görev 4 enerji depolama sistemleri için İhtiyaçların tespiti...görev 4 – enerji depolama...

CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon

Avrupa Birliği / Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı

Enerji Sektörü Programı - Faz 2 Projesi

IPA 2012

Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri

Görev 4 – Enerji Depolama Sistemleri için İhtiyaçların Tespiti

EES Modellemesi Eğitim Raporu

Nihai Versiyon

Şubat 2019

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti

tarafından birlikte finanse edilmektedir.


EDF – Şubat 2019 2 CIST-DER-XED-19-0042

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından birlikte finanse edilmektedir.

Ekibin oluşumu: Emmanuel VARRET, Xavier ÉPIARD – EDF

Bu raporun telif hakkı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na aittir. Belgenin önceden izin almadan herhangi bir

amaçla referans gösterilmesi veya kullanılması, herhangi bir rehber veya sair belgede içeriğinin açıklanması veya

alıntı yapılması ya da önceden izin verilen taraflar dışında herhangi bir tarafa verilmesi veya tebliğ edilmesi

yasaktır. Hiçbir taraf her ne sebeple olursa olsun bu belgenin doğru olduğunu farz etme hakkına sahip değildir.

Dolayısıyla bu belgenin gösterildiği veya belgeye erişim sağlayan herhangi bir tarafa karşı sorumluluk

alınmamaktadır. Bu yayının içeriği danışmanın münhasır sorumluluğu altındadır ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği ya

da ETKB’nin görüşlerini yansıttığı şeklinde yorumlanamaz.

Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri

EES MODELLEMESİ EĞİTİM RAPORU

Nihai versiyon

Şubat 2019



İçindekiler

1. EĞITIM SUNUMU ................................................................................................................................. 5

1.1. GÖREVIN VE EĞITIMIN GENEL HEDEFLERI ......................................................................................... 5

1.2. EĞITIM GÜNDEMI ............................................................................................................................ 7

1.3. TEMEL ÇIKARIMLAR ........................................................................................................................ 9

1.4. MEMNUNIYET ANKETI SONUÇLARI .................................................................................................. 10

Şekiller Listesi

Şekil 1 Bu projenin 7 görevi ..................................................................................................................... 5 Şekil 7 Çalıştayın genel memnuniyeti ................................................................................................... 10

Tablolar Listesi

Tablo 1 Eğitimin gündemi ........................................................................................................................ 8 Tablo 2 Her oturumun detayları ............................................................................................................. 11

Belge Versiyon Tablosu

Versiyon Versiyon Tarihi Yorum İbraz Edilen Nüsha

A.0 31 Ocak 2019 İlk versiyon Elektronik Nüsha

A.final 11 Şubat 2019

Nihai versiyon, ETKB

yorumlarının

entegrasyonu

Elektronik Nüsha



Kısaltmalar

BESS Bataryayla Enerji Depolama

CAES Sıkıştırılmış Havayla Enerji Depolama

CAPEX Sermaye Harcamaları

CCPP Kombine Çevrim Santrali

CIRED Centre International de Recherche sur l'Environnement et le Développement (Uluslararası Çevre ve Kalkınma Araştırma Merkezi)

CIST EDF Elektrik Sistemi ve İletim Mühendisliği Merkezi

DSO Dağıtım Sistemi İşletmecileri

EC Avrupa Komisyonu

EDF Electricité De France

EE Enerji Verimliliği

EES Elektrik Enerjisi Depolama

ELDER Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği

EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

EMS Enerji Yönetim Sistemi

ENEDIS Fransız Dağıtım Sistemi İşletmecisi

ENTSO-E Avrupa Elektrik İletim Sistemi İşletmecileri Birliği

EPRI Elektrik Enerjisi Araştırma Enstitüsü

AB Avrupa Birliği

FAT Fabrika Kabul Testi

EİGM Enerji İşleri Genel Müdürlüğü

DİUPGM Dış İlişkiler ve Uluslararası Projeler Genel Müdürlüğü

GW Giga Watt

HVAC Isınma, Havalandırma ve Klima

IPA Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı

IPP Bağımsız Elektrik Üreticisi

IRR İç Getiri Oranı

LCOS Depolamanın Seviyelendirilmiş Maliyeti

LNG Sıvılaştırılmış Doğalgaz

ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

MW Mega Watt

MWh Mega Watt Saat

NPV Net Bugünkü Değer

OPEX Faaliyet Giderleri

PHS Pompajlı Hidro Depolama

PJM Amerika Bölgesel İletim Kuruluşu

PRAG Prosedürler ve Uygulama Kılavuzu

PFC Primer Frekans Kontrolü

RES Yenilenebilir Enerji Kaynakları

RTE Réseau de Transport d’Electricité (Fransız İletim Sistemi İşletmecisi)

SAT Yerinde Kabul Testi

SFC Sekonder Frekans Kontrolü

SMF Sistem Marjinal Fiyatı

SOC Şarj Durumu

TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.

TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

TOR İş Tanımları

TL Türk Lirası

TSO İletim Sistemi İşletmecisi

TSR Teknik Şartname Raporu

BK Birleşik Krallık

USD Amerika Birleşik Devletleri Doları

AOSM Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti WB Dünya Bankası



1. Eğitim Sunumu

1.1. Görevin ve eğitimin genel hedefleri

Bu eğitim, bu projenin dördüncü görevinin 2 çıktısından biridir. 29 ve 30 Ocak 2019 tarihlerinde Ankara Wyndham Hotel’de gerçekleştirilmiştir.

Şekil 1 Bu projenin 7 görevi

Görev 2 ve 4, Türkiye’de çeşitli amaçlara yönelik bataryaların potansiyelini değerlendirmektir:

Kısıt yönetimi

Primer rezerv,

Sekonder rezerv

Arbitraj

Bu eğitimde sözü geçen görevlerin temel sonuçlarını sunuyoruz:

Güç ve enerji açısından depolama sistemi ihtiyacının boyutunun belirlenmesi

Batarya depolamanın sunabileceği en yararlı hizmetlerin belirlenmesi

Önerilen çözümün teknik ve ekonomik analiz sunumlarıyla gerekçelendirilmesi

Türkiye’de bataryaların optimum kullanımına yönelik bazı önerilerin üzerinde durmak

Analysis of Storage

Technologies

Analysis of the Turkish

Transmission System in terms of

Congestion Management

Training on Frequency

Control and Ancillary Services

Needs Assessment for Energy

Storage Systems Report

MarketResearch

Feasibility Report

Technical Specifications

This training

Depolama

Teknolojilerinin

Analizi

Frekans Kontrolü

ve Yan Hizmetler

Eğitimi

Kısıt Yönetimi

açısından Türkiye

İletim Sisteminin

Analizi

Enerji Depolama

Sistemleri Raporu

için İhtiyaçların

Tespiti

Teknik Şartnameler

Fizibilite Raporu

Pazar Araştırması

Bu eğitim



Bu eğitimin hedefleri şunlardır:

Bu projenin sonuçlarını sunmak (Görev 2 ve 4)

Katılımcılara, bu projede yararlanılmış yöntemleri ve araçları kendi amaçlarına yönelik olarak kullanabilme imkanını aktarmak.

Bu planlama TEİAŞ ile hazırlanmış ve 9 Ocak tarihinde gerçekleştirilen toplantıda şekillenmiş talepleri göz önünde bulundurmuştur:

Görev 2 literatür incelemesi ve Kısıt yönetimi detaylı metodolojisine ilişkin oturum olmamıştır.

Sonuçların sunumuna daha az zaman ayrılmış

Uygulamaya daha fazla zaman verilmiştir.

FCR’a yönelik olarak bir bataryanın nasıl boyutlandırılacağı hakkında yeni bir sunum (Görev 3 eğitiminde ve tesis ziyaretinde EDF Ar-Ge’den Antoine ROSSE tarafından sunulan sonuçlar daha derinlemesine incelenmiştir).

Bu eğitim teknik özelliktedir ve Türkiye’deki özel depolama kapsamına uyarlanmıştır. EDF’den Emmanuel VARRET ve Xavier ÉPIARD tarafından verilmiştir.

Bu belge, bu eğitimin ana mesajlarının bir özetini sunmaktadır. Bu eğitimin tüm slayt, veri ve araçları paydaşlara gönderilmiştir.



1.2. Eğitim Gündemi

Eğitim, aşağıdaki oturumlarda organize edilmiştir:

İlk gün

Saat Konu Açıklama

09.30 Eğitimin tanıtımı

09.45 Potansiyel değerlendirmesi: Hatırlatmalar

(uygulama dahil)

Potansiyel değerlendirmesinin bazı temel

unsurları hatırlatılacaktır: Sistem

yaklaşımı nedir? Temel mali göstergeler

nasıl anlaşılır? Batarya sisteminin

maliyeti nasıl tahmin edilir?

