettii veya ykt, skp kald veya zgrletii mekanlarnresmini de vermektedir. nsann insan olmas, yaad yer neresi olursa olsun,ncelikle doadan gelecek tehlikelere karlk topluluk halinde yaamas ve butopluluktaki kadn ve erkek bireylerin yine doa ile olan savalarnda kullanmakzere alet retmelerine dayanmaktadr. Bu erken dnemlerde maaralar iinde

yaayan insan, retim aralarnn ve zihinsel yapsnn gelimesi ile tarmsal vehayvansal retime ve dolaysyla yerleik yaama geerken, yaad toplumsalmekan blen ilk itleri dikmeye balamtr. Fakat anaerkil dnemin eitlikitoplum yaps iinde topran, rnn ve mekann mlkiyeti de tm toplulua aitbulunmaktadr. Ortaklaa retim, topraa yerlemi klan iin ortaklaa mlkiyetizorunlu klyordu. Dolaysyla Erken Neolitik dnem boyunca tarm, hayvanclk veav hayvanlarnn, evlerin, hayvanlarn ve baz aralarn mlkiyeti de tm toplumaait olmaktayd (Erbil, 2007). Bundan sonra ise insann eitliki toplum yaps, artannfus, yeni retim aralarnn ard ardna kefedilmesi ve bunlarn zerindekiegemenliin ve mlkiyetin belirli kiilere gemesi ile snfl bir toplum yapsnn

meydana gelmesi, kent adn verdiimiz yaam alannn ekillenmesinde etkenolmutur. Yeni retim aralarnn, snfl toplumsal yap iindeki mlkiyeti, oluanart-deerin zenginleen bir kesimin elinde birikmesi ile sonulanmtr. Bu durum,toplumsal mekanda biriken art-deerin mlkiyetinin i ve d saldrlara karkorunmas gerekliliini getirmi ve artk kentsel bir mekana ilikin olarak ortayakan devlet olgusu, bu amala yasalar ve eitli aralaryla kent mekan iindekendi varl da korumann biimini yaratmtr. Tarihin bilinen en eski yaztlarndanolan Glgam Destan da, Smer lkesinin Uruk kent devletinin kral Glgamnyksn anlatr. Uruk Smer lkesinin Tufandan sonra ilk var olan ehirlerindenbiriydi. O zamandan Glgama kadar drt kral ynetmi Uruku (, 2006: 10).

Glgam Destan ise, Uruk kentinin zenginliini ve huzurunu, dardan gelecektehlikelere kar koruyacak duvarn tasviri ile balamaktadr: Uruk'un drt biryanna duvar ektirdi. Kutsal Eanna'nn ve temiz hazinenin duvarna bak! O duvar,didilmi ynden rlen bir urgan gibidir. Onun ke burlarn da gzden geir!Onun eini hi kimse yapamaz. ()Uruk duvarnn stne k! leri yr! Temeligzden geir! Tula duvar incele. Acaba bunun tulalar pimi deil midir? Temeliyedi bilge kurmam mdr? (Ramazanolu, 1998) Eski kent devletlerinin duvarlariinde olgunlaan uzmanlama, zanaatkarlk, ve pazar yeri olgular ile kentinfiziksel yaps da biimlenmeye balamtr. Kent dardaki iin bir ekimmerkezidir. Bugn iinde yaadmz, metann dolam yeri ve bir gsteri olarakkapitalist kent de, tpk tarihteki bu ncl gibi, iinde tad snfl toplum yapsnbarndran, bu yapnn retim ara, iliki ve biimlerini yanstan, aslnda grnmez


3/23

3

duvarlar olan ve ynetici yetkenin ideolojik yaps ile ekillenmi ve ekillenmekteolan bir mekan olarak grnmektedir.

On Dokuzuncu Yzylda Ykselen Kapitalizm ve Kentin tasviri

Bat uygarl, Sanayi Devrimi ile birlikte ticari kapitalizmden snai kapitalistsisteme geerken, yeni toplumsal yaplarn olumasna ve bu yaplarn datoplumsal yaam mekan olarak kentsel evreyi biimlendirmesine sahne oldu. Ondokuzuncu yzyln romantik sanatsnn doaya kalarnn hala srd yllarda,krsal blgelerden kente almak iin g eden ynlar oktan ii snfnoluturmular ve kentsel mekanda yerlerini almlardr. On dokuzuncu yzylnikinci yarsnda ehresi deien kenti izleyen modern sanat/dnr ise kitlelerindoldurduu sokak ve caddeleri akn, rkek ama ayn zamanda bu yenimanzarann, kalabaln deviniminin grntsnn cezbediciliine de kendini

kaptrarak izlemitir.

Bu dnem, bilindii gibi kapitalist sistemin iinde hzla deien gndelikyaam alkanlarnn, maddeci deerlerin ve kalabalklarn kentin caddelerindehzla devinmesinin gemiin duraan yaam tarznn yerini almasna ahit olan birnesli yirminci yzyla tar. Bu neslin sanatlar bir eylerin hzla ve geridnlmez bir biimde deitiini on dokuzuncu yzylda fark etmiler ve sankihibir ey deimiyormu gibi eski sanatn geleneini, mzelerinde ykseklereasmay ve akademilerde resmiyet kazandrmay srdren, stelik modernizmin ilkseslerini bastrmaya ve dlamaya alan emberi krmlardr. Arnold Hauserin

modernizmin ve mevcut dzene ve gelenee bakaldrnn airi olaraknitelendirdii Charles Baudelaire, Edgar Allen Poenun Kalabalklarn Adam adlyksnde, Londra caddelerini dolduran yeni kent insann betimleyiine dikkatieker. Modern yaamn tablosunda duraanla yer yoktur, insan balarnnalkantl denizi sokaklarda, caddelerde ve meydanlarda srekli akp gitmektedir.O gne kadar insanlar, rnein, toplu tama arac gibi dar bir mekanda, uzun srehi tanmadklar dierleriyle yz yze kapal kalmak zorunda kalmamlardr.Kalabalklarn adam kentin iinde yaayan farkl snflardan insan kitlelerininakam olduunda nasl da birbirine kartn, saatler ilerledike caddelerde akpgiden ehrelerin nasl deitiini irkilmeyle kark bir tr hayranlklaizlemektedir. (Saylgan, 2009:88).

Londrann kalabalk cadde ve sokaklar Engelsin de dikkatindenkamamtr: Sonun balangcna ulamakszn ve kentin bitmek krn balamakzere olduu izlenimini verebilecek bir noktaya erimeksizin iinde saatlercedolaabileceiniz Londra gibi bir kent, garip bir eydir. Bu dev merkezileme, buiki-buuk milyon insann bir noktada ylmas, bu iki-buuk milyonun gcn yzkat artrmtr diye balyor Engels, 1845 gibi erken bir tarihte, byk kentianlatrken. Duygusuz bir kalabaln modern kent insanna yaattyabanclamay daha o gnlerde hissetmi olduu anlalyor: ()Sokaklardakikargaada, insann midesini bulandrc, insan doasn isyan ettirici bir ey var. Her

snftan, her rtbeden birbirini geip giden yz binlerce kii, ayn zellikte, aynyetenekte, mutlulukta ayn kar olan insanlar deil mi? Ve hepsi, eninde sonunda,


4/23

4

ayn yolda, ayn eylerde mutluluu aramyor mu? Yine de sanki ortak hibir yanlaryokmu gibi, birbirleriyle hi ilgileri yokmu gibi birbirlerinin nnden geiyorlar;szsz tek anlamalar, kar karya yryen kalabalk akntlarnn birbirininyolunu kesmemesi iin, herkesin kaldrmda kendi yakasnda kalmasdr; bu aradahi kimse tekine yle bir gz atma onurunu bahetmeyi dnmez. Yaban bir

kaytszlk, herkesin zel kar iinde kendisini duygusuzca yaltmas, bu insanlarsnrl bir alanda st ste yld lde tiksindirici ve rahatsz edici hale geliyor.(Engels, 1997: 52-53)

Kent ve yabanclama olgusu arasndaki iliki ise aslnda 19. yzyldan okdaha eskilere dayanmaktadr. Nfusu zamanla bir milyona yaklaan Antik Romakenti iin sylenmi magna civitas, manga solitudos sz, insann yabanclamave kalabalk iindeki yalnzlk duygusuyla ok daha nceleri tanm olduunugstermektedir.

nsal Oskay da, de Tockvilleden yapt bir alntda kitle toplumundainsanlar aras ilikilere dikkati ekmektedir: De Tockville de insanlar arasndakiilikilerin geniliinin artmasna karlk, younluunun ve derinliinin azaldn;insan kendi kalbinin yalnzl iine hapsettiini; yeni eitliin insanlar aralarndabir ba olmakszn ylece yan yana koyduunu, syleyebilmitir( Oskay, 2000:17).

Modern toplumun airi Charles Baudelaire de Poeya benzer ekilde baknmodern yaamn antikitesi saylabilecek on dokuzuncu yzyln Paris kentineevirir: Modern sanatn sahnesi doa olamaz, kenttir; kent doa gibi hakiki deilsahtedir, sunidir; tanrsal deil, eytanidir. Kahramanlar da lanetlidir, ktdr,

irkindir. Doa cennetse, kent cehennemdir. Baudelaire bir kentlidir: Ona gresahici su, sahici k, sahici scaklk, kentin suyu, ve scakldr Sanatnmalzemesi bunlardr(Artun, 2007:56).

