gramatyka i ortografia - wsip.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 jaki jest twój...

15
Cwiczenia, gry i zabawy jezykowe dla klasy szkoly podstawowej Gramatyka i ortografia 5

Upload: ngonhan

Post on 27-Feb-2019

226 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

Cwiczenia, gry i zabawy jezykowedla klasy szkoly podstawowej

Gramatykai ortografia

5

Page 2: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

3www.wsip.pl

Spis treści

Komuni kacja językowa

1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. Jak zwracać się do innych osób? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63. Jak być uprzejmym i nie obrazić rozmówcy? . . . . . . . . . . . . . 10

Słownictwo i słowotwórstwo

1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122. Homonimy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133. Wyrazy podstawowe i pochodne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184. Przedrostki i przyrostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Fonetyka

1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252. Głoski dźwięczne i bezdźwięczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273. Różnice między wymową i pisownią spółgłosek

dźwięcznych oraz bezdźwięcznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294. Upraszczanie grup spółgłoskowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Części mowy

1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322. Przyimki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333. Spójniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374. Fleksja, czyli odmiana wyrazów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415. Temat fleksyjny i końcówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426. Oboczności tematyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467. Odmiana czasownika przez tryby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Składnia

1. Test powtórzeniowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542. Zdanie pojedyncze i złożone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563. Wykres zdania pojedynczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584. Orzeczenie czasownikowe i imienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625. Podmiot w mianowniku i podmiot w dopełniaczu . . . . . . . . . 66

Page 3: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

6. Przydawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 7. Dopełnienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 8. Okolicznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 9. Budowa zdania złożonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7510. Wykres zdania złożonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Ortografia i interpunkcja 1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 2. Pisownia łączna i rozłączna przyimków . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 3. Pisownia łączna i rozłączna cząstki by . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 4. Pisownia wyrazów zakończonych na -i, -ii oraz -ji . . . . . . . . . 90 5. Przecinek w zdaniu pojedynczym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 6. Przecinek w zdaniu złożonym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Page 4: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

12

Słownictwo i słowotwórstwo

1. Test powtórzeniowy

Odpowiedz na pytania. Za każdą poprawnie zaznaczoną odpowiedźotrzymujesz 1 punkt.

1. Czym charakteryzują się wyrazy należące do tej samej rodziny?

a) Mają takie samo znaczenie.b) W każdym z nich powtarza się taka sama cząstka.c) Zaczynają się od tej samej głoski.

2. Który zestaw składa się z wyrazów należących do tej samej rodziny?

a) Człowiek, ludzie, ludzki, ludzik.b) Nauka, uczyć, nauczyciel, naukowiec.c) Statek, stateczny, stateczek, stok.

3. Co to są synonimy?

a) Wyrazy o takim samym lub bliskim znaczeniu, ale różnym brzmieniu.b) Wyrazy o różnym znaczeniu, ale takim samym brzmieniu.c) Wyrazy należące do tej samej rodziny wyrazów.

4. Która para wyrazów to synonimy?

a) helikopter – śmigłowiecb) król – królowac) samolot – rakieta

5. Co to są antonimy?

a) Wyrazy o takim samym lub bliskim znaczeniu, ale różnym brzmieniu.b) Wyrazy o różnym znaczeniu, ale takim samym brzmieniu.c) Wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu.

6. Która para wyrazów to antonimy?

a) styczeń – grudzieńb) matka – córkac) wesoły – smutny

Page 5: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

13www.wsip.pl

7. Zastąp powtarzające się wyrazy ich synonimami.

O północy pod budynek podjechał autokar. Z okna budynku wyjrzał jakiś człowiek, po czym otworzyły się drzwi. Z autokaru zaczęły wysiadać dzieci, które przyjechały tu na kolonie. Wysiadały powoli, bo była już północ. Zmęczony był także kierowca. On także wysiadał powoli.

Ile wyrazów dało się wymienić?a) 5b) 6c) 7

7 pkt. – bardzo dobry6 pkt. – dobry 5 pkt. – dostateczny4 pkt. – dopuszczający3 pkt. lub mniej – niedostateczny

2. Homonimy

1 Wyjaśnij, na czym polega komizm pokazanych scenek.

Nauczycielka pyta ucznia stojącego przy mapie rozwieszonej na ścianie.Nauczycielka: Gdzie leży Kuba?Uczeń: Kuba leży w łóżku, bo ma grypę.