11.15 Ara

11.30 Kısıt Yönetimi: Potansiyel

değerlendirmesi/Projenin sonuçları

Görev 2 raporunun sunumu: Kısıtı

çözmek için Türkiye’de bataryaların

potansiyeli nedir? TEİAŞ tarafından

sağlanan 3 durum özelinde yeniden tevzi

ve güçlendirme arasındaki

karşılaştırmanın sonuçları nelerdir?

12.15

13.45 Kısıt Yönetimi: Potansiyel

değerlendirmesi/Uygulama, araç ve

yöntemlerin aktarımı

Bilgi transferi: Bu projede kullanılan araç

ve yöntemler katılımcılara sunulacaktır.

15.15 Ara

15.45 FCR için bataryanın boyutu nasıl belirlenir?

– Sunum

TEİAŞ’ın yakın zamandaki talebi üzerine

batarya boyutunun nasıl belirleneceğine

yönelik daha derinlemesine bilgi ve

uygulama sunulur.

16.45 Sınav

17.00 İlk günün sonu



İkinci gün

Saat Konu Açıklama

09.30 Günlük programın tanıtımı İlk güne dair tamamlayıcı tartışmalar.

09.45 Arbitraj değerlendirmesi: Projenin sonuçları Görev 4 raporunun sunumu: Arbitraj için

bataryaların değeri nedir?

10.05 Arbitraj: Uygulama, araç ve yöntemlerin

aktarımı



11.00 Ara

11.15 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını düzeltme:

Projenin sonuçları

Görev 4 raporunun sunumu: Yenilenebilir

enerji kaynaklarını düzeltmek için

bataryaların değeri nedir? Düzeltilmiş

yenilenebilir enerji kaynakları için batarya

boyutu nasıl belirlenir?

12.00 Öğle arası

13.30 Frekans kontrolü değerlendirmesi: Projenin

sonuçları

Görev 4 raporunun sunumu: Türkiye’de

frekans kontrolü için bataryaların değeri

nedir?

14.30 Frekans kontrolü değerlendirmesi:

Uygulama, araç ve yöntemlerin aktarımı



15.15 Ara

15.30 Bataryaların optimum kullanımına yönelik

öneriler

Teknik konuların ve mevzuatın gelişimine

yönelik öneriler.

16.45 Memnuniyet anketi

17.00 İkinci günün sonu

Tablo 1 Eğitimin gündemi



1.3. Temel Çıkarımlar

Bu projede farklı hizmetler sunmak için bataryaların sistem değeri incelenmiştir. Bu, sözü geçen kurulumların elektrik sisteminin tüm paydaşlarına sağladığı genel değerdir. Ayrıca yatırımlarda zamanın etkisini doğru bir şekilde hesaba katabilmek için bazı mali araçlar da kullanılmıştır (indirim oranı, net bugünkü değer, anüite...).

Kısıt yönetimi, bir TSO’nun endişelendiği başlıca konulardan biridir. Bununla ilgilenmeye yönelik elektrik sistemleri gelişmekte olduğu için pek çok yöntem ve araç ortaya çıkmıştır (güçlendirme, yeniden tevzi, kapasitörler...). Bataryalar, kısıt durumlarıyla ilgilenmek için makul teknik çözümlerden biri olabilir ancak mevcut alternatifleriyle kıyaslanmaları gereklidir. Proje, kısıt yönetiminin mevcut gelirlerinin, anüite yalnızca kısmi bir yüzdesini karşılayabildiği için bu hizmete yönelik olarak bataryaların kârlı olmadığı sonucuna varmıştır. Yeniden tevzi, her zaman için en ucuz çözümdür ve kısıt durumlarının sıklıkla meydana geldiği durumlarda şebekenin güçlendirilmesi de en iyi çözümdür.

FCR sağlayan bir bataryada enerjinin dağılımına yönelik daha ayrıntılı bilgi sunulmuştur. Üç temel kategori şunlardır:

Normal çalışmaya yönelik enerji

Alarm durumuna yönelik enerji

Bataryanın eskimesini hesaba katan enerji

Arbitraj, bataryanın fiyatlar düşük iken şarj edilmesi ve fiyatlar yüksek iken boşaltılması gerçeğidir. Yüksek ve düşük fiyatlar arasındaki fark (alış-satış farkı olarak da bilinir), sistemin diğer maliyetlerinin (CAPEX ve OPEX) yanı sıra bataryanın gidiş-geliş verimliliğine bağlı kayıpları karşılayacak kadar büyük olmalıdır. Maliyeti çok düşük olan bataryalarda dahi (2030 vizyonu) projeyi kârlı hale getirmek için gerekli olan alış-satış farkı 600 TL/MWh’tır (100 €/MWh). Ancak bugün güncel alış-satış farkının 30 €/MWh olduğu Türkiye’de bunun sağlanması pek imkan dahilinde değildir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarını düzeltme, hizmetlerin genel bir kategorisidir. Buraya kadar güneş ve rüzgâr tesislerinin üretimini düzeltmeye yönelik olarak kullanıldığını düşündük. Bu durumda hizmet, arbitraj ve nihayetinde kısıt yönetiminin bir karışımıdır. Önceki çalışmalarda gösterildiği üzere bu, kârlı olamaz. Ancak gün içi piyasası veya dengeleme hizmetleri gibi diğer değerleri kümelemeyi deneyebiliriz. Buna ek olarak güneş enerjisi tesisi ve bataryanın boyutunu birlikte belirleyerek CAPEX tarafında da sinerji sağlanabilir. Günümüzde dünyadaki yenilenebilir enerji kaynakları düzeltmesi sunan ticari projelerin çoğu, Türkiye için geçerli olmayan, küçük adalarda veya çok kısıtlı şebekelerdedir.

FCR, bugün dünyada kamu hizmeti ölçeğinde bataryalar tarafından sağlanan en yaygın hizmettir. Türkiye de bir istisna değildir. Bataryaların bu hizmeti vermek için sisteme değer sunabileceğini gösterdik. Ancak batarya maliyetlerinin hızlı düşüşüne bağlı olarak kanibalizm etkisi, yatırımcıları batarya kurulumundan caydırabilir. Bu sebeple, batarya projesinin kullanım ömrünün belirli bir payında gelirlerin garanti edildiği bir piyasa tasarımı önerdik.



1.4. Memnuniyet anketi sonuçları

Eğitime katılanların memnuniyetini değerlendirmek için katılımcılardan bir memnuniyet anketini cevaplamalarını istedik. Oturumlarda bağlı olarak bu eğitime 26 kişi katılım göstermiştir. Bu anketi 9’u TEİAŞ’tan olmak üzere 13 kişi yanıtlamıştır.

Şekil 2 Çalıştayın genel memnuniyeti

Katılımcılar genel olarak memnun. Ortalama genel görüş 8.5 puandır. Bu EES modelleme eğitimi, bu

projede organize edilen önceki çalıştay ve eğitimlerinden daha iyi karşılanmıştır. Bu, tamamen

bataryalara ve Türkiye’ye özel durumlara ayrılmış ilk etkinlik olmuştur.

0

1

2

3

4

5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Are you globally satisfied of this workshop?

Average 8.5Last events:Workshop 7.6Task 3 training 7.6Site visit 6.8

Son etkinlikler:

Çalıştay

Görev 3 eğitimi

Tesis ziyareti

7.6

7.6

6.8

Ortalama 8.5

Bu çalıştaydan genel olarak memnun musunuz?



Sunum bilgilendirici/yeterli miydi?

Verilen açıklamalar net miydi?

Sunulan bilgiler, beklentilerinizi karşıladı mı?

1. Oturum: Genel konular

8.5 8.5 8.4

1. Uygulama Genel konular

8.6 8.6 8.5

2. Oturum: Kısıt yönetimi

8.3 8.5 8.3

2. Uygulama Kısıt yönetimi

8.2 8.2 8.2

3. Oturum: Detaylandırma: Bataryanın boyutu nasıl belirlenir?

8.2 8.2 8.3

4. Oturum: Arbitraj 8.4 8.5 8.4

4. Uygulama Arbitraj 8.0 8.2 8.1

5. Oturum: Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını düzeltme

8.1 8.2 8.2

6. Oturum: FCR 8.2 8.2 8.1

6. Uygulama FCR 7.9 8.2 8.0

7. Oturum: Türkiye’de bataryaların optimum kullanımına yönelik öneriler

8.1 8.3 8.2

Tablo 2 Her oturumun detayları

Tüm oturumlar eşit biçimde olumlu karşılandı [7,9; 8,6].



Bu yayın Avrupa Birliği’nin desteğiyle hazırlanmıştır. Bu yayının içeriği danışmanın münhasır

sorumluluğu altındadır ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği ya da ETKB’nin görüşlerini yansıttığı şeklinde

yorumlanamaz.

görev 4 enerji depolama sistemleri için İhtiyaçların tespiti...görev 4 – enerji depolama...

Documents