Baudelairein Poeyu ele almasna benzer bir ekilde Walter Benjamin demetann dolam ve gsteriyi barndran kentsel mekanda ve bu mekannsokaklarnda ve pasajlarnda vitrinleri, metann gsterili sunum biimlerini ve farklsosyal snflarn dolamlarn ve karlamalarn izleyen modern ve lirik airBaudelaireden, flaneurden sz eder. Pasaj, Flaneur iin imekann caddegrnm iersinde somutlaan klasik biimiydi; byk maaza ise, imekann

k dnemindeki dlama biimidir. Byk maaza Flaneurn son piyasayeridir. Flaneuriin balangta cadde i mekana dnmken, imdi de imekancaddeye dnmtr ve Flaneur nasl daha nce kentin labirentinde gezdiyse,imdi de mallardan oluma bir labirentin iinde dolanp durmaktadr. (Benjamin,2002: 148)

Poenun Kalabalklarn Adam, Baudelairede Flaneure dnrken,sokaklarda, caddelerde, pasaj ve meydanlarda akp giden ve onu ilk grenlerdekorku, itici bulma ve dehet duygularna (Benjamin, 2002: 223) yol aan kalabalkda bir kitleye dnmtr. Kitlenin hareketini belirleyen i ve bo zamanetkinlikleri kentin yaamsal ve mimari tasarmn oluturmaya balamtr. Ykselen

Byk ehir, byk yalnzlk, .n.


5/23

5

kapitalizm ve burjuva yaam biiminin ideolojisi, mekan ve bu mekan iindekizaman kullanmn da tasar olarak kurmaya balamtr.

Bu tasarmn olumasnda ise mimar Haussmannn Paris kentine 19.yzylda kazandrd ideolojik grnmn katksndan sz etmemek olanakszdr.

Haussmannn kent tasarm, gemite, Parisin labirentvari sokaklarndakonulanm ii mahallerinin yerine, metann dolamn salayan ve ynetseladan kontrol edilebilir son derece geni ve gsterili bulvarlar ile caddelerin yeralmas anlamna gelmektedir. Bu tasarmda iin ve evin birbirine yakn olduumahalle tipi yaplanma yerine i mekan ile konut mekannn ayrld yeni bir kentolgusu gelmitir. Elbette bu mekansal deiim, i ve bo zaman etkinlikleri ileinsanlar aras ilikilerin yapsn da belirleyecek ideolojik bir ara olarak modernkenti kurmaya balamtr.

Byk modern kentlerin genilemesi bu kentlerin belirli kesimlerine,zellikle merkezi konumlu blgelere yapay ve ou kez ok byk lde artan birdeer vermitir; bu blgelerde ykselen binalar, bu deeri artracak yerdedrmektedirler, nk artk deien koullar karlayamamaktadrlar. Bunlaryklmakta ve yerlerini bakalar almaktadr. Bu hepsinden ok, en byk skklkile dahi, kiralarn hibir zaman ya da ancak ok yava, belli bir azaminin stneykselebilen merkezi konumlu ii evleri iin geerlidir. Bunlar yklmakta veyerlerine dkkanlar, depolar ve resmi binalar dikilmektedir. Bonapartlk bueilimi, Haussmann kanalyla, Pariste dalavere bireysel zenginleme uruna byklde smrmtr.(...) Sonu olarak iiler kentlerin merkezinden d mahalleleresrlmekte, ii meskenleri ve genel olarak kk meskenler nadir, pahal ve oukez btnyle elde edilemez bir hale gelmekte, nk bu koullar altnda daha

pahal konutlar ile ok daha iyi bir speklasyon alanna kavuan yap sanayi ancakistisnai olarak ii konutu yapmaktadr. (Engels, 2003: 22)

Engelsin de belirttii gibi Baron Haussmann (1809-1891) sadece Parisin Yenilenme Projesinin deil, bugnk adyla kentsel dnm projelerinin demimarlarndan biri olmutur. Bu anlamda Parisin 19. Yzyla ait grnmndebulunan geni bulvarlar, kafeler ve hatta Eyfel Kulesinin metal konstrksiyonlusilueti de romantizmden ok sanayi devrimi ve kapitalist yaam biiminin birersimgesidir. Bu yaam biimi byk kent insannn gndelik yaamnda nemlideiimlere sahne olacaktr. ok gemeden 20. Yzylda mimar Le Corbusiernin

(1887-1965) modern Paris d gndeme gelir: 1925te mimar LecorbusierninParis iin ngrd topik plan, bugn neredeyse hemen her yerde, kentseldnm planlarnda hayata geen kent siluetleri olarak karmza kmaktadr.Bu plan iktidarn kontrolmekanizmasnn da birparasdr. Bu resim,Paris in kent tarihinde,iinde barikat savalarnnyapld, hkmetlerindevrildii, birbirini

tanyan insanlarn biraraya gelip, birlik


6/23

6

olabildikleri, evlerin ve i yerlerinin birbirinden ayrlmad, komuluk ilikileriningerektiinde iktidara kar gelebilen mahalli birliklere olanak tand, kk, dar vedoal geliim iinde olumu eski kent sokaklarnn yklarak, yerine her adankontrol ve mdahale edilebilir, geni ve dz sokaklarn inasn dleyen ve mimariolmann tesinde olan bir plann resmidir (Saylgan, 2009: 170).

Resim 1: LeCorbusiernin Parisin genelini kapsayan Plan Voisini, 1925

Sitasyonist Enternasyonal ve Gndelik Yaamda Devrim

Sitasyonist Enternasyonal (SE), kurulmadan nce, kinci Dnya Savannbitiminden sonra, geriye ykntlarn brakan bir uygarln iinde byyen bazgen insanlar, evrelerinde yeniden kurulmakta olan sava sonrasnn dnyasnakar ncllerininkine benzer bir sknt ve fkeyi hissetmeye balamlard. Bununkant, SEnin kurucu ayaklarn oluturan ve 40l yllarn sonu, 50li yllar boyuncaetkinliini srdren baz gruplar olmutur: Sitasyonist Enternasyonal, ufak amaazimli Avrupal grubun temsilcilerinin sahip olduklar ortak noktalar ve beraberyapabilecekleri eyleri grmek iin bulumalarndan bir yl sonra, 1957 ylnda

talyada kurulmutur. Bu grup Letrist Enternasyonal (1952de kurulmutur,Fransa kkenlidir.), IMIB The International Movement For An Imaginist Bauhaus-(1953te kurulmutur, talya kkenlidir.) ve COBRA (1948de kurulmutur,Kopenhag, Brksel ve Amsterdam kkenlidir.)

Altkrkbe Yaynlar tarafndan baslan Sitasyonist Enternasyonelin, ilk blm olanSitasyonist Enternasyonalin Sunumundan alntlanmtr. Trke evirisi MerveDarendeye ait olan metnin orijinali NOT BORED adl dergiden alnp evrilmitir.Sitasyonist metinleri yayn haklar sakl olmadndan kullanm, oaltlmas ve kaynak

gsterilmeden datlmas mmkndr. Yazar ve tarihi belirli olmayan metnin alntlandkii ve tarihe ilikin bilgi kaynak kitapta belirtilmemitir. Sadece NOT BOREDun katklarylaolduu yazldr.


7/23

7

Anselm Jappe, kitab Guy Debordda yle yazyor, Guy Debord, 1968dednyay saran karkln kaynan, 1952de kendilerine Lettrist Enternasyonaldiyen yoldan km bir avu gen insann fazlaca iip drive adn verdiklerisistematik gezintiler planlad birka kafe masasndan aldndan emindi.Lettristler esasen Isidore Isounun evresinde toplanm, Dadaist ve Srrealist

gelenei izleyen bir grup avant garde sanatyd. Adlarn, Isounun iiri harfeindirgeme arzusundan almlard. (Matthews, 2008:58) Dada ve Dadannykntlarndan doup, Dadann kart bir hareketle, kendini kurumsallatran vehatta Andr Breton nclnde mahkemelerini bile kuran gerekstc gelenek,temeldeki etki ilevlerini srdrmekteydi. Grubun elemanlarndan MichleBernstein yllar sonra, 1983te, gemie bakt zaman bu iki babasn hatrlar:Bizim nefret ettiimiz bir babamz vard: Gerekstclk. Bir de sevdiimiz birbabamz vard: Dada. Biz bu ikisinin evladydk diyerek bunu dorular (Marcus,1999: 198).

Debord, ve Isoudan ayrlan bir grup 1952 Kasmnda LettristEnternasyonali (LI) kurdu. POTLACH adl bir gazete kurdular. () Bu dnemdeFransa hzl bir modernlemeye maruz kalmt ve Lettristler tketim toplumununbayalna svyorlard. LI, daha sonra ISde daha grnr hale gelen rgtsel birciddiyete sahipti. yelerin kuramlarna gre yaamalar ve burjuva toplumunutamamen reddetmeleri bekleniyordu (Matthews, 2008: 59). Daha sonraSitasyonist Enternasyonalin kuruluunda rol oynayan ekirdek gruplardan biriolan Lettrist Enternasyonal yelerini harekete geiren gd, sava sonrasetraflarnda oluan kapitalist dzenin ideolojik grnmlerinden kaynaklanyordu.Bu yzden onlar da, dzenin dayatt yaam biimine ve nesnelemeye kar

ktlar. Marksizmden ve Gndelik Yaamn Eletirisini yapan eski Marksist HenriLefebvreden etkilenmilerdi ve amalar kapitalizmin ykld yere, baskcbrokratik komnist bir ynetim kurmak kesinlikle deildi. Sitasyonist proje hembatnn kapitalizmini hem de dounun brokratik komnizmini tamamen ortadankaldrp tarihte ilk defa gerek (anarist) sosyal demokrasiyi kurmay hedefleyen birgiriimin balangcyd. (der: Erdoan, Not Bored:15) Bu erken dnemlerindekurduklar derginin ad bile onlarn art deerle olan davalarn sergiler nitelikteydi.

stesinden gelinmesi gereken yoksulluk deil, maddi zenginlikti.

Sitasyonist Enternasyonalin kurulduu 1957den etkinliini srdrd1971e kadar geen sre iinde aamadan getiini kabul etmek mmkndr.

Temelde ilgi ynlerini oluturan ve derin bir sadakat ve ballk gsterdikleri ikialan vard: doas gerei ikisi de aslnda topik olan, ada sanat ve radikalpolitika. (der: Erdoan, Not Bored, 2008: 17). lk dnemlerinde (1957-1961) topiksanat ve politikann, yaynladklar dergi, bror, sunumlar, yarattklar film, eylemve mimari modellerle bir karmasn yarattlar. Bu dnemde kuramsal duruunu

srklenme, .n.

POTLACH : Eski trklerde ve baz eski Kzlderili kabilelerinde art rnn sahibi tarafndanverilen bir yemekle tketilmesi ve doygunluun almas durumunda ise ziyan edilmesiyoluyla toplumdaki eitlik seviyesinin dengede tutulmasn salayan bir kltre ait bayram.


8/23

8

oluturan grubun ikinci aamasnda, 1962den 1967ye kadar devam edenSitasyonist Enternasyonal, vurgusunu eletirel gsteri teorisini gelitirmekten,sanat bazl politik eserler retme ynne kaydrmtr. 1967 ylnda bu kuramsalgelimenin meyvesi olarak Guy Debord Gsteri Toplumunu, Raoul Vaneigem iseGenler in Hayat Bilgisi El Kitab; Gndelik Yaamda Devrim eserlerini

retmilerdir. 1968 ise bir dnm noktasdr. 68 Mays ayna yaylan devrimcihareketlerin balangcnda onlarn pay olmasnn yannda, grubun yaklak on yldrsrdrd kuramsal ve eylemsel etkisi yadsnamaz. Mays 68, ina edilmi birdurumun esiz rneidir. 1968 ve 1971 arasndaki dnemde ise grup, daha okMays 68de, Paris ve dnda yaananlarn kaydedilmesi ve yorumlanmas ileuramtr. Sitasyonistler, kendilerini tanmlarken, ncelikle Sitasyonist diye bireyin var olduu ama Sitasyonizm diye bir akmn olmadnn altn iziyorlard.Dadac nclleri gibi ykmak istedikleri antlarn yerine yeni antlar dikmemekonusunda uyanktlar. Dorudan anarizmden etkilenmemelerine ramen,evrelerinde grntlerini ve yaam biimini dokuyan kapitalist dzenin nasl

iledii ve gerekten ne olduu, kapitalist burjuva sistemi ve yaam biiminin nasltamamen ortadan kaldrlabilecei ve bundan sonra brokratik komnist birsistemin gelmesinin nasl engellenebileceine dair fikirleri, onlar anarist sosyal birdemokratik sistem dne yaklatryordu.

Sitasyonist Enternasyonalin dledii devrim, gemie olan trl toplumsalballklar ve gelecee ynelik beklentilerden ok ana ve dolaysyla imdikizamana odakland. 1940larn sonlarnda, genliinde Srrealist bir partizan olanve sanat duygusunu kaybetmemi Marksist sosyolog Henri Lefebvre tarafndaniaret edilen yn izleyerek Sitasyonist Enternasyonal, birleik projelerini

gemile badaan istekler ve beklentilerden ve szde gelimenin nesnelliindenziyade gnlk hayat ile badaan istekler ve beklentilere, bireylerin znelliinedayandrmtr. SEye gre, hem modern sanat hem de radikal politika; toplumunounluu iin burada ve imdi, bu hayatta, gn be gn- uzak bir gelecekte,Cennette ya da Byk Devrim sonras bir dnemde deil heyecan verici, tatminedici ve annda etkili olmaldr. Her dakika vaatlerde bulunup ve yine bunlarnmuhakkak salanacan duyururken, insani zenginletirme ve memnuniyetvermeyi ertelemeye devam eden sanat ve politika ortadan kaldrlmalyd. Klecisistemin gemi dnemlerinde soylularn ve dinin tahtna oturmu olan burjuvasnfnn deitirdii yarn d, teki dnya iin al ve l ideolojisinin yerinedaha mutlu yarnlar iin almaya ve gerektiinde de lmeye hazr olmabiimine dnmtr. Kapitalist burjuva demokrasisi ve yannda getirdiiteknolojik devrimleri ile oluturduu yaamsal evre, ideolojisi gerei, bugn,imdiyi ve gndelik yaamn zamansal ve uzamsal kalitesini srekli, bu daha mutluyarn d adna ertelemi ve elbette almay da yceltmitir. Bunu yaparken,gndelik yaamn sahnesi olan modern kent iindeki alma zaman ve almamekann, dinlenme(almama) zaman ve mekanndan ayrarak, bo zaman birtketim ve ideolojik bir tr zihinsel igal etkinliine dntrmtr. almazaman ve mekan kullanma biimlerimizin rutin ve yinelemeli bir ritmeoturtulmasna benzer bir biimde, bo zaman etkinlikleri de zamansal ve mekansaladan oktan semeli bir tketim kltrnn pazardr. Hayatta kalmak iin al,tketmek iin hayatta kal! Bu cehennemi dngde yaratma tutkusuna, hazza yeryoktur diyor Vaneigem 1967de ve devam ediyor: inde bulunduumuz sistem


9/23

9

iinde, her retkenlik ars klelie bir ardr. Niceliksel olan, iktisadi olan,kamusal ve zel yaam tahakkm altna almtr. Maddi- manevi her eyi tketmeyeteneimiz, hiyerarinin basamaklarn k hzmz gsterir. Bizlere, yanitoplumsal atomizasyonun kullanlr hale getirdii kk yurttalara toplumsalroller retilir. Tam olarak benimsenen her rol gsteri hiyerarisinde ykselmeyi

salar. Yaam hazzndaki niteliin yerini, hza dayal nicelik almtr (Vaneigem,1996). Bir anlamda Guy Debordun Gsteri Toplumu adl yaptnn glgesindekalm ama onu kuramsal olarak tamamlayan Gndelik Hayatta Devrimin yazarVaneigem (1996), Rasyonel akln zaferiyle birlikte br dnyada kurtulu inanc,yerini daha mutlu yarnlar umuduna brakm der ve ardndan, gerek ve somutbir devrimin nerede yaplmas gerektiinin iaretini verir: Kutsal dava, bilim,ilerleme adna strap, ehitler ve kayp kuaklar Her iki durumda da es geileney, iinde bulunduumuz andr, imdiki zamandr, gndelik hayatmzdr.Debordun sistematik kuram ile birlikte Vaneigemin iirsel ve etkili szleri, 68Maysnda sloganlaan duvar yazlarna kaynaklk eder nitelikteydi. Byk nesnel

zenginliklere ve sanayilemi dnyada iilerin eitli yeni rnler satnalabilmelerine ramen, gnlk hayatta artan bir znel yoksulluk vardr. SE, gsteritoplumunun sknt ve bayalna kfrediyordu. Sadece ekonomik mcadelelerveya politik anlamazlklara odaklanmak yerine, kapitalist toplumda gnlk hayattanmlayan znel bask ve edilgenlik hislerinden bahsettiler. (Matthews, 2008:67)

SE kendisi iin, kanlmaz bir ama olan Gndelik Yaamda Devrimin nasl,ne ekilde ve nerede yaplacana dair aralarn ve kavramlarn da gelitirmiti.Dntrlmesi gereken ncelikle, gndelik yaam saran, biimlendiren vemetalarn gsteri yeri olan kenttir. Nerede yaplacann cevab onlar niter

ehircilik adn verdikleri bir tasarma gtrd. niter ehircilik ncelikle, tmsanatlarn ve tekniklerin birleik bir evre kompozisyonuna katk salayan aralarolarak kullanlmasna denir. Bylesine birbiriyle ilikili olan bir birlik, mimariningeleneksel sanatlar zerindeki eski egemenliinden ya da uzmanlamteknolojinin ve ekoloji gibi bilimsel aratrmalarn anarik ehircilie halihazrda tektk uygulanmasndan kyaslanamaz bir ekilde daha geni kapsaml olaraktahayyl edilmelidir. (der: Erdoan, Not Bored, 2008: 38).

Erken dnem SE, gnlk kapitalist rutin ve rollerden kp, daha yksek birtutkusal kalitede durumlar yaratmakla ilgileniyordu. ehir planlamas vemimariyle ilgiliydiler. ehirde gezintilere kp ehir ortamn yeni bir biimde

deneyimliyorlar, yaadklarn ve bulduklarn kaydediyorlard. Corafi evrenin(bilinli olarak dzenlenmi olsun veya olmasn) bireylerin duygu ve davranlarzerindeki belirli etkilerini inceliyor ve buna psikocorafya diyorlard. Sanatngerekletirimi ve bastrmnn gerekliliine inanyorlard, ya da sanatn ayr biryaam alan olarak bastrm ve sanatn tutku ve gzelliinin gnlk yaamdagerekletirimi veya ona entegrasyonuna. (Matthews, 2008: 60).

SE gndelik yaamn mekan olan kentteki dolamlarn kentin iindekiyinelemeli rutini ykacak geici durumlar yaratma adna gerekletiriyordu. Kentiniinde, iten-eve ve evden-ie veya i-alveri-ev ve tam tersi ekilde akan ve

egemen ideoloji tarafndan izilen rutin izgilerin yerine, kefetmeye, mekan-insanilikisini ve mekann psikolojik etkilerini bulmaya, ideolojinin belirledii yaamn


10/23

10

dz mantksal zaman-mekan kurgusu yerine yaamn kent iindeki rastlantsalgeliimine ynelik gezintilerdir bunlar ve birincil anlamnda yaplan bir gezintidenolduka farkldr. Temellerini, kent iinde yaplanan bir yaam biimininideolojisinin ekillerini inceleyen Poenun Kalabalklarn Adam veya BaudelaireinFlaneurnde arayabileceimiz bu psikocorafik gezintilere ise drive adn

verdiler.

Sitasyonistler dergileri Situationniste Internationalin ilk saysnda buaralar ve kavramlar aklamaya giritiler. na edilmi bir durumu, olaylarnniter bir evre ve oyununun kolektif organizasyonu tarafndan somut ve kastlolarak ina edilmi olan, yaamn bir an eklinde tanmladlar. Corafi evreninkiilerin duygu ve davranlar zerindeki spesifik etkilerinin allmas anlamnagelen psikocorafya, srklenme aracl ile gerekletirilen bir eylemdi ve aslndatemel amac ina edilmi ve edilmesi istenebilecek devrimsel durumlarbulabilmekti. Bu anlarn inas gndelik yaam dntrecek ve gerek bir devrim,

imdiki zamanda hayata geebilecekti.. Psikocorafyann keif yntemi olansrklenmeyi kent toplumunun artlarna bal olan deneysel davran modu:eitli evreler arasnda hzl bir gei teknii olarak tanmladlar. (SI, 1958). GuyDebord, 1956 ylnda Srklenme Teorisini kaleme aldnda, bir srklenmeyitanmlar: Bir veya daha fazla insan belli bir sre boyunca, ilikilerini, almalarn,bo zaman aktivitelerini, tm olaan hareket ve eylem gdlerini brakrlar vekendilerini blgenin ekiciliine ve orada vardklar karlamalara brakrlar.

Bu etkinlikte ans insanlarn dndnden daha nemsiz bir unsurdur: birsrklenme bak asndan ehirlerin belli blgelere giriin ya da kn iddetli birekilde nne geen sabit akmlara, deimez noktalara ve vortekslere sahippsikocorafik konturlar vardr. (der: Erdoan; Debord, 2008: 42). te o zaman,ehir insann kendi eliyle izdii bir harita gibi ileyecektir; insan artk hayatnkendi yazd bir kitap gibi yaamaya balayacaktr. Bir sokan veya bir binannsayesinde birtakm jestler farkl bir sokan kurulmas gerektiini, bir binann iindeyaayanlarn jestlerine uyumlu olacak ekilde yeniden tasarmlanmas gerektiini,yeni jestlerin meydana getirilmesi gerektiini, hatta henz ortada olmayan birehrin ina edilmesi ve eskisinin yklmas gerektiini ima eder hale gelecektir.(Marcus, 1999: 182)

1950lerde modernizm etkisiyle, LeCorbusiernin Parltl ehrine benzeyen

ve o dnemde Lettrist International yelerinin dikey getto veya apartmanmorgu adn verdikleri yaplar ykseliyordu.

Sitasyonistler metalarn dolam yeri olan kentlerde psikocorafik keiflerinisrdrrken, burjuva kapitalizmi de kendi dikey antlarn dikmeye devam ediyordu ve aslnda gnmzde de hala devam etmektedir. Psikocorafyann vesrklenmenin imkansz hale geldii bu kentsel planlamada, insan iin rastlantya,

Drive, Franszca olan kelime, baz kaynaklarda, yoldan sapma, yoldan kma, treme gibianlamlarn karl olarak gsterilse de, bu makalade Greil Marcusun Ruj LekesiniTrkeletiren Grol Kocann kulland gibi, drive kelimesinin srklenme karl

esas alnmtr. Srklenme, kelimenin sitasyonist kullanlna dier kaynaklardakikullanmlardan ok daha uygun dmektedir. Makalenin geri kalannda Franszca driveszc yerine srklenme szc kullanlacaktr.


11/23

11

beklenmedik karlamalara veya srpriz herhangi bir grntye yer brakmayacakbiimde bir ynetsellik hakimdir. Mahalli yapnn ve yaamn rastlantsall ileinsann doasnn retimi olan, konut ile i alannn, bo zaman ve almaetkinlikleri ile bu yaamsal etkinliklerde kurulan sosyal ilikilerin arasna uzakfiziksel ve psikolojik mesafelerin girmedii yaam alanlarnda, ayn zamanda

iktidara ve egemen ideolojiye kar birlemenin ve bir g haline gelmenin zorolmad tarihsel bir gerektir. Bununla birlikte, kapitalist burjuva yaam biimininalt snflara da ideal olarak dayatt ve gnmzde de buna benzer konutalanlarnn projelendirildii kentsel alanlar, ideolojik olarak insan yabanclamayave yalnzlatrmaya gtren iktidar aralarndan biri olarak grlebilir. Bykkentlerde, apartmanlarda yllarca birbirini tanmadan geen yaamlar ve sadece ialanlar ve etkinliklerinde kurulup, snrlanan saysz ilikiler, modern kent insannnuzun zamandr alk olduu olgulardr.

Gsteri balamnda, topya Le Corbusiernin Parltl ehiriydi, duvarlar

olmayan bir hapishane; Hristiyan hayat tarzyla kapitalist hayat tarznn, tam biruyum iinde bulutuklarn sylyordu Wolman, su ehriyle alma ehri birarada kendini deimez bir gerek olarak sunuyordu. (Marcus, 1999: 380) .Oysa Sitasyonistler iin, gndelik yaam dntrecek olan ina edilmidurumlar sayesinde, bu ehir, metalarn dolam iin deil; zaman geirmekzerine kurulu olacakt.

Sitasyonist harekete ismini veren ina edilmi durumlar,hayatn somut birbiimde, zerinde dnlp tartlarak, zgrce yaratlan anlar olacaktr. Buanlarn her biri ise geici bir dekor zerinde yer alan jestlerden, zerinde yer alddekorun meydana getirdii ve kendi kendine meydana gelen, bu nedenle de baka

dekor ve jest biimleri reten jestlerden meydana gelecektir. Her bir durumolaylarn oyununa imkan salayan kuatc bir ortam olacaktr; her birikonumunu deitirecek ve kendi deiimine neden olacaktr. O zaman ehir artkmetalarla iktidarn cirit att bir yer olmaktan kacak, psikocorafyann bir alanolarak grlmeye balanacaktr; bir baka deyile, insana bilinli bir ekildergtlenmi olsun veya olmasn, corafi evrenin bireylerin duygular vedavranlar zerinde sahip olduu zgl etkileri anlayp dntrme imkansalayacak olan gndelik zaman ve mekan epistemolojisi hakim olacaktr.( Marcus, 1999:182).

Zaten Sitasyonist Enternasyonal, etkinliklerine niter Bir rbanizm inadl ortak bir platformla balamtr (Valabregue, 2004). niter ehircilik, rnein,yiyecek ve iecein farkl trlerinin datmn olduu kadar akustik evreyi debelirlemelidir. Hem yeni biimlerin tasarmn hem de mimarinin, ehirciliin, iirinve sinemann nceki biimlerinin dtournementn iermelidir. Hakknda okkonuulan btnleyici sanat, yalnzca ehircilik dzeyinde gerekletirilebilir. (der:Erdoan; Not Bored, 2008:38). Bu, sitasyonist dncenin sanat; sabit, duraanolan, durduka deerlenen ve ykseklere karlp, burjuva kltrne bir metaolarak hediye edilen sanat alaa etmesi ve sanat belirli bir kesime bir uzmanlkveya meslek alan olarak sunan sisteme kar durmas ile yaamn kendisini bir

sanata ve her yaayan insan da o sanat icra eden bir sanatya dntrmeDtournement, fr.: alntlama.


12/23

12

amacn sergilemektedir. Gndelik yaamda devrimin amac zaten yaamnkendisini dikte edilmi bir emirden, bir iire dntrmektir. iir gibi yaam daanlk olmaldr. na edilen durumlar, iirin vurgular gibidir. Mantksal dizgedenok, iirin ve yaamn rastlantsal dizgesinden doarlar. Marks da komnist birtoplumda ressam yoktur der, olsa olsa dier etkinliklerin yannda resimle de

uraan insanlar vardr diye yazmtr. Sanat kimsenin tekelinde olan bir metadeildir ve insann yaratma hazzndan doar. nsan kendinden kopuk, sabit, kalcve mzelik yapt retmek yerine, gndelik yaamn bir sanata dntrmeli vesahip olduu zamannn ritmini de kendi yaratcl belirleyebilmelidir. Gemiionaylayan bir sanat yok etmek iin, onun yerine geirilmek istenen srekli geiciolan durumlarn inas gereklidir. na edilmi durumlar, yaratcs tarafndanyaanmak zere yaratlacaktr.

Sonuta, diye yazar Gray, yaplmas tasarlanan ey dnyann en basiteyiydi: Hayallerimizi gerek klmay istemek. Bunun karsndaki dmanlar da son

derece basitti: Bir taraftan ksr nesnel fantezi, dier tarafta da bu fantezinin zneltamamlaycs: Sanat dnyas () Gzellik olmadan yaayamayz, ama sanat bunusalayamaz artk. Sanat, artk yaamadmz bir yalandr ve herkesi yaamaktanalkoyan bir hile, gzelliin sahte vaadidir, uyum ile dorunun ykmnn telafiedilmesidir. Bir hile olarak sanat bastrlmaldr, bir vaat olarak isegerekletirilmelidir ve bu da devrime alan kapnn anahtardr. ()Sanat yerinebaka bir ey koymak zere iptal edilmelidir. Ortaya kacak olan gzellik sadeceve sadece durumlarn, yani geici olann, yaanm olann yarataca bir gzellikolacaktr (Marcus, 1999: 189-191)

Tarih artk yle byk adamlarn veya onlar adna dikilen antlarn tarihi

olmayacaktr, anlarn tarihi olacaktr: nsanlarn bir zamanlar bilinsizce geirdikleri,ama artk bilinli bir ekilde yaratacaklar anlarn tarihi. (Marcus, 1999:184)

Sitasyonistler, srekli yinelenen deil ama yenilenen durumlarla inaedilmi bir dnya yaratmak iin srklenme dnda baka bir ara dahabulmulard: alntlama. alntlama teknik olarak, yaratma eylemini, var olanestetik yaptlar balamlarndan koparp, dntrerek, bazen paralayarak, kesipyaptrarak ve tm bunlar kendi dzeneine uydurarak gerekletirmek anlamnageliyordu. Sitasyonistler, bu ekilde popler kltr rnlerini ve sanatsal deergrnglerini alp, istedikleri gibi paralayarak tekrar bir araya getirdiler.

Kullandklar kolaj teknii ise dadac ncllerinin sanat ve estetie olan isyankaryaklamlarn anmsatmaktadr. Kavram, SI dergisinin 1958de yaymlanan ilksaysnda yle aklanmtr; Daha nce kullanlan estetik elerin alnp

deitirilmesinin ksaltlmbiimi. Gemiteki ve bugnksanat retiminin, daha stn birortam yaratmak zere i iegeirilmesi. Bu anlamdasitasyonist resim ya damzikten deil, yalnzca bunlarn

sitasyonist kullanmlarndansz edilebilir. Daha basit


13/23

13

anlamyla, eski kltrn alnp deitirilmesi, bu alanlarn ypranp neminikaybetmesini kantlayan bir propaganda biimidir. ( der: Erdoan, Not Bored,2008:45).

Resim: 2

plak ehir- Parisin Psikocorafik Rehberi, Guy Debord

Hayata geirip tamamlamakistediimiz alan iirdir, der SE 1958de.

LE gsteri ehrinin gbeinde bir olaslklar ehri yaratmak istiyordu. Ancaknce olumsuzlamalardan oluan bir ehir yaratmas gerekiyordu: ehrin alma vesanattan oluan toplumsal unsurlarndan, retim ve ideolojisinden kurtulacak vebtn bu unsurlarn kar maddesi olarak ilev grecek bir ehir. Yeni ehirpsikocorafik bir elence park olacaktr. (Marcus, 1999:373). Oyunsal bir zeminzerinde gerekleecek bu devrimde, Sitasyonist oyunun, klasik oyunkavramndan iki nemli fark vardr: Sitasyonist oyun, rekabet esini ve gnlkhayattan kopmay kkten bir biimde yadsr. Sitasyonist Enternasyonal,durumlarmz bir gelecekten uzak, ksa mrl olacaktr. Gei koridorlar. Bizimtek merakmz gerek hayattr; sanatn ya da baka bir eyin sreklilii ile zerrekadar ilgilenmiyoruz. Sonsuzluk bir insann eylemleriyle balantl olarak tasavvuredebilecei en hantal dncedir, derken, aslnda kendi varln da geiciklyordu. Srrealistler gibi srekli kurallar reten ve en sonunda burjuvakltrnn esiz metalarna dnen bir gsteriye dnmeden kendini de yoketmeye kararlyd. Tpk sanatta olduu gibi herhangi bir kurallar sistemine dayalantsal iktidar biimini yadsd.

Guy Debord, Gsteri Toplumunu, var olan gerein yerine temsili ve sahteolann getii bir kltr olarak tanmlad ve eserine modern retim koullarnnhakim olduu toplumlarn tm yaam bir gsteri birikimi olarak grnr tanmylabalad. Modern retim koullar, elbette modern tketimi de biimlendiriyor vebununla birlikte bo zamann kullanmn da belirliyordu. Younlam kapitalizm,

en ileri sektrnde, tamamen donanml zaman bloklar satna ynelir; bunlarnher biri belli saydaki meta eidini bir araya getiren btnletirilmi tek bir metaoluturur. Yaygnlam hizmet ve elence ekonomisinde bu, her eyin dahilolduu hesaplanm deme formlnn ortaya kmasna yol amtr (Debord,1996: 86). Nasl harcanaca ve kaa mal olaca belirli zamanla birlikte, aslndatamamen modern bir etkinlik tr olan bo zamann geirilecei mekan belirlenimide kentten kama niyeti sunulmaktadr. Kapitalist yaam biiminde kalmasgereken bir kent, baka bir kent iin tatil mekan olarak satlabilmekte, doa iseelbette bundan payn almaktadr. Doa gibi, tarih de turizm metas olabilmekte, 2.Dnya Savann toplama kamplar bile birer meta olarak parasn harcayacak

turisti hedefine almaktadr. Turizm, kartn, yani dzenli ve rgtl almaygerektiren bir bo zaman etkinliidir. Turizm, modern toplumlardaki toplumsal


14/23

14

pratiin ayr ve dzenli alanlar olarak alma ve bo zamann nasl rgtlendiineilikin bir tezahrdr. Daha dorusu, bir turist olmak, modern dnyay tanmlayanniteliklerden biridir ve cretli almann byk dnmleriyle balantldr.alma, ayarlanm zaman aralklarnda ve belirli yerler iinde rgtlenmeyebalamtr. (Urry, 1999: 181).

Kentin iinde ve dnda sata sunulan bo zaman geirme mekanlarneredeyse tm dnyay temsili bir gsteriye evirmektedir. rnein, modern kitleturizmi, ehirler ve manzaralar sunar ama byle beeri ve corafi ortamlardayaama gibi otantik tutkular tatmin etmek iin sunmaz; onlar saf, seri vestnkr (insanlarn hakknda anlar anlatarak itibar kazanabilecei) gsterilerolarak sunar. (der: Erdoan, Not Bored, 2008). Atlyeden laboratuara kadar tmanlamn retim faaliyetini kendisi iin boaltarak kapitalizm, hayatn anlamn bozaman aktivitelerine yerletirmeye ve retim faaliyetlerine de bu temele greyeniden yn vermeye alr. Deborda gre gsteri ideolojidir ve iinde ideolojik

sistemin zn sergiler: yoksullama, kleleme ve gerek yaamn yadsnmas.(Debord, 1996: 113). Burjuva demokrasisi alan insana verdii zgrlk alanolan bo zamanlar da ideolojik aralaryla geri almtr. Modern an ulatretim biimi ve seviyesiyle bo zamanlar srekli ve hzl bir biimde artsa vekazanlyor gibi grnse bile snf mcadelesinde alan ve ynetilen snftarafndan ideolojik anlamda kaybedilmitir: () Bu ayn zamanda, gzlerimizinnnde vuku bulan, snf mcadelesindeki nemi henz yeterince analiz edilmemibir sava olan, bo zaman sava gereinin tannmasna baldr. Bu zamana dekynetici snf, ideoloji ve burjuvann zevklerinin artc yan rnleri ileproletaryay sersemletmekte esiz bir ara olan bo zaman aktiviteleri iin ok

geni bir sanayi sektr gelitirerek, devrimci proletaryann zorla ondan kopardbo zaman kullanmakta baarl olmutur. (der: Erdoan, Not Bored, 2008:39)

Yntem

Gndelik yaamda devrim balamnda ele alnan iki rnek kurum Toki veKiptan belirlenmesi bu iki kurumun da son yllarda Trkiyede kentsel evrenintasarmnda son derece etkin kurumlar olarak ilemekte olmalarna baldr. TokiBabakanla bal bir kurum olarak Trkiye apnda, farkl kentlerde mimari veevresel tasarm projelerini hayata geirirken, stanbul Bykehir Belediyesinebal alan Kiptan etkinlii stanbul ile snrldr. ki kurumu bu almada yanyana getiren ortak amalar arasnda, Trkiyede artan konut ihtiyacn, her keseyegre konutlar ina ederek gidermek bulunmaktadr. Bununla birlikte, iki kurumunda evre tasarm ve mimari duru alarndan halka sunduklar ve kentsel evreninsiluetini biimlendiren ideal konut alan projelerinin fiziksel yaplar da nemlifarkllklar gstermemektedir. Devlet tarafndan ideal olarak sunulan bu tr toplukonut alanlarnn insan yaam zerinde ksa ve uzun vadeli birtakm olumsuzsonular yaratt varsaym da bu kurumlarn alma kapsamnda hedefealnmasnda etken olmutur. ncelemede kurumlarn kendi ama, vizyon ve sunumbiimleri incelenmi, buna karlk olarak yarattklar mimari projelerin fizikselyapsnn insan yaamna etkileri de dikkate alnmtr.


15/23

15

Buna ek olarak, Toki ve Kiptan ideal olarak sunduklar konut projelerininbir aya olarak kentsel dnm ad verilen bir projeler btn de hayatagemitir. zellikle byk ve kalabalk kentlerde merkezde kalm mahalli yaplarnboaltlp, soylulatrlmas ve mahalli dokuyu oluturan sosyal iliki ann bu amauruna yine devlet eliyle bozulmas sreleri yaanmtr. Bu balamda stanbulda

Sulukule ve Babyk halklarnn direnileri de ele alnm ve olaylarn yaanddnemlere ait makale, bildiri ve gazete haberleri incelenerek, durum ortayakonmak istenmitir.

Analiz, resmi web siteleri, konuyla ilgili dergi, makale, bildiri, fotoraf vehaberler gibi eitli kaynaklardan elde edilen dokmanlarn incelenmesi yoluylagerekletirilmitir.

ktidarn Ynetimsel Bir Arac Olarak Kullanlan Ve deal Olarak

Sunulan Konut Alan Modelinin Eletirisi: Toki Ve Kipta rnekleri

Her iktidar, mekan iinde kendi antlarn oluturur. Bir kentin silueti o kentiniindeki yaam belirleyen ideolojinin biimini de alr. retim aralarnn belirli birkesimin eline gemeye balad ve zel mlkiyet kavramnn olutuu klecitoplumsal yapda kentin evresine dikilen duvarlarn art deerin korunmas iindikilen itlerden veya gnmzn modern kentlerinin evresinde oluan gvenliklisitelerin yksek duvarlarndan bir fark yoktur. Bugn grnmez veya grnrduvarlarla evrili kent mekanlarnn merkezlerine bakld zaman, toplumun retimbiim ve ilikilerini yanstan ideolojinin grntleri olarak gkdelenler, gemite

kentsel mekann en merkezi ve nemli grnmne sahip dinsel tapnmamekanlarnn yerine gemitir. Tapnlan art deerin mabedi aslnda ataerkiltoplumsal dzenin ileri bir aamas olan burjuva kapitalizminin, aralarnda uzunlukyar da olan reme organlar ticaret ve finans merkezi gkdelenleridir. Kentiktidarn ynetim aracdr. Mekansal tasarmn ideolojisi zamansal tasarm daetkilediinden, insan yaamn dorudan ynetme gcne sahiptir. Engels, bykmodern kentlerdeki konut sorununu zmenin tek bir yolunu nerebilmektedir:Konut sorununu zmlemeyi isterken, ayn zamanda, modern byk kentlerikorumay arzulamak byk samalktr. Oysa modern byk kentler kapitalistretim biiminin ortadan kaldrlmas ile ancak ortadan kaldrlabilir. (Engels, 2003:

52). Byk ve modern kentlerde ise konut sorununun temelinde yatan g olgusuve nfus art Trkiyede plansz ve arpk yaplamaya neden olmutur. Bununsonucunda, terk edilen krsaldan gelen insanlar, kendilerini kentin yamalarndakiarpk ve mahalli yaplanmalarda bulmutur. Bununla birlikte, Trkiyenin1950lerden beri sregelen ge bal kentleme sreci, gnmzde eskiye oranlahzn yitirmi durumdadr. Trkiyede nfus art ve kentleme hzlar dmeyebalamtr. Buna karlk, imar-inaat sektrnn alkanlklar iinde, yaratlanretim fazlasnn devam etmesi ve daha da artmas olasdr. Fakat arpkyaplama ncelikle devletin bilinli denetimsizlii ve yasal olmayan izinleriylegereklemi bir olgu olarak durmaktadr. Trkiye, 1950li yllardan bu yana,

kentleme, yaplama ve konut retiminde olaanst bir performans gstermitir.Bu performansn en arpc zellii, yetersiz sermaye birikimi ve altyap yatrmlar,


16/23

16

ayrca kii bana dk ortalama gelir dzeyleri bulunmasna karn, dnyallerinde yksek ve artc bir baar grafii gstermesidir Kentsel yatrmlaryaplsn, yaplama gereklesin ve konut retilsin de hangi koullarda olursaolsun tutumunun egemen olduu bu dnemler boyunca kamu, ynlendirme vedenetim grevlerinden geri durmu, buna karlk byk oranlar oluturan kaak

yaplamann yasal statsn af yasalaryla kt zerinde tekrar tekrardzeltmekten geri kalmamtr. (Balamir, 2005). Bugn, zellikle byk kentlerbata olmak zere, eitli Anadolu kentlerinde de kentsel dnm ad verilen birsre kenti ve kent yaamn biimlendirecek kararlar devlet eliyle almaktadr.

Kentsel dnm, kentsel canlandrma, kentsel yenilemengilizcedendorudan dilimize geen bu kavramlar aslen ngiltere ve Amerikadayrtlen bir dizi hkmet programnn adlarn oluturuyorlar. lk olarakkentsel alan ierisinde dilenenden youn yaplamaya maruz kalan blgeleriin dnlen ve uygulanan dzenlemelere dair ortaya kan bu sre,dnya apnda 1940larn sonlarndan gnmze uzanan gerilimli birtartma konusunu da temsil ediyor. () Kentsel yenileme her ne kadarbizler iin ciddi bir aktellik tasa da, kavramsal olarak 20.yynbana, Robert Mosesin New York dnm projesine kadargtrlebilir. 1930dan 1970 lere kadar yeni kprler, viyadkler, konutprojeleri ve kamusal parklar iin hazrlanan projelerin bandaki isim olanMoses, New York zerindeki tartmasz etkisi ve tek yntemli, tek hedeflialmalar yznden dikkat ekici bir figr olduu gibi Parisin 19.yydageirdii dnmn mimar Haussmannla da benzerlikler tar. Modern

tarihte izini srebileceimiz en byk apl kentsel dnm etkinlii isezaten phesiz Baron Haussmannndr. III.Napolyon tarafndangrevlendirilen Haussmann, neredeyse temelinden deitirdii Parisinkamusal alannda yaratt kuvvetli hareketin yararlar ve bedelleriyle,kentsel dnm projelerinin ilk rneklerinden birinin yaratcsdr. (Kaym,2007).

Byk kentlerde, kentin merkezinde kalm mahalli yaplanmalar, eitli

nedenlerle yklrken, orta ve dar gelirli snflar konut sahibi yapmak adna kentmerkezinden grece uzak olan alanlarda yeni konut projeleri halka sunulmaktadr.Bu amala, kurulan ve kentin siluetini oluturan toplu konut projelerini hayatageiren iki kurulu, Toki ve Kipta, almalarna devam etmektedir. TOK, T.C.Babakanlk Toplu Konut daresi Bakanl lkemizin yaad hzl nfus art vehzl kentleme sebebiyle oluan konut ve kentleme sorunlarnn zlmesi veretimin artrlarak isizliin azaltlmas amacyla, 1984 ylnda Genel dare dnda

Toplu Konut ve Kamu Ortakl daresi Bakanl kurulmutur. Bu tarihte yrrlegiren 2985 sayl Toplu Konut Kanunu ile zerk Toplu Konut Fonu oluturulmutur.

TOK, toplu konut yaplarnn sadece yapmn deil, kentsel tasarm da yapmaklagrevli bir kurum olarak ileyiini srdryor. TOK Trkiye'de nemli bir kurum

Alntlanan metindeki vurgular metnin yazarna aittir.


17/23

17

oldu. ok byk kaynaklar kullanyor. En nemlisi devletin ve belediyelerin bykarsalarn kullanyor olmas. Son verilen haklarla yetkileri daha da artm durumda.Mimarlar olarak TOK'de byk kusur gryoruz. Bir tanesi yetkilerini idari veyasal olarak doru ynde kullanmad eklinde. Ranta ynelmi durumda. Butarafn Mimarlar Odas daha iyi biliyor. Dier iki kusurunun da kentleme ve

mimarlk ynnde olduunu dnyorum. (Tekeli, 2008). Mimarlar Odasnn 9Austos 2008 tarihinde Anadoluda Konut Ve Toki Mimarl Panelinde bir sonubildirgesi yaynlayan mimarlar, Tokiye bir ar yaptlar.

Bildirgede belirtildii gibi,

Etkinliin temel amac, yeryznn en zengin tarihsel sivil mimarizenginliine sahip Trkiyede, Anadolu Uygarlklarnn bu esiz kimlik vekltr kazanmlarna yakr nitelikteki bir mimarlk ve ehircilik anlaynn

TOK uygulamalarnda gzetilmesinin salanmasdr.Katlmclar, lkeye egemen kimliksiz apartman yaplamasnn yeniolmadn; yaklak 50 yldr izlenen ranta dayal ve kat karl yapsatlkla btnlemi imar politikalarnn bir rn olduunu saptamaklabirlikte, TOK nin bu yanl daha da abartarak srdrmesini kamu kurumunitelii ile badamayan bir tutum olarak saptamaktadrlar.

TOK, yllarn imar duyarszln simgelemek, hatta yap-satln doruakan rneklerini yaratmak yerine, ulusal deerlerle btnlemi, farklseenek oluturacak daha mimarca bir duru gstermeli ve lkedekiyeknesak yaplamaya alternatif projelere nderlik etmelidir.

Bu nedenle sregelen toplu konut projelerindeki, tm lkede tek tip vekaraktersiz bir mimariyi egemen klan tasarm ve yerleme tarz izgisiningzden geirilerek; bir Kamu kurumu olan TOK eliyle Trkiye nin tek dzeyaplamasna artk son verecek; yresel ve ulusal deerlerle birlikte evreyesaygl, kentsel dengelere ve zelliklere bal ve saygl bir gelimenin lkeyekazandrlmas katlmclarn ortak dileidir. (Mimarlar Odas, 2008).

Kipta ise, 1987 ylnda yabanc sermaye ortakl ile imar plan ve mimariprojeler yapmak zere MAR WEIDLEPLAN ismiyle kurulmutur. 1989 yerel

seimlerinden sonra atl hale gelerek tasfiye edilme noktasna gelmi, akabindeyaplan 1994 yerel seimlerini takiben, stanbul Konut mar Plan Sanayi ve TicaretA.. nvann alarak yeniden teekkl ettirilmi bir Bykehir BelediyesiKuruluudur. Tokinin proje ve kentsel tasarm uygulamalarn stanbul zelindegerekletiren bu kurumun da yaklam asndan farkl bir yangzlemlenememektedir. Toplu konuta yaklam ve amalar arasnda, kendimisyon ve vizyonunu kamuya aklayan Kipta kendini yle sunmaktadr: "arpkehirlemenin nlenebilmesi iin ada, estetik ve gvenilir yerleim birimlerininhzl ve ekonomik ekilde retilmesi; bu yolla, kaak ve plansz yaplanmannnlenmesi stanbuldaki dzensiz yaplamann grld yerleimlerin planl bir

ekilde uygun yerlere kaydrlmas; stanbul'daki dzensiz yaplamann grld Alntlanan metindeki vurgular metnin yazarna aittir.


18/23

18

yerleimlerin planl bir ekilde uygun yerlere kaydrlmas;her gelir grubuna uygunkonutlar retilmesi; yerleim birimleri oluturulurken su havzalar, orman alanlar,tarm alanlar, ehrin tarihi ve doal dokusunun korunmas; yerleim blgelerinineitim, ulam, ticaret ve sanayi ile birlikte dnlerek tasarlanmas; krablgelerde ina edilen yerleim birimlerinin aalandrlarak, stanbulumuzun

teneffs imkannn artrlmas Kiptan grevleri arasndadr.

Var olan mahallelerin dokularna ve yaam biimlerine zarar vermeden,arpklam blgelerin yaam koullarnn ve kalitesinin iyiletirilmesi iin projelerretmek yerine, kentin bu tr alanlarnda mahalli yaplanma iinde yaayan halknevlerinden devlet eliyle ve kanun zoruyla karlmas ve kentin merkezine uzak,tasarm asndan kimliksiz ve monoton apartman bloklarna yerletirilmesinin belkide en gncel ve ac rnei yakn zamanda Sulukulede yaanmtr. stelikellerinden yok pahasna alnan evlerinin yerine verilen yeni toplu konutlar iinborlandrlarak. Sulukuleye kimliini ve dokusunu veren Roman halk;

Sulukuleye dair snrl saydaki yazl kaynaa gre, bu blgeye 1054ylnda Hindistandan gelmitir. Dnya tarihindeki Roman toplumunun ilkyerleim blgesi olarak kabul edilir. Sulukule, ilk yerleiminden bugne dansve elence merkezi olarak ne kmtr..() Sulukulede meknsal yapelemanlar, dar sokaklar ve bu sokaklar evreleyen iki ila be haneninpaylat bitiik nizam iki katl avlulu evlerdir. Ancak bu sokaklara aslniteliini veren fiziksel zellikleri deil, renkli yaam biimidir: stanbulungri renkleri bu sokaklarda yok, her ey daha renkli, daha grltl ve daha

enlikli. () Dar sokaklar mahalle sakinlerinin nemli yaam alanlardr vebelediyeler tarafndan virane olarak adlandrlan evler, mahalleli iingzeldir. () Bu blge burallar iin ierisi, hereyin serbest, herkesinrahat olduu yer; mahalle snrlarnn d ise dars, kurallarn varolduuve insanlarn samimi ve rahat olmad yer olarak alglanmaktadr. Mahalleliiin varln devam ettirdii yer ev deil, mahalledir. Uyumak ve yemekpiirmek dnda her tr aktivite dar sokaklarda yaplmaktadr. (Gzey,2009).

Sulukulenin ona kimliini veren kltrden arndrlarak devlet eliylesoylulatrlmasna benzer bir durum stanbul Maltepede de gerekletirilmekistenmitir. Sulukule halk btn isyanna karn Tokinin Taoluktaki konutlarnayerletirilirken, Maltepe ilesinin 1 milyon metre karesini deitirecek kentseldnm projeleri yine Kipta ve Toki tarafndan yrrle sokulmutur. rneinBabyk mahallesi Maltepenin en eski mahallelerinden biridir. Bu mahallede deemeki ailelerin isyanna polis zoruyla kar koyan devlet, yksek binalarnmahallenin iine dikmeyi baarmtr. stelik mahallede devlet gcne kar koyanmahalli birliklerin mcadelesi anaakm medya tarafndan da kamuya yeterinceduyurulmam ve kentsel dnmn teki acmasz yz geni ynlarn

bilgisinden saklanmaya allmr. Evrensel gazetesinin 2 Ocak 2009 tarihlisaysnda olaylar yle anlatlmaktadr:


19/23

19

Yoksul ve emeki halk kent dna atmay planlayan Kentsel DnmProjesi' asndan 2008, mcadelenin ve ksmi kazanmlarn yl oldu.

Tartmalar da beraberinde getiren dnm projesi', rantsal dnme

evrildi. Yoksul mahallelerin hedefe konduu projede halk, yllarca yaad,aln teri ve eziyetle yapt konutlarndan g etmeye zorland. ()

Aalarn sklmesine tepki gsteren vatandalara polis yine iddetlekarlk verdi. Polisin biber gazl, plastik mermili ve coplu mdahalesinde, 7'sikadn 3' ocuk olmak zere 10 kii yaraland, onlarca kii gazdan etkilendi,9 kii gzaltna alnd. () Bu olumsuzluklar yaanrken polis mahalleyi adetaigal etti. Babyk'te karakol kuran polis ekipleri, mahalleden tam 48 gnboyunca kmad. (Evrensel, 2009).

Bu tr direniler, Ankara ve zmir gibi dier byk kentlerde de gerekleti.Devlet, kentsel dnm ad altnda, emeki snfn kkl mahalli birliklerinidirenilere aldrmakszn, zor kullanarak ykmak ve ykt mekanlara st ortasnfn tketimine sunulacak olan apartman bloklarn dikmek iin Toki ve Kiptagibi kurumlar ynetsel g arac olarak kullanmaktadr. Emeki ve direniimahalle sakinlerinin kent dndaki kimliksiz alt snf toplu konutlaraynlendirilmeleri ise sadece ranta ynelik bir kapitalist bir oyun olarak deil aynzamanda emeki snfn birlik olabilmesinin koullarn oluturan mahalli dzenin deyklmasna yneliktir. ktidar kenti ite bu ekilde ynetsel bir ara olarak

dzenlemekte ve tasarlamaktadr.Mahalle yaps; gerek sokaklarnn doal yaplan ve genellikle baheli ve

avlulu evlerinin konumlanyla oluan doal mekansal yaps ile, gerekse iindeyaayan insanlarn sosyal ilikileri ve kimi zaman kimlikleriyle, onlar bir aradatutacak, ynetsel gce kar kontrol edilmesi zor direnilerin olumasna,rgtlenmesine ve srdrlmesine olanakl bir yap sunmaktadr. Babykdireniileri ile 19. yzyl Parisinin dar ve labirentvari sokaklarnda barikatlarnarkasnda savaan birlikler bu adan benzer grnmektedirler. Dzeltilmesimmkn olan tm olumsuz fiziksel koullarna ramen, viran, varo veyairkin olarak sunulan mahallelerin karsnda, egemen ideoloji tarafndan ideal

olarak sunulan toplu konut projeleri ve yaam biimleri, znde tketici Trkailesine mutluluk vadeden gvenlikli, otoparkl, havuzlu veya ocuk parkl sitelerde,birbirini tanmayan, sosyal bir birlik kuracak kadar birbirinin sorunlarndan haberdarolamayan, nk oturduu yerin uzanda alp, ge saatte ulat evinde bozaman etkinlikleri belirli tketim biimlerine indirgenmi birey ve ailelerinolumasna izin vermektedir. deal konut alann evreleyen ideal sokak yaps isefiziksel anlamda iktidar tarafndan kolayca kontrol edilebilir biimlerdesunulmaktadr.

Sonu


20/23

20

Kent sadece bir mekan deildir, kent toplumsal, ekonomik, kltrel vesiyasal yaplarn iinde ve evresinde yaayanlarn karlkl etkileimlerinin hembalam hem de sonucudur. (Teymur, 1996). Yani kent bir yandan bir yaamevresi, bir yandan da srekli ak iinde bulunan toplumsal bir pratiktir. (Castells,1997.) (Teymur ve Castellsten aktaran; Doan, 1999). Kapitalist kentin tarihsel

evriminin geirdii aamalar izlendiinde, maln retimi, dolam, sunumu,pazarlanmas ve tketimine ynelik tasarmn zamanla kent yaamnn mekan vezaman tasarmn iledii grlebilir. Kentin kendisi de metalaabilmekte ve hemieridekiler hem de dardakiler iin bo zaman etkinliklerinin ilgin, mistik, tarihsel,doal, elenceli veya ekonomik tketim rn veya mekanna dnebilmektedir.Kent doal geliimi iinde, iktidarn egemen ideolojisinin de sunumunu sergiler.ktidarn ynetsel mekan olmann tesinde, aracna dnmtr. Gndelikyaamn mekansal ve zamansal boyutlarn dzenleyen, saatlere ve dakikalarablen, dzenli yollar veya bulvarlarla ak izgilerini belirleyen planl bir sisteminuygulann izlemek mmkndr.