Poproś nauczyciela (nauczycielkę)o sprawdzenie twoich odpowiedzi

i wpisanie oceny do kółka.

Poproś nauczyciela (nauczycielkę)o sprawdzenie twoich odpowiedzi

i wpisanie oceny do kółka.

Page 6: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

14

– Dlaczego wyjecie?– Nic nie jemy, tylko śpiewamy.

– Nauczyciel kazał mu przywiązywaćwiększą wagę do stroju.

Page 7: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

15www.wsip.pl

– Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole?– Dzwonek.

Homonimy to wyrazy tak samo brzmiące lub tak samo zapisywane, ale mające różne znaczenie.

2 Znajdź w podanych zdaniach homonimy i wpisz je w odpowiedniej formie do zdań wyjaśniających ich znaczenie.

Mysz schowała się do swojej norki.Na drugie danie podano drób z jarzynami.Zdobycie złotego medalu to był nie lada wyczyn naszych sportowców.Dzieci ucieszyły się najbardziej z konia na biegunach i z gry strategicznej.Zaraz po wejściu do sklepu rzucała się w oczy lada, na której stały różnorodne przedmioty.Jedną kawkę poproszę i cztery ciasteczka – powiedział pan Kowalski, kiedy podszedł do niego kelner.Nasz znajomy hoduje norki i inne zwierzęta futerkowe.Znany podróżnik twierdził, że nie był jeszcze tylko na biegunach – północnym i połu-dniowym.Na dachu zobaczyliśmy srokę, kawkę i cztery wrony.Nie drób chleba, możesz przecież zjeść go w całości.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 8: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

27www.wsip.pl

2. Głoski dźwięczne i bezdźwięczne

1 Wymów głoski, zapisane poniżej, przykładając końce palców do szyi na wysokości krtani. Następnie podziel głoski na dwie grupy ze względu na to, co wyczuły twoje palce w czasie wymawiania głosek.

r d b g s sz t p

Wszystkie głoski dzielą się na dźwięczne i bezdźwięczne. W czasie wymawiania głosek dźwięcznych drgają wiązadła głosowe, co można wyczuć, przykładając dłoń do szyi na wysokości krtani. W czasie wymawiania głosek bezdźwięcznych wiązadła głosowe są rozsunięte i nie drgają.

Głoski dźwięczne to wszystkie samogłoski i większość spółgłosek, np. b, d, dz, g, l, ł, m, n, r, w, z, ź, ż.

Każda spółgłoska bezdźwięczna ma swój odpowiednik w postaci spółgłoski dźwięcznej, np. p – b, k – g, ś – ź.

Spółgłoski m, n, ń, r, l, ł oraz j są dźwięczne, ale nie mają odpowiedników bezdźwięcznych.

2 Połącz ze sobą kółka, które różnią się tylko tym, że na jednym jest głoska dźwięczna, a na drugim bezdźwięczna.

żalebaki pakifalą domek

Tomek walą gumaszale kuma

3 Dopisz do diagramu brakujące głoski dźwięczne, które nie mają odpowiedników bezdźwięcznych. Hasło to nazwa jednej z postaci motyla.

k o o

p a c a

k o e k

a w k a

t a w a

Page 9: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

28

4 Zamień spółgłoski bezdźwięczne na ich dźwięczne odpowiedniki. Dopisz wyrazy, które w ten sposób powstały.

rata – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . kary – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .pal – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rokiem – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fal – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5 Otocz zielonym kolorem dwuwiersz, w którym jest więcej spółgłosek dźwięcznych.

Kto widzi światło zielone, Gdy światło czerwone się świeciPrzechodzi na drugą stronę. Nikt nigdy na jezdnię nie leci.

6 Odczytaj dwuwiersze z ćwiczenia 5. i wypisz z nich te litery, które chociaż oznaczają głoski dźwięczne, są wymawiane bezdźwięcznie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 Zamaluj pola z głoskami dźwięcznymi, aby dowiedzieć się, co znalazł archeolog, prowadząc wykopaliska na terenie starego grodu.

a

e

cp

y

l

dz

tki

h b

ć k

j i

pi

łs

ci śm

h

ż

z

fig

d

cz

ch

si sz

Page 10: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

41www.wsip.pl

4. Fleksja, czyli odmiana wyrazów

1 Otocz czerwoną linią wyrazy odmienne, a zieloną nieodmienne.

cukier szybkojasna wczorajczytamy orazchłopiec przeddziewczyna dookołaciekawa bozielony swobodnie

2 Podkreśl czerwonym kolorem nazwy części mowy, które się odmieniają, a zielonym te, które się nie odmieniają.

przyimek • rzeczownik • spójnik • czasownik • przysłówek

Odmiana wyrazów to inaczej fleksja. Język polski jest językiem fleksyjnym, bo większość polskich wyrazów się odmienia.

3 Przeczytaj tekst i podkreśl w nim wszystkie wyrazy odmienne.

W małym królestwie na końcu świata mieszkali sami szczęśliwi ludzie. Nie mieli żad-nych kłopotów, nigdy się nie kłócili, cieszyli się z każdej chwili, bo każda chwila była dla nich bardzo szczęśliwa. Dziwili się mieszkańcy innych krajów, dlaczego to nie oni są tacy szczęśliwi, tylko ktoś inny. Wreszcie postanowili zrobić z tym porządek i odebrać szczęście sąsiadom.

4 Narysuj trzy proste linie, które rozdzielą ten obrazek na pięć trójkątnych części w taki sposób, aby w każdym trójkącie znalazły się dwa słowa – jedno należące do odmiennej części mowy, a drugie do nieodmiennej.

na

bardzo półka o

zabawkaszybki

mak

ponieważ

owoc

dzisiaj

Jak wiesz, wyrazy odmienne występują w różnych formach, a wyrazy nieod-

mienne zawsze mają taką samą postać.

Jak wiesz, wyrazy odmienne występują w różnych formach, a wyrazy nieod-

mienne zawsze mają taką samą postać.

Page 11: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

42

5 Rozwiąż krzyżówkę, której hasłem jest nazwa jednej z nieodmiennych części mowy.

1) Duży wodospad.

2) Służy do pisania atramentem.

3) Jeden ze sztućców.

4) Gotuje się w nim wodę na herbatę.

5) Ciemna część doby.

6) Mały koń.

7) Występuje w filmie lub w sztuce teatralnej.

Hasło:

5. Temat fleksyjny i końcówka

1 Otocz dwoma różnymi kolorami część wyrazu, która w czasie jego odmiany się nie zmienia i część, która się zmienia.

dom • krowa • policzę • pisarz • kolorowy • spodnie

W każdym wyrazie odmiennym można wyróżnić 2 części – temat fleksyjny i końcówkę.

Końcówka to zmienna część wyrazu. Poznajemy po niej, w którym przypadku i w jakiej liczbie, rodzaju lub osobie wystąpił dany wyraz.

Temat fleksyjny to część wyrazu, w której ukrywa się jego znaczenie, dlatego jest ona wspólna wszystkim postaciom słowa.

Oto przykładowy podział na temat fleksyjny i końcówkę różnych postaci wyrazu malarz:

Przypadki lp lm

Mianownik malarz malarz-eDopełniacz malarz-a malarz-yCelownik malarz-owi malarz-omBiernik malarz-a malarz-yNarzędnik malarz-u malarz-achMiejscownik o malarz-u o malarz-achWołacz malarz-u! malarz-e!

Ø oznacza puste miejsce, w którym powinna się znaleźć końcówka fleksyjna. Taka końcówka, której nie ma, nazywa się końcówką zerową. Ona także przekazuje informacje o formie wyrazu, np. w wyrazie malarz informuje, że wyraz ten wystąpił w mianowniku liczby pojedynczej.

1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

5

6

7

Page 12: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

52

3 Pewien człowiek musiał kozę, wilka i kapustę przewieźć łódką na drugi brzeg rzeki. Niestety, w łódce były tylko 2 miejsca – dla niego i dla jednego z trzech jego pasażerów – wilka, kozy lub kapusty. Zmartwił się człowiek, bo zrozumiał, że nie będzie to łatwe.

Uzupełnij zdania, które pokazują, na czym polega trudność przewoźnika.

a) Jeżeli zabrałby ze sobą . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . zjadłaby . . . . . . . . . . . . . . . .b) Jeżeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ze sobą kapustę, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czy potrafisz poradzić przewoźnikowi, co powinien zrobić? Zapisz swoje rady zdaniami, zawierającymi czasowniki w trybie rozkazującym.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4 Zamień tryb rozkazujący na przypuszczający.