Zaten kent olgusu, eitliki anaerkil toplum dzeninden, zel mlkiyet ve artdeer kavramlar ile tanan insann, ataerkil yaam biimine getii ge neolitikan sahnesinde grnm kazanmaktadr. Anaerkil dnemde, klan demokrasisiiinde, tm klan iinde barndran ve retim ve tketimde eitliki olan toplumsalyapnn konut mekan olan kerpi uzun evler bulunmaktayd. Kolomb ncesindeAmerikada insanlar uzun evler denilen ortak evlerde yaarlard. Tm soy aynyerde ikamet etmekteydi. Arthur Wrightn ifadesine gre, Senekal rokualar dauzun evlerde oturmaktaydlar. (Erbil, 2007). Erken neolitik dnemin (.. 6000-3000) anaerkil toplumsal yapsnda, kadnn soyundan gelen klan yeleri, klan ii

demokrasi iinde ortak mlkiyet hakkna sahiptiler. Klan demokrasisinden askeridemokrasiye gei, ataerkil dzende, kadnn retimden ve ekonomik yaamdansoyutlanmas ile deien dengeler iinde, art deer, zel mlkiyet, babadan olageen miras ve soy, devlet, ordu ve yasa gc gibi kavramlarn insanolununyaamna girmesi, bugnn modern devlet ve kentlerinin temellerini oluturdu.Kent, zel mlkn alnp satld ve korunmas gereken kutsallatrlm bir olguoldu. Bu durum mirasn nasl blleceinden, aile yapsnn belirlenmesine kadar,insanlar arasndaki eitsizlii merulatran bir dizi yasa, Hammurabiden, tektanrl dinlere, Roma hukukundan gnmze dein insan yaamn biimlendirdi.zel mlkiyeti kutsallatran devlet olgusu, elbette mlk korumak ve eitsizdzeni devam ettirmek iin zor kullanmak durumundayd. Kent bu nedenle,gnmzde de kapitalizmin retim ve tketim arac olarak ileyen birmekanizmasdr. retim ve tketim biim ve ilikilerinin sahnesidir. Bugndnyann birok yerinde ve tarihin farkl zaman dilimlerinde olduu gibi, iktidar,kenti ideolojisine gre biimlendirmektedir. ncelemede yer verilen, devlet eliyle,

Toki ve Kipta gibi kurumlar aracl ile ve gerektiinde silah zoruylasoylulatrlmak istenen Sulukule ve Babyk gibi yerlere mdahale, egemenideolojinin yaptrmsal mdahalesidir ve dorudan gndelik yaama yneliktir.

Modern insann gndelik yaam da ideolojik bir yapda dzenlenmitir. Bunagre, toplumun ekirdei olarak kabul edilen ataerkil aile dzeni, modern kent

yaam iinde, gvenlikli, nezih, ferah, doa ile i ie veya kent merkezine yaknama bir o kadar da kentin karmaasndan uzak gibi tantmlar iinde sunulan bir


21/23

21

yaam biiminin kskacna alnmaktadr. deal olarak sunulan konut ve evretasarmlar, fiziksel yaplar ile sosyal ilikilerin de dzenlenmesini salarniteliktedir. Konut alanlarnn i mekanlarndan ayrtrlmas, yaam mekannalma ve bo zaman olarak keskin hatlarla ikiye blmeye yaramtr. Bykkentlerde, ulam da zorlatran bu keskin ayrmn nemli bir sosyal sonucu vardr.

almak ve yaamak birbirinden keskin bir biimde ayrlmtr. nsan ilikilerini dezayflatan bu durum konut alanlarnda birbirini tanmadan yllarca yan yana oturaninsan kitleleri ile i yaamnda yaanlan hakszlklara kar rgtlenmesi zorlaanbir alan kesim yaratmtr. stelik kapitalist sistem, kentlerde, kitle iletiimaralarnn da desteiyle ile bo zamanlar tam bir tketim etkinliinedntrmeyi byk lde tamamlamtr.

1950lerde topya olarak kabul edilen gndelik yaamda devrim,gnmzden bakldnda bugn iin gerekeleri asndan hakl duruma gelmitir.Guy Debordun Gsteri Toplumu da yazld tarihte gelecek asndan fazla

karamsar bulunmu ve eletiri almtr, fakat geen zaman Debordunkaramsarln dorular nitelikte gelimi ve sitasyonistlerin ngrleri byklde gerek olmutur. Sitasyonistlerin gndelik yaam deitirmeklebalayacak ve tm dnyay deitirecek bir dnya dleri de topik grnmdedir.Oysa ki, egemen ideoloji bugn olduu gibi tarih boyunca da, dorudan insanngndelik yaamna mdahale ederek kendini oluturmu ve merulatrmtr.Bugn modern bir insann bir gnn nasl geirecei sorusu, ekonomik birsorudur. Tketmek iin alan insann yaam tasarm, dolaysyla iinde yaadmekann ve zamann kullanm sistemletirilmesi gereken olgular olarakhesaplanabilmektedir. Gsteri toplumunun sahnesindeki insann bir gn, nceden

yazlm bir oyunun srekli tekrar gibidir. Oysa ama bu dikte edilmi yaam, biriire evirmek olmaldr.

Kaynaka

ARTUN, Ali, Baudelairede Sanatn zerklemesi ve Modernizm, ModernHayatn Ressam, Charles Baudelaire,Trkesi: Ali Berktay, letiim Yaynlar,4. Bask, stanbul, 2007.

BALAMR, Murat, Neden Kentsel Yenileme?, Dosya: Trkiyede Kentsel

yiletirme ve Dnme likin Gncel neri ve Modeller, Mimarlk Dergisi 322,Mart-Nisan 2005, Kaynak: http://www.mo.org.tr/mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=35&RecID=570

BAUM, Kelly, Against Architecture, Art Lies, Issue 58, Summer 2008,http://www.artlies.org/index.php?issue=58&s=1

BENJAMIN, Walter, Pasajlar, Trkesi: Ahmet Cemal, Yap Kredi Yaynlar, 4.Bask, stanbul, Ocak 2002

I, Muazzez lmiye, Gilgame Tarihte lk Kral Kahraman, Kaynak Yaynlar,

6. Bask, stanbul, Kasm,2006.


22/23

22

DEBORD, Guy, Gsteri Toplumu ve Yorumlar, Trkesi: Ayen Ekmeki, OkanTakent, Ayrnt Yaynlar, 1. Bask, ubat 1996.

DOAN, Ali Ekber, Kreselleme ve Kentlerin Dnm- Mersin rnei,Yksek Lisans Tezi, Danman: Do. Dr.Atilla Gktrk, Mersin niversitesi Sosyal

Bilimler Enstits, Kamu Ynetimi Anabilim Dal, Ekim, 1999.ERBL, Pervin, Kibeleden Pandoraya Kadnn Tarihsel Yenilgisi,Arkada

Yaynevi, Ankara, 2007

ENGELS, Friedrich, Konut Sorunu, Eri Yaynlar, 2003.

GZEY, zlem, Kentsel Dnm, Sulukulede Kentsel Dnm: DevletEliyle Soylulatrma, Mimarlk Dergisi 346, Mart-Nisan 2009.

Internationale Situationniste #1 (Paris, June 1958), Translated by Ken Knabb,Situationist International Anthology http://www.bopsecrets.org/SI/index.htm.

KAYIM, E. Seda, Dntrlm Kentin Havas nsan zgr Klar M?,Mimarizm Mimarlk ve Tasarm Yayn Platformu, Kentin Tozu: Kentsel Dnm yada Dnmszlk, 04.12.2007,http://www.mimarizm.com/KentinTozu/Makale.aspx?id=285&sid=284

LYNTON, Norbert, Modern Sanatn yks, Trkesi: Cevat apan, Sadi zi,Remzi Kitabevi, 3. Bask, 2004.

MARCUS, Greil, Ruj Lekesi Yirminci Yzyln Gizli Tarihi, Trkesi: GrolKoca, Ayrnt Yaynlar, 1. Bask, stanbul 1999.

MATTHEWS, Jan D. , Sitasyonistlere Marksist Giri, Trkesi:Merve Darende,Sitasyonist Enternasyonal, Altkrkbe Yaynlar, 1. Bask, 2008

RAMAZANOLU, Muzaffer (ev.), Glgam Destan, Cumhuriyet GazetesiYaynlar, 1998,.

OSKAY, nsal, XIX. Yzyldan Gnmze Kitle letiiminin Kltrel levleriKuramsal Bir Yaklam, Der Yaynlar, 3. Bask, stanbul, 2000.

SAYILGAN, zge Bayda, Dramatizme Bir Kar Duru: Sinemada Lirizm,

Yaynlanmam Yksek Lisans tez almas, Marmara niversitesi Gzel SanatlarEnstits Sinema-TV Anasanat Dal, Haziran 2009.

TEKEL, Doan, Yatakhane Kentler' Kent Yaamna Eklenmiyor, Sylei:Kvan akrolu, Yeni Mimar 65, Eyll 2008.

URRY, John, Mekanlar Tketmek, Trkesi: Rahmi G. dl, Ayrnt Yaynlar,1. Bask, 1999.

VALABREGUE, Frdric, Sitasyonist Enternasyonal, syankar Yzyl Yirminci Yzyln Bakaldr Szl, Sel Yaynclk & Larousse, Trkesi: smail

Yerguz,1. Bask, Nisan 2004.


23/23

23

VANEIGEM, Raoul, Genler in Hayat Bilgisi El Kitab, Gndelik YaamdaDevrim, Trkesi: Ali akrolu, Ik Ergden, Ayrnt Yaynlar, stanbul, Mays1996.

Internet:

2008'in Dnm -1- Kentlerde Srgnlerin Yl - Evrensel Gazetesinin 2Ocak 2009 tarihli haberi: Kaynak: http://www.mimarlarodasi.org.tr/index.cfm?sayfa=Belge&Sub=detail&RecID=1479

Maltepenin 1 milyon metrekaresi deiecek Kaynak:http://www.arkitera.com/h26900-maltepenin-1-milyon-metrekaresi-degisecek.html

Rak rak raki, yaktn bizi TOK 25 Mart 2009 tarihli haber, Kaynak:http://www.mimdap.org/w/?p=17217,

TOK Tarihe, Kaynak: http://www.toki.gov.tr/

Kipta Misyon ve Vizyon, Kaynak:http://www.kiptas.com.tr/TR/KIPTAS/kip_misyon.asp

Grseller:

http://aftercorbu.com/wordpress/wp-content/uploads/2007/08/plan_voison_paris.jpg

http://imaginarymuseum.org/LPG/debordpsychogeo.jpg

gündelik yaşamda devrim ve modern konutun eleştirisi-toki ve kiptaş örnekleri

Documents