Otwórz okno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Pomóż koleżance. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Odwiedź mnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 13: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

53www.wsip.pl

5 Przeczytaj tekst, a następnie odpowiedz na pytanie pod tekstem, używając czasow-ników w trybie przypuszczającym.

Jak opowiadają najstarsi mieszkańcy, zdarzyło się pewnemu rycerzowi z naszego mia-sta spotkać dziwnego czterogłowego stwora, który potrafił wzrokiem zamieniać ludzi w zwierzęta. Na szczęście, kiedy podszedł blisko jego kryjówki, potwór spał smacznie, ale zdziwiło rycerza, że dookoła kręciły się lisy, wilki, zające, wiewiórki i inne zwierzęta, które potrafiły mówić ludzkim głosem. To one opowiedziały mu o dziwnych właściwoś-ciach potwora. Rycerz od razu wpadł na pomysł, jak pokonać bestię, ale nie wiedział, jak przywrócić dawną postać zamienionym przez nią mieszkańcom miasta.

Co zrobiłbyś na miejscu rycerza?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 Rozwiąż rebusy, w których ukryły się trzy czasowniki – każdy w innym trybie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Co by było, gdyby…? Klasa dzieli się na dwie grupy, które siadają w dwóch rzędach naprzeciwko siebie. Każdy uczeń z pierwszej grupy szeptem przekazuje na ucho swojemu sąsiadowi wymyślone przez siebie pytanie, które zaczyna się od słów: Co by było, gdyby…?, np. Co by było, gdyby nagle zgasło światło? albo Co by było, gdyby na boisku szkolnym wylądował samolot? Każdy uczeń z drugiej grupy przekazuje z kolei swojemu sąsiadowi zdanie mające postać Stałoby się to a to, np. Zwierzęta zaczęłyby mówić ludzkim głosem albo Byłby koniec świata. Po tym przygotowaniu każdy z uczestników zabawy pamięta zdanie, które przeka-zał mu sąsiad z grupy. Nauczyciel lub wybrany uczeń z klasy wskazuje pary ucz-niów siedzących naprzeciwko siebie, a oni wypowiadają głośno zdania, które przekazali im sąsiedzi – najpierw pytanie, potem odpowiedź. Tworzą się w ten spo-sób śmieszne lub absurdalne dialogi. Wygrywa ta para, której udało się stworzyć dialog mający sens.

Zabawmy s ię razem

Page 14: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

68

6. Przydawka

1 Wypisz z podanego zdania wszystkie rzeczowniki oraz ich określenia. Przed każdym określeniem rzeczownika dodaj pytanie, na które odpowiada.

Mały chłopiec stojący na początku kolejki poprosił o kolorowe kredki i grę w szachy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 Spróbuj wymienić jak najwięcej cech, które można przypisać fragmentom rzeczywistości nazwanym przez poniższe rzeczowniki. Użyj w tym celu nie tylko przymiotników, ale także rzeczowników oraz wyrażeń przyimkowych.

sok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dzień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .drzewo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .komputer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .miasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .film . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .radość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 W podanych zdaniach zostały podkreślone przydawki. Dopisz do każdej z nich pytanie.

Zaczęła się prawdziwa zima.Janek urodził się drugiego sierpnia.Ktoś nieznany pojawił się w naszej klasie.Bardzo mi się podoba twój pokój.Stary zamek na wzgórzu doczekał się remontu.Liście dębu mają charakterystyczny kształt.Zabawa zapałkami grozi pożarem.Lubiłam nasze spotkania o siódmej.Dwóch zawodników podbiegło jednocześnie do piłki.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 15: Gramatyka i ortografia - WSiP.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1509_litb.pdf · 15 Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole? Dzwonek. Homonimy to wyrazy tak samo brzmice lub tak samo

69www.wsip.pl

4 Umieść na wykresie brakujące przydawki, a następnie uzupełnij zdania pod wykresem.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

piosenkarz otrzymał

nagrodę na festiwalu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wszystkie bezpośrednie określenia podmiotu to . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Przydawki występują zarówno w grupie podmiotu, jak i w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . może być określeniem innej przydawki.

5 Zwierzęta liczyły przydawki w haśle reklamowym umieszczonym na plakacie. Które z nich podało dobry wynik?

2

6

5

4

3

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .