1

T h ¸ n g 8 , 2 0 0 2

T Ë p 7 , S è 2

T ¹ p c h Ý ® i Ö n t ö c ñ a b é n g o ¹ i g i a o h o a k ú

Gi¸o dôc ph¸p luËt

ë Hoa Kú

LEGAL EDUCATION IN THE U.S.

2

Mî. Trong bµi mÞ ®¿u, Robert W. Gordon, gi¸o

s­ luÃt §¹i h×c Yale lµm rÕ qu¸ trÎnh ph¸t triÊn

cãa gi¸o dæc ph¸p luÃt Þ Mî tç låc khai sinh

vµo cuÛi thÌ kí 19 vµ ®¿u thÌ kí 20 cho ®Ìn sÛ

l­áng làn c¸c tr­Ýng luÃt nh­ ngµy nay mµ

theo con sÛ thÛng kª mài nhÂt lªn ®Ìn g¿n 200

tr­Ýng.

CÖ nhiÉu ®Üng c¬ thåc ®Ày së ph¸t triÊn cãa

gi¸o dæc ph¸p luÃt trong c¸c thÃp kí vça qua,

nh­ng yÌu tÛ quan tr×ng nhÂt chÑnh lµ HÜi LuÃt

gia Mî (ABA). John Serbert, cÛ vÂn vÉ gi¸o dæc

ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn cho ABA, nghiªn cêu

c¸ch thêc tÙ chêc nµy hÎnh thµnh nÉn gi¸o dæc

ph¸p luÃt trong mÜt bµi viÌt tÃp trung nhÂn

m¹nh ®Ìn t¿m quan tr×ng cãa viÍc duy trÎ c¸c

chuÀn mëc cao.

Do t¿m quan tr×ng cãa luÃt ph¸p ®Ûi vài mÚi

c«ng d©n cho nªn gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng

xuyªn cho nhéng ng­Ýi cÖ liªn quan ®Ìn

Robert Jackson, vÒ quan tÓa nÙi tiÌng cãa TÓa ¸n

tÛi cao Hoa Kì ®· tçng nÖi vÉ luÃt nh­ sau:

"Chång t«i kh«ng ph¶i lµ ng­Ýi ®­a ra quyÌt

®Ònh cuÛi câng vÎ chång t«i lµ nhéng ng­Ýi

kh«ng thÊ m½c sai l¿m, nh­ng kh«ng m½c sai

l¿m l¹i chÏ vÎ chång t«i lµ ng­Ýi ®­a ra quyÌt

®Ònh cuÛi câng". LuÃt ph¸p tÂt nhiªn cÖ tiÌng

nÖi cuÛi câng trong x· hÜi kh«ng chÏ vÉ vÂn ®É

x¸c ®Ònh cÖ tÜi hay v« tÜi trong tr­Ýng háp

ph¹m luÃt mµ cÓn ®Ûi vài c¸c vÂn ®É tranh c·i

vµ tranh chÂp vÛn kh«ng thÊ thiÌu trong bÂt cê

x· hÜi hiÍn ®¹i nµo. ChÑnh vÎ vÃy, gi¸o dæc

ph¸p luÃt ®Öng vai trÓ quan tr×ng nhºm cÛ

g½ng ®¶m b¶o nhéng ng­Ýi lµm viÍc trong tÓa

¸n lµ nhéng ng­Ýi cÖ n¨ng lëc vµ kî n¨ng giÔi

nhÂt.

Tuy nhiªn, cÖ thÊ mÜt sÛ ®Üc gi¶ sÆ ng¹c nhiªn

khi biÌt rºng c¸c khÖa h×c chi tiÌt vµ tÙng háp

hiÍn cÖ trong nÉn gi¸o dæc ph¸p luÃt ngµy nay

chÏ lµ mÜt hiÍn t­áng xuÂt hiÍn t­¬ng ®Ûi mài Þ

Giíi thiÖu

Gi¸o dôc Ph¸p luËt ë Hoa Kú

Lêi tßa so³n

3

chuyªn m«n nµy lµ ®iÉu ®¾c biÍt c¿n thiÌt.

Macarena Taylor-Calabrese, Gi¸m ®Ûc HÜi

®Øng S¸ng kiÌn Ph¸p luÃt ch©u Mî Latinh;

Annette Cook, PhÖ Gi¸m ®Ûc Trung t©m ABA

vÉ gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn; vµ Shirley

Meyer, qu¶n lï ®¿u ra gi¸o dæc cãa trung t©m

ABA vÉ gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn, xem

xÇt vÂn ®É trªn trong mÜt bµi viÌt nhÂn m¹nh

t¿m quan tr×ng cãa viÍc theo kÒp tÛc ®Ü ph¸t

triÊn trong mÜt thÌ giài luÃt vµ ph¸p luÃt kh«ng

ngçng ®Ùi thay.

Trong bµi viÌt chÑnh cãa tÃp san, c¸c biªn tÃp

viªn Stuart Gorin vµ David Pitts trÎnh bµy vÉ ba

viÍn quan tr×ng cung cÂp gi¸o dæc ph¸p luÃt --

Trung t©m Ph¸p luÃt Liªn bang, §¹i h×c LuÃt

quÛc gia vµ Trung t©m quÛc gia vÉ TÓa ¸n bang.

Bµi viÌt kh«ng chÏ nªu chi tiÌt vÉ quy m« c¸c

khÖa h×c mµ cÓn vÉ tÑnh ®a d¹ng cãa c¬ quan

nghiªn cêu vài së cÖ m¾t cãa c¸c chuyªn gia

luÃt tç kh½p n¬i trªn thÌ giài.

Trong bµi viÌt cuÛi câng, Joseph A. Trotter, Jr.,

gi¸o s­ nghiªn cêu vµ Gi¸m ®Ûc c¬ quan

Ch­¬ng trÎnh T­ ph¸p cãa §¹i h×c Hoa Kì vÉ

c¸c vÂn ®É cÖ tÑnh chÂt c«ng, xem xÇt t¿m quan

tr×ng cãa viÍc qu¶n lï vµ ®iÉu hµnh tÓa ¸n. T¸c

gi¶ th¶o luÃn viÍc c¶i c¸ch tÓa ¸n ®· thåc ®Ày së

ra ®Ýi t¿ng làp c¸c nhµ qu¶n lï vµ ®iÉu hµnh

chuyªn nghiÍp, c«ng viÍc cãa h× lµ ®Ê ®¶m b¶o

tÑnh hiÍu qu¶ cãa tÓa ¸n. Nhu c¿u vÉ nguØn

nh©n lëc Þ tuyÌn ®¿u nµy ngµy cµng cao do së

gia t¨ng rÂt làn trong nhéng n¨m g¿n ®©y vÉ sÛ

l­áng c¸c væ kiÍn Þ tÓa ¸n Þ m×i cÂp xÇt xè.

Nh­ th­Ýng lÍ, kÌt thåc tÃp san lµ ph¿n danh

mæc s¸ch, bµi viÌt vµ ®Òa chÏ website liªn quan

®Ìn chã ®É gi¸o dæc ph¸p luÃt.

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/intro.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_0.html (tiÕng ViÖt)

4

Môc lôc

c¸c vÊn ®Ò D©n chñ

6

Gi¸o dôc ph¸p luËt ë Mü: nguån gèc v¯ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn

Robert W. Gordon, Gi²o s­ LuËt cña §³i häc Yale, ®± nghiªn cøu gi²o dôc ph²p luËt ph²t triÓn nh­ thÕ n¯o tõ M« h×nh

Harvard ®­îc ®­a ra v¯o nh÷ng n¨m 1870 cho ®Õn giai ®o³n ChÝnh s²ch míi cña "Nh÷ng ng­êi theo tr­êng ph²i luËt

hiÖn thùc" - ®©y l¯ nh÷ng ng­êi ®± ®­a gi²o dôc ph²p luËt v¯o chÝnh quyÒn liªn bang v¯ tiÕn h¯nh c²c kú kiÓm tra

cho c²c thÝ sinh ®¨ng ký dù tuyÓn v¯o c²c tr­êng luËt (kú thi LSAT) m¯ ng¯y nay c²c häc sinh ph°i tham gia ®Ó cã thÓ

®­îc nhËn v¯o häc ë c²c tr­êng luËt.

14

Héi luËt gia Mü v¯ gi¸o dôc ph¸p luËt ë Mü

John A.Serbert, cè vÊn vÒ gi²o dôc ph²p luËt th­êng xuyªn cña Héi LuËt gia Mü (ABA), nghiªn cøu qu² tr×nh Héi LuËt

gia Mü ®± h×nh th¯nh nÒn gi²o dôc ph²p luËt ë Mü nh­ thÕ n¯o v¯ c²ch thøc Héi ®ång gi²o dôc Ph²p luËt v¯ TuyÓn

dông cña ABA c«ng nhËn c²c tr­êng luËt.

20

Gi¸o dôc ph¸p luËt th­êng xuyªn ë Mü

Macarena Taylor-Calabrese, Gi²m ®èc Héi ®ång S²ng kiÕn Ph²p luËt ch©u Mü Latinh; Annette Cook, Phã Gi²m ®èc

Trung t©m ABA vÒ gi²o dôc ph²p luËt th­êng xuyªn; v¯ Shirley Meyer, Qu°n lý ®Çu ra gi²o dôc cña trung t©m ABA vÒ

gi²o dôc ph²p luËt th­êng xuyªn, xem xÐt tÇm quan träng cña gi²o dôc ph²p luËt th­êng xuyªn, mét kinh nghiÖm

h÷u Ých cho c²c nÒn d©n chñ míi ra ®êi.

28

Gi¸o dôc ph¸p luËt th­êng xuyªn: 3 tæ chøc ®¸p øng nhu cÇu

Qua viÖc nghiªn cøu 3 tæ chøc cung cÊp gi²o dôc ph²p luËt -- Trung t©m T­ ph²p Liªn bang, tr­êng Cao ®µng T­

ph²p Quèc gia v¯ Trung t©m Quèc gia vÒ tßa ²n bang -- biªn tËp viªn Stuart Gorin v¯ David Pitts nghiªn cøu c²c tæ

chøc n¯y v¯ c²c thÓ chÕ kh²c ®± ra ®êi v¯ ®²p øng nhu cÇu vÒ gi²o dôc ph²p luËt nh­ thÕ n¯o.

Th²ng 8 n¨m 2002

5

B²o ®iÖn tö cña v¨n phßng Th«ng tin Quèc tÕ thuéc Bé Ngo³i giao Hoa Kú nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi m¯ hiÖn nay n­íc

Mü v¯ céng ®ång Quèc tÕ ®ang ph°i ®èi mÆt.

Tê b²o n¯y gåm n¨m chñ ®Ò (ViÔn c°nh Kinh tÕ, Nh÷ng VÊn ®Ò To¯n cÇu, Nh÷ng VÊn ®Ò D©n chñ, Ch­¬ng tr×nh NghÞ sù ChÝnh

s²ch ®èi ngo³i Mü, X± héi v¯ Gi² trÞ Mü), cung cÊp c²c th«ng tin ph©n tÝch b×nh luËn v¯ c¬ b°n vÒ c²c lÜnh vùc chñ ®Ò. TÊt c°

c²c b²o n¯y ®Òu ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng Anh Ph²p v¯ tiÕng Bå §¯o Nha nh÷ng sè chän läc cßn ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng

A-rËp Nga v¯ T©y Ban Nha. C²c sè b´ng tiÕng Anh ®­îc xuÊt b°n tõ 3 ®Õn 6 tuÇn mét lÇn. C²c sè dÞch sang tiÕng kh²c th­êng

ra sau tõ 2 ®Õn 4 tuÇn. Thø tù thêi gian xuÊt b°n c²c b²o kh«ng thèng nhÊt, cã b²o xuÊt b°n nhiÒu kú cã b²o xuÊt b°n Ýt kú.

TÊt c° c²c sè ®Òu ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng Anh, tiÕng Ph²p, tiÕng Bå §¯o Nha v¯ tiÕng T©y Ban Nha v¯ nh÷ng sè chän läc

cßn ®­îc xuÊt b°n b´ng tiÕng A-rËp v¯ tiÕng Nga. Nh÷ng sè b´ng tiÕng Anh xuÊt b°n c²ch nhau kho°ng mét th²ng. C²c sè

dÞch sang tiÕng kh²c xuÊt b°n sau sè tiÕng Anh tõ 2 ®Õn 4 tuÇn.

C²c ý kiÕn nªu trªn c²c tê b²o kh«ng nhÊt thiÕt ph°n °nh quan ®iÓm hoÆc chÝnh s²ch cña chÝnh phñ Mü. Bé Ngo³i giao Mü

kh«ng chÞu tr²ch nhiÖm vÒ néi dung v¯ kh° n¨ng truy cËp th­êng xuyªn ®Õn c²c Websites kÕt nèi víi c²c b²o, tr²ch nhiÖm ®ã

ho¯n to¯n thuéc vÒ c²c nh¯ qu°n trÞ c²c Websites n¯y. C²c b¯i b²o cã thÓ ®­îc dÞch v¯ ®¨ng l³i ë n­íc ngo¯i trõ c²c b¯i cã

yªu cÇu xin phÐp b°n quyÒn.

C²c sè b²o hiÖn h¯nh hoÆc sè cò cã thÓ t×m thÊy trªn trang chñ cña Phßng c²c Ch­¬ng tr×nh th«ng tin quèc tÕ trªn m³ng

World Wide Web theo ®Þa chØ: http://usinfo.state.gov/journals.htm. C²c b¯i b²o ®­îc l­u d­íi nhiÒu d³ng kh²c nhau ®Ó tiÖn

xem trùc tuyÕn truyÒn t°i xuèng v¯ in ra. C²c ý kiÕn ®ãng gãp xin göi ®Õn §³i sø qu²n Mü (Phßng Ngo³i giao nh©n d©n) hoÆc

göi ®Õn to¯ so³n ®Þa chØ: Editor, Issues of Democracy, Democracy and Human Rights - IIP/T/DHR, U.S. Department of State, 301 4th

Street, S.W., Washington, D.C. 20547, United States of America.

email: ejdemos@pd.state.gov

35

Gi¸o dôc qu°n lý v¯ ®iÒu h¯nh tßa ¸n ë Mü

Joseph A. Trotter, Jr, gi²o s­ nghiªn cøu kiªm gi²m ®èc c¬ quan Ch­¬ng tr×nh T­ ph²p cña §³i häc Hoa Kú vÒ c²c vÊn

®Ò cã tÝnh chÊt c«ng, xem xÐt tÇm quan träng cña c«ng t²c qu°n lý v¯ ®iÒu h¯nh tßa ²n v¯ th°o luËn vÒ viÖc c°i

c²ch tßa ²n ®± thóc ®Èy sù xuÊt hiÖn tÇng líp c²c nh¯ qu°n lý v¯ ®iÒu h¯nh luËt ph²p nh­ thÕ n¯o.

x

Nguån t¯i liÖu bæ sung

S²ch v¯ c²c b¯i b²o vÒ chñ ®Ò gi²o dôc ph²p luËt

x

C¸c ®Þa chØ Internet

C²c ®Þa chØ Internet tr×nh b¯y vÒ chñ ®Ò gi²o dôc ph²p luËt

T ¹ p c h Ý ® i Ö n t ö c ñ a B é n g o ¹ i g i a o h o a k ú

C ¸ c v Ê n ® Ò d © n c h ñ

G i ¸ o d ô c P h ¸ p l u Ë t ë H o a K ú

T h ¸ n g 8 , 2 0 0 2

PUBLISHER MANAGING EDITOR

CONSULTING EDITOR INTERNET/TEXT EDITOR

Judith Siegel Julianne J. Paunescu Wayne Hall Deborah M.S. Brown

CONTRIBUTING EDITORS

REFERENCE SPECIALISTS ART DIRECTOR

GRAPHICS ASSISTANT

Estelle Baird Mona Esquetini Stuart Gorin Laura Gould Charla Hatton John Jasik David Pitts Anita Green Diane Woolverton Sylvia Scott

EDITORIAL BOARD George Clack Judith Siegel Leonardo Wiliams

6

Gi¸o dôc ph¸p luËt ë Mü:

Nguån gèc v¯ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn

B¯i viÕt cña Robert W. Gordon

Gi²o dôc Ph²p luËt ë Hoa Kú

LÛch sö gi²o dôc ph²p luËt ë Mü ph°n ²nh sù

tiÕn triÓn cða nÒn d©n chð Hoa Kú - tõ nh÷ng

ng¯y ®Çu cða nÒn Céng hÜa khi c²c tiªu chuÈn

chuyªn m«n cÜn rÊt h³n chÕ v¯ luËt ®ang cÜn

l¯ lÙnh vùc ho³t ®éng riªng biÖt cða tÇng líp

®¯n «ng da tr¾ng cß së h÷u t¯i s°n, cho ®Õn

t×nh h×nh hiÖn nay víi sù ph²t triÓn m¯ nh÷ng

luËt gia ë c²c thÛ trÊn nhÝ thêi kú hËu thuéc

®Ûa, nh÷ng ng­êi chØ cß chuyªn m«n th«ng

qua viÖc hàc nghÒ v¯i n¨m ë mét v¨n phÜng

luËt s­, khß cß thÓ nghÙ ®Õn. Nh­ Robert W.

Gordon, gi²o s­ luËt §³i hàc Yale ®± nªu chi

tiÕt trong b¯i viÕt n¯y, gi²o dôc ph²p luËt ®±

ph²t triÓn m³nh mÏ tõ nh÷ng b­íc khëi ®Çu ë

thÕ kû 20. ë c²c tr­êng luËt ng¯y nay, víi

nhiÒu ban ng¯nh h¬n v¯i thËp kû tr­íc ®©y,

c²c khßa hàc trong c²c lÙnh vùc nh­ quyÒn d©n

sù, quyÒn phô n÷, ph©n biÖt ®èi xö nghÒ

nghiÖp v¯ gÇn ®©y nhÊt l¯ nghiªn cøu luËt

ph²p to¯n cÇu ®± ®­îc ®­a v¯o ch­¬ng tr×nh

gi°ng d³y vèn vÉn ®ang cÜn trong giai ®o³n

tiÕn h¯nh söa ®âi.

ë Mî, tç "luÃt s­" mang nhiÉu nghÐa kh¸c nhau.

CÖ nhéng luÃt s­ xuÂt hiÍn Þ tÓa ¸n tr­àc c¸c

quan tÓa vµ hÜi thÀm ®oµn, vµ cäng cÖ nhiÉu

luÃt s­ ch­a bao giÝ xuÂt hiÍn trong phÓng xÇt

xè; c¸c ®Ûi t¸c cãa c¸c c«ng ty luÃt làn Þ thµnh

phÛ tuyÊn dæng tç 500 ®Ìn 1000 luÃt s­ lµm c¸c

c«ng viÍc chuyªn m«n cho c¸c tÃp ®oµn ®a quÛc

gia; c¸c luÃt s­ lµm viÍc Þ ban qu¶n lï c«ng ty;

c¸c luÃt s­ hµnh nghÉ ®Üc lÃp ho¾c Þ c¸c c«ng ty

nhÔ ®Ê giåp gia ®Înh vµ c¸c doanh nghiÍp nhÔ

vÉ c¸c vÂn ®É ph¸p lï nh­ ly h«n, di chåc,

chuyÊn giao tµi s¶n, tranh chÂp hay ph¸ s¶n; c¸c

luÃt s­ ®¹i diÍn cho th©n chã trong c¸c vÂn ®É c¸

nh©n nh­ n¹n nh©n cãa mÜt væ tai n¹n hay

nhéng ng­Ói bÒ tÎnh nghi ph¹m tÜi; luÃt s­ cãa

chÑnh phã, c«ng tÛ viªn vµ quan toµ; c¸c gi¸o s­

luÃt; c¸c luÃt s­ lµm viÍc cho c¸c tÙ chêc giåp ®ß

ng­Ýi nghÄo khÖ vµ c¸c luÃt s­ ®Âu tranh vÎ së

nghiÍp luÃt ph¸p. LuÃt cäng lµ nghÉ ®­ác ­a

chuÜng ®Ê tham gia chÑnh tr­Ýng.

C¸c luÃt s­ Þ Mî dâ cÖ kh¸c biÍt vÉ chuyªn m«n,

danh t¸nh vµ thu nhÃp, kh¸ch hµng vµ hoµn

c¶nh xuÂt th©n nh­ng tÂt c¶ ®Éu lµm mÜt nghÉ

cÖ tÑnh thÛng nhÂt vµ câng cÖ bºng cÂp, h×c vÂn

vµ ®µo t¹o c¬ b¶n chÑnh thêc nh­ nhau. H× ®Éu

7

®­ác nhÃn lµm thµnh viªn cãa "HÜi LuÃt gia" --

tÙ chêc chÑnh thêc cãa nghÉ luÃt -- cãa mÜt hay

trong tÙng sÛ 50 bang theo c¸c quy ®Ònh do c¸c

tÓa ¸n bang cao nhÂt ®­a ra. Vµ h¿u hÌt nhéng

ng­Ýi nµy ®Éu ®· h×c Þ mÜt tr­Ýng luÃt nµo ®Ö.

ViÍc hµnh nghÉ ph¶i chÒu së kiÊm so¸t cãa c¸c

hÜi luÃt gia, tÓa ¸n c¸c bang vµ c¸c tr­Ýng gi¶ng

d¹y m«n luÃt. HiÍn nay, h¿u hÌt c¸c bang ®Ói hÔi

mÜt ng­Ýi muÛn trÞ thµnh luÃt s­ ph¶i hoµn

thµnh 4 n¨m ®¹i h×c, sau ®Ö lµ 3 n¨m Þ mÜt

tr­Ýng luÃt ®­ác HÜi LuÃt gia quÛc gia c«ng

nhÃn (HÜi LuÃt gia Mî ho¾c ABA) vµ cuÛi câng

lµ ®Ú mÜt kì thi vÉ luÃt. CÖ kho¶ng 50-80% thÑ

sinh ®Ú kì thi vÉ luÃt Þ ph¿n làn c¸c bang. Trong

thëc tÌ, hÍ thÛng nµy khiÌn viÍc ®­ác nhÃn vµo

h×c Þ mÜt tr­Ýng luÃt trÞ thµnh b­àc mÂu chÛt

vµ khÖ nhÂt ®Ê ®­ác chÂp nhÃn lµm nghÉ luÃt

s­.

HiÍn nay cÖ 185 tr­Ýng luÃt ®­ác HÜi LuÃt gia

Hoa Kì c«ng nhÃn vài kho¶ng 2000 gi¸o s­

gi¶ng d¹y chÑnh thêc. C¸c tr­Ýng nµy ®­ác hÚ

trá tç tiÉn h×c phÑ cãa sinh viªn, tiÉn t¾ng cãa

c¸c sinh viªn ®· tÛt nghiÍp vµ nÌu ®Ö lµ tr­Ýng

c«ng thÎ h× sÆ nhÃn ®­ác c¸c kho¶ng trá cÂp cãa

c¬ quan lÃp ph¸p bang. C¸c tr­Ýng luÃt Þ Mî

®µo t¹o bÃc sau ®¹i h×c chê kh«ng dµnh cho bÃc

®¹i h×c. ViÍc tuyÊn sinh cÖ tÑnh ch×n l×c cao vµ

®­ác quyÌt ®Ònh bÞi ®iÊm h×c tÃp cao Þ bÃc ®¹i

h×c vµ mÜt kì kiÊm tra ®­ác chuÀn hÖa (kì thi

TuyÊn sinh vµo tr­Ýng luÃt hay g×i t½t lµ LSAT).

VÑ dæ, tr­Ýng luÃt Yale cÖ 5000 thÑ sinh nÜp ®¬n

xin h×c trªn tÙng sÛ 170 xuÂt cãa làp n¨m nhÂt.

Chi phÑ cäng lµ rµo c¶n ®¸ng kÊ. Sinh viªn Þ c¸c

tr­Ýng luÃt t­ ph¶i ®Öng kho¶ng 30.000 ®«-la

mÚi n¨m; ngay c¶ Þ c¸c tr­Ýng luÃt c«ng lÃp sinh

viªn ph¶i ®Öng tç 15.000-20.000 ®«-la mÚi n¨m;

vµ vÎ vÃy nhiÉu sinh viªn tÛt nghiÍp ra tr­Ýng

vài kho¶ng ná 100.000 ®«-la hay cÓn nhiÉu h¬n

thÌ.

C¸c tr­Ýng luÃt kh«ng chÏ gi¸m s¸t nhéng ng­Ýi

theo h×c nghÉ nµy mµ cÓn t¸c ®Üng ®Ìn c¶ c¬ hÜi

cãa h× sau khi tÛt nghiÍp. C¸c sinh viªn tÛt

nghiÍp vài thê h¹ng cao Þ c¸c tr­Ýng danh tiÌng

sÆ ®­ác tuyÊn dæng lµm nhéng c«ng viÍc ®­ác

tr¶ l­¬ng cao nhÂt vµ cÖ nghÉ nghiÍp uy tÑn, vÑ

dæ Þ c¸c h·ng luÃt Þ c¸c thµnh phÛ làn. Trong

khi ®Ö, nhéng sinh viªn tÛt nghiÍp vài thê h¹ng

thÂp cÖ thÊ g¾p khÖ kh¨n khi kiÌm viÍc trong vai

trÓ luÃt s­.

N¨m ®Çu tiªn

Cho dâ c¸c tr­Ýng thëc së chuÀn bÒ cho sinh

viªn tÛt nghiÍp ra tr­Ýng cÖ thÊ lµm viÍc trong

nhiÉu ngµnh nghÉ kh¸c nhau nh­ng ch­¬ng

trÎnh vµ ph­¬ng ph¸p h×c c¬ b¶n rÂt giÛng nhau.

C¸c tr­Ýng nµy ®Éu d¹y c¸c khÖa nh­ nhau

trong n¨m ®¿u tiªn -- khÖa vÉ tµi s¶n, háp ®Øng,

c¸c væ luÃt d©n së (nh­ bÒ chÂn th­¬ng do xe

t«ng hay c¸c m¾t hµng bÒ lÚi), trÎnh të thã tæc vµ

Robert W. Gorden

8

luÃt hÎnh së -- vµ d¹y theo ph­¬ng ph¸p xè lï

tçng tr­Ýng háp cæ thÊ. Tr­àc khi ®Ìn làp, sinh

viªn ®­ác ®×c mÜt vµi "væ kiÍn" -- c¸c quyÌt

®Ònh vµ ï kiÌn cãa c¸c tÓa ¸n bang vµ liªn bang

®­ác tÃp háp trong s¸ch "c¸c væ kiÍn"; sau ®Ö

gi¸o s­ sÆ h­àng dÁn sinh viªn tham gia vµo

cuÜc ®Ûi tho¹i vÉ c¸c væ kiÍn ®Ö. MÜt làp h×c

luÃt n¨m ®¿u tiªn cÖ thÊ b½t ®¿u xem xÇt mÜt

tr­Ýng háp cÖ tÑnh h­ cÂu nh­ sau:

Gi¸o s­ (GS): Anh Fox cÖ thÊ cho t«i biÌt c¸c dé

kiÍn nµo ®­ác ®­a ra trong væ Hawkins kiÍn McGee? Fox: Hawkins bÒ chÂn th­¬ng Þ tay trong mÜt væ

tai n¹n, vÎ vÃy anh ta hÔi ï kiÌn b¸c sÐ McGee.

B¸c sÐ McGee nÖi rºng anh ta cÖ thÊ phÁu thuÃt

"chéa lµnh tay 100%". Nh­ng ca phÀu thuÃt

kh«ng thµnh c«ng vµ tay cãa Hawkins kh«ng

®­ác chéa lµnh. VÎ vÃy Hawkins kiÍn b¸c sÐ vÎ

tÜi ph¸ vß háp ®Øng.

GS: ThÌ B¸c sÐ McGee bµo chéa nh­ thÌ nµo?

Fox: McGee nÖi rºng «ng ta kh«ng ®­a ra lÝi hêa

vµ ngay c¶ khi «ng ta cÖ hêa thÎ b¸c sÐ cäng

kh«ng thÊ chÒu tr¸ch nhiÍm ph¸p lï ®Ûi vài c¸c

tuyªn bÛ h× nÖi vài bÍnh nh©n vÉ kÌt qu¶ cãa

viÍc chéa trÒ.

GS: VÉ m¾t trÎnh të thã tæc, væ kiÍn ®· ®­ác xè

Þ tÓa nh­ thÌ nµo? Vµ væ nµy ®­ác ®­a lªn tÓa

¸n bang tÛi cao nh­ thÌ nµo?

Fox: McGee ®É nghÒ quan tÓa ch¸nh ¸n yªu c¿u

hÜi thÀm ®oµn tuyªn bÛ McGee, phÑa bÒ c¸o,

th½ng kiÍn vài lï do lµ b¸c sÐ kh«ng chÒu tr¸ch

nhiÍm ph¸p lï vÉ c¸c tuyªn bÛ vài bÍnh nh©n.

Quan tÓa ch¸nh ¸n tç chÛi vµ hÜi thÀm ®oµn cho

Hawkins th½ng kiÍn. McGee chÛng ¸n, cho rºng

quan tÓa ch¸nh ¸n ph¶i chÂp nhÃn yªu c¿u cãa

«ng ta. TÓa ¸n tÛi cao phª chuÀn quyÌt ®Ònh cãa

quan tÓa ch¸nh ¸n vÉ yªu c¿u nµy, nh­ng ®Øng

thÝi cho rºng quan tÓa ®· ®­a ra chÏ dÁn sai vÉ

vÂn ®É thiÍt h¹i.

GS: Anh Fox cÖ ®­a sÖt mÜt dé kiÍn quan tr×ng

nµo kh«ng? Hawkins cÖ yªu c¿u bØi th­Ýng gÎ

kh¸c kh«ng? µ, mÝi c« Golberg?

Goldberg: Hawkins cäng kiÍn McGee vÎ kh«ng

thëc hiÍn ®ång chêc n¨ng cãa mÜt b¸c sÐ vµ cho

rºng anh ta kh«ng ®­ác quan t©m ®ång mêc. VÉ

yªu c¿u nµy, quan tÓa ch¸nh ¸n yªu c¿u hÜi

thÀm ®oµn ®êng vÉ phÑa McGee. Quan tÓa nÖi

rºng kh«ng cÖ bºng chêng vÉ viÍc McGee kh«ng

thëc hiÍn ®ång chêc n¨ng cãa mÎnh.

GS: T¹i sao? Hawkins nªn ®­a ra bºng chêng

nµo? Nh©n chêng, hØ s¬ hay bºng chêng kh¸c?

Ai cÖ thÊ trÎnh bµy vÉ vÂn ®É nµy? MÝi anh Lee?

Lee: T«i nghÐ lµ «ng ta nªn c¿n bºng chêng vÉ

viÍc b¸c sÐ ®· m½c sai l¿m vµ nªn nhÝ mÜt b¸c sÐ

kh¸c x¸c nhÃn ®iÉu nµy.

GS: §É nghÒ anh Fox quay l¹i ï kiÌn cãa tÓa ¸n

vÉ viÍc chÛng ¸n. TÓa ¸n cÖ ®­a ra quyÌt ®Ònh

®ång hay kh«ng? NÌu anh biÍn hÜ cho «ng

McGee trong tr­Ýng háp nµy, anh sÆ ®­a ra lÃp

luÃn nµo vÉ viÍc b¸c sÐ kh«ng chÒu tr¸ch nhiÍm

ph¸p lï do ph¸ vß háp ®Øng cho dâ h× hêa sÆ

chéa ®­ác bÍnh vµ lÝi hêa ®Ö ®· kh«ng ®­ác

thëc hiÍn?

9

C¸c yªu cÇu s¬ bé

HÍ thÛng gi¸o dæc ph¸p luÃt vài ch­¬ng trÎnh 3

n¨m sau ®¹i h×c, cÖ ®Üi ngä gi¸o viªn gi¶ng d¹y

chÑnh quy theo ch­¬ng trÎnh g¿n nh­ ®­ác

chuÀn hÖa vµ sè dæng ph­¬ng ph¸p xè lï tçng

tr­Ýng háp cæ thÊ chÏ ®­ác hÎnh thµnh d¿n d¿n

vµ m·i ®Ìn thÌ kí 20 mài xuÂt hiÍn hÍ thÛng

nµy. Trong cuÜc kh¸ng chiÌn chÛng l¹i së thÛng

trÒ cãa Anh, ng­Ýi Mî ®· b¸c bÔ t¿ng làp qåy

tÜc vµ së ®Üc quyÉn. Trong nhéng ngµy ®¿u cãa

nÉn cÜng hoµ, ï thêc ®Ö ph¸t triÊn thµnh së hoµi

nghi cÖ tÑnh d©n chã vÉ c¸c ®¾c quyÉn nghÉ

nghiÍp vµ c¸c tÙ chêc chuyªn m«n. Ph¿n làn c¸c

bang kh«ng ¸p ®¾t c¸c ®Ói hÔi gi¸o dæc chÑnh

quy nµo hay c¸c kì kiÊm tra ®Ûi vài c¸c luÃt s­;

nhiÉu nhÂt h× cäng chÏ yªu c¿u vµi n¨m h×c

nghÉ Þ mÜt v¨n phÓng luÃt s­. Tuy vÃy, mÜt vµi

tr­Ýng luÃt cäng ®­ác thµnh lÃp nh­ tr­Ýng luÃt

Litchfield nÙi tiÌng Þ vâng T©y Connecticut vµ

mÜt vµi tr­Ýng ®¹i h×c luÃt liªn kÌt vài c¸c

tr­Ýng William vµ Mary, Harvard vµ Columbia.

Nhéng tr­Ýng luÃt sàm ra ®Ýi nµy ®· ®µo t¹o

nhiÉu luÃt s­ hµng ®¿u cãa nÉn cÜng hÓa mài.

Nh­ng c¸c tr­Ýng nµy chÏ ®Ói hÔi cÖ bºng trung

h×c vµ chÏ mÜt hay hai n¨m h×c luÃt vµ gi¸o viªn

gi¶ng d¹y th­Ýng lµ nhéng luÃt s­ d¹y b¸n thÝi

gian. Sinh viªn nghe c¸c bµi gi¶ng vµ ®×c c¸c bµi

gi¸o trÎnh tham kh¶o hay c¸c bµi bÎnh luÃn vÉ

c¸c chã ®É luÃt.

ChiÒu h­íng thay ®æi

ChiÉu h­àng thay ®Ùi b½t ®¿u xuÂt hiÍn trong

nhéng n¨m 1870. Së ph¸t triÊn v­át bÃc cãa

khoa h×c të nhiªn, danh tiÌng cãa c¸c tr­Ýng ®¹i

h×c làn Þ Ch©u ¢u (®¾c biÍt lµ §êc), nhu c¿u cÂp

thiÌt vÉ tuyÊn dæng ng­Ýi tµi trong qu¶n lï ho¹t

®Üng c«ng nghiÍp vµ chÑnh phã ®· mang l¹i së

tin t­Þng mài cho c¸c chuyªn gia ®· ®­ác ®µo

t¹o vµ së c¿n thiÌt Ùn ®Ònh nghÉ nghiÍp mÜt c¸ch

cÖ tÙ chêc nhºm hÚ trá cho h×. C¸c luÃt s­ hµng

®¿u ®· thµnh lÃp c¸c HÜi luÃt gia mài, vÑ dæ HÜi

luÃt gia thµnh phÛ New York vµo n¨m 1870 vµ

HÜi luÃt gia Hoa Kì n¨m 1878 vài mæc tiªu ®­a

ra c¸c yªu c¿u mài vÉ gi¸o dæc vµ thi tuyÊn ®Ê

®­ác c«ng nhÃn hµnh nghÉ luÃt vµ x©y dëng mÜt

hÍ thÛng kí luÃt nhºm lo¹i bÔ tÍ tham nhäng

cäng nh­ cho th«i viÍc c¸c luÃt s­ vµ quan tÓa

kh«ng ®ã n¨ng lëc.

MÜt ph¿n ®Üng c¬ cãa c¸c nhµ c¶i c¸ch lµ n©ng

cao tiªu chuÀn gi¸o dæc, n¨ng lëc hµnh nghÉ vµ

®¹o ®êc. Nh­ng ®Øng thÝi h× cäng hy v×ng c¸c

tiªu chuÀn mài sÆ ng¨n bàt lµn sÖng mài cãa c¸c

luÃt s­ nhÃp c­ tç Nam ¢u ®Ìn hµnh nghÉ. Mæc

tiªu cãa h× lµ xÖa bÔ c¸c con ®­Ýng kh¸c cho

phÇp hµnh nghÉ luÃt nh­ h×c viÍc, theo h×c c¸c

làp ban ®ªm vµ c¸c tr­Ýng d¹y b¸n thÝi gian vµ

cäng ®Ê gié chÚ lµm viÍc cho c¸c sinh viªn tÛt

nghiÍp ®¹i h×c, vµo thÝi gian ®Ö chÏ chiÌm 2%

d©n sÛ. (M·i cho ®Ìn thÌ kí 20 h× mài ®¹t ®­ác

mæc ®Ñch cuÛi nµy vÎ vµo thÝi gian ®Ö trªn 25%

d©n sÛ ®· cÖ bºng ®¹i h×c).

M« h×nh Harvard

Tr­Ýng luÃt Harvard lµ tr­Ýng ®i tiªn phong. Tç

1870-1900, HiÍu tr­Þng §¹i h×c Harvard C.C.

Langdell vµ c¸c ®Øng nghiÍp ®· x©y dëng mÜt

m« hÎnh mài vÉ gi¸o dæc ph¸p luÃt. M« hÎnh

Harvard ®Ói hÔi sinh viªn ®· ®­ác ®µo t¹o Þ bÃc

®¹i h×c vµ ®­ác cÂp bºng. Tr­Ýng x©y dëng

ch­¬ng trÎnh ba n¨m gØm c¸c khÖa h×c tiÌp nÛi

nhau vài c¸c kì thi th­Ýng kì cho mÚi kho¸; vµ

cho th«i h×c nhéng h×c sinh nµo kh«ng ®Ú c¸c

10

kì thi. §Ê d¹y m«n luÃt nh­ lµ mÜt ngµnh khoa

h×c, tr­Ýng ®· giài h¹n ch­¬ng trÎnh h×c trong

c¸c m«n luÃt t­ ph¸p, ®©y lµ hÍ thÛng c¸c m«n

h×c trong ch­¬ng trÎnh n¨m ®¿u mµ ph¿n làn

c¸c tr­Ýng luÃt ngµy nay ¸p dæng: luÃt d©n së,

háp ®Øng, tµi s¶n vµ thã tæc d©n së. Tr­Ýng thuª

c¸c gi¸o viªn luÃt tham gia d¹y chÑnh thêc vµ lÃp

thµnh khoa. C¸c gi¸o viªn cãa tr­Ýng xuÂt b¶n

s¸ch vÉ c¸c væ viÍc vµ d¹y cho sinh viªn theo

ph­¬ng ph¸p xè lï tçng tr­Ýng háp mÜt, giåp

cho h× lµm quen vài c¸c tµi liÍu c¬ b¶n vÉ c¸c væ

viÍc, h×c mÜt c¸ch chã ®Üng vµ phÛi háp vài

nhau th«ng qua c¸c cuÜc trao ®Ùi vài gi¸o viªn

thay vÎ chÏ thæ ®Üng l½ng nghe bµi gi¶ng. C¸c

sinh viªn giÔi nhÂt cãa mÚi làp sÆ ®­ác ch×n

biªn tÃp tÃp san LuÃt cãa §¹i h×c Harvard, ®©y

lµ tÃp san xuÂt b¶n c¸c c«ng trÎnh nghiªn cêu cãa

c¸c gi¸o s­ luÃt cäng nh­ c¸c ghi chÇp vµ nhÃn

xÇt cãa sinh viªn luÃt vÉ c¸c væ kiÍn vµ së ph¸t

triÊn luÃt ph¸p. ViÍc tham gia Ban biªn tÃp LuÃt

san trÞ thµnh yÌu tÛ x¸c nhÃn kh¶ n¨ng thÑch

háp c¸c c«ng viÍc nh­ th­ kï cho c¸c quan toµ,

gi¸o viªn luÃt hay lµm viÍc trong c¸c h·ng luÃt Þ

c¸c thµnh phÛ làn.

M« hÎnh cãa ®¹i h×c Harvard vÉ gi¸o dæc ph¸p

luÃt ®· l¿n l­át mÞ rÜng ®Ìn c¸c tr­Ýng kh¸c vµ

cuÛi câng tÂt c¶ c¸c tr­Ýng ®Éu ¸p dæng m« hÎnh

nµy. Tuy nhiªn, c¸c nhµ phª bÎnh cho rºng m«

hÎnh nµy d¹y qu¸ Ñt vÉ c¸c vÂn ®É liªn quan ®Ìn

viÍc hµnh nghÉ luÃt nh­ kh«ng cÖ kî n¨ng xÇt

xè hay tÃp c¸ch dë th¶o tµi liÍu, kh«ng nghiªn

cêu trëc tiÌp c¸c quy chÌ (lÃp ph¸p) vµ quy ®Ònh

cãa c¸c c¬ quan hµnh chÑnh vÛn ®ang ngµy cµng

thay thÌ c¸c væ viÍc dëa trªn ph¸n quyÌt cãa

quan tÓa (hay lµ luÃt tÃp tæc) trong vai trÓ lµ m«

hÎnh c¨n b¶n ®Ê x©y dëng luÃt. Ch­¬ng trÎnh h×c

cäng kh«ng cÖ kiÌn thêc vÉ luÃt c«ng ty hay luÃt

do c¸c c¬ quan cÖ thÀm quyÉn ®­a ra. Nhéng

ng­Ýi ãng hÜ m« hÎnh Harvard thça nhÃn

nhéng phª bÎnh ®Ö lµ ®ång, tuy nhiªn h× cho

rºng m« hÎnh nµy d¹y c¸c kî n¨ng tÙng qu¸t ®Ê

cÖ "t­ duy nh­ mÜt luÃt s­", giåp nhéng sinh

viªn tÛt nghiÍp cÖ thÊ ¸p dæng mÜt c¸ch linh

ho¹t trong bÂt cê bÛi c¶nh c«ng viÍc nµo. Nhéng

ch­¬ng trÎnh luÃt kh¸c nh­ "tÓa ¸n gi¶" trong ®Ö

c¸c sinh viªn tranh c·i c¸c væ viÍc cÖ tÑnh h­ cÂu

tr­àc mÜt hÜi ®Øng c¸c quan tÓa ®· gÖp ph¿n bÙ

sung cho m« hÎnh trªn.

Nh÷ng ng­êi theo tr­êng ph¸i luËt hiÖn thùc

Sau n¨m 1920, mÜt nhÖm c¸c nhµ phª bÎnh g×i lµ

"nhéng ng­Ýi theo tr­Ýng ph¸i luÃt hiÍn thëc"

®· c«ng kÑch m« hÎnh Harvard vÎ m« hÎnh nµy

chÏ gi¶ng d¹y c¸c quy t½c vµ nguyªn t½c chÑnh

cãa luÃt, c¸c lï thuyÌt cÖ tÑnh gi¸o ®iÉu hay c¸c

h×c thuyÌt vÉ luÃt. H× cho rºng c¸c lï do mµ

quan tÓa ®­a ra ®Ê ph¸n quyÌt c¸c væ kiÍn hiÌm

khi lµ c¸c yÌu tÛ thëc ®ºng sau c¸c quyÌt ®Ònh

nµy. H× lÃp luÃn rºng luÃt c¿n ®­ác nghiªn cêu

vµ gi¶ng d¹y nh­ lµ mÜt s¶n phÀm cãa x· hÜi,

ph¸t sinh trong c¸c xung ®Üt x· hÜi, phæc væ lái

Ñch vµ chÑnh s¸ch x· hÜi. Nhéng ng­Ýi nµy ®·

thåc giæc c¸c h×c gi¶ kÌt háp luÃt vài c¸c m«n

khoa h×c x· hÜi kh¸c, tiÌn hµnh c¸c nghiªn cêu

thëc nghiÍm vÉ tÓa ¸n, c¸c c¬ quan vµ quy trÎnh

x©y dëng luÃt ph¸p vµ d¹y cho sinh viªn c¸ch

lÃp luÃn cÖ kÌt qu¶ trªn c¬ sÞ chÑnh s¸ch x· hÜi.

Ch­¬ng trÎnh cãa nhéng ng­Ýi theo tr­Ýng ph¸i

luÃt hiÍn thëc ®· nhÃn ®­ác së hÚ trá m¹nh mÆ

cãa TÙng thÛng Franklin D. Rooselvelt (1932-

1940) qua ch­¬ng trÎnh ChÑnh s¸ch mài. ChÑnh

s¸ch mài t¹o c¬ hÜi cho nhiÉu gi¸o s­ luÃt tham

gia vµo c¸c ho¹t ®Üng cãa chÑnh phã trong vai

11

trÓ dë th¶o luÃt ph¸p vµ luÃt s­ cho c¸c c¬ quan

cãa chÑnh quyÉn mài. C¸c quy ®Ònh mài cãa liªn

bang ®· ®­a hµng ngµn sinh viªn luÃt mài tÛt

nghiÍp vµo lµm viÍc Þ c¸c c«ng ty luÃt t­ nh©n

vµ chÑnh phã. Sau chiÌn tranh thÌ giài thê II, c¸c

luÃt s­ ®· tçng lµm viÍc trong giai ®o¹n ChÑnh

s¸ch mài tham gia gi¶ng d¹y cho c¸c tr­Ýng luÃt

vµ giài thiÍu c¸c khÖa h×c mài trong lÐnh vëc lÃp

ph¸p -- thuÌ, lao ®Üng, chêng kho¸n, chÛng ®Üc

quyÉn vµ luÃt c«ng nghiÍp. S¸ch vÉ c¸c væ kiÍn

nay cÓn ®­ác bÙ sung thªm c¸c tµi liÍu nh­ c¸c

quy chÌ, quy ®Ònh cãa c¸c c¬ quan hµnh chÑnh,

b¸o c¸o cãa chÑnh phã vµ c¸c nghiªn cêu khoa

h×c x· hÜi.

L¯n sãng thay ®æi míi

C¸c cao trµo x· hÜi trong nhéng thÃp niªn 60 vµ

70 ®· mang l¹i nhiÉu lµn sÖng thay ®Ùi mài

trong gi¸o dæc ph¸p luÃt. Phong trµo x· hÜi vÎ

quyÉn cãa nhéng ng­Ýi Mî gÛc Phi vµ phæ né

®· lµm ph¸t sinh c¸c khÖa h×c mài trong ch­¬ng

trÎnh h×c vÉ luÃt d©n së -- l¿n ®¿u tiªn trÞ thµnh

mÜt chã ®É trung t©m cãa ngµnh luÃt hiÌn ph¸p

-- vµ khÖa h×c vÉ ph©n biÍt ®Ûi xè nghÉ nghiÍp.

MÜt bÜ phÃn c¸c quy ®Ònh x· hÜi mài, ®¾c biÍt vÉ

m«i tr­Ýng, dÁn ®Ìn nhu c¿u thµnh lÃp mÜt lÐnh

vëc mài lµ luÃt m«i tr­Ýng.

Vµo n¨m 1965, TÙng thÛng Lyndon Johnson x©y

dëng ch­¬ng trÎnh c¸c dÒch væ vÉ luÃt do chÑnh

phã liªn bang tµi trá nhºm phæc væ c¸c kh¸ch

hµng cÖ hoµn c¶nh khÖ kh¨n vµ thay m¾t c¸c

nhÖm kh¸ch hµng nghÄo tång ®Í ®¬n kiÍn.

Th«ng qua ch­¬ng trÎnh nµy vµ c¸c ch­¬ng trÎnh

tµi trá thµnh lÃp c¸c dÒch væ luÃt giåp ng­Ýi

nghÄo, c¸c tr­Ýng luÃt n¶y sinh ï t­Þng x©y

dëng c¸c v¨n phÓng luÃt Þ ngay trong tr­Ýng

h×c vài ®Üi ngä c¸n bÜ mài lµ c¸c gi¸o viªn d¹y

luÃt th«ng qua xè lï c¸c væ viÍc thëc tÌ vài së

chêng kiÌn cãa sinh viªn. ë ®©y c¸c h×c sinh

kh«ng chÏ h×c c¸ch t­ duy nh­ mÜt luÃt s­ mµ

cÓn cÖ c¬ hÜi ®¹i diÍn cho c¸c th©n chã khi vÁn

cÓn ®ang h×c Þ tr­Ýng d­ài së gi¸m s¸t cãa c¸c

luÃt s­ ®ang hµnh nghÉ vµ c¸c gi¸o viªn luÃt.

Ngµy nay, Þ nhiÉu tr­Ýng luÃt, ph¿n làn c¸c h×c

sinh ®· cÖ kinh nghiÍm trong viÍc ®¹i diÍn cho

chã ®Ât trong vÂn ®É cho thuª nhµ, tâ nh©n, tÜi

ph¹m bÒ tÎnh nghi, nhéng ng­Ýi ®­ác nhÃn phåc

lái x· hÜi, d©n nhÃp c­ tÎm c¸ch vµo Mî hay Þ l¹i

Mî, c¸c con ná nghÄo khÖ trong c¸c væ tranh

chÂp vÉ tiªu dâng hay c¸c væ kiÍn vÉ m«i

tr­Ýng.

C¸c phong trµo x· hÜi mài cäng lµm thay ®Ùi

thµnh ph¿n d©n c­ theo h×c Þ c¸c tr­Ýng luÃt.

C¸c tr­Ýng luÃt Þ miÉn Nam kh«ng nhÃn h×c

sinh da ®en cÓn c¸c tr­Ýng Þ miÉn B½c thÎ nhÃn

rÂt Ñt. KÊ tç thÃp kí 70 tÎnh hÎnh mài thay ®Ùi vµ

h×c sinh da ®en vµ h×c sinh nÖi tiÌng T©y Ban

Nha chiÌm kho¶ng 10% trong mÚi làp. Tr­àc

n¨m 1970, c¸c tr­Ýng luÃt ®­a ra chÏ tiªu tuyÊn

sinh h¹n chÌ ®Ûi vài né giài; tç n¨m 1970-1990,

sÛ h×c sinh né ®¨ng kï h×c Þ c¸c tr­Ýng luÃt ®·

t¨ng tç 4-50%. Trong nhéng n¨m 70 vµ 80, c¸c

tr­Ýng luÃt ph¶i t¨ng quy m« gÂp ®«i ®Ê cÖ chÚ

cho nhéng h×c sinh mài nµy.

LuÃt hµnh chÑnh vµ luÃt ®iÉu lÍ, c¸c nguyªn t½c

vÉ xè lï væ viÍc cÖ sinh viªn tham gia chêng

kiÌn, luÃt ng­Ýi nghÄo, luÃt m«i tr­Ýng vµ luÃt

d©n së lµ nhéng ®iÉu chÏnh ®Ê thÑch êng vài c¸c

thay ®Ùi vµ th¸ch thêc bªn ngoµi. C¸c tr­Ýng

luÃt cäng b½t ®¿u gi¶i quyÌt c¸c th¸ch thêc n¶y

sinh tç bªn trong giài h×c thuÃt. Vµo nhéng n¨m

1930, c¸c tr­Ýng luÃt ®· tiÌp xåc vài c¸c ngµnh

12

khoa h×c x· hÜi kh¸c -- ®¾c biÍt lµ kinh tÌ h×c,

lÒch sè, t©m lï h×c, x· hÜi h×c vµ nh©n chãng h×c

-- nh­ng nhéng ngµnh nµy ®Éu nºm ngoµi lÉ

nghiªn cêu cãa luÃt. Vµo nhéng n¨m 70, gi¶ng

viªn luÃt mài b½t ®¿u kÌt háp c¸c ngµnh kh¸c

trong nghiªn cêu vµ gi¶ng d¹y mÜt c¸ch m¹nh

mÆ h¬n bao gØm triÌt h×c vÉ ®¹o ®êc vµ ph©n

tÑch, lÒch sè x· hÜi, nghiªn cêu phæ né, khoa h×c

chÑnh trÒ vµ tÜi ph¹m h×c. Së kÌt háp m¹nh mÆ

vµ cÖ ¶nh h­Þng s©u rÜng nhÂt lµ giéa luÃt vµ

kinh tÌ h×c. HÌt lÐnh vëc nµy ®Ìn lÐnh vëc kh¸c

cãa luÃt -- tç chÛng ®Üc quyÉn vµ c¸c ngµnh

c«ng nghiÍp cÖ së ®iÉu tiÌt cho ®Ìn luÃt c«ng ty,

háp ®Øng, luÃt d©n së, tµi s¶n vµ nhiÉu m«n

kh¸c -- ®Éu ®­ác vay m­án tç kinh tÌ h×c ®Ê gi¶i

thÑch c¸c quy ®Ònh ph¸p luÃt vµ c¸c thÊ chÌ nµo

lµ cÖ hiÍu qu¶ ho¾c c¸ch thêc ®Ê ®¹t ®­ác ®iÉu

®Ö. Ngµy nay, c¸c h×c thuyÌt kinh tÌ vµ lï luÃn

kinh tÌ h×c ®­ác tÎm thÂy rÂt nhiÉu trong ng«n

ngé ph¸p luÃt -- vµ cäng th­Ýng xuÂt hiÍn trong

c¸c ph¸n quyÌt do tÓa ¸n ®­a ra kÊ tç khi nhiÉu

gi¸o s­ luÃt-kinh tÌ nÙi tiÌng trÞ thµnh quan tÓa

cãa liªn bang. Ngµy nay, ®Üi ngä gi¸o viªn d¹y

luÃt mài, ®¾c biÍt trong c¸c tr­Ýng danh tiÌng,

ngoµi v¨n bºng tiÌn sÐ vÉ luÃt, th­Ýng cÖ thªm

bºng tiÌn sÐ Þ c¸c m«n kinh tÌ h×c, lÒch sè, khoa

h×c chÑnh trrÒ, triÌt h×c hay x· hÜi h×c.

LuËt to¯n cÇu

Së thay ®Ùi làn tiÌp theo trong gi¸o dæc ph¸p

luÃt vÛn ®· b½t ®¿u diËn ra lµ h­àng ph¸t triÊn

nghiªn cêu luÃt toµn c¿u. C¸c tr­Ýng luÃt Þ Mî

®· mÞ rÜng ch­¬ng trÎnh h×c dµnh cho c¸c sinh

viªn luÃt n­àc ngoµi, d¿n d¿n chÂp nhÃn cho

nhiÉu sinh viªn kh«ng ph¶i ng­Ýi Mî theo h×c

c¸c ch­¬ng trÎnh luÃt chÑnh quy vµ ®Øng thÝi

gèi c¸c sinh viªn Mî ra n­àc ngoµi theo h×c mÜt

n¨m Þ c¸c quÛc gia kh¸c. C¸c khÖa h×c vÉ c¸c

lÐnh vëc luÃt xuyªn quÛc gia b½t ®¿u ph¸t triÊn

m¹nh mÆ, ®¾c biÍt lµ luÃt th­¬ng m¹i xuyªn

quÛc gia vµ luÃt nh©n quyÉn quÛc tÌ cäng nh­

c¸c lÐnh vëc luÃt chuyªn biÍt cãa tçng vâng nh­

LuÃt Trung QuÛc, LuÃt NhÃt B¶n vµ LuÃt HØi

gi¸o.

C¸c tr­Ýng luÃt Þ Mî cÖ lÒch sè ph¸t triÊn tç tç,

h¬i chÃm, vµ ®«i låc khiªn c­ßng nh­ng ®· cho

thÂy mÜt së mÞ rÜng t¿m nhÎn thëc së. Theo m«

hÎnh cãa §¹i h×c Harvard, c¸c tr­Ýng luÃt hiÍn

®¹i cãa Mî ®· b½t ®¿u bºng c¸ch chuyªn gi¶ng

d¹y m«n t­ ph¸p ®Ê chuÀn bÒ cho sinh viªn

hµnh nghÉ trong lÐnh vëc t­, nh­ng sau ®Ö ®·

d¿n d¿n mÞ rÜng ®­a thªm m«n c«ng ph¸p ®Ê

chuÀn bÒ cho h× trong c¸c lÐnh vëc cÖ tÑnh chÂt

c«ng vµ ho¹t ®Üng thay m¾t cho ng­Ýi nghÄo vµ

c¸c phong trµo x· hÜi. C¸c tr­Ýng b½t ®¿u gi¶ng

d¹y luÃt nh­ mÜt lÐnh vëc riªng biÍt nh­ng tç

®Ö ®· mÞ rÜng vµ kÌt háp vài c¸c chuyªn ngµnh

kh¸c. H× cäng ®· biÌt c¸ch bÙ sung ph­¬ng

ph¸p ph©n tÑch tçng tr­Ýng háp vài ph­¬ng

ph¸p xè lï væ viÍc cæ thÊ trong thëc tÌ vài së

chêng kiÌn cãa sinh viªn. Vµ sau hai thÌ kí ph¸t

triÊn c« lÃp, h× ®· b½t ®¿u mÞ cèa vµ h×c hÔi tç

c¸c sinh viªn, c¸c truyÉn thÛng vµ thëc nghiÍm

vÉ luÃt tç c¸c quÛc gia kh¸c trªn thÌ giài.

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/gordon.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_1.html (tiÕng ViÖt)

13

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/gordonsdb.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_1a.html (tiÕng ViÖt)

C¸c tÓa ¸n Þ Mî ®­ác thëc thi mÜt quyÉn ®Üc ®¸o

g×i lµ "xÇt l¹i luÃt", nghÐa lµ c¸c quan tÓa cÖ thÊ

tuyªn bÛ v« hiÍu lëc vµ b¸c bÔ c¸c luÃt ®· ®­ác c¬

quan lÃp ph¸p th«ng qua hay c¸c ®¹o luÃt cãa c¬

quan hµnh ph¸p mµ h× cho lµ vi ph¹m hiÌn ph¸p.

QuyÉn nµy kh«ng ®­ác ®É cÃp trong HiÌn ph¸p

Hoa Kì hay hiÌn ph¸p cãa c¸c bang. Nh­ng d¿n

d¿n nÖ ®· ®­ác chÂp nhÃn nh­ lµ mÜt quyÉn háp

ph¸p vµ ®­ác c¸c quan tÓa liªn bang vµ bang th­

Ýng xuyªn sè dæng.

Quan niÍm xÇt l¹i luÃt ®­ác gi¶i thÑch trong væ

Marbury kiÍn Madison (1803), mÜt trong nhéng

væ xÇt xè sàm nhÂt vµ nÙi tiÌng nhÂt cãa TÓa ¸n

TÛi cao. TÙng thÛng s½p m·n nhiÍm, John Adams

®· bÙ nhiÍm William Marbury lµm thÀm ph¸n hÓa

gi¶i. TÙng thÛng s½p nhÃm chêc Thomas Jefferson,

ng­Ýi thâ ®Òch vài phe ph¸i Adams vµ c¸c quan

tÓa cãa h×, kh«ng cho phÇp Marbury nhÃn nhiÍm

væ ®Ö. Marbury dëa trªn mÜt ®¹o luÃt cãa QuÛc

hÜi ®Ê gèi ®¬n lªn TÓa ¸n TÛi cao yªu c¿u h× ra chÏ

thÒ yªu c¿u chÑnh quyÉn cho phÇp «ng nhÃn nhiÍm

væ quan tÓa cãa mÎnh.

Trong ph¸n quyÌt do TÓa ¸n TÛi cao nhÂt trÑ ®­a

ra, Ch¸nh ¸n John Marshall ®· ®¾t nÉn mÖng cho

quyÉn hµnh t­¬ng lai cãa TÓa ¸n TÛi cao th«ng

qua viÍc tuyªn bÛ rºng HiÌn ph¸p kh«ng cho phÇp

QuÛc hÜi ban cho TÓa ¸n TÛi cao ra chÏ thÒ cho tÓa

¸n cÂp d­ài hay c¸c c¬ quan cãa chÑnh phã vµ vÎ

vÃy ®¹o luÃt cãa QuÛc hÜi kh«ng cÖ hiÍu lëc. Mar-

shall tuyªn bÛ HiÌn ph¸p kh«ng chÏ ®¬n gi¶n lµ

mÜt kÌ ho¹ch cãa chÑnh phã mµ cÓn lµ luÃt tÛi cao

vµ cÖ hiÍu lëc cao h¬n c¶ c¸c ®¹o luÃt do c¬ quan

lÃp ph¸p th«ng qua. VÎ "c¸c c¬ quan xÇt xè cÖ

quyÉn vµ nghÐa væ gi¶i thÑch luÃt" cho nªn tÓa ¸n

ph¶i cÖ quyÉn b¸c bÔ vµ tç chÛi thëc hiÍn c¸c luÃt

kh«ng theo ®ång HiÌn ph¸p.

Vµo nhéng thÃp kí sau væ Marbury, nhiÉu tÓa ¸n

bang ®· sè dæng quyÉn xÇt l¹i luÃt ®Ê lµm v« hiÍu

c¸c quy chÌ mµ h× cho lµ tr¸i vài luÃt hiÌn ph¸p.

Trong thÝi gian tç 1880 ®Ìn 1937, TÓa ¸n tÛi cao

Mî th­Ýng xuyªn b¸c bÔ c¸c ®¹o luÃt cãa QuÛc

hÜi vµ cãa c¸c bang mµ h× cho lµ v­át qu¸ giài

h¹n do hiÌn ph¸p quy ®Ònh liªn quan ®Ìn quyÉn

cãa chÑnh phã trong viÍc ®iÉu tiÌt ho¹t ®Üng kinh

doanh. Sau n¨m 1950, c¸c tÓa ¸n hay sè dæng

quyÉn nµy ®Ê b¶o vÍ c¸c quyÉn d©n së vµ quyÉn të

do d©n së cãa c¸ nh©n chÛng l¹i c¸c hµnh ®Üng

®µn ¸p cãa bang nh­ truy tÛ hÎnh së nhéng ng­Ýi

bÂt ®Øng chÑnh kiÌn vµ c¸c nhÖm t«n gi¸o kh«ng

®­ác ­a chuÜng. Trong væ kiÍn nÙi tiÌng Brown kiÍn HÜi ®Øng Gi¸o dæc (1954), TÓa ¸n tÛi cao ®·

lµm mÂt hiÍu lëc m×i luÃt lÍ cÖ tÑnh ph©n biÍt liªn

quan ®Ìn gi¸o dæc c«ng lÃp vài lÃp luÃn cho rºng

c¸c luÃt lÍ ®Ö ®· vi ph¹m quy ®Ònh trong HiÌn

ph¸p lµ m×i ng­Ýi ®Éu cÖ "quyÉn ®­ác luÃt ph¸p

b¶o vÍ nh­ nhau".

ViÍc c¸c tÓa ¸n cÖ quyÌt ®Ònh cuÛi câng vÉ tÑnh

háp hiÌn cãa luÃt cÖ nghÐa rºng Þ Mî, nhéng vÂn

®É chÑnh trÒ làn nh­ së ph©n biÍt chãng tÜc th­Ýng

®­ác ®­a ra tranh luÃn vµ quyÌt ®Ònh nh­ nhéng

vÂn ®É luÃt ph¸p trong tÓa ¸n. KÌt qu¶ lµ c«ng viÍc

cãa c¸c luÃt s­ bÎnh th­Ýng ®­ác g½n vài nhéng

vÂn ®É c¬ b¶n vÉ qu¶n lï nhµ n­àc vµ chÑnh s¸ch.

Do ®Ö tç nhéng n¨m ®¿u tiªn cãa chÌ ®Ü CÜng

hÓa Mî, gi¸o dæc ph¸p luÃt ®· g½n vài c¸c luÃt s­

gi¶ng d¹y vÉ cÂu tråc c¬ b¶n vµ mæc ®Ñch cãa bÜ

m¸y vµ hµnh ®Üng cãa chÑnh phã.

Gi²o dôc ph²p luËt v¯ quan niÖm xÐt l³i luËt

14

KÓ tõ khi míi th¯nh lËp n¨m 1878, Héi luËt

gia Hoa Kú (ABA) ®± chó tràng n©ng cao chÊt

l­îng gi²o dôc ph²p luËt ë Mü. Sau khi nghiªn

cøu kü vÒ c²c ch­¬ng tr×nh d³y luËt cuèi thÕ kû

19, Héi x²c ®Ûnh r´ng cÇn ph°i x©y dùng mét

quy tr×nh quèc gia ®Ó ®°m b°o chÊt l­îng gi²o

dôc cða mét luËt s­ t­¬ng lai. N¨m 1921,

ABA ®± ®­a ra b°n quy ®Ûnh vÒ tiªu chuÈn tèi

thiÓu cða gi²o dôc ph²p luËt v¯ xuÊt b°n mét

danh s²ch c²c tr­êng luËt tu©n theo nh÷ng

tiªu chuÈn n¯y. John A.Sebert l¯ t­ vÊn vÒ

Gi²o dôc ph²p luËt cho Héi LuËt gia Hoa Kú

®ang qu°n lý quy tr×nh chøng nhËn cða ABA

v¯ phô tr²ch 13 nh©n viªn l¯m viÖc chÚnh thøc.

Trong b¯i viÕt n¯y, Sebert ph©n tÚch qu² tr×nh

ABA x©y dùng gi²o dôc ph²p luËt ë Mü trong

thêi gian qua v¯ c²c tr­êng luËt ®­îc chøng

nhËn bëi Héi ®áng Bé phËn gi²o dôc ph²p luËt

v¯ c«ng nhËn l¯ th¯nh viªn cða Héi LuËt gia

Hoa Kú.

Héi luËt gia Hoa Kú v¯

viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt ë Mü

B¯i viÕt cña John A.Sebert

Gi²o dôc Ph²p luËt ë Hoa Kú

HÜi LuÃt gia Hoa Kì lµ tÙ chêc quÛc gia vÉ

ngµnh luÃt Þ Mî. C¸c thµnh viªn chã yÌu lµ c¸c

luÃt s­, thÀm ph¸n, quan chêc tÓa ¸n, gi¸o viªn

luÃt, luÃt s­ c«ng, luÃt s­ cÖ c«ng viÍc kh«ng

liªn quan trëc tiÌp ®Ìn ngµnh luÃt (vÑ dæ nh­

®iÉu hµnh kinh doanh vµ quan chêc chÑnh phã)

vµ sinh viªn ngµnh luÃt. N¨m 2002 vài h¬n

400.000 thµnh viªn trong ®Ö cÖ h¬n 350.000 luÃt

s­, ABA lµ hiÍp hÜi nghÉ nghiÍp të nguyÍn làn

nhÂt thÌ giài. HiÍp hÜi nµy ®· ®Öng hai vai trÓ

vça phæc væ cho nghÉ luÃt vça cho c«ng chång,

vµ sÛ l­áng thµnh viªn chiÌm kho¶ng mÜt nèa

tÙng sÛ luÃt s­ ®ang lµm viÍc Þ Mî.

Dâ quyÉn lëc thëc së trong viÍc c«ng nhÃn vµ

qu¶n lï luÃt s­ lµ cãa c¸c bang vµ c¸c c¬ quan

t­ ph¸p kh¸c Þ Mî nh­ng ABA lµ nh©n tÛ

chÑnh trong viÍc hÎnh thµnh nªn nhéng kim chÏ

nam vÉ ®¹o ®êc cho nghÉ luÃt th«ng qua viÍc

ban hµnh Nhéng quy ®Ònh HÎnh mÁu cãa ABA

vÉ Hµnh vi NghÉ nghiÍp. ABA cäng cÖ tiÌng

nÖi rÂt quan tr×ng trong nhéng vÂn ®É liªn

quan ®Ìn luÃt vµ nghÉ luÃt tr­àc QuÛc hÜi vµ c¬

quan hµnh ph¸p Þ Washington D.C. VÑ dæ nh­

trong 25 n¨m qua ABA ®· ®Öng vai trÓ quan

tr×ng trong phong trµo ph¸p quyÉn quÛc tÌ.

15

Gi¸o dôc ph¸p luËt ë Mü

Kh«ng giÛng nh­ c¸c n­àc kh¸c, gi¸o dæc ph¸p

luÃt Þ Mî ®­ác thëc hiÍn Þ cÂp sau ®¹i h×c. Do

®Ö, sinh viªn h×c ngµnh luÃt sau khi tÛt nghiÍp

mÜt tr­Ýng ®¹i h×c. NhiÉu sinh viªn ngµnh luÃt

cãa Mî cäng vµo h×c tr­Ýng luÃt khi ®· giµ låc

cÖ kinh ®ã kinh nghiÍm lµm viÍc hay cÖ bºng

®¹i h×c cãa c¸c nghÉ kh¸c.

Së thay ®Ùi thëc chÂt cÖ ï nghÐa nhÂt trong gi¸o

dæc ph¸p luÃt Þ Mî 30 n¨m qua lµ viÍc ®­a ®µo

t¹o kî n¨ng n©ng cao vµo c¸c ch­¬ng trÎnh h×c

cãa h¿u hÌt c¸c tr­Ýng luÃt Þ Mî, tr­àc hÌt

th«ng qua c¸c khÖa gi¸o dæc thëc tÌ vµ gi¶i

quyÌt tÎnh huÛng phêc t¹p. Gi¸o dæc ph¸p luÃt

Þ Mî cÖ truyÉn thÛng ®µo t¹o sinh viªn luÃt

"suy nghÐ" nh­ nhéng luÃt s­ vµ d¹y luÃt vÉ

quyÉn h¹n vµ nghÐa væ cäng nh­ luÃt tÛ tæng.

Gi¸o dæc ph¸p luÃt Þ Mî hiÍn nay cäng thëc

hiÍn tÛt viÍc ®µo t¹o c¸c sinh viªn tÛt nghiÍp

"hµnh ®Üng" nh­ nhéng luÃt s­. H¿u hÌt c¸c

tr­Ýng luÃt Þ Mî ®Éu kÌt luÃn rºng viÍc kÌt háp

c¸c gi¶ng viªn chÑnh thêc (®a sÛ ®Éu cÖ nhiÉu

kinh nghiÍm trong nghÉ luÃt tr­àc khi tham gia

gi¶ng d¹y luÃt) vµ nhéng thÀm ph¸n cäng nh­

nhéng ng­Ýi lµm trong ngµnh t­ ph¸p cÖ kinh

nghiÍm tham gia gi¶ng d¹y lµ phâ háp nhÂt ®Ê

®µo t¹o tay nghÉ c¶ vÉ chiÉu rÜng vµ chiÉu s©u

cho mÜt luÃt s­ mài ®­ác c«ng nhÃn.

Trong nhéng n¨m g¿n ®©y, ®µo t¹o kî n¨ng t¹i

c¸c tr­Ýng luÃt ®­ác ABA c«ng nhÃn chÒu ¶nh

h­Þng làn cãa b¶n b¸o c¸o n¨m 1992 cãa c¬

quan Gi¸o dæc Ph¸p luÃt vµ TiÌp nhÃn c¸c

thµnh viªn cãa ABA cÖ tªn g×i lµ Gi¸o dæc Ph¸p

luÃt vµ Ph¸t triÊn NghÉ nghiÍp - Gi¸o dæc

th­Ýng xuyªn, th­Ýng ®­ác biÌt ®Ìn vài tªn g×i

B¶n b¸o c¸o Mac Crate. §©y lµ b¸o c¸o m« t¶

thuyÌt phæc vÉ nhéng kî n¨ng vµ gi¸ trÒ c¬ b¶n

c¿n thiÌt ®Ê cÖ thÊ b¶o vÍ tÛt quyÉn lái cãa

kh¸ch hµng.

Nh÷ng c¬ së do ABA c«ng nhËn

Gi¸o dæc ph¸p luÃt Þ Mî ®­ác thëc hiÍn th«ng

qua mÜt lo¹t c¸c c¬ sÞ vµ d­ài nhiÉu hÎnh thêc

kh¸c nhau. HiÍn nay cÖ tÙng cÜng 185 c¬ sÞ

®­ác c«ng nhÃn bÞi HÜi LuÃt gia Hoa Kì ®Ê

cÂp bºng thê nhÂt vÉ chuyªn ngµnh luÃt (bºng

tiÌn sÐ luÃt - J.D.). 107 tr­Ýng luÃt ®­ác c«ng

nhÃn lµ c¬ sÞ t­, vµ 78 lµ c¬ sÞ c«ng ®­ác chÑnh

quyÉn bang hay ®Òa ph­¬ng tµi trá. Tuy nhiªn

kÊ c¶ c¬ sÞ c«ng cäng chã yÌu dëa vµo h×c phÑ

vµ ®Öng gÖp t­ nh©n hÚ trá tµi chÑnh c¿n thiÌt

cho c¸c ch­¬ng trÎnh luÃt cãa tr­Ýng.

TÙng sÛ sinh viªn theo h×c ch­¬ng trÎnh tiÌn sÐ

luÃt Þ c¸c tr­Ýng ®­ác ABA c«ng nhÃn ®· t¨ng

tç kho¶ng 91.225 n¨m 1971 lªn 127.260 sinh

viªn mâa thu n¨m 2001. Kho¶ng 21.000 sinh

viªn tham gia c¸c ch­¬ng trÎnh b¸n thÝi gian vµ

John A. Sebert

16

sinh viªn th­Ýng mÂt 4 n¨m ®Ê lÂy ®­ác bºng.

§¹i ®a sÛ sinh viªn cÓn l¹i ®¨ng kï ch­¬ng

trÎnh toµn ph¿n vµ th­Ýng ph¶i h×c 3 n¨m.

Mâa thu n¨m 2001, kho¶ng 45.000 sinh viªn

n¨m thê nhÂt ®· ®¨ng kï h×c t¹i c¸c tr­Ýng

luÃt do ABA c«ng nhÃn. 49% sinh viªn mài vµo

tr­Ýng lµ né vµ 21% lµ d©n tÜc thiÊu sÛ.

C¸c tr­Ýng luÃt do ABA c«ng nhÃn gi¸o dæc

ph¸p luÃt nhºm ®¸p êng nhéng tiªu chuÀn tÛi

thiÊu ®­ác ®­a ra bÞi HÜi ®Øng BÜ phÃn Gi¸o

dæc Ph¸p luÃt vµ C«ng nhÃn lµ c¸c thµnh viªn

cãa ABA. C¸c c¬ quan t­ ph¸p Þ Mî ®· x¸c

®Ònh rºng nhéng ai tÛt nghiÍp c¸c tr­Ýng luÃt

do ABA c«ng nhÃn ®Éu cÖ thÊ tham gia phiªn

tÓa xÇt xè trong khu vëc tµi ph¸n cãa mÎnh.

Vai trÓ cãa ABA lµ c¬ quan chêng nhÃn quÛc

gia ®· giåp cho viÍc chêng nhÃn trÞ nªn thÛng

nhÂt trªn ph¹m vi toµn quÛc Þ 50 bang, Þ thã

®« QuÃn Columbia, KhÛi thÒnh v­áng Puerto

Rico vµ c¸c khu vëc tµi ph¸n kh¸c Þ Mî.

Héi ®ång v¯ Uû ban Chøng nhËn

HÜi ®Øng BÜ phÃn Gi¸o dæc Ph¸p luÃt vµ C«ng

nhÃn lµ c¸c thµnh viªn cãa ABA lµ c¬ quan

chêng nhÃn ®­ác së c«ng nhÃn cãa BÜ Gi¸o

dæc Mî vÉ c¸c ch­¬ng trÎnh h×c lÂy bºng thê

nhÂt vÉ chuyªn ngµnh luÃt. HÜi ®Øng gØm 21

thµnh viªn bÔ phiÌu vµ kh«ng qu¸ 10 ng­Ýi lµ

tr­Þng khoa hay c¸c gi¶ng viªn cãa tr­Ýng

luÃt. C¸c thµnh viªn kh¸c cãa HÜi ®Øng gØm

thÀm ph¸n, c¸c luÃt s­, mÜt sinh viªn luÃt vµ Ñt

nhÂt 3 thµnh viªn kh¸c kh«ng ph¶i lµ luÃt s­

hay nh©n viªn cãa tr­Ýng luÃt.

Quy trÎnh c«ng nhÃn tr­Ýng luÃt do HÜi ®Øng

®É ra nhºm ®¸nh gi¸ cÀn thÃn vµ toµn diÍn vÉ

mÜt tr­Ýng luÃt vµ së tu©n thã. Nhéng tiªu

chuÀn C«ng nhÃn Tr­Ýng LuÃt. Nhéng tiªu

chuÀn nµy lµ c¸c yªu c¿u vÉ nhéng vÂn ®É nh­

ch­¬ng trÎnh gi¶ng d¹y, c¸c c«ng viÍc cãa

khoa, vÉ nhÃp h×c vµ vÉ sinh viªn, th­ viÍn vµ

c«ng nghÍ th«ng tin, vµ c¸c c¬ sÞ vÃt chÂt kh¸c.

C¸c tiªu chuÀn ®­ác xem xÇt l¹i th­Ýng xuyªn

®Ê ®¶m b¶o sÆ tÃp trung vµo nhéng vÂn ®É cÛt

lÕi cu¶ chÂt l­áng gi¸o dæc ph¸p luÃt. HÜi

®Øng tr­àc khi quyÌt ®Ònh th«ng qua nhéng

tiªu chuÀn nµy ®· thiÌt lÃp nªn mÜt quy trÎnh

mÞ rÜng thu thÃp ï kiÌn vµ ®É nghÒ sèa ®Ùi

chång cãa c¸c tr­Þng khoa, c¸c khoa luÃt, c¸c

hiÍu tr­Þng ®¹i h×c, l·nh ®¹o ®oµn luÃt s­ vµ

c¬ quan t­ ph¸p, vµ nhéng ai quan t©m ®Ìn

gi¸o dæc ph¸p luÃt.

Trong viÍc qu¶n lï c¸c tr­Ýng luÃt, HÜi ®Øng

®­ác trá giåp bÞi Èy ban chêng nhÃn cãa BÜ

phÃn Gi¸o dæc ph¸p luÃt vµ TiÌp nhÃn cãa HÜi

LuÃt gia. Èy ban chêng nhÃn cÖ bÜ m¸y giÛng

nh­ HÜi ®Øng vµ sÆ xem xÇt c¸c b¸o c¸o liªn

quan ®Ìn tÂt c¶ nhéng tr­Ýng do ABA c«ng

nhÃn vµ tÂt c¶ nhéng tr­Ýng xin c«ng nhÃn ®Ê

x¸c ®Ònh liÍu tr­Ýng ®Ö cÖ ®¸p êng ®­ác

nhéng yªu c¿u vµ Tiªu chuÀn kh«ng. Vai trÓ

kh¸c biÍt cãa HÜi ®Øng vµ Uí ban chêng nhÃn

trong qu¸ trÎnh chêng nhÃn sÆ ®­ác m« t¶

trong nhéng ph¿n sau.

V¨n phÓng t­ vÂn Gi¸o dæc Ph¸p luÃt ®Öng t¹i

træ sÞ ABA Þ Chicago, bang Illinois sÆ hÚ trá

vÉ m¾t nh©n së cho HÜi ®Øng vµ Uí ban chêng

nhÃn cäng nh­ c¸c ho¹t ®Üng kh¸c cãa HÜi

®Øng BÜ phÃn Gi¸o dæc Ph¸p luÃt vµ C«ng

17

nhÃn lµ c¸c thµnh viªn cãa ABA. Chuyªn gia t­

vÂn vµ nh©n viªn sÆ gi¸m s¸t viÍc thëc hiÍn quy

trÎnh chêng nhÃn vµ chÏnh sèa Tiªu chuÀn, hÚ

trá vµ t­ vÂn cho c¸c tr­Þng khoa vµ ng­Ýi ®iÉu

hµnh tr­Ýng luÃt, vµ ®¹i diÍn cho ngµnh gi¸o

dæc ph¸p luÃt t¹i c¸c diËn ®µn.

C«ng nhËn t¹m thêi

MÜt tr­Ýng luÃt cÖ thÊ xin ABA c«ng nhÃn t¹m

thÝi sau mÜt n¨m ho¹t ®Üng. Trong nhéng n¨m

g¿n ®©y, cÖ hai lo¹i tr­Ýng xin c«ng nhÃn t¹m

thÝi. MÜt sÛ tr­Ýng lµ tr­Ýng luÃt mài ®­ác

thµnh lÃp. SÛ kh¸c lµ nhéng tr­Ýng luÃt cÖ sinh

viªn tÛt nghiÍp ®ã t­ c¸ch tham gia thi tuyÊn

luÃt s­ t¹i mÜt hay mÜt sÛ Ñt khu vëc tµi ph¸n Þ

Mî. H× xin ABA c«ng nhÃn ®Ê sinh viªn tÛt

nghiÍp ®ã t­ c¸ch hµnh nghÉ Þ tÂt c¶ khu vëc

tµi ph¸n Þ Mî.

MÜt tr­Ýng xin c«ng nhÃn t¹m thÝi ph¶i so¹n ra

mÜt b¶n të thuÃt chi tiÌt m« t¶ tr­Ýng cãa mÎnh

vµ nhéng th«ng tin kh¸c vÉ tr­Ýng. V¨n phÓng

T­ vÂn cè mÜt nhÖm 6 hay 7 ng­Ýi tiÌn hµnh

x¸c minh t¹i tr­Ýng. NhÖm nµy th­Ýng gØm 2

hay 3 gi¶ng viªn khoa luÃt hay tr­Þng khoa

luÃt, mÜt thã th­ vÉ luÃt, mÜt nh©n viªn cãa

khoa chuyªn vÉ h­àng dÁn ®µo t¹o kî n¨ng

nghÉ nghiÍp (kî n¨ng thëc nghiÍm hay gi¶i

quyÌt tÎnh huÛng, viÌt trong ph¸p luÃt), mÜt

thÀm ph¸n hay ng­Ýi lµm luÃt, vµ mÜt ng­Ýi

®iÉu hµnh Þ tr­Ýng ®¹i h×c nh­ng kh«ng ph¶i

lµ thµnh viªn cãa khoa luÃt.

NhÖm x¸c minh xem xÇt cÀn thÃn nhéng tµi liÍu

cãa tr­Ýng cung cÂp vµ th¨m tr­Ýng trong 3

ngµy. NhÖm tiÌp xåc vài tr­Þng khoa vµ c¸c

l·nh ®¹o khoa, bÜ phÃn qu¶n lï hµnh chÑnh

khoa, hiÍu tr­Þng vµ c¸c quan chêc qu¶n lï

tr­Ýng ®¹i h×c, vµ vài cµng nhiÉu thµnh viªn

trong khoa cµng tÛt. NhÖm cäng th¨m nhiÉu

làp h×c ®Ê ®¸nh gi¸ chÂt l­áng gi¶ng d¹y.

Ngay sau khi x¸c minh xong, nhÖm sÆ so¹n

th¶o mÜt b¶n b¸o c¸o x¸c minh. B¸o c¸o nµy ®É

cÃp ®Ìn tÂt c¶ nhéng khÑa c¹nh ho¹t ®Üng cãa

tr­Ýng kÊ c¶ cãa cãa khoa vµ bÜ phÃn qu¶n lï,

ch­¬ng trÎnh h×c, sinh viªn vµ tí lÍ ®Ú kì thi

luÃt s­ hay tÎm viÍc lµm, dÒch væ cho sinh viªn,

th­ viÍn vµ c¸c nguØn th«ng tin, nguØn tµi

chÑnh vµ c¸c c¬ sÞ vÃt chÂt vµ kh¶ n¨ng c«ng

nghÍ.

B¸o c¸o x¸c minh sÆ ®­ác gèi cho V¨n phÓng

T­ vÂn vµ tr­Ýng ®­ác x¸c minh. Tr­Ýng nµy

cÖ ®iÉu kiÍn ®Ñnh chÑnh bºng v¨n b¶n nhéng sai

sÖt vÉ thëc tÌ vµ gÖp ï vÉ b¶n b¸o c¸o. Sau ®Ö,

b¸o c¸o nµy sÆ trÎnh lªn Uí ban Chêng nhÃn, ãy

ban nµy sÆ tÙ chêc mÜt buÙi ®iÉu tr¿n vài së cÖ

m¾t cãa ®¹i diÍn tr­Ýng xin c«ng nhÃn t¹m

thÝi. Sau buÙi ®iÉu tr¿n, Uí ban Chêng nhÃn sÆ

®­a ra khuyÌn nghÒ vÉ c«ng nhÃn t¹m thÝi trÎnh

lªn HÜi ®Øng.

Tr­Ýng xin c«ng nhÃn t¹m thÝi ph¶i chêng

minh rºng mÎnh "tu©n thã h¿u hÌt c¸c Tiªu

chuÀn vµ ®­a ra mÜt kÌ ho¹ch ®¸ng tin cÃy

nhºm tiÌn tài tu©n thã hoµn toµn c¸c Tiªu

chuÀn trong vÓng 3 n¨m sau khi ®­ác c«ng

nhÃn t¹m thÝi". NÌu Uí ban Chêng nhÃn kÌt

luÃn rºng tr­Ýng nµo tu©n thã h¿u hÌt nhéng

tiªu chuÀn vµ cÖ kÌ ho¹ch ®¸ng tin cÃy sÆ tu©n

thã hoµn toµn thÎ ãy ban sÆ khuyÌn nghÒ lªn

HÜi ®Øng ®Ê c«ng nhÃn t¹m thÝi.

18

Khi mÜt tr­Ýng xin c«ng nhÃn t¹m thÝi, quyÌt

®Ònh cuÛi câng vÉ viÍc nµy lµ cãa HÜi ®Øng.

NÌu HÜi ®Øng quyÌt ®Ònh c«ng nhÃn t¹m thÝi,

quyÌt ®Ònh ®Ö sÆ chuyÊn cho HÜi ®Øng ®¹i biÊu

ABA ®Ê nhÂt trÑ hay kh«ng nhÂt trÑ vµ sau ®Ö

chuyÊn l¹i cho HÜi ®Øng.

Tr­Ýng ®­ác c«ng nhÃn t¹m thÝi cÖ tÂt c¶ c¸c

quyÉn cãa mÜt tr­Ýng luÃt ®­ác c«ng nhÃn

®¿y ®ã. Do ®Ö, sinh viªn tÛt nghiÍp cãa c¸c

tr­Ýng nµy cäng ®­ác c«ng nhÃn nh­ sinh

viªn tÛt nghiÍp cãa tr­Ýng ®­ác c«ng nhÃn

hoµn toµn.

Xin c«ng nhËn ho¯n to¯n

Khi mÜt tr­Ýng ®­ác c«ng nhÃn t¹m thÝi thÎ t­

c¸ch ®Ö vÁn ®­ác duy trÎ trong Ñt nhÂt 3 n¨m

vµ kh«ng qu¸ 5 n¨m. §Ê ®­ác c«ng nhÃn hoµn

toµn, tr­Ýng ®Ö ph¶i chêng minh rºng mÎnh

tu©n thã hoµn toµn nhéng Tiªu chuÀn vÎ viÍc

tu©n thã h¿u hÌt lµ ch­a ®ã.

Khi ®ang lµ tr­Ýng ®­ác c«ng nhÃn t¹m thÝi,

ho¹t ®Üng cãa tr­Ýng ®­ác gi¸m s¸t ch¾t chÆ.

MÚi n¨m cÖ mÜt ®oµn x¸c minh ®Ìn th¨m vµ

sau mÚi l¿n nh­ vÃy sÆ cÖ mÜt b¸o c¸o x¸c

minh trÎnh lªn tr­Ýng vµ Uí ban Chêng nhÃn.

Uí ban xem xÇt b¸o c¸o nµy vµ ph¶n hØi cãa

tr­Ýng rØi gèi cho tr­Ýng ®Ö mÜt bêc th­ chÏ

ra nhéng vÂn ®É mµ ãy ban kÌt luÃn lµ tr­Ýng

ch­a tu©n thã ®¿y ®ã nhéng Tiªu chuÀn.

Trong thÝi gian tr­Ýng ®­ác xem xÇt c«ng

nhÃn hoµn toµn, quy trÎnh cäng giÛng nh­ viÍc

xin c«ng nhÃn t¹m thÝi. QuyÌt ®Ònh vÉ c«ng

nhÃn hoµn toµn chÏ do HÜi ®Øng ®­a ra sau khi

xem xÇt kÌt qu¶ x¸c minh, c¸c kÌt luÃn vµ

khuyÌn nghÒ cãa Uí ban Chêng nhÃn. Vai trÓ

cãa HÜi ®Øng §¹i biÊu trong viÍc xem xÇt

quyÌt ®Ònh cãa HÜi ®Øng vÉ c«ng nhÃn hoµn

toµn cäng giÛng nh­ vai trÓ cãa HÜi ®Øng §¹i

biÊu trong quyÌt ®Ònh c«ng nhÃn t¹m thÝi.

Sau khi ®­ác c«ng nhÃn hoµn toµn, tr­Ýng ®Ö

ph¶i ®­ác x¸c minh hoµn toµn trong n¨m thê

ba sau khi ®­ác c«ng nhÃn vµ cê b¶y n¨m sÆ cÖ

mÜt cuÜc x¸c minh ®¿y ®ã. Qu¸ trÎnh x¸c minh

vµ xem xÇt b¸o c¸o x¸c minh cãa Uí ban

Chêng nhÃn rÂt giÛng vài qu¸ trÎnh tr­Ýng xin

c«ng nhÃn t¹m thÝi.

ViÖc c«ng nhËn luËt s­ ë Mü

ViÍc c«ng nhÃn luÃt s­ Þ Mî do c¸c quy ®Ònh

®Üc lÃp ®É ra Þ mÚi bang trong tÙng sÛ 50

bang, QuÃn Columbia, KhÛi thÒnh v­áng Puer-

to Rico vµ c¸c khu vëc tµi ph¸n kh¸c. H¬n mÜt

nèa khu vëc tµi ph¸n nµy yªu c¿u ng­Ýi muÛn

hµnh nghÉ luÃt s­ trong khu vëc tµi ph¸n ph¶i

tÛt nghiÍp t¹i mÜt tr­Ýng luÃt ®­ác ABA c«ng

nhÃn. §Ûi vài nhéng khu vëc tµi ph¸n cho

phÇp sinh viªn tÛt nghiÍp tç c¸c tr­Ýng

luÃt kh«ng do ABA c«ng nhÃn trÞ thµnh luÃt s

­, h¿u hÌt ®Éu h¹n chÌ ­u ®·i nhéng ng­Ýi tÛt

nghiÍp nµy t¹i khu vëc tµi ph¸n cæ thÊ cãa h×.

ChÏ cÖ mÜt khu vëc tµi ph¸n yªu c¿u nhéng

ng­Ýi nÜp ®¬n mµ ch­a ®­ác c«ng nhÃn hµnh

nghÉ Þ mÜt khu vëc tµi ph¸n kh¸c Þ Mî c¿n

ph¶i tham gia vµ v­át qua kì thi do bang tÙ

chêc. Ngo¹i lÍ ®Ö lµ bang Wisconsin dµnh "­u

tiªn v¨n bºng" cho nhéng ai tÛt nghiÍp hai

tr­Ýng luÃt trong bang ®Ö vµ cho phÇp h× ®­

19

ác hµnh nghÉ t¹i Wisconsin mµ kh«ng c¿n qua

kì thi.

MÜt kì thi ®iÊn hÎnh c«ng nhÃn luÃt s­ cãa

bang th­Ýng kÇo dµi hai ®Ìn ba ngµy vµ gØm Ñt

nhÂt hai ph¿n: ph¿n thi kh¸ch quan (Thi LuÃt

s­ Liªn bang cãa §¹i hÜi QuÛc gia Gi¸m kh¶o

LuÃt s­ (NCBE)) kiÊm tra kiÌn thêc c¬ b¶n vÉ

nhéng vÂn ®É nÉn t¶ng nh­ háp ®Øng, tµi s¶n,

vi ph¹m d©n së, luÃt tÛ tæng vµ luÃt hiÌn ph¸p,

vµ mÜt bµi thi viÌt luÃn vÉ nhéng chã ®É do c¸c

khu vëc tµi ph¸n ch×n.

Ngµy cµng nhiÉu khu vëc tµi ph¸n sè dæng Thi

ViÌt luÃn Liªn bang do NCBE so¹n th¶o thay vÎ

të so¹n c¸c bµi thi viÌt. H¬n mÜt nèa khu vëc

tµi ph¸n cäng sè dæng Bµi kiÊm tra tr½c nghiÍm

TrÎnh ®Ü Liªn bang (Multistate Performance

Test - MPT, cäng do NCBE so¹n th¶o) nh­ lµ

mÜt ph¿n cãa thi viÌt luÃn. MPT kiÊm tra kî

n¨ng luÃt s­ cæ thÊ bºng c¸ch ®­a cho thÑ sinh

mÜt tÎnh huÛng thëc tÌ vµ nhéng nguyªn t½c

ph¸p lï ¸p dæng cho tÎnh huÛng ®Ö, sau ®Ö yªu

c¿u thÑ sinh ®­a ra mÜt v¨n kiÍn ph¸p lï (nh­

di chåc, háp ®Øng hay giÂy biÍn hÜ). TÂt c¶ c¸c

khu vëc tµi ph¸n cäng tiÌn hµnh thÀm tra tÑnh

c¸ch vµ sêc khoÅ cãa tÂt c¶ nhéng ai muÛn

hµnh nghÉ luÃt s­.

H¿u hÌt c¸c khu vëc tµi ph¸n cho phÇp mÜt luÃt

s­ mµ ®· ®­ác c«ng nhÃn hµnh nghÉ trong mÜt

thÝi h¹n nhÂt ®Ònh (th­Ýng lµ 5 n¨m) vµ cÖ uy

tÑn trong khu vëc tµi ph¸n cãa mÎnh ®­ác c«ng

nhÃn th«ng qua ®É nghÒ mµ kh«ng qua kì thi

luÃt s­. Tuy nhiªn mÜt sÛ khu vëc tµi ph¸n yªu

c¿u mÜt luÃt s­ nÌu ®­ác c«ng nhÃn th«ng qua

®É nghÒ vÁn ph¶i v­át qua kì thi luÃt s­ vµ kì

thi nµy th­Ýng tÃp trung vµo c¸c quy t½c thã tæc

vµ yªu c¿u vÉ ®¹o ®êc. MÜt sÛ bang nh­ Florida

vµ California kh«ng cho phÇp kÊ c¶ nhéng luÃt

s­ cÖ kinh nghiÍm ®­ác c«ng nhÃn nÌu kh«ng

dë kì thi luÃt s­ cãa bang ®Ö.

NhiÖm vô phèi hîp

MÜt trong nhéng thÌ m¹nh cãa quy trÎnh chêng

nhÃn tr­Ýng luÃt cãa ABA lµ viÍc phÛi háp cÖ

së tham gia tÑch cëc cãa c¸c khoa vµ tr­Þng

khoa luÃt, c¸c luÃt s­ ®ang hµnh nghÉ, c¸c thÀm

ph¸n, nhéng ng­Ýi qu¶n lï tr­Ýng ®¹i h×c vµ

®¹i diÍn cãa nh©n d©n. §iÉu nµy ®¶m b¶o c«ng

khai rºng nhéng quan ®iÊm cãa ®oµn luÃt s­,

nhéng ng­Ýi qu¶n lï tr­Ýng ®¹i h×c vµ nhéng

®¹i diÍn c«ng chång héu quan, cäng nh­ quan

®iÊm cãa khoa luÃt vµ tr­Þng khoa luÃt ®Éu

®­ác xem lµ tiªu chuÀn mµ c¸c tr­Ýng luÃt Þ

Mî ph¶i tu©n thã vµ ®­ác coi lµ quyÌt ®Ònh khi

xem xÇt liÍu mÜt tr­Ýng luÃt nµo ®Ö cÖ tu©n thã

nhéng tiªu chuÀn nµy kh«ng. NÚ lëc háp t¸c

nµy ®· ph¸t huy t¸c dæng trong nhiÉu n¨m qua.

§¾c biÍt c¬ quan t­ ph¸p vµ ®oµn luÃt s­ lµ

nhéng nh©n tÛ rÂt quan tr×ng trong viÍc mÞ

rÜng ®µo t¹o kî n¨ng chuyªn s©u trong c¸c

tr­Ýng luÃt Þ Mî trong 30 n¨m qua.

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/sebert.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_2.html (tiÕng ViÖt)

20

LuËt s­ t³i Mü cß tràng tr²ch b°o vÖ ph²p

quyÒn v¯ tiÕn tr×nh d©n chð. Dï h¯nh nghÒ

trong bÊt cø lÙnh vùc n¯o, tÊt c° h¬n mét

triÖu luËt s­ t³i Mü ®Òu l¯ viªn chøc tÜa ²n bÛ

r¯ng buéc bëi lêi thÒ. V× vËy, hà kh«ng chØ cß

tr²ch nhiÖm ®³o ®øc v¯ nghÒ nghiÖp, m¯ cÜn

cß nghÙa vô b°o vÖ ph²p luËt, gi÷ v÷ng phÈm

chÊt chuyªn m«n v¯ sù ®óng mùc, kh«ng

thiªn vÛ v¯ b°o ®°m sù chÚnh trùc cða viÖc tè

tông... Nh÷ng gi² trÛ cèt lÞi n¯y ®± t³o nªn

niÒm tin cða c«ng chóng v¯o hÖ thèng tÜa ²n.

Trong b¯i viÕt n¯y vÒ gi²o dôc ph²p luËt

th­êng xuyªn, Macarena Tamayo-Calabrese,

Gi²m ®èc Héi ®áng S²ng kiÕn Ph²p luËt Mü

La-tinh; Annette Cook, Phß Gi²m ®èc Trung

t©m Gi²o dôc Ph²p luËt Th­êng xuyªn cða

Héi LuËt gia Hoa Kú (American Bar Associa-

tion - ABA); v¯ Shirley Meyer, Gi²m ®èc phô

tr²ch s°n phÈm gi²o dôc cða Trung t©m Gi²o

dôc Ph²p luËt Th­êng xuyªn cða ABA, ®±

xem xÐt tÇm quan tràng cða gi²o dôc ph²p

luËt th­êng xuyªn (continuing legal education

- CLE) víi t­ c²ch l¯ mét b¯i hàc m¯ c²c nÒn

d©n chð ®ang nâi lªn cß thÓ t×m thÊy ë ®ß

nhiÒu ®iÓm h÷u Úch.

C¸c luÃt s­ Mî ho¹t ®Üng trong nhiÉu m«i

tr­Ýng kh¸c nhau, gØm cÖ hµnh nghÉ t­ nh©n

(tç hÎnh thêc hµnh nghÉ mÜt c¸ nh©n ®Ìn hÎnh

thêc hµnh nghÉ c«ng ty t­ nh©n làn), lµm viÍc

trong c¸c c¬ quan chÑnh phã, hµnh nghÉ cÜng

®Øng phi chÑnh phã, c«ng t¸c trong bÜ phÃn

luÃt ph¸p cãa c¸c c«ng ty vµ trong c¸c tr­Ýng

luÃt. Ngoµi ra, c¸c luÃt s­ cÓn hµnh nghÉ trong

rÂt nhiÉu lÐnh vëc ph¸p luÃt kh¸c nhau, gØm cÖ

luÃt vÉ kinh doanh, hiÌn ph¸p, liªn hiÍp c«ng

ty chêng kho¸n, hÎnh së, n¨ng l­áng, gia ®Înh,

sÞ héu trÑ tuÍ, quÛc tÌ, quyÉn lái c«ng, thuÌ væ

tÑn dæng vµ tµi s¶n.

NÉn t¶ng cãa hÍ thÛng t­ ph¸p n­àc Mî lµ

HiÌn ph¸p Hoa Kì, song c¸c luÃt së cÓn ph¶i

chÒu së khÛng chÌ cãa c¸c ®¹o luÃt cãa QuÛc

hÜi Mî, hiÌn ph¸p cãa 50 bang vµ luÃt cãa

chÑnh quyÉn bang vµ chÑnh quyÉn thµnh phÛ.

C¸c luÃt cãa n­àc Mî cÓn lµ c¬ sÞ cho c¸c ph¸n

quyÌt cãa tÓa ¸n cÂp liªn bang, cÂp bang vµ cÂp

®Òa ph­¬ng cãa n­àc nµy. C¸c ph¸n quyÌt nµy

bao gØm th«ngluÃt cãa n­àc Mî vµ c¸c ph¸n

quyÌt cãa tÓa ¸n tr­àc ®Ö ®Ê lµm tiÉn ®É cho

Gi¸o dôc Ph¸p luËt th­êng xuyªn t¹i Mü B¯i viÕt cña Macarena Tamayo-Calabrese,

Annette Cook v¯ Shirley Meyer

Gi²o dôc Ph²p luËt ë Hoa Kú

21

nhéng ph¸n quyÌt cãa tÓa ¸n sau ®Ûi vài nhéng

vÂn ®É t­¬ng të.

HÍ thÛng ph¸p luÃt n­àc Mî ph¶n ¸nh tÑnh

chÂt phêc t¹p ngµy cµng t¨ng cãa x· hÜi hiÍn

t¹i. C¸c giao dÒch kinh doanh phêc t¹p, së thay

®Ùi c«ng nghÍ nhanh chÖng vµ nhéng qui

®Ònhngµy cµng t¨ng cãa chÑnh phã ®Ói hÔi ph¶i

liªn tæc h×c tÃp. Ng­Ýi luÃt s­ ph¶i cÖ tr¸ch

nhiÍm vài chÑnh b¶n th©n mÎnh, vài nghÉ

nghiÍp cãa mÎnh vµ vài kh¸ch hµng cãa mÎnh

trong viÍc kh«ng ngçng ®Ùi mài c¸c kî n¨ng vµ

mÞ mang thªm kiÌn thêc vÉ quyÉn h¹n nhiÍm

væ cãa ph¸p luÃt. Do ®Ö, CLE lµ mÜt bÜ phÃn

cÂu thµnh quan tr×ng trong c«ng t¸c ®µo t¹o

luÃt s­.

Gi¸o dôc Ph¸p luËt nh­ mét qu¸ tr×nh liªn tôc

N¨m 1992, BÜ phÃn Gi¸o dæc Ph¸p luÃt vµ C«ng

nhÃn LuÃt s­ cãa ABA ®· c«ng bÛ B¸o c¸o Mac-

Crate vÉ tÎnh hÎnh gi¸o dæc ph¸p luÃt vµ c«ng

t¸c ®µo t¹o sau ®¹i h×c cho c¸c thµnh viªn cãa

ABA. B¸o c¸o nµy ®­ác c«ng nhÃn trong c¶

n­àc lµ mÜt ph­¬ng tiÍn quan tr×ng trong viÍc

ph¸t triÊn ®Üi ngä luÃt s­ vµ ®É ra cæ thÊ c¸c kî

n¨ng c¬ b¶n vµ nhéng gi¸ trÒ nghÉ nghiÍp c¿n

thiÌt ®Ê cÖ thÊ hµnh nghÉ theo ®ång thÀm

quyÉn, cäng nh­ kÌ ho¹ch ®Ê c¸c thµnh viªn

mài vµo nghÉ cÖ thÊ ®¹t ®­ác nhéng kî n¨ng

vµ gi¸ trÒ c¿n thiÌt nµy. B¸o c¸o MacCrate coi

nhéng kî n¨ng vµ gi¸ trÒ sau ®©y cÖ ï nghÐa v«

câng quan tr×ng ®Ê cÖ thÊ hµnh nghÉ thµnh

th¹o vµ ho¹ch ®Ònh kÌ ho¹ch sao cho c¸c thµnh

viªn mài trong nghÉ nghiÍp nµy cÖ thÊ n½m

®­ác nhéng kî n¨ng vµ gi¸ trÒ sau ®©y vÛn rÂt

quan tr×ng ®Ûi vài viÍc hµnh nghÉ mÜt c¸ch

thµnh th¹o vµ cÖ tr¸ch nhiÍm:

C¸c kî n¨ng

Gi¶i quyÌt vÂn ®É

Ph©n tÑch vµ suy luÃn ph¸p lï

Nghiªn cêu ph¸p luÃt

§iÉu tra thëc tÌ

Giao tiÌp

T­ vÂn

Th­¬ng l­áng

KiÌn thêc vÉ tranh tæng vµ c¸c thã tæc vÉ

gi¶i quyÌt tranh chÂp

TÙ chêc vµ qu¶n lï c«ng viÍc ph¸p lï

NhÃn biÌt vµ gi¶i quyÌt c¸c tÎnh huÛng khÖ

xè vÉ m¾t ®¹o ®êc

C¸c gi¸ trÒ

§¹i diÍn theo ®ång thÀm quyÉn

§Âu tranh thåc ®Ày c«ng lï, c«ng bºng vµ

®¹o ®êc

Të ph¸t triÊn vÉ chuyªn m«n

Macarena Tamayo-

Calabrese

22

M¾c dâ tr­Ýng luÃt chÒu tr¸ch nhiÍm ®µo t¹o

lo¹i hÎnh nghÉ nghiÍp nµy ®Ê ®¶m b¶o sinh

viªn khi tÛt nghiÍp sÆ ®¹t ®­ác trÎnh ®Ü th«ng

th¹o nhÂt ®Ònh, tuy nhiªn B¸o c¸o MacCrate

thça nhÃn rºng "SÆ lµ kh«ng háp lï khi tr«ng

®ái c¸c tr­Ýng luÃt g¸nh v¸c nhiÍm væ biÌn c¸c

sinh viªn dâ lµ rÂt cÖ n¨ng lëc thµnh nhéng

luÃt s­ hoµn h¶o ®­ác cÂp giÂy phÇp gi¶i quyÌt

c¸c vÂn ®É ph¸p luÃt. KhÖa h×c 3 n¨m t¹i c¸c

tr­Ýng luÃt mài chÏ t¹o dëng ®­ác nÉn t¶ng.

B¸o c¸o nhÂn m¹nh "c¸c nhµ gi¸o dæc ph¸p

luÃt vµ luÃt s­ hµnh nghÉ ®Éu ®i theo mÜt tiÌn

trÎnh chung: viÍc ph¸t triÊn c¸c kî n¨ng vµ gi¸

trÒ cãa mÜt ng­Ýi luÃt s­ cÖ kh¶ n¨ng vµ tr¸ch

nhiÍm lµ mÜt qu¸ trÎnh liªn tæc, nÖ b½t ®¿u tç

tr­àc khi vµo h×c t¹i tr­Ýng luÃt, ®¹t tài mêc

®Ü ®Ònh hÎnh rÕ nÇt nhÂt vµ chuyªn s©u trong

qu¸ trÎnh h×c t¹i tr­Ýng luÃt vµ sÆ tiÌp tæc diËn

ra trong suÛt nghÉ luÃt s­". V¨n hÖa ph¸p lï

cãa n­àc Mî coi gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng

xuyªn lµ mÜt c«ng viÍc suÛt ®Ýi.

Gi¸o dôc ph¸p luËt th­êng xuyªn hiÖn nay

C¸c ch­¬ng trÎnh gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng

xuyªn cÖ vai trÓ v« câng quan tr×ng trong viÍc

gi¶ng d¹y nhéng kî n¨ng vµ gi¸ trÒ mµ ng­Ýi

luÃt s­ c¿n ph¶i cÖ ®Ê ®¹t ®­ác vµ duy trÎ

nhéng chuÀn mëc nghÉ nghiÍp ®­ác thça

nhÃn nµy, vÛn lµ ®iÉu kiÍn c¿n thiÌt ®Ê cÖ thÊ

hµnh nghÉ luÃt t¹i Mî. C¸c ch­¬ng trÎnh gi¸o

dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn cÖ nhiÉu hÎnh

thêc kh¸c nhau, ®­ác tiÌn hµnh trong nhiÉu

m«i tr­Ýng kh¸c nhau vµ do nhiÉu tÙ chêc

thëc hiÍn viÍc gi¸o dæc qu¶n lï.

§¯o t¹o t¹i c¬ quan. C¸c c«ng ty luÃt làn vµ

c¸c tÙ chêc cÖ quy m« làn thuÜc khu vëc c«ng

nh­ c¸c c¬ quan chÑnh phã liªn bang th­Ýng

tiÌn hµnh hÎnh thêc gi¸o dæc th­Ýng xuyªn

mÜt c¸ch chÑnh thêc t¹i c¬ quan cho c¸c ®Ûi t¸c,

cÜng së, c¸c luÃt së lµ nh©n viªn vµ c¸ nhéng

ng­Ýi kiªm nhiÍm c«ng viÍc ph¸p luÃt. C¸c

ch­¬ng trÎnh ®µo t¹o cÖ thÊ kh¸c nhau giéa c¸c

tÙ chêc, song ®iÉu cÖ ï nghÐa v« câng quan

tr×ng lµ hÎnh thêc ®µo t¹o t¹i c¬ quan sÆ t¹o

®iÉu kiÍn cho ch­¬ng trÎnh gi¶ng d¹y phâ háp

vài yªu c¿u cãa chÑnh c«ng ty nµy ho¾c cãa c¸c

tÙ chêc kh¸c. HÎnh thêc ®µo t¹o t¹i c¬ quan,

®¾c biÍt lµ cho c¸c luÃt s­ mài, cÓn ®­ác x©y

dëng dëa trªn c¸c biÍn ph¸p nh­ hÜi th¶o vÉ

vÂn ®É so¹n th¶o v¨n b¶n ph¸p lï, ®µm ph¸n

vÉ háp ®Øng, ph¸t triÊn vµ n©ng cao c¸c kî

n¨ng vÉ kiÍn tæng (nh­ c¸ch thêc lÂy lÝi khai,

c¸ch thêc kiÊm tra chÇo). Ph¿n làn c¸c c«ng ty

luÃt cÖ quy m« nhÔ kh«ng tÙ chêc ch­¬ng

trÎnh ®µo t¹o nÜi bÜ chÑnh thêc cho c¸c luÃt s­

mài. §ång h¬n lµ c¸c kî n¨ng th­Ýng ®­ác

h×c trong qu¸ trÎnh lµm viÍc.

M¾c dâ mÜt sÛ c«ng ty

luÃt sè dæng ®iÉu phÛi

viªn phæ tr¸ch vÉ ph¸t

triÊn chuyªn m«n vài

nhiÍm væ ®iÉu phÛi c«ng

t¸c ®µo t¹o chuyªn m«n

cho c¸c luÃt s­ trong toµn

bÜ c«ng ty, song nhéng

ch­¬ng trÎnh nÜi bÜ th­Ýng lµ do c¸c ®Ûi

t¸c ho¾c cÜng së cao cÂp ho¾c c¸c thµnh viªn

cãa c«ng ty luÃt tiÌn hµnh. C¸c ch­¬ng trÎnh

nµy cÖ cÂu tråc g¿n giÛng vài c¸c ch­¬ng trÎnh

të h×c, nh­ lµ c¸c b¨ng video ho¾c b¨ng ghi ©m

Annette Cook

23

cãa c¸c nhµ cung cÂp ®µo t¹o ph¸p luÃt th­Ýng

xuyªn bªn ngoµi.

C¸c tæ chøc ®¯o t¹o ph¸p luËt th­êng xuyªn ë

bªn ngo¯i. CÖ rÂt nhiÉu nhµ tÙ chêc CLE Þ bªn

ngoµi, bao gØm c¸c nhµ tÙ chêc cÖ quy m« toµn

quÛc phi lái nhuÃn nh­ Trung t©m Gi¸o dæc

Ph¸p luÃt Th­Ýng xuyªn cãa ABA, Uí ban Gi¸o

dæc Ph¸p luÃt Th­Ýng xuyªn cãa ViÍn LuÃt

Hoa Kì/ HÜi LuÃt gia Hoa Kì (ALI-ABA), ViÍn

Thëc tÃp LuÃt ph¸p, c¸c ®oµn luÃt s­ cãa bang

vµ ®Òa ph­¬ng, vµ c¸c tr­Ýng luÃt. Ngoµi ra,

cÓn cÖ mÜt sÛ tÙ chêc vÎ mæc ®Ñch kinh doanh

nh­ Aspen Law vµ Business, Executive Enter-

prises vµ American Conference Institute.

C¸c tÙ chêc cÖ quy m« toµn quÛc tÃp trung vµo

nhéng chã ®É ph¸p luÃt cÂp liªn bang, nh­ thuÌ

liªn bang, chêng kho¸n vµ quyÉn lái cãa ng­Ýi

lao ®Üng. C¸c ®oµn luÃt s­ cãa bang vµ ®Òa

ph­¬ng l¹i tÃp trung vµo nhéng chã ®É chÒu

nhiÉu së khÛng chÌ cãa luÃt ph¸p bang, mµ

chång l¹i kh¸c nhau giéa c¸c bang - ®Ö lµ luÃt

vÉ gia ®Înh, luÃt vÉ quy ho¹ch tµi s¶n vµ bÂt

®Üng s¶n, luÃt hÎnh së vµ vÉ tr­Ýng háp g©y

th­¬ng tÑch cho c¸ nh©n vµ nhéng chã ®É kh¸c.

C¸c ch­¬ng trÎnh cãa ®oµn luÃt s­ bang vµ ®Òa

ph­¬ng cÖ thÊ cÓn cÖ mÜt ch­¬ng trÎnh chuyÊn

®Ùi chÑnh thêc nhºm giåp c¸c thµnh viªn mài

cãa ®oµn ph¸t triÊn nhéng kî n¨ng vµ gi¸ trÒ

c¿n thiÌt ®Ê cÖ thÊ hµnh nghÉ mÜt c¸ch thµnh

th¹o.

Th«ng qua Trung t©m Gi¸o dæc Ph¸p luÃt

Th­Ýng xuyªn, HÜi LuÃt gia Hoa Kì tiÌn hµnh

CLE d­ài mÜt lo¹t c¸c hÎnh thêc ®µo t¹o tç xa

kiÊu truyÉn thÛng vµ theo kiÊu mài. HÎnh thêc

®µo t¹o cÖ tÑnh truyÉn thÛng nhÂt trong sÛ nµy

lµ c¸c cuÜc hÜi th¶o tç 1-3 ngµy nhºm cÃp nhÃt

hµng n¨m c¸c lÐnh vëc ph¸p luÃt thëc tÌ, nh­

vÂn ®É s¸p nhÃp vµ th«n tÑnh ho¾c vÂn ®É khÞi

kiÍn qua ®¹i diÍn. Ng­Ýi trÎnh bµy lµ c¸c diËn

gi¶ vÛn ®­ác c«ng nhÃn trong c¶ n­àc, h× lµ

chuyªn gia vÉ lÐnh vëc ph¸p luÃt cæ thÊ ®­ác

trÎnh bµy t¹i cuÜc hÜi th¶o. MÜt ­u ®iÊm dË

thÂy cãa hÎnh thêc th¶o luÃn trëc tiÌp nµy ®Ö lµ

kh¶ n¨ng t­¬ng t¸c ho¾c "thiÌt lÃp m¹ng l­ài

quan hÍ" vài c¸c diËn gi¶ vµ nhéng ng­Ýi tham

gia kh¸c vÛn ho¹t ®Üng trong câng lÐnh vëc

ho¾c trong c¸c lÐnh vëc cÖ liªn quan vµ x©y

dëng mÛi liªn hÍ nhºm t­ vÂn vµ ph¸t triÊn

kinh doanh trong t­¬ng lai. M¾c dâ sÛ l­áng

ng­Ýi tham gia c¸c cuÜc hÜi th¶o nµy kh¸ làn,

nh­ng chÏ cÖ mÜt sÛ hÜi th¶o ph©n chia thµnh

c¸c nhÖm nhÔ nhºm th¶o luÃn chi tiÌt c¸c lÐnh

vëc ph¸p luÃt cæ thÊ h¬n.

H×nh thøc Gi¸o dôc Ph¸p luËt Th­êng xuyªn

dùa trªn C«ng nghÖ

ABA cäng tiÌn hµnh CLE d­ài nhiÉu hÎnh thêc

®µo t¹o tç xa Ñt tÑnh truyÉn thÛng h¬n, gØm cÖ

hÎnh thêc hÜi th¶o qua vÍ tinh, hÜi nghÒ qua

®iÍn tho¹i, hÜi nghÒ qua truyÉn hÎnh ®­ác ®Øng

thÝi ph¸t thanh vµ truyÉn hÎnh vµ ®­a lªn

m¹ng, vµ c¸c hÎnh thêc ch­¬ng trÎnh trëc tuyÌn

kh¸c. HÎnh thêc tiªu biÊu cãa hÜi th¶o qua vÍ

tinh lµ c¸c ch­¬ng trÎnh trong 4 giÝ vÉ c¸c vÂn

®É mài vµ nÖng bÔng vµ nhéng chã ®É thu håt

së quan t©m cãa c¶ n­àc. Nhéng ch­¬ng trÎnh

nµy ®­ác ph¸t trëc tiÌp tài 80-100 ®iÊm trªn c¶

n­àc. HÜi th¶o qua vÍ tinh lµ diËn ®µn ®Ê phÙ

biÌn c¸c th«ng tin thëc tÌ câng vài c¬ hÜi thiÌt

lÃp m¹ng l­ài quan hÍ, trong khi gi¶m ®­ác chi

24

phÑ vµ thÝi gian ®i l¹i cho nhéng luÃt s­ vÛn

bÃn rÜn.

HÎnh thêc hÜi nghÒ qua ®iÍn tho¹i lµ c¸c cuÜc

hÜi th¶o tç 60-90 phåt vÉ nhéng vÂn ®É nÖng

bÔng vµ bÂt cê ®©u cäng cÖ thÊ tiÌp cÃn th«ng

qua bÂt cê hÎnh thêc ®iÍn tho¹i nµo. Sau

ch­¬ng trÎnh sÆ cÖ mÜt cuÜc hÔi-®¸p qua l¹i

ph¸t trëc tiÌp vµ nhéng ng­Ýi tham gia cÖ thÊ

nªu c©u hÔi trëc tuyÌn vài diËn gi¶. MÜt trong

nhéng ­u ®iÊm chÑnh cãa hÎnh thêc hÜi nghÒ

qua ®iÍn tho¹i lµ kh¶ n¨ng tiÌp thu gi¸o dæc

ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn t¹i ngay n¬i lµm viÍc,

vài chi phÑ thÂp. Do kho¶ng thÝi gian c¿n thiÌt

cho viÍc tÙ chêc hÜi nghÒ qua ®iÍn tho¹i nhÎn

chung ng½n h¬n, nªn c¸c hÜi nghÒ nµy cÖ thÊ

ph¶n hØi ngay tr­àc nhéng vÂn ®É nÖng bÔng,

ch»ng h¹n nh­ ®Ûi vài mÜt ph¸n quyÌt quan

tr×ng mài ®­ác TÓa ¸n TÛi cao Mî ®­a ra. C¸c

tµi liÍu cãa khÖa h×c ®­ác cung cÂp trëc tuyÌn

th«ng qua mÜt trang web h­àng dÁn. MÜt trong

nhéng thµnh c«ng làn cãa hÎnh thêc cung cÂp

nµy lµ Ch­¬ng trÎnh ABA Connection, ®©y lµ

mÜt ch­¬ng trÎnh gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng

xuyªn ®­ác cung cÂp miËn phÑ hµng th¸ng cho

c¸c thµnh viªn cãa ABA. Hµng th¸ng, t¹p chÑ

ABA Journal cÖ ®¨ng mÜt bµi viÌt vÉ mÜt vÂn

®É thëc tÌ lµm tµi liÍu khÖa h×c cho cuÜc hÜi

nghÒ qua ®iÍn tho¹i. C¸c luÃt s­ chÏ lµm mÜt

viÍc ®¬n gi¶n lµ ®×c tr­àc bµi viÌt ®Ö vµ g×i

®iÍn tham gia cuÜc hÜi nghÒ qua ®iÍn tho¹i nµy.

HÎnh thêc hÜi nghÒ qua truyÉn hÎnh ®­ác ®Øng

thÝi ph¸t thanh vµ truyÉn hÎnh vµ ®­a lªn m¹ng

lµ mÜt hÎnh thêc kh¸c cãa CLE t¹i n¬i lµm viÍc.

CÖ thÊ tiÌp cÃn nhéng ch­¬ng trÎnh nµy bºng

c¸c thiÌt bÒ hÜi nghÒ qua truyÉn hÎnh, qua ®iÍn

tho¹i ho¾c qua Internet. §Ûi vài lo¹i hÎnh hÜi

nghÒ chÏ qua truyÉn hÎnh, thÎ ch­¬ng trÎnh nµy

®­ác kÌt thåc bºng mÜt cuÜc hÔi-®¸p.

Nhéng ch­¬ng trÎnh nªu trªn ®Éu ®­ác ghi l¹i

vµ cÖ thÊ n½m b½t ®­ác qua b¨ng video ho¾c

b¨ng ghi ©m, ®iÉu nµy cho chång ta thÂy mÜt

ph­¬ng ph¸p quan tr×ng kh¸c vÉ tiÌp thu gi¸o

dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn: ®Ö lµ të h×c. LuÃt

së cÖ thÊ mua c¸c ch­¬ng trÎnh d­ài d¹ng

b¨ng video ho¾c b¨ng ghi ©m, câng vài s¸ch vµ

c¸c tµi liÍu kh¸c ®i kÄm cãa khÖa h×c vµ nghiªn

cêu chång låc thuÃn tiÍn theo tiÌn ®Ü riªng cãa

mÎnh. S¸ch ghi ©m, b¨ng ghi ©m vµ ®Ða CD

®­ác x©y dëng dëa trªn nhéng cuÛn s¸ch ®­ác

xuÂt b¶n tr­àc ®©y, cho phÇp nhéng luÃt s­

bÃn rÜn, th­Ýng kh«ng cÖ thÝi gian ®×c s¸ch,

cÖ thÊ nghe b¨ng ghi ©m ho¾c ®Ða CD, ch»ng

h¹n nh­, trong låc trªn ®­Ýng ®i lµm. Ho¾c

lo¹i hÎnh b¨ng video vµ b¨ng ghi ©m nµy cÖ thÊ

trÞ thµnh mÜt ph¿n cãa c¸c ch­¬ng trÎnh ®µo

t¹o nÜi bÜ cÖ quy m« làn, mµ Þ ®Ö c¸c luÃt s­

tÃp háp l¹i câng xem vµ nghe ph¿n trÎnh bµy.

CuÛi câng, hÎnh thêc HÜi th¶o Ph¸p luÃt qua

b¨ng hÎnh lµ lo¹i hÎnh b¨ng video vÉ CLE ®­ác

s¶n xuÂt ®¾c biÍt cho chuyªn ngµnh. §Ö lµ c¸c

ch­¬ng trÎnh riªng lÅ ho¾c lµ mÜt ph¿n trong

toµn bÜ ch­¬ng trÎnh gØm c¸c ph¿n nÛi tiÌp

nhau. NhiÉu hÜi th¶o ph¸p luÃt qua b¨ng hÎnh

®­ác x©y dëng dëa trªn c¸c kî n¨ng vµ th­

Ýng ®­a thªm c¸c minh ho¹, nhéng tÎnh huÛng

kÒch hÖa, c¸c ®Ø thÒ vi tÑnh vµ nhéng hiÍu qu¶

hÎnh ¶nh kh¸c nhºm n©ng cao nÜi dung cãa ch

­¬ng trÎnh.

Vài së tiÌn bÜ cãa c«ng nghÍ, viÍc tÙ chêc CLE

cäng ph¶i ®­ác c¶i tiÌn. C¸c nhµ tÙ chêc CLE

25

ph¶i kh«ng ngçng x©y dëng c¸c ph­¬ng ph¸p

mài ®Ê cÖ thÊ mang l¹i cho luÃt s­ kh¶ n¨ng

tiÌp cÃn tÛt h¬n vài gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng

xuyªn. VÑ dæ nh­ mÜt trong sÛ nhéng hÎnh thêc

CLE dëa trªn c«ng nghÍ mài ®ang ®­ác ABA

sè dæng ®Ö lµ ®­a ©m thanh vµ hÎnh ¶nh lªn

m¹ng (mÜt c¸ch liªn tæc). ViÍc ®­a ©m thanh

lªn m¹ng cho phÇp c¸c luÃt s­ cÖ thÊ qua Inter-

net tiÌp cÃn c¸c ch­¬ng trÎnh CLE ph¸t trëc tiÌp

vµ c¸c ch­¬ng trÎnh CLE ®­ác l­u tré. Ng­Ýi

tham gia cÖ thÊ vça nghe trëc tuyÌn ch­¬ng

trÎnh trong khi vça xem phim ®Än chiÌu ®iÍn tè

vµ c¸c tµi liÍu kh¸c cãa khÖa h×c. DiËn gi¶ cÖ

thÊ t­¬ng t¸c vài ng­Ýi tham gia trªn m¹ng

trong suÛt ch­¬ng trÎnh bºng th­ ®iÍn tè. MÜt

vÑ dæ vÉ hÎnh thêc ®­a lªn m¹ng trëc tiÌp ®Ö lµ

viÍc ®­a ©m thanh lªn m¹ng, theo ®Ö cho phÇp

kh¶ n¨ng tiÌp ®Øng thÝi tiÌp cÃn tçng cuÜc hÜi

nghÒ qua ®iÍn tho¹i nµy. ViÍc ®­a hÎnh ¶nh lªn

m¹ng sÆ bÙ sung thªm hÎnh ¶nh cho luØng tÑn

hiÍu liªn tæc lµm cho ng­Ýi tham gia cÖ thÊ theo

dÕi trëc tuyÌn ch­¬ng trÎnh câng vài c¸c phim

®Än chiÌu vµ tµi liÍu ®i kÄm.

MÜt hÎnh thêc ch­¬ng trÎnh trëc tuyÌn kh¸c do

ABA cung cÂp cho c¸c thµnh viªn vµ cho giài

chuyªn ngµnh nÖi chung ®Ö lµ hÎnh thêc

ch­¬ng trÎnh t­¬ng t¸c. Th«ng tin ®­ác trÎnh

bµy vài ng­Ýi tham gia d­ài d¹ng b¨ng video,

©m thanh ho¾c v¨n b¶n. C¸c c©u hÔi câng vài

bµi tÃp ®­ác ®­a ra trong suÛt buÙi h×c t­¬ng

t¸c nhºm thu håt ng­Ýi sè dæng. Ng­Ýi tham

gia cäng cÖ thÊ tiÌp cÃn c¸c tµi liÍu cãa khÖa h×c

bºng c¸ch t¶i tç trªn m¹ng xuÛng. MÜt vÑ dæ vÉ

hÎnh thêc ch­¬ng trÎnh t­¬ng t¸c phÙ biÌn lµ

ch­¬ng trÎnh trëc tuyÌn vÉ so¹n th¶o, theo ®Ö

cho phÇp nhéng ng­Ýi tham gia cÖ thÊ rÄn räa

c¸c kî n¨ng so¹n vµ chÏnh sèa bºng c¸ch sè

dæng c¸c bµi tÃp mÁu, vµ ®­ác tr¶ lÝi mÜt c¸ch

cæ thÊ ngay lÃp têc vÉ nhéng bµi tÃp nµy.

Gi¸o dôc ph¸p luËt th­êng xuyªn b¾t buéc

MÚi bang trong sÛ 50 bang ®Éu quy ®Ònh luÃt s­

ph¶i cÖ giÂy phÇp mài ®­ác hµnh nghÉ luÃt t¹i

bang ®Ö vµ mÚi bang cäng ®¾t ra c¸c yªu c¿u

riªng cãa mÎnh vÉ viÍc duy trÎ hiÍu lëc cãa giÂy

phÇp hµnh nghÉ luÃt. 40 trong sÛ 50 bang quy

®Ònh luÃt s­ ph¶i th­Ýng xuyªn tiÌp thu gi¸o

dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn, ®©y lµ mÜt ®iÉu

kiÍn cho viÍc duy trÎ hiÍu lëc cãa giÂy phÇp

hµnh nghÉ luÃt. MÜt trong nhéng chêc n¨ng

quan tr×ng cãa ABA trong suÛt 125 n¨m lÒch sè

cãa mÎnh lµ x©y dëng c¸c quy ®Ònh mÁu.

C¸c quy ®Ònh nµy ®­ác x©y dëng nhºm ®É ra

nhéng chuÀn mëc cho c¸c lÐnh vëc ph¸p luÃt cæ

thÊ ®Ê cÖ thÊ x©y dëng mÜt hÍ thÛng ph¸p luÃt

thÛng nhÂt giéa c¸c bang. C¬ quan lÃp ph¸p

bang sè dæng nhéng quy ®Ònh mÁu nµy h­àng

dÁn cho viÍc th«ng qua c¸c luÃt vÛn sÆ ®­ác ¸p

dæng trong ®Òa bµn thuÜc ph¹m vi thÀm quyÉn

cãa c¬ quan nµy. Quy ®Ònh MÁu vÉ Gi¸o dæc

Ph¸p luÃt Th­Ýng xuyªn TÛi thiÊu cãa ABA ®·

®­ác Uí ban Th­Ýng trëc phæ tr¸ch Gi¸o dæc

Th­Ýng xuyªn cãa HÜi LuÃt së Hoa Kì x©y

dëng lµm m« hÎnh cho viÍc th«ng qua c¸c

chuÀn mëc vµ c«ng cæ thÛng nhÂt vÉ viÍc c«ng

nhÃn c¸c ch­¬ng trÎnh vµ ng­Ýi tÙ chêc CLE, vµ

quy ®Ònh mÁu nµy ®· ®­ác th«ng qua n¨m

1986. Quy ®Ònh mÁu nµy x¸c ®Ònh viÍc bÙ nhiÍm

vµ c¬ cÂu cãa c¬ quan ®iÉu hµnh chÒu tr¸ch

nhiÍm qu¶n lï vÉ CLE, sÛ l­áng giÝ h×c c¿n

thiÌt hµng n¨m vÉ CLE, viÍc b¸o c¸o cãa luÃt s­

26

vÉ CLE tÛi thiÊu tr­àc c¬ quan qu¶n lï cÖ liªn

quan, c¸c biÍn ph¸p xè lï vµ khiÌu n¹i, c¸c ®Ûi

t­áng luÃt s­ thuÜc diÍn qu¶n lï theo quy ®Ònh

nµy, viÍc thça nhÃn ho¾c c«ng nhÃn hÎnh thêc

të h×c vµ c¸c nhµ tÚ chêc CLE, câng vài nhéng

vÂn ®É kh¸c.

Do Quy ®Ònh MÁu cãa ABA chÏ cÖ tÑnh chÂt

h­àng dÁn vài nhéng bang nµy, nªn mÚi bang

trong sÛ 40 bang vÛn ®· th«ng qua CLE tÛi

thiÊu ®Éu ban hµnh c¸c quy ®Ònh riªng cãa

mÎnh. Do ®Ö, cÖ rÂt nhiÉu c¸c quy ®Ònh vÉ vÂn

®É sÛ l­áng vµ lo¹i hÎnh (nh­ ®¹o luÃt vÉ ®¹o

®êc) trong sÛ giÝ cãa h×c trÎnh b½t buÜc trong

mÜt kì b¸o c¸o, kho¶ng thÝi gian cãa mÜt kì

b¸o c¸o, c¸c ®Ûi t­áng luÃt s­ thuÜc diÍn qu¶n

lï theo c¸c quy ®Ònh vÉ CLE tÛi thiÊu, ®Ònh

nghÐa vÉ CLE vµ viÍc c«ng nhÃn hÎnh thêc "të

h×c", gØm cÖ c¸c ch­¬ng trÎnh d­ài d¹ng b¨ng

video ho¾c b¨ng ghi ©m, vµ c¸c ch­¬ng trÎnh

trëc tuyÌn. Ch»ng h¹n nh­ mÜt sÛ bang yªu c¿u

ph¶i cÖ 12 ho¾c 15 giÝ h×c trong b¸o c¸o vÉ thÝi

kì mÜt n¨m, trong khi c¸c bang kh¸c l¹i yªu c¿u

ph¶i cÖ 45 giÝ nh­ng trong b¸o c¸o vÉ thÝi kì 3

n¨m. MÜt sÛ bang lÂy buÙi lË luÃt s­ gia nhÃp

nghÉ luÃt lµ c¬ sÞ cho kì b¸o c¸o, trong khi c¸c

bang kh¸c l¹i lÂy mÜt ngµy cæ thÊ nµo ®Ö lµ c¬

sÞ cho kì b¸o c¸o (nh­ ngµy 31/12 hµng n¨m

ho¾c cê 3 n¨m mÜt l¿n) ho¾c thÃm chÑ lµ ngµy

sinh cãa luÃt së. Tí lÍ h×c trÎnh vÉ ®¹o ®êc ho¾c

vÉ chuyªn m«n xÇt trong toµn bÜ sÛ h×c trÎnh vÉ

CLE tÛi thiÊu cäng kh¸c nhau giéa c¸c bang.

MÚi bang ®Éu cÖ quy ®Ònh kh¸c nhau nhºm vµo

nhéng ®Ûi t­áng liªn quan ®Ìn nhéng quy ®Ònh

nµy. §iÉu tiªu biÊu lµ c¸c yªu c¿u kh¸c nhau vÉ

CLE tÛi thiÊu giéa ®Ûi t­áng lµ luÃt s­ ho¹t

®Üng nhiÉu (nhéng luÃt së tham gia hµnh nghÉ

mÜt c¸ch th­Ýng xuyªn) vài ®Ûi t­áng lµ luÃt

së Ñt ho¹t ®Üng (nhéng luÃt së tham gia hµnh

nghÉ kh«ng th­Ýng xuyªn). §iÉu tiªu biÊu lµ

®Ûi vài c¸c luÃt s­ Ñt ho¹t ®Üng h¬n, thÎ c¸c yªu

c¿u ®Ûi vài h× cäng Ñt h¬n so vài luÃt s­ ho¹t

®Üng nhiÉu h¬n. M¾c dâ viÍc coi mÜt luÃt s­ lµ

lo¹i ho¹t ®Üng nhiÉu hay Ñt ho¹t ®Üng cÓn phæ

thuÜc vµo së ph©n lo¹i cãa bang n¬i luÃt s­

hµnh nghÉ, song vÂn ®É nµy cäng cÖ mÜt sÛ

®iÊm chung. VÑ dæ nh­, luÃt s­ ®· nghÏ h­u sÆ

®­ác coi lµ luÃt s­ Ñt ho¹t ®Üng. Ngoµi ra, cÓn

cÖ nhéng yªu c¿u kh¸c ¸p dæng ®Ûi vài luÃt s­

mài vµo nghÉ. Nhéng luÃt s­ hµnh nghÉ ch­a

tài 3 n¨m cÖ thÊ ph¶i tr¶i qua mÜt sÛ c¸c khÖa

h×c c¨n b¶n vÉ kî n¨ng ngay sau khi gia nhÃp

®oµn luÃt s­. LuÃt s­ Þ m×i trÎnh ®Ü ®Éu ph¶i

b½t buÜc tham gia mÜt sÛ giÝ ®µo t¹o nhÂt ®Ònh

vÉ ®¹o ®êc ph¸p luÃt, chuyªn m«n ho¾c vÂn ®É

l¹m dæng nghÉ nghiÍp (substance abuse) trong

mÚi kì b¸o c¸o.

C¸c bang cäng cÖ së ®Ònh nghÐa kh¸c nhau vÉ

vÂn ®É CLE. MÜt sÛ bang kh«ng thça nhÃn hÎnh

thêc CLE tÛi thiÊu qua c¸c ch­¬ng trÎnh të h×c

vµ ®Ói hÔi luÃt s­ ph¶i tham gia CLE t«i thiÊu

qua c¸c ch­¬ng trÎnh gi¶ng d¹y trëc tiÌp. MÜt

sÛ bang kh«ng c«ng nhÃn hÎnh thêc ch­¬ng

27

trÎnh trëc tuyÌn. ABA ®· tç l©u lµ ng­Ýi ®i ®¿u

sè dæng s¸ng t¹o c¸c c«ng nghÍ trong viÍc tÙ

chêc CLE vµ ®i tiªn phong trong viÍc thuyÌt

phæc c¸c c¬ quan cÖ tr¸ch nhiÍm cãa bang thça

nhÃn tÂt c¶ c¸c h×c ph¿n thuÜc hÎnh thêc gi¸o

dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn tÛi thiÊu dëa vµo

c«ng nghÍ.

KÕt luËn

Ph¸p quyÉn t¹i n­àc Mî lµ nÉn t¶ng cho nhéng

gi¸ trÒ c¬ b¶n cãa chång ta, vµ trong cuÜc sÛng

cãa ng­Ýi luÃt s­ Þ Mî cÓn cÖ mÜt sÛ nguyªn lï

c¬ b¶n h¬n so vài viÍc nhÃn thêc t¿m quan

tr×ng cãa vÂn ®É h×c tÃp suÛt ®Ýi - ®Ö lµ ®Ùi

mài kiÌn thêc vµ c¸c kî n¨ng vµ thÙi luØng sinh

khÑ mài cho gi¸ trÒ nghÉ nghiÍp. §©y chÑnh lµ së

nhÃn thêc vÉ tÑnh chÂt liªn tæc vµ së ®Ùi mài,

vÛn lµ ®Üng lëc cãa mÜt hÍ thÛng gi¸o dæc

ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn hiÍu qu¶ - duy trÎ kiÌn

thêc vµ trÎnh ®Ü cãa ng­Ýi luÃt s­ Þ trÎnh ®Ü

cao nhÂt vµ b¶o vÍ hÍ thÛng t­ ph¸p cãa n­àc

Mî.

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/calabrese.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_3.html (tiÕng ViÖt)

28

Mét thÈm ph²n míi muèn biÕt c²ch thøc l¯m

thÕ n¯o ®Ó chð tàa mét c²ch ®óng ®¾n phiªn

tÜa t³i phÜng xö ²n. Mét th­ ký phiªn tÜa

gi¯u kinh nghiÖm muèn l¯m quen víi nh÷ng

thð tôc míi nhÊt ®Ó cß thÓ gi°i quyÕt tèt h¬n

nhiÖm vô cða m×nh. C²c thÈm ph²n v¯ quan

chøc tÜa ²n trªn kh¾p thÕ giíi ®ang t×m kiÕm

c²c th«ng tin vÒ hÖ thèng t­ ph²p cða Mü.

H¯ng n¨m cß h¯ng ngh×n c²c yªu cÇu vÒ

th«ng tin v¯ c©u hÝi vÒ thð tôc xÐt xö, ë cÊp

t­ ph²p liªn bang v¯ cÊp bang trªn kh¾p n­íc

Mü. Trong khi nghiªn cøu ba tâ chøc ®± tr°

lêi cho nh÷ng c©u hÝi n¯y - Trung t©m T­

ph²p Liªn bang (The Federal Judicial Center -

FJC), Tr­êng Cao ®µng T­ ph²p Quèc gia

(National Judicial College - NJC) v¯ Trung

t©m Quèc gia TÜa ²n Bang (National Center

for State Courts - NCSC), c²c biªn tËp viªn

céng t²c l¯ Stuart Gorin v¯ David Pitts ®±

xem xÐt c²ch thøc c²c tâ chøc n¯y v¯ nh÷ng

tâ chøc kh²c ®²p øng tÊt c° nh÷ng nhu cÇu vÒ

gi²o dôc ph²p luËt v¯ c²c nhu cÇu kh²c nh­

thÕ n¯o.

HÎnh thêc gi¸o dæc th­Ýng xuyªn cÖ ï nghÐa

rÂt quan tr×ng. Ngµi Fern Smith, mÜt thÀm

ph¸n cÂp quÃn cãa Mî hiÍn lµ gi¸m ®Ûc Trung

t©m T­ ph¸p Liªn bang ®· nÖi nh­ vÃy. ThÀm

ph¸n Smith cho biÌt nhéng thay ®Ùi diËn ra

trong hÍ thÛng t­ ph¸p lµ rÂt làn, ®¾c biÍt lµ

c¸c ph¸n quyÌt mài ®­ác TÓa ¸n TÛi cao Mî

liªn tæc ®­a ra vµ nhéng thay ®Ùi trong vai trÓ

cãa thÀm ph¸n liªn bang cÂp quÃn.

§­ác QuÛc hÜi thµnh lÃp t¹i thã ®« cãa n­àc

Mî n¨m 1967 theo ®É nghÒ cãa HÜi nghÒ T­

ph¸p toµn n­àc Mî, Trung t©m T­ ph¸p Liªn

bang (FJC) lµ c¬ quan phæ tr¸ch nghiªn cêu vµ

®µo t¹o thuÜc hÍ thÛng t­ ph¸p liªn bang cãa

n­àc Mî. Trung t©m cÖ nhiÍm væ ®Ònh h­àng

vµ ®Ày m¹nh c«ng t¸c gi¸o dæc vµ ®µo t¹o

th­Ýng xuyªn cho c¸c thÀm ph¸n liªn bang vµ

nh©n viªn tÓa ¸n. Trung t©m cÓn cÖ nhiÍm væ

tiÌn hµnh vµ ®Ày m¹nh c¸c ho¹t ®Üng nghiªn

cêu vÉ thã tæc t­ ph¸p cãa liªn bang vµ ho¹t

®Üng tÓa ¸n.

ThÀm ph¸n Smith cho rºng "Chång t«i kh«ng

chuyªn m«n hÖa vµ chång t«i cÖ nhiÍm væ gi¶i

Gi¸o dôc ph¸p luËt th­êng xuyªn:

3 tæ chøc ®¸p øng nhu cÇu B¯i viÕt cña Stuart Gorin and David Pitts

Gi²o dôc Ph²p luËt ë Hoa Kú

29

quyÌt tÂt c¶ c¸c lo¹i væ ¸n ®­ác chuyÊn tài tÓa

cÂp quÃn, gØm c¶ hÎnh së vµ d©n së", «ng nÖi

thªm: "Ng­Ýi thÀm ph¸n c¿n ®­ác giåp ®ß ®Ê

cÖ thÊ nghiªn cêu c¸c lÐnh vëc ph¸p luÃt kh¸c

nhau vµ n½m b½t mÜt c¸ch thÂu ®¸o nhéng ph¸t

triÊn mài nhÂt cÖ tÑnh tiªn phong".

Ba ng¯nh

Trªn c¬ sÞ nhiÍm væ ®­ác thëc hiÍn trong hÍ

thÛng t­ ph¸p liªn bang, Trung t©m T­ ph¸p

Liªn bang ®­ác tÙ chêc thµnh 3 ngµnh. §Ö lµ:

ngµnh gi¸o dæc vÉ tÓa ¸n, ngµnh gi¸o dæc t­

ph¸p vµ ngµnh nghiªn cêu.

Ngµnh gi¸o dæc vÉ tÓa ¸n cÖ nhiÍm væ x©y

dëng vµ qu¶n lï c¸c dÒch væ vµ ch­¬ng trÎnh

gi¸o dæc ®µo t¹o cho c¸c nh©n viªn tÓa ¸n

kh«ng thuÜc ng¹ch t­ ph¸p, nh­ nh©n viªn lµm

viÍc trong v¨n phÓng th­ kï vµ trong v¨n

phÓng phæ tr¸ch vÉ ¸n treo vµ tiÉn xÇt xè vµ c¸c

ch­¬ng trÎnh ®µo t¹o qu¶n lï cho ®Üi ngä thÀm

ph¸n vµ ng­Ýi l·nh ®¹o c¬ quan tÓa ¸n.

Ngµnh gi¸o dæc t­ ph¸p cÖ nhiÍm væ x©y dëng

vµ qu¶n lï c¸c ch­¬ng trÎnh gi¸o dæc dµnh cho

thÀm ph¸n, c¸c luÃt s­ chuyªn nghiÍp lµm viÍc

trong tÓa ¸n vµ nhéng nh©n viªn lµm viÍc trong

c¸c v¨n phÓng luÃt s­ bµo chéa cãa Liªn bang

Mî.

Ngµnh nghiªn cêu cÖ nhiÍm væ thëc hiÍn c¸c

nghiªn cêu cÖ tÑnh chÂt kinh nghiÍm vµ th¨m

dÓ vÉ c¸c thã tæc t­ ph¸p cãa liªn bang, c«ng

t¸c qu¶n lï tÓa ¸n vµ kÌt ¸n, th­Ýng lµ theo yªu

c¿u cãa HÜi nghÒ T­ ph¸p vµ c¸c uí ban cãa

HÜi nghÒ nµy, cäng nh­ b¶n th©n c¸c tÓa ¸n

ho¾c c¸c tÙ chêc kh¸c thuÜc hÍ thÛng liªn bang.

C¸c ph­¬ng tiÖn chÝnh trong viÖc thùc hiÖn

c«ng t¸c gi¸o dôc th­êng xuyªn

N¨m ngo¸i, Trung t©m T­ ph¸p Liªn bang ®·

thëc hiÍn 985 ch­¬ng trÎnh ®µo t¹o cho h¬n

48.000 thÀm ph¸n vµ nh©n viªn tÓa ¸n cãa n­àc

Mî, vµ tÙ chêc c¸c cuÜc hÜi th¶o ho¾c buÙi

h­àng dÁn cho 422 c¸c quan chêc vµ thÀm ph¸n

n­àc ngoµi cãa 34 n­àc. Trung t©m cäng ®·

xuÂt b¶n ho¾c tiÌn hµnh cÃp nhÃt hµng chæc c¸c

b¸o c¸o vµ nhéng tµi liÍu h­àng dÁn tham kh¶o

vµ ®· ph¸t sÖng g¿n 2.000 giÝ ch­¬ng trÎnh ®µo

t¹o trªn M¹ng l­ài TruyÉn hÎnh T­ ph¸p Liªn

bang (Federal Judicial Television Network).

Ph­¬ng tiÍn chÑnh dâng ®Ê ®Ònh h­àng vµ triÊn

khai ho¹t ®Üng gi¸o dæc th­Ýng xuyªn cho

thÀm ph¸n lµ c¸c cuÜc hÜi nghÒ, c¸c hÜi nghÒ

chuyªn ®É vµ hÜi th¶o trao ®Ùi trëc tiÌp. C¸c

nh©n viªn tÓa ¸n thÎ tham gia vµo c¸c khÖa ®µo

t¹o t¹i ®Òa ph­¬ng ho¾c th«ng qua c¸c buÙi ph¸t

sÖng qua vÍ tinh, qua c¸c hÜi nghÒ trëc tuyÌn

ThÈm ph²n Heather Van Nuys

30

bºng m¸y vi tÑnh vµ c¸c hÜi nghÒ qua ®iÍn tho¹i

vµ truyÉn hÎnh.

NÜi dung cãa c¸c hÜi nghÒ chuyªn ®É cãa FJC

bao gØm nhéng chã ®É nh­ c¸c tiÌn triÊn g¿n

®©y vÉ vÂn ®É quyÉn xÇt xè, chêng cê, ho¹t

®Üng kÌt ¸n, luÃt tuyÊn dæng, nghiªn cêu gen

vµ tranh tæng quÛc tÌ. C¸c cuÜc hÜi th¶o chuyªn

®É cãa c¸c nhÖm thÀm ph¸n vài quy m« nhÔ l¹i

nghiªn cêu c¸c vÂn ®É vÉ sÞ héu trÑ tuÍ, tranh

tæng quyÉn d©n së, c¸c kî thuÃt hÓa gi¶i, chÌ ®Ü

liªn bang vµ ph¸ s¶n.

Nhéng vÑ dæ vÉ c¸c ch­¬ng trÎnh trªn m¹ng

l­ài truyÉn hÎnh bao gØm viÍc xem xÇt l¹i c¸c

phiªn tÓa cãa TÓa ¸n TÛi cao vµ nghiªn cêu c¸c

nguyªn t½c khoa h×c trong phÓng xè ¸n khi

ph©n tÑch chêng cê.

CÖ rÂt nhiÉu Ân phÀm gi¸o dæc ®­ác biªn so¹n

dµnh cho c¸c thÀm ph¸n vµ nh©n viªn ph¸p

luÃt, gØm cÖ c¸c tµi liÍu h­àng dÁn vÉ biÍn

ph¸p ®Ê qu¶n lï c¸c phiªn tÓa kÌt ¸n tè hÎnh

cãa Liªn bang Mî, qu¶n lï cÖ tÑnh t­ ph¸p vÉ

gi¶i quyÌt tranh chÂp cÖ ch×n lëa (ADR), vµ

mÜt sÙ tay h­àng dÁn vÉ qu¶n lï vÂn ®É tranh

tæng d©n së vµ mÜt cuÛn sÙ tay vÉ c¸c vÂn ®É

th­Ýng g¾p trong c¸c phiªn tÓa hÎnh së. C¸c

b¸o c¸o vµ nhéng tµi liÍu h­àng dÁn tham kh¶o

®­ác xuÂt b¶n trong n¨m 2001 gØm cÖ MÂt kh¶ n¨ng thanh to¸n quÛc tÌ, Tranh tæng vÉ vÂn ®É nghÐa væ, Tranh tæng vÉ ph©n chia l¹i ®Òa h¹t, vµ Sè dæng thÀm ph¸n thÏnh mÝi trong c¸c TÓa ¸n Liªn bang cÂp quÃn.

Ngoµi nhéng buÙi h­àng dÁn vµ th¶o luÃn, c¸c

ch­¬ng trÎnh dµnh cho quan chêc t­ ph¸p cãa

n­àc ngoµi cÓn cÖ hÎnh thêc ®­a c¸c nhµ

nghiªn cêu ngµnh t­ ph¸p tài lµm viÍc t¹i

trung t©m nµy vài t­ c¸ch lµ h×c gi¶ th­Ýng

trå. KÊ tç khi hÎnh thêc nµy cãa ch­¬ng trÎnh

®­ác b½t ®¿u tiÌn hµnh c¸ch ®©y 10 n¨m, ®· cÖ

h¬n 30 thÀm ph¸n n­àc ngoµi tiÌn hµnh nghiªn

cêu c¸c vÂn ®É nh­ tÑnh ®Üc lÃp cãa ngµnh t­

ph¸p, qu¶n lï tÓa ¸n, vµ vai trÓ cãa th­ kï

ph¸p luÃt.

Tr­êng Cao ®¼ng T­ ph¸p Quèc gia (NJC)

N¨m 1961, HiÍp HÜi LuÃt s­ Hoa Kì nhÃn

thÂy së c¿n thiÌt ph¶i tiÌn hµnh ph©n tÑch hÍ

thÛng t­ ph¸p n­àc Mî. Câng vài HÜi T­

ph¸p Mî (American Judicature Society) vµ

ViÍn Qu¶n lï T­ ph¸p (Institute of Judicial

Administration), c¸c tÙ chêc nµy ®· ®êng ra

thµnh lÃp Uí ban hÚn háp L·nh ®¹o t­ ph¸p

héu hiÍu do ThÀm ph¸n TÓa ¸n TÛi cao låc bÂy

giÝ lµ Tom C. Clark lµm chã tÒch. Trong sÛ

nhéng ®É xuÂt ®­ác ®­a ra, uí ban nµy ®· ®É

nghÒ ®­ác thëc hiÍn nhiÍm væ gi¸o dæc t­

ph¸p, ®Ìn n¨m 1963 uí ban nµy chuyÊn thµnh

Tr­Ýng Cao ®»ng T­ ph¸p QuÛc gia.

KÊ tç thÝi gian ®Ö, h¬n 58.000 thÀm ph¸n trªn

kh½p thÌ giài ®· cÖ c¬ hÜi ®­ác ®µo t¹o vÉ

ph¸p luÃt vµ ph¸t triÊn chuyªn m«n. C¸c thÀm

ph¸n h×c tÃp t¹i NJC ®Ìn tç kh½p m×i n¬i trªn

thÌ giài, th­Ýng lµ th«ng qua thÔa thuÃn vài

BÜ Ngo¹i giao vµ C¬ quan Ph¸t triÊn QuÛc tÌ

Mî (USAID), m¾c dâ cÖ mÜt sÛ ch­¬ng trÎnh

®­ác thÔa thuÃn th«ng qua Ng©n hµng ThÌ

giài. Tr­Ýng cÓn cÖ mÛi liªn hÍ trëc tiÌp vài

c¸c chÑnh phã n­àc ngoµi. Ngoµi nhéng ®Üi

ngä nh©n viªn lµ c¸c thÀm ph¸n vµ c¸c nhµ

31

chuyªn m«n trong lÐnh vëc ph¸p luÃt, tr­Ýng

cÓn cÖ c¸c ®¹i diÍn cãa nhéng lÐnh vëc kh¸c,

gØm cÖ b¸c sÐ, nhµ t©m lï h×c vµ c¸c chuyªn gia

tin h×c vµ viËn th«ng. C¸c gi¶ng viªn ®Öng gÖp

rÂt nhiÉu thÝi gian cho c«ng viÍc.

Mæc tiªu chÑnh cãa NJC lµ t¨ng c­Ýng ph¸p

luÃt th«ng qua c¸c ch­¬ng trÎnh quÛc gia vÉ

gi¸o dæc vµ ®µo t¹o nhºm n©ng cao hiÍu qu¶, së

thµnh th¹o, c¸c kî n¨ng vµ n¨ng suÂt trong lÐnh

vëc t­ ph¸p. Nºm trong khu«n viªn cãa tr­Ýng

§¹i h×c Nevada, bang Reno, Tr­Ýng Cao ®»ng

T­ ph¸p QuÛc gia cÖ mÛi quan hÍ cÜng t¸c vài

rÂt nhiÉu tÙ chêc gi¸o dæc kh¸c.

TÇm quan träng cña gi¸o dôc t­ ph¸p

ThÀm ph¸n TÓa ¸n TÛi cao bang Washington,

bµ Heather Van Nuys ®· nhÂn m¹nh t¿m quan

tr×ng cãa c«ng t¸c gi¸o dæc t­ ph¸p kh«ng chÏ Þ

cÂp bang, mµ cÓn Þ cÂp quÛc gia. Bµ Heather

ph¸t biÊu "Trong nhéng n¨m qua, t«i nhÃn thÂy

c¸c khÖa h×c cãa NJC lµ rÂt héu Ñch. Nhéng

khÖa h×c nµy lµ ph¿n bÙ sung chã yÌu cho hÍ

thÛng gi¸o dæc t­ ph¸p cÂp bang vÉ mÜt sÛ khÑa

c¹nh quan tr×ng. Thê nhÂt, nÖ lµ dÒp ®Ê trao ®Ùi

vài c¸c thÀm ph¸n ®Ìn tç nhéng khu vëc kh¸c

thuÜc ph¹m vi quyÉn h¹n ®Ê th¶o luÃn ph­¬ng

ph¸p tiÌp cÃn cãa h× ®Ûi vài c¸c væ ¸n" trªn c¬

sÞ luÃt ph¸p cãa bang h×. Nhéng ng­Ýi tham

gia khÖa h×c kh«ng chÏ gØm nhéng ng­Ýi Mî.

C¸c thÀm ph¸n n­àc ngoµi cäng th­Ýng xuyªn

tham gia c¸c làp h×c cãa NJC.

Ngoµi ra, cÓn cÖ rÂt nhiÉu nhµ chuyªn m«n

cäng tham gia, kh«ng chÏ lµ nhéng nhµ chuyªn

m«n trong lÐnh vëc ph¸p luÃt. Bµ Van Nuys cho

biÌt thªm c¸c khÖa h×c t¹i NJC cÓn cÖ së tham

gia cãa nhiÉu nhÖm c¸c nhµ chuyªn m«n thuÜc

c¸c lÐnh vëc kh¸c trªn kh½p n­àc Mî, ch»ng

h¹n nh­, y tÌ vµ khoa h×c.

Bµ cäng cho biÌt c¸c khÖa h×c t¹i NJC "cÖ tÑnh

chuyªn s©u h¬n c¸c khÖa h×c Þ cÂp bang.

Ch»ng h¹n nh­, t«i vça mài tham gia mÜt khÖa

h×c 1 tu¿n vÉ vÂn ®É ra quyÌt ®Ònh. Nhéng

khÖa h×c cæ thÊ nh­ thÌ nµy vÛn kh«ng cÖ Þ

cÂp bang". Bµ cho biÌt nhéng vÂn ®É kh«ng

thuÜc ph¹m vi ph¸p luÃt vÛn g½n liÉn vài

phÓng xè ¸n cäng ®­ác ®­a ra th¶o luÃn.

Phßng xö ¸n kiÓu mÉu

§iÊm nÙi bÃt cãa NJC lµ phÓng xè ¸n kiÊu mÁu,

®©y lµ mÜt trung t©m cÖ trÎnh ®Ü tiªn tiÌn mµ Þ

®Ö cho phÇp c¸c ph­¬ng tiÍn truyÉn th«ng in Ân

vµ ®iÍn tè ®­ác phÇp ghi l¹i qu¸ trÎnh xÇt xè

cãa tÓa ¸n, cäng nh­ kh¶ n¨ng tham gia phiªn

tÓa cãa ng­Ýi lµm chêng, luÃt s­ vµ bØi thÀm

viªn bÒ thiÊu n¨ng vÉ thÒ lëc ho¾c thÑnh gi¸c, vµ

tiÌn hµnh chÂt vÂn nhéng ng­Ýi lµm chêng

nh¹y c¶m th«ng qua hÍ thÛng truyÉn hÎnh c¸p.

PhÓng xè ¸n kiÊu mÁu nµy kh«ng chÏ dâng ®Ê

®µo t¹o trëc tiÌp cho nhéng ng­Ýi tham gia t¹i

NJC, mµ cÓn ®­ác TÓa Phåc thÀm L­u ®Üng sÛ

9, cäng nh­ hÍ thÛng tÓa ¸n bang Nevada ®«i

khi sè dæng.

32

Chøng chØ Chuyªn m«n

Chêng chÏ Chuyªn m«n vÉ Ph¸t triÊn T­ ph¸p

lµ mÜt ch­¬ng trÎnh mài cãa tr­Ýng dµnh cho

nhéng thÀm ph¸n muÛn tÃp trung nghiªn cêu

mÜt lÐnh vëc h×c thuÃt tr×ng t©m. Ch­¬ng

trÎnh nghiªn cêu t­ ph¸p nµy cÓn tiÌn hµnh

®µo t¹o trÎnh ®Ü th¹c sÐ vµ tiÌn sÐ. Ngoµi thÀm

ph¸n cãa 150 n­àc tham gia c¸c khÖa h×c

th­Ýng xuyªn cãa NJC vµ nhéng ng­Ýi tham

gia vài t­ c¸ch quan s¸t viªn, tr­Ýng cÓn cÖ c¸c

khÖa h×c ®¾c biÍt dµnh cho thÀm ph¸n ®Ìn tç

nhéng nÉn d©n chã ®ang nÙi lªn, chã yÌu lµ

ch©u Mî La-tinh, §«ng ¢u vµ Liªn X« cä.

Trung t©m Quèc gia vÒ Tßa ¸n Bang

N¨m 1971, Ch¸nh ¸n TÓa ¸n TÛi cao Mî låc

bÂy giÝ lµ Ngµi Warren Burger, ®· thµnh lÃp

Trung t©m QuÛc gia TÓa ¸n Bang (NCSC). §©y

lµ mÜt tÙ chêc phi lái nhuÃn cÖ træ sÞ t¹i Wil-

liamsburg, bang Virginia vài nhiÍm væ thåc

®Ày ph¸p luÃt th«ng qua ban l·nh ®¹o vµ c¸c

bÜ phÃn cãa tÓa ¸n cÂp bang cãa Mî. Trong

nhiÍm væ nµy, NCSC cam kÌt n©ng cao c«ng

t¸c thi hµnh ph¸p luÃt t¹i n­àc Mî vµ Þ n­àc

ngoµi th«ng qua c¸c ho¹t ®Üng nghiªn cêu,

gi¸o dæc, t­ vÂn vµ th«ng tin.

NCSC gØm nhiÉu bÜ phÃn kh¸c nhau vµ thëc

hiÍn nhiÉu ch­¬ng trÎnh. Ch»ng h¹n nh­, bÜ

phÃn nghiªn cêu vÉ tÓa ¸n cÖ nhiÍm væ n©ng

cao lÓng tin cãa c«ng chång bºng c¸ch giåp tÓa

¸n bang ph¶n hØi l¹i nhéng vÂn ®É chÑnh s¸ch

®¸ng quan t©m, l­Ýng tr­àc nhéng vÂn ®É x·

hÜi cÖ thÊ ¶nh h­Þng tài tÓa ¸n vµ t¨ng

c­Ýng së l·nh ®¹o c¿n thiÌt ®Ê cÖ thÊ ®iÉu

hµnh ph¸p luÃt mÜt c¸ch c«ng bºng vµ bÎnh

®»ng.

BÜ phÃn t­ vÂn vÉ qu¶n lï tÓa ¸n cÖ nhiÍm væ

trá giåp kî thuÃt vÉ ®iÉu hµnh tÓa ¸n, qu¶n lï

væ ¸n theo tçng luØng, c«ng nghÍ tÓa ¸n, luÃt

gia ®Înh vµ nguØn nh©n lëc vµ c¸c ho¹t ®Üng

kh¸c cãa tÓa ¸n. BÜ phÃn phæ tr¸ch quan hÍ

vài chÑnh phã cÖ nhiÍm væ theo dÕi c¸c vÂn ®É

vÉ chÑnh s¸ch quÛc gia vµ c¸c luÃt s½p ban

hµnh mµ cÖ thÊ ¶nh h­Þng tài tÓa ¸n cÂp bang

vµ giåp nhéng ng­Ýi ®êng ®¿u c¬ quan tÓa ¸n

cÂp bang, lµm cho tiÌng nÖi cãa h× ®­ác l½ng

nghe t¹i tÂt c¶ c¸c ngµnh cãa chÑnh phã liªn

bang.

ViÍn Qu¶n lï TÓa ¸n (ICM) cÖ nhiÍm væ chÏ

®¹o tÂt c¶ c¸c cÂp vµ c¸c lo¹i hÎnh tÓa ¸n cÂp

bang, bao gØm tÓa s¬ thÀm, tÓa phåc thÀm, vµ

tÓa s¬ thÀm vµ phåc thÀm cÂp thµnh phÛ.

Ch­¬ng trÎnh chã chÛt cãa ICM lµ Ch­¬ng

trÎnh Ph¸t triÊn Ng­Ýi qu¶n lï TÓa ¸n (Court

Executive Development Program - CEDP). §©y

lµ ch­¬ng trÎnh tÙ chêc gi¸o dæc chuyªn m«n

chÂt l­áng cao cho c¸c nh©n viªn tÓa ¸n muÛn

theo ®uÙi së nghiÍp trong hÍ thÛng t­ ph¸p

cãa chÑnh phã. Ch­¬ng trÎnh nµy dµnh cho c¸c

thÀm ph¸n Mî ph¶i ®¶m ®­¬ng tr¸ch nhiÍm

qu¶n lï, c¸c th­ kï tÓa ¸n vµ nhéng ng­Ýi

qu¶n lï tÓa ¸n. ICM cäng tÙ chêc c¸c khÖa h×c

cÂp quÛc gia vÉ vÂn ®É hÓa gi¶i d©n së, nhéng

quan ®iÊm vÉ ho¹t ®Üng cãa tÓa ¸n xÇt xè,

nguØn tµi chÑnh cãa tÓa ¸n vµ nhiÉu vÂn ®É

kh¸c.

C¸c ch­¬ng tr×nh Quèc tÕ

§­ác thµnh lÃp n¨m 1992 vài nhiÍm væ giåp

®ß tÓa ¸n, c¸c c¬ quan lÃp ph¸p vµ nhéng bÜ

phÃn kh¸c cãa hÍ thÛng t­ ph¸p bªn ngoµi

n­àc Mî, bÜ phÃn phæ tr¸ch c¸c ch­¬ng trÎnh

33

quÛc tÌ cãa NCSC cÖ nhiÍm væ ®Ày m¹nh c«ng

t¸c thi hµnh ph¸p luÃt vµ ph¸p quyÉn trªn kh½p

thÌ giài. MÜt nhÖm c¸c thµnh viªn gØm nhéng

ng­Ýi ho¹t ®Üng trong nhiÉu lÐnh vëc kh¸c

nhau, vÛn rÂt am hiÊu vÉ c«ng t¸c x©y dëng

chÑnh s¸ch vµ ch­¬ng trÎnh, n½m véng m×i m¾t

cãa c«ng t¸c l·nh ®¹o vµ qu¶n lï tÓa ¸n, bao

gØm viÍc êng dæng c«ng nghÍ vµ ®¸nh gi¸ hÍ

thÛng cÖ liªn quan tài tÓa ¸n vµ nhéng c¬ quan

trëc thuÜc kh¸c. NhÖm nµy cäng cÖ nhiÍm væ

giåp ®ß c¸c nh©n viªn t­ ph¸p cãa n­àc ngoµi.

Richard Van Duizend, gi¸m ®Ûc ®iÉu hµnh c¸c

ch­¬ng trÎnh quÛc tÌ, cho biÌt tÙ chêc cãa «ng

®· tiÌn hµnh trá giåp kî thuÃt vµ thëc hiÍn c¸c

dë ¸n ®µo t¹o th«ng qua c¸c ch­¬ng trÎnh dµi

h¹n t¹i nhiÉu n­àc nh­ Mªhic«, Nigeria, Serbia,

Croatia vµ M«ng CÙ. Ngµi Van Duizend cho

biÌt thªm th«ng qua háp t¸c vài C¬ quan Ph¸t

triÊn QuÛc tÌ Mî vµ c¸c tÙ chêc kh¸c, trung t©m

cäng ®· tÙ chêc nhiÉu chuyÌn tham quan c¸c

tÓa ¸n trªn kh½p n­àc Mî cho 300-400 kh¸ch

n­àc ngoµi ®Ìn th¨m trong mÚi n¨m.

C¬ héi d¯nh cho mäi ng­êi

MÜt trong sÛ nhéng ng­Ýi tham gia c¸c ch­¬ng

trÎnh ®µo t¹o quÛc tÌ nµy, ch»ng h¹n nh­ c¸c

ch­¬ng trÎnh t¹i Reno vµ Williamsburg, lµ ngµi

thÀm ph¸n Ales Zaler, phÖ chã tÒch HiÍp hÜi

ThÀm ph¸n Slovenia. ¤ng cho biÌt: "Nhéng c¶i

c¸ch vÉ t­ ph¸p cãa n­àc Mî ®· cãng cÛ thªm

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/gorinpitts.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_4.html (tiÕng ViÖt)

cho suy nghÐ cãa t«i rºng ng­Ýi thÀm ph¸n ph¶i

lµ ng­Ýi cung cÂp dÒch væ cho c¸c c«ng d©n

nhiÉu h¬n lµ lµm c«ng chêc cãa nhµ n­àc. VÒ

thÀm ph¸n nµy ®¾c biÍt thÑch thå c¸c ch­¬ng

trÎnh gi¶i quyÌt tranh chÂp (ADR) trong bÜ

phÃn phæ thªm cãa tÓa ¸n, t¹o kh¶ n¨ng cho ng

­Ýi d©n ®êng ra hÓa gi¶i, lµm tr×ng tµi ho¾c

®­a ra së ®¸nh gi¸ ban ®¿u cÖ tÑnh trung lÃp vÉ

væ ¸n. ThÀm ph¸n Zaler cho biÌt thªm "KÌt qu¶

sau khÖa t«i ®­ác ®µo t¹o t¹i Mî lµ" thÑ dæ vÉ

biÍn ph¸p hÓa gi¶i nh­ mÜt bÜ phÃn phæ thªm

cãa tÓa ¸n ®­ác ¸p dæng t¹i TÓa ¸n quÃn

Ljubljana Þ Slovenia ®· cho thÂy së thµnh c«ng

cãa mÜt hÍ thÛng t­ ph¸p c«ng bºng, hiÍu qu¶

vµ tiÌt kiÍm chi phÑ. NÖ cäng cho thÂy ®©y lµ

mÜt ch­¬ng trÎnh kiÊu mÁu, kh«ng chÏ ®Ûi

vài c¸c tÓa ¸n bªn ngoµi quÃn Ljubliana, mµ cÓn

vài c¶ c¸c tÓa ¸n trªn kh½p §«ng Nam ch©u ¢

u".

Gi¸o dæc ph¸p luÃt th­Ýng xuyªn lµ hoµn toµn

të nguyÍn. ThÀm ph¸n vµ nh©n viªn tÓa ¸n Þ

c¸c n­àc kh«ng bÒ b½t buÜc ph¶i tham gia ®µo

t¹o thªm vÉ gi¸o dæc ph¸p luÃt, tuy nhiªn h× rÂt

muÛn ®­ác tham gia. §Ûi vài c¸c thÀm ph¸n vµ

nh©n viªn t­ ph¸p Þ n­àc Mî vµ trªn kh½p thÌ

giài, c¬ hÜi ®­ác tiÌp cÃn vài gi¸o dæc t­ ph¸p

th­Ýng xuyªn do c¸c tÙ chêc nh­ Trung t©m T­

ph¸p QuÛc gia, Tr­Ýng Cao ®»ng T­ ph¸p

QuÛc gia vµ Trung t©m QuÛc gia vÉ TÓa ¸n

bang tiÌn hµnh ®¶m b¶o rºng m×i c«ng d©n trªn

thÌ giài sÆ cÖ ®­ác së b¶o vÍ tÛt nhÂt theo c¸c

34

mµ ng­Ýi thÀm ph¸n c¿n ph¶i cÖ ®Ê cÖ thÊ xÇt

xè væ ¸n mÜt c¸ch cÖ hiÍu qu¶. Ngoµi ra, cäng

®ang cÖ xu h­àng nhÂn m¹nh nhiÉu h¬n tài

vÂn ®É ®Üc lÃp trong xÇt xè, vÂn ®É ®¹o ®êc,

vÂn ®É ra quyÌt ®Ònh vµ mÛi quan hÍ vài c«ng

chång".

Ngoµi ra, Dressel nhÃn xÇt rºng c¸c thÀm ph¸n

hiÍn nay ®ang tÃp trung "nhiÉu h¬n vµo c¸c

quan ®iÊm vµ gi¶i quyÌt vÂn ®É", cäng nh­ vÉ

b¶n chÂt cãa luÃt. §iÉu nµy ®· dÁn tài së hÎnh

thµnh "c¸c tÙ chêc hÚ trá gi¶i quyÌt vÂn ®É nh­

tÓa ¸n vÉ ma tåy - vµ c¶ nhéng ph­¬ng ph¸p

mài trong viÍc gi¶i quyÌt vÂn ®É nh­ gi¶i quyÌt

tranh chÂp cÖ lëa ch×n vµ biÍn ph¸p hÓa gi¶i ".

Dressel ®¾t c©u hÔi lµ "liÍu ng­Ýi thÀm ph¸n cÖ

thÊ lµm mÜt c¸i gÎ nhiÉu h¬n lµ chÏ ra quyÌt

®Ònh trªn c¬ sÞ cãa mÜt ®É nghÒ; liÍu ng­Ýi ®Ö

cÖ thÊ gi¶i quyÌt ®­ác vÂn ®É kh«ng?" Trong

nhiÉu n¨m, quan ®iÊm nµy ®· hoµn toµn thay

®Ùi. ¤ng gi¶i thÑch "C¸c thÀm ph¸n vÁn kh«ng

tç bÔ c¸c vai trÓ truyÉn thÛng cãa mÎnh, tuy

nhiªn h× xem xÇt l¹i nhéng vai trÓ nµy nhiÉu

h¬n tr­àc ®©y".

Dressel cäng cho biÌt khi ho¹t ®Üng gi¸o dæc

t­ ph¸p ®­ác thëc hiÍn l¿n ®¿u tiªn, thÎ së

nhÂn m¹nh nhºm vµo c¬ chÌ cãa luÃt d©n së vµ

hÎnh së vµ nhéng qui t½c vÉ chêng cê. §iÉu

nµy vÁn cÖ ï nghÐa quan tr×ng, song hiÍn t¹i

c¸c thÀm ph¸n cÖ thÊ nÖi tài c¸c vÂn ®É nh­

chêng cê cÖ tÑnh khoa h×c. VÑ dæ nh­, b¹n sÆ

¤ng Judge William Dressel,

chã tÒch Tr­Ýng Cao ®»ng

T­ ph¸p QuÛc gia (NJC) t¹i

Reno, bang Nevada cho

rºng ®iÊm quan tr×ng cãa

c«ng t¸c gi¸o dæc t­ ph¸p lµ

Þ chÚ ®Ö lµ µ vÂn ®É mài -

vÛn xuÂt hiÍn trong 4 thÃp

kí g¿n ®©y, vµ ®· cÖ së tiÌn

triÊn vµ thay ®Ùi kÊ tç khi

c¸c ch­¬ng trÎnh ban ®¿u

®­ác x©y dëng.

¤ng Dressel nhÂn m¹nh "40 n¨m tr­àc ®©y,

ch­a cÖ c¸i gÎ thëc së lµ gi¸o dæc t­ ph¸p". Khi

c«ng t¸c gi¸o dæc t­ ph¸p b½t ®¿u ®­ác tiÌn

hµnh, nÖ th­Ýng lµ nhéng bµi trÎnh bµy trang

tr×ng cãa c¸c diËn gi¶. ¤ng nÖi thªm rºng: hiÍn

nay nÖ cÖ xu h­àng trÞ thµnh c¸c làp h×c

kh«ng chÑnh thêc mµ Þ ®Ö tiÌn hµnh th¶o luÃn

c¸c vÂn ®É vµ tÃp trung vµo viÍc n½m b½t c¸c kî

n¨ng.

Dressel cho biÌt hiÍn nay cäng ®ang diËn ra xu

h­àng nhÂn m¹nh nhiÉu h¬n tài vai trÓ "thÀm

ph¸n kiÊm so¸t phiªn tÓa, chê kh«ng ph¶i

ng­Ýi luÃt s­", ®©y lµ mÜt xu h­àng ®· trÞ lªn

nÙi bÃt sau phiªn tÓa xÇt xè O.J. Simpson. ¤ng

nÖi tiÌp "CÖ thÊ thÂy thÀm ph¸n lµ ng­Ýi chÒu

tr¸ch nhiÍm vÉ phiªn tÓa xÇt xè, chê kh«ng

ph¶i lµ c¸c luÃt s­. Trong nhéng n¨m qua,

chång t«i ®· tiÌn hµnh nghiªn cêu c¸c kî n¨ng

Mét thÈm ph²n nãi vÒ tÇm quan träng cña

Gi²o dôc Ph²p luËt

ThÈm ph²n

William Dressel

35

quyÌt ®Ònh ra sao, nÌu ai ®Ö lµ mÜt chuyªn gia

thëc së? §Ûi vài nhéng vÂn ®É nh­ thÌ nµy, cÖ

thÊ b¹n c¿n cÖ ai ®Ö giài thiÍu vÉ vÂn ®É nµy rØi

sau ®Ö chuyÊn sang th¶o luÃn.

ThÀm ph¸n Dressel cho biÌt "C¸ch ®©y 40 n¨m,

h¿u hÌt c¸c thÀm ph¸n ®Éu Þ ®Ü tuÙi 50, hiÍn t¹i

nhiÉu thÀm ph¸n ®ang Þ ®Ü tuÙi 30 vµ 40, vµ h×

cÖ lÆ ch­a ®¹t tài mÜt nghÉ nghiÍp cÖ nÉn t¶ng

rÜng r·i trong lÐnh vëc t­ ph¸p. §iÉu nµy cÖ

nghÐa lµ b©y giÝ b¹n c¿n ph¶i trang bÒnhiÉu h¬n

vÉ c¬ b¶n, ®Øng thÝi ph¶i ®æng ch¹m tài m×i

vÂn ®É kh¸c cÖ xu h­àng ph¸t sinh trong phÓng

xÇt xè hiÍn ®¹i". ¤ng nÖi thªm rºng, do ®Ö së

ph¸t triÊn nghÉ nghiÍp (gi¸o dæc th­Ýng xuyªn)

trÞ nªn quan tr×ng h¬n rÂt nhiÉu so vài tr­àc

®©y.

VÉ vÂn ®É ®Ûi t­áng h×c viªn t¹i tr­Ýng,

Dressel nÖi rºng: "Chång t«i cÖ nhéng làp h×c

dµnh cho c¸c thÀm ph¸n ho¹t ®Üng trong lÐnh

vëc luÃt hµnh chÑnh liªn bang (chê kh«ng ph¶i

lÐnh vëc luÃt hÎnh së liªn bang), nhéng thÀm

ph¸n xuÂt th©n tç c¸c bÜ tÜc Mî b¶n ®Òa vµ c¸c

thÀm ph¸n tÓa ¸n cÂp bang. Chång t«i cÖ mÜt

sÛ khÖa h×c tÃp háp tÂt c¶ h× l¹i vài nhau vµ

mÜt sÛ khÖa h×c t¸ch biÍt riªng ra. Chång t«i cÖ

mÜt ®Üi ngä thÀm ph¸n rÂt tuyÍt".

Ngoµi ra, «ng ta cho biÌt tr­Ýng cÓn cÖ nhéng

khÖa h×c dµnh cho c¸c thÀm ph¸n n­àc ngoµi.

Ngµi Dressel nÖi thªm "NÌu biÌt tiÌng Anh, h×

cÖ thÊ tham gia c¸c khÖa h×c th­Ýng xuyªn cãa

chång t«i. NÌu h× kh«ng biÌt tiÌng Anh, chång

t«i sÆ tÙ chêc c¸c khÖa ®¾c biÍt phâ háp vài nÉn

v¨n hÖa vµ c¸c hÍ thÛng mµ h× g¾p ph¶i t¹i

n­àc h×".

¤ng nhÂn m¹nh: "§iÉu c¿n thiÌt ®Ûi vài chång

ta lµ ®çng nÖi rºng '®©y lµ hÍ thÛng t­ ph¸p cãa

n­àc Mî vµ lµ nhéng ®iÉu mµ b¹n nªn lµm'".

Tuy nhiªn, cÖ mÜt sÛ thÀm ph¸n n­àc ngoµi "rÂt

tÓ mÓ muÛn biÌt vÉ hÍ thÛng nµy cãa n­àc Mî.

B¹n h·y nÖi vài h× lµ: ®©y lµ c¸i mµ chång t«i

®ang cÛ g½ng ®¹t ®­ác Þ ®©y. B¹n sÆ lµm gÎ ®Ê

®¹t ®­ác mæc tiªu giÛng nh­ vÃy?"

MÜt vÂn ®É ®¾c biÍt mµ thÀm ph¸n Þ nhiÉu

n­àc g¾p ph¶i ®Ö lµ së thiÌu lÓng tin cãa c«ng

chång vµo hÍ thÛng t­ ph¸p. VÉ vÂn ®É nµy,

thÀm ph¸n Dressel cho rºng "c¸c diËn ®µn cÜng

®Øng, c¸c phiªn tÓa diËn tÃp" vµ c¸c hÎnh thêc

c«ng khai kh¸c ®Éu lµ nhéng ph­¬ng tiªn quan

tr×ng ®Ê gi¸o dæc c«ng chång.

-- David Pitts

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/pittssdb.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_4a.html (tiÕng ViÖt)

36

Trong c° hÖ thèng tÜa ²n liªn bang Mü, n¬i

gi°i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cß liªn quan ®Õn luËt

ph²p quèc gia - chiÕm kho°ng 10% tâng sè c²c

há s¬ vô ²n xÐt xö cða n­íc Mü -- v¯ hÖ thèng

tÜa ²n riªng biÖt cða 50 bang - n¬i l­u gi÷

90% tâng sè há s¬ c²c vô ²n xÐt xö cða n­íc

n¯y -- c«ng viÖc qu°n lý h¯ng ng¯y nh÷ng chøc

n¨ng phi t­ ph²p cða c²c tÜa ²n riªng biÖt v¯

hÖ thèng tÜa ²n chð yÕu l¯ do c²c nh©n viªn

®­îc ®¯o t³o ®Æc biÖt tiÕn h¯nh, hà l¯ nh÷ng

ng­êi ®­îc biÕt chÚnh thøc víi tªn gài quan

chøc ®iÒu h¯nh tÜa ²n, ng­êi l±nh ®³o tÜa ²n,

hoÆc phâ biÕn h¬n l¯ ng­êi qu°n lý tÜa ²n.

Trong b¯i tâng quan n¯y vÒ vai trÜ cða ng­êi

qu°n lý tÜa ²n ®± ph²t triÓn nh­ thÕ n¯o, Jo-

seph A. Trotter, Jr., TiÕn sÙ LuËt, gi²o s­

nghiªn cøu kiªm Gi²m ®èc V¨n phÜng c²c

Ch­¬ng tr×nh T­ ph²p cða tr­êng Céng ®áng

thuéc tr­êng §³i hàc American, ®± xem xÐt

vÊn ®Ò viÖc c°i c²ch c²c tÜa ²n ®± l¯m n°y sinh

nhu cÇu vÒ ng­êi qu°n lý kiÓu míi nh­ thÕ

n¯o v¯ nh÷ng g× m¯ c«ng t²c gi²o dôc ®¯o t³o

cß thÓ ®³t tíi vÒ ph­¬ng diÖn n¯y.

Ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n cÖ thÊ do ch¸nh ¸n hÍ

thÛng tÓa ¸n ho¾c do ch¸nh ¸n hay thÀm ph¸n

®iÉu hµnh cãa c¬ quan tÓa ¸n riªng biÍt n¬i h×

lµm viÍc bÙ nhiÍm. Cäng giÛng nh­ chêc væ

thÀm ph¸n t¹i n­àc Mî, kh«ng cÖ tr­Ýng nµo

do chÑnh phã ®iÉu hµnh ®µo t¹o vÉ nghÉ nghiÍp

cho nhéng ®Ûi t­áng ®¶m ®­¬ng chêc væ nµy.

Bªn c¹nh ®Ö, ngo¹i trç mÜt quy trÎnh chÑnh thêc

vÉ cÂp chêng chÏ ®­ác c¸c tÓa ¸n cÂp liªn bang

thça nhÃn trong nhéng n¨m g¿n ®©y ®Ûi vài

mÜt vµi chêc væ trong hÍ thÛng nµy, hoµn toµn

kh«ng cÖ hÎnh thêc thi kiÊm tra ®iÉu kiÍn ho¾c

quy trÎnh cÂp chêng chÏ cãa quÛc gia ¸p dæng

vài nhéng ng­Ýi gié chêc væ qu¶n lï tÓa ¸n.

CuÛi câng lµ, m¾c dâ h× cÖ nhiÍm væ qu¶n lï

trong mÜt m«i tr­Ýng mµ Þ ®Ö c¸c c«ng viÍc

chã yÌu lµ do thÀm ph¸n vµ luÃt së thëc hiÍn,

song chêc væ nµy kh«ng yªu c¿u h× ph¶i lµ luÃt

s­, vµ trong thëc tÌ ®a sÛ kh«ng ph¶i lµ luÃt s­.

Tuy nhiªn, h× l¹i gié mÜt vÒ trÑ trung t©m trong

kh¶ n¨ng vµ uy tÑn cãa hÍ thÛng t­ ph¸p n­àc

Mî, ®Ìn mêc vÂn ®É gi¸o dæc vµ ®µo t¹o h× ®·

®­ác ®­a vµo trong nghiªn cêu tÙng quan vÉ

gi¸o dæc ph¸p luÃt t¹i n­àc Mî mÜt c¸ch thÑch

®¸ng.

Gi¸o dôc qu°n lý v¯ ®iÒu h¯nh tßa ¸n ë Mü B¯i viÕt cña Joseph A. Trotter (con)

Gi²o dôc Ph²p luËt ë Hoa Kú

37

C«ng t¸c chuÀn bÒ nghÉ nghiÍp cho nhéng

ng­Ýi qu¶n lï c¸c tÓa ¸n Mî dëa vµo nhiÉu

nguØn gi¸o dæc kh¸c nhau mµ vÛn chÏ ®­ác

tiÌn triÊn trong 30 n¨m qua. Nhéng nguØn gi¸o

dæc nµy gØm mÜt vµi ch­¬ng trÎnh gi¸o dæc vÉ

qu¶n lï tÓa ¸n thuÜc trÎnh ®Ü ®¹i h×c cãa c¸c

tr­Ýng ®¹i h×c vµ cao ®»ng, mÜt sÛ ch­¬ng

trÎnh chuyªn m«n do c¸c tÙ chêc phi chÑnh phã

(NGO) vÎ së tiÌn bÜ cãa hÍ thÛng t­ ph¸p thëc

hiÍn, c¸c khÖa ®µo t¹o t¹i chêc cãa hÍ thÛng t­

ph¸p cÂp bang dµnh cho c¸c nh©n viªn cãa

mÎnh, vµ ®¸ng chå ï nhÂt, lµ c¸c ch­¬ng trÎnh

®µo t¹o ngµy cµng c«ng phu do nhéng hiÍp hÜi

nghÉ nghiÍp cãa c¸c nhµ ®iÉu hµnh tÓa ¸n vµ

cãa c¸c nhµ chuyªn m«n cÖ liªn quan thëc hiÍn

trong c¸c hÜi nghÒ cÂp quÛc gia, cÂp vâng vµ

cÂp bang. M« hÎnh gi¸o dæc ®µo t¹o nµy nhÎn

chung lµ phâ háp vài vÒ trÑ vµ vai trÓ cãa

nhéng ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n, tr¸ch nhiÍm cãa

chêc vÒ nµy kh«ng ngçng ®­ác mÞ rÜng tÑnh

®a d¹ng cãa c¬ cÂu tÙ chêc cãa tÓa ¸n vµ hÍ

thÛng tÓa ¸n, n¬i nhéng ng­Ýi qu¶n lï nµy

®ang ph¸t huy chêc n¨ng cãa h×.

Qu°n lý tßa ¸n nh­ mét nghÒ nghiÖp

KhÛi l­áng vµ tÑnh chÂt phêc t¹p cãa c«ng viÍc

tÓa ¸n t¹i n­àc Mî, Þ c¶ cÂp liªn bang vµ cÂp

bang, ®· kh«ng dÁn tài së thay ®Ùi nµo trong

c¸c chÑnh s¸ch, thã tæc vµ qui t½c cãa tÓa ¸n

vÛn ®­ác thè th¸ch qua thÝi gian. Cho m·i ®Ìn

nhéng thÃp kí sau ChiÌn tranh ThÌ giài thê II,

khi n­àc Mî ®« thÒ hÖa h¬n vµ c¸c ho¹t ®Üng

tranh tæng ®ã m×i lo¹i hÎnh xuÂt hiÍn mÜt c¸ch

nhanh chÖng, thÎ mài b½t ®¿u cÖ nhéng thay

®Ùi. C¸c nhµ bÎnh luÃn ph¸p lï vµ nhéng ng­Ýi

sè dæng hÍ thÛng tÓa ¸n c«ng nÖi chung ®É cÃp

tài nhéng bÂt cÃp vµ së kÇm hiÍu qu¶ cãa tÓa

¸n, ®¾c biÍt lµ hÍ thÛng tÓa ¸n vÛn ph©n t¸n

cãa cÂp bang.

Vµo giéa nhéng n¨m 60, tiÌp thu nhéng lÝi chÏ

trÑch nµy, nhiÉu tÓa ¸n xÇt xè cÂp bang vµ c¸c

tÓa ¸n tÛi cao ®· tuyÊn dæng nhéng ng­Ýi

qu¶n lï tÓa ¸n ®¿u tiªn tr­àc khi lo¹i hÎnh

nghÉ nghiÍp nµy ®­ác c«ng nhÃn rÜng r·i lµ

mÜt nghÉ riªng biÍt. Nhéng ng­Ýi ®­ác tuyÊn

dængtrong nhéng n¨m ®¿u tiªn nµy cÖ nguØn

gÛc lï lÒch rÂt kh¸c nhau, chã yÌu h× vÛn lµm

viÍc Þ chÑnh quyÉn ®Òa ph­¬ng vµ trong ngµnh

luÃt, m¾c dâ cÖ mÜt sÛ ng­Ýi cÖ kinh nghiÍm

qu¶n lï trong khu vëc t­ nh©n ho¾c khu vëc

c«ng. Tr¸ch nhiÍm ban ®¿u cãa h× lµ giåp ®ß

ch¸nh ¸n thëc hiÍn c¸c tr¸ch nhiÍm qu¶n lï,

mµ kh«ng qui ®Ònh cæ thÊ vÉ nhéng chêc n¨ng

®¾c biÍt.

N¨m 1971, trªn kh½p n­àc Mî cÖ kho¶ng 50

ng­Ýi lµ ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n. SÛ l­áng nµy ®·

t¨ng lªn kho¶ng 500 vµo n¨m 1998 vµ t¨ng lªn

gÂp ®«i n¨m 1990 kÌt qu¶ nµy ph¿n làn lµ do

Joseph A. Trotter, Jr.

38

c¸c nÚ lëc cãa n­àc Mî trong suÛt nhéng n¨m

70 vµ 80 nhºm hiÍn ®¹i ho¸, phi chÑnh trÒ hÖa vµ

tÙ chêc l¹i hÍ thÛng tÓa ¸n cÂp bang cãa n­àc

Mî.

HiÍn nay, ng­Ýi ta ®· thça nhÃn mÜt c¸ch phÙ

biÌn quan niÍm vÉ ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n chuyªn

nghiÍp vài nhiÍm væ qu¶n lï ho¹t ®Üng cãa tÓa

¸n ho¾c hÍ thÛng tÓa ¸n trong viÍcthëc hiÍn c¸c

®Ònh h­àng vÉ m¾t chÑnh s¸ch cãa l·nh ®¹o

ngµnh t­ ph¸p. Toµn bÜ 50 hÍ thÛng tÓa ¸n cÂp

bang vµ 11 tÓa ¸n l­u ®Üng cãa hÍ thÛng tÓa ¸n

liªn bang ®ang cÖ kho¶ng 2.500 qu¶n lï tÓa ¸n

vµ hµng nghÎn nh©n viªn chuyªn m«n d­ài së

gi¸m s¸t cãa ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n phæc væ Þ

cÂp hÍ thÛng vµ t¹i c¸c tÓa ¸n riªng biÍt.

Thêi kú c°i c¸ch Tßa ¸n

ThÝi kì c¶i c¸ch tÓa ¸n vµo nhéng n¨m 60 vµ 70

cãa Mî ®· ®­ác ®Ày m¹nh do ®­ác liªn bang

hÚ trá tµi chÑnh cho c¸c bang trong suÛt thÃp kí

70 nhºm c¶i tiÌn hÍ thÛng t­ ph¸p vÉ hÎnh së vµ

do nhéng b¸o c¸o cãa nhiÉu uí ban quÛc gia,

c¸c nhÖm c«ng t¸c ®¾c biÍt vµ c¸c nhÖm c«ng

d©n ®Éu tÃp trung vµo c¸c vÂn ®É c¶i tiÌn hÍ

thÛng tÓa ¸n. Nhéng t¸c ®Üng nµy ®· khiÌn HÜi

LuÃt gia Mî ban hµnh mÜt lo¹t qui ®Ònh vÉ c¸c

tiªu chuÀn vµ mæc tiªu vµ mêc ®Ü thëc hiÍn vÉ

tÙ chêc vµ ho¹t ®Üng cãa hÍ thÛng tÓa ¸n trong

suÛt nhéng n¨m 70, 80 vµ 90. Së ®É xuÂt nhéng

tiªu chuÀn vµ mêc ®Ü thëc hiÍn nhÂn m¹nh nhu

c¿u ph¶i ¸p dæng c¸c biÍn ph¸p vµ kî n¨ng

qu¶n lï chuyªn nghiÍp vµo trong c«ng viÍc cãa

c¸c tÓa ¸n. MÛi quan t©m nµy ®­ác n©ng lªn do

nhu c¿u ph¶i êng dæng c¸c c«ng nghÍ hiÍn ®¹i,

®¾c biÍt lµ të ®Üng hÖa vµ vi tÑnh, vi phim vµ

l­u tré c¸c b¶n ghi, ¸p dæng c«ng nghÍ viËn

th«ng trong c¸c b¸o c¸o cãa tÓa ¸n. ViÍc ¸p

dæng c«ng nghÍ mài ®Éu nhºm vµo nhéng lÐnh

vëc mµ tr­àc ®©y th­Ýng sè dæng biÍn ph¸p

truyÉn thÛng vµ ph¿n làn tÛn nhiÉu sêc lao

®Üng.

Trong thÝi kì nµy, rÂt nhiÉu bang ®· tiÌn hµnh

c¬ cÂu l¹i hÍ thÛng tÓa ¸n bºng c¸ch sèa ®Ùi

hiÌn ph¸p vµ tiÌn hµnh c¸c ho¹t ®Üng lÃp ph¸p.

Trong sÛ nhéng thay ®Ùi c¨n b¶n h¬n ®¹t ®­ác

do nhéng nÚ lëc trong viÍc tÙ chêc l¹i, cÖ 4 thay

®Ùi cÖ ¶nh h­Þng làn nhÂt tài c¸c kî n¨ng c¿n

ph¶i cÖ Þ ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n:

ThÛng nhÂt c¸c tÓa ¸n ®Òa ph­¬ng vÛn

ph©n t¸n vài quyÉn h¹n vÉ chuyªn m«n

hÖa thµnh nhéng tÓa ¸n xÇt xè thÛng nhÂt

gØm c¸c bÜ ph©n riªng biÍt vµ mÜt ch¸nh

¸n chÒu tr¸ch nhiÍm qu¶n lï toµn bÜ ho¹t

®Üng cãa tÓa ¸n;

X©y dëng hÍ thÛng qu¶n lï tÓa ¸n tÃp

trung hÖa, tç TÓa ¸n TÛi cao Hoa Kì tài c¸c

tÓa ¸n xÇt xè thÂp nhÂt;

X©y dëng hÍ thÛng nh©n së cho ®Üi ngä

nh©n viªn phi t­ ph¸p lµm viÍc trong tÓa

¸n, do chÑnh hÍ thÛng tÓa ¸n, chê kh«ng

ph¶i do ban ®iÉu hµnh c¬ quan chi nh¸nh

qu¶n lï;

Bang chÒu tr¸ch nhiÍm vÉ c¸c chi phÑ cho

viÍc vÃn hµnh hÍ thÛng tÓa ¸n. Tr­àc khi

c¸c bang cung cÂp ng©n s¸ch cho c¸c chi

phÑ, tÓa ¸n ph¶i dëa vµo c¸c nguØn tµi

chÑnh nhÔ h¬n Þ c¸c ®Òa h¹t vµ c¸c thµnh

phÛ n¬i tÓa ¸n ®¾t træ sÞ.

39

MÜt trong nhéng kÌt qu¶ ®¹t ®­ác do biÍn

ph¸p c¶i c¸ch nµy hay nhéng biÍn ph¸p c¶i

c¸ch kh¸c lµ ng­Ýi thÀm ph¸n cÖ thªm tr¸ch

nhiÍm qu¶n lï vÉ tµi chÑnh, nh©n së, ph­¬ng

tiÍn an ninh vµ c¸c vÂn ®É kh¸c mµ nhÎn chung

h× ch­a ®­ác ®µo t¹o tÛt, song th­Ýng muÛn

thëc hiÍn. MÜt kÌt qu¶ quan tr×ng h¬n néa cãa

nhéng c¶i c¸ch nµy lµ viÍc lo¹i bÔ quan ®iÊm

vÉ tÑnh ®Üc lÃp trong qu¶n lï cãa tçng tÓa ¸n

vµ cãa thÀm ph¸n vµ nhÂn m¹nh vÉ tr¸ch

nhiÍm t­ ph¸p mÜt c¸ch hoµn toµn mài. C¸c kÌ

ho¹chqu¶n lï hÍ thÛng tÓa ¸n tÃp trung hÖa

theo c¸ch mài vài c¸c v¨n phÓng cãa quan

chêc qu¶n lï tÓa ¸n cÂp bang hÚ trá tÓa ¸n tÛi

cao trong viÍc gi¸m s¸t hÍ thÛng tÓa ¸n ®Ói hÔi

ph¶i cÖ b¸o c¸o ®Ònh kì vÉ c«ng t¸c vµ viÍc s½p

xÌp l¹i tçng tÓa ¸n vµ thÀm ph¸n. §iÉu nµy cho

phÇp thëc hiÍn nhéng biÍn ph¸p qu¶n lï c¿n

thiÌt nhºm chÂn chÏnh tÎnh hÎnh ho¹t ®Üng

kÇm hiÍu qu¶ ho¾c thiÌu nguØn lëc cãa c¸c tÓa

¸n riªng biÍt, vµ cäng nhÂn m¹nh tài së c¿n

thiÌt ph¶i cÖ nhéng ng­Ýi cÖ chuyªn m«n vÉ

qu¶n lï Þ cÂp bang lÁn cÂp ®Òa ph­¬ng.

Khi hÍ thÛng tÙ chêc vµ c¸c ho¹t ®Üng cãa hÍ

thÛng tÓa ¸n ngµy cµng trÞ nªn phêc t¹p vµ

yªu c¿u vÉ c«ng t¸c qu¶n lï ngµy cµng cao

trong kho¶ng thÝi gian 20 n¨m tç giéa nhéng

n¨m 60 ®Ìn giéa nhéng n¨m 80, thÎ yªu c¿u

c¿n cÖ nhéng ng­Ýi ®­ác ®µo t¹o ®¾c biÍt ®Ê

giåp thÀm ph¸n qu¶n lï tÓa ¸n cµng trÞ nªn

nÙi cÜm. ChÑnh trong bÛi c¶nh nµy, c«ng t¸c

gi¸o dæc cho quan chêc qu¶n lï tÓa ¸n ®· ®­ác

x©y dëng nhºm chuÀn bÒ s¼n nhéng ng­Ýi cÖ

nhiÍm væ giåp ®ß ch¸nh ¸n tÓa ¸n ho¾c ch¸nh

¸n hÍ thÛng tÓa ¸n.

Sù tiÕn triÓn cña c«ng t¸c gi¸o dôc vÒ

®iÒu h¯nh tßa ¸n

Vµo cuÛi nhéng n¨m 60, mÜt hiÍp hÜi toµn

quÛc c¸c quan chêc qu¶n lï tÓa ¸n cÖ tÑnh

të nguyÍn ®· ®­ác thµnh lÃp, m¾c dâ ban

®¿u sÛ l­áng thµnh viªn cãa hiÍp hÜi rÂt Ñt.

TÙ chêc nµy ®· t¨ng c­Ýng tÑnh uí nhiÍm

vÉ nghÉ nghiÍp vµ vai trÓ cãa qu¶n lï tÓa

¸n, tiÌn hµnh ®µo t¹o vÉ nhéng vÂn ®É mài

xuÂt hiÍn vµ ®Öng vai trÓ lµ c¬ chÌ cãa

m¹ng l­ài chuyªn nghiÍp trong lÐnh vëc

nµy. MÜt vÂn ®É quan tr×ng mµ hiÍp hÜi ®·

g¾p ph¶i trong giai ®o¹n ®¿u ph¸t triÊn ®Ö

lµ ph¶i gi¶i tÔa quan niÍm cho rºng ng­Ýi

qu¶n lï tÓa ¸n lµ "siªu th­ kï", bÞi lÆ chêc

vÒ "th­ kï tÓa ¸n" vÛn ®· ®­ác hÎnh thµnh

tç l©u. Do ®Ö, mæc tiªu chÑnh cãa hiÍp hÜi

toµn quÛc nµy lµ n©ng cao së hiÊu biÌt vÉ

nhéng chêc n¨ng qu¶n lï c¿n thëc hiÍn cãa

ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n, ph©n biÍt vài nhéng

chêc n¨ng c«ng t¸c cæ thÊ cãa th­ kï tÓa

¸n.

N¨m 1971, d­ài së l·nh ®¹o cãa Ch¸nh ¸n

TÓa ¸n TÛi cao låc bÂy giÝ lµ Warren Burg-

er, mÜt tÙ chêc phi chÑnh phã cÖ tªn lµ ViÍn

Qu¶n lï TÓa ¸n (ICM) ®· ®­ác thµnh lÃp

vài nhiÍm væ tiÌn hµnh c¸c ch­¬ng trÎnh

®µo t¹o chuyªn m«n vµ cÂp chêng chÏ cho

c¸c c¸n bÜ qu¶n lï tÓa ¸n. Gi¸m ®Ûc ®¿u

tiªn cãa ViÍn, Dean Ernest Friesen, ®· cÖ

c«ng thµnh lÃp Tr­Ýng Cao ®»ng T­ ph¸p

QuÛc gia trÞ thµnh mÜt ®Òa ®iÊm tÃp trung

chuyªn ®µo t¹o vµ gi¸o dæc t¹i chêc cho c¸c

thÀm ph¸n cãa tÂt c¶ c¸c bang.

40

Ch­¬ng trÎnh ®· tÎm kiÌm vµ thu håt ®­ác së

tham gia cãa rÂt nhiÉu ng­Ýi cÖ vÛn kiÌn thêc

vµ kinh nghiÍm phong phå, nhiÉu ng­Ýi trong

sÛ nµy ho¹t ®Üng trong lÐnh vëc khoa h×c c«ng

nghÍ. TÂt c¶ h× ®Éu cÖ mÜt mÛi quan t©m chung

lµ ph¸t triÊn c¸c kî n¨ng ph©n tÑch, cäng nh­

kiÌn thêc vÉ c«ng nghÍ vµ qu¶n lï dë ¸n, nhºm

t¨ng c­Ýng së tinh th«ng nghÉ nghiÍp trong

lÐnh vëc nÙi cÜm cãa qu¶n lï tÓa ¸n..

Nhéng ng­Ýi tÛt nghiÍp ®¿u tiªn t¹i ICM ®·

®Ìn lµm viÍc t¹i c¸c c¬ quan tÓa ¸n trªn kh½p c¶

n­àc vài t­ c¸ch lµ nhéng quan chêc qu¶n lï

tÓa ¸n ®¿u tiªn. H× ®· tranh thã ®­ác së c«ng

nhÃn cãa hÍ thÛng t­ ph¸p vµ c¸c quan chêc

bang vµ ®Òa ph­¬ng vµ m¹ng l­ài c¸c nhµ t­

vÂn vµ c¸c tÙ chêc phæc væ tÓa ¸n trong ph¹m

vi c¶ n­àc ®Ûi vài nghÉ nghiÍp cãa h×, do h× cÖ

trÎnh ®Ü chuyªn m«n, kî n¨ng vµ quan ®iÊm

toµn diÍn vÉ hÍ thÛng. G¿n nh­ ®Øng thÝi vài

viÍc thµnh lÃp ICM, Trung t©m QuÛc gia TÓa ¸n

Bang (NCSC) cäng ®· ®­ác thµnh lÃp vµ mÜt

l¿n néa ®­ác Ch¸nh ¸n Burger nhÃn lµm cÛ

vÂn. L¿n ®¿u tiªn, tÙ chêc nµy ®· cung cÂp

nguØn trá giåp cho c¸c nghiªn cêu quy m«

quÛc gia, c¸c ho¹t ®Üng phÙ biÌn th«ng tin vµ

hÚ trá kî thuÃt dµnh riªng cho c¸c thÀm ph¸n

vµ nhéng ng­Ýi l·nh ®¹o c¬ quan tÓa ¸n. NCSC

lµ mÜt tÙ chêc phi chÑnh phã chuyªn phæc væ

cho cÜng ®Øng c¸c tÓa ¸n cÂp bang vµ do mÜt

ban gi¸m ®Ûc gØm c¸c thÀm ph¸n vµ quan

chêcqu¶n lï tÓa ¸n ®­ác ch×n tç c¸c tÓa ¸n cÂp

bang ®iÉu hµnh.

HiÍp hÜi QuÛc gia c¸c Nhµ Gi¸o dæc T­ ph¸p

Bang (National Association of State Judicial

Educators - NASJE) cäng ®­ác thµnh lÃp vµo

nhéng n¨m 70. Trong nhéng n¨m qua, tÙ chêc

të nguyÍn nµy ®· cÖ mÜt vai trÓ bÙ trá ngµy

cµng nÙi bÃt ®Ûi vài c¸c tÙ chêc ®µo t¹o quan

chêcqu¶n lï tÓa ¸n bºng c¸ch tiÌn hµnh lØng

ghÇp ®µo t¹o qu¶n lï vài c¸c ho¹t ®Üng gi¸o

dæc ®µo t¹o thÀm ph¸n vµ nh©n viªn phi t­

ph¸p. Thµnh viªn cãa HiÍp hÜi nµy gØm c¸c

nh©n viªn ®ang lµm viÍc trong c¸c bÜ phÃn

qu¶n lï riªng biÍt cãa tÓa ¸n, h× chÒu tr¸ch

nhiÍm lªn kÌ ho¹ch vµcâng vài bÜ phÃn l·nh

®¹o c¬ quan t­ ph¸p cãa bang, tiÌn hµnh c¸c

ch­¬ng trÎnh ®µo t¹o th­Ýng xuyªn trong ph¹m

vi bang cho c¸c thÀm ph¸n vµ nhéng nh©n viªn

tÓa ¸n kh«ng ph¶i l thÀm ph¸n.

N¨m 1979, ch­¬ng trÎnh ®µo t¹o hÚn háp cÂp

quÛc gia ®¿u tiªn ®Ûi vài c¸c quan chêcqu¶n lï

tÓa ¸n vµ nh©n viªn th­ kï tÓa ¸n ®· ®­ác thëc

hiÍn t¹i Sarasota, bang Florida, vµ ngay sau ®Ö

hiÍp hÜi quÛc gia c¸c quan chêcqu¶n lï tÓa ¸n

vµ hiÍp hÜi quÛc gia c¸c th­ kï tÓa ¸n ®· s¸p

nhÃp thµnh HiÍp hÜi QuÛc gia vÉ Qu¶n lï TÓa

¸n nh­ hiÍn nay (National Association for

Court Management - NACM). Vµo thÝi ®iÊm c¬

quan nµy ®­ác thµnh lÃp, h¿u hÌt c¸c ho¹t ®Üng

qu¶n lï cãa tÓa ¸n diËn ra Þ bang vµ ®Òa

ph­¬ng, mµ Þ ®©y ®· thu håt ®­ác rÂt nhiÉu

thµnh viªn tham gia hiÍp hÜi. Câng vài së ph¸t

triÊn cãa lo¹i hÎnh nghÉ nghiÍp qu¶n lï tÓa ¸n

vµ së gia t¨ng vÉ sÛ l­áng c¸c quan chêcqu¶n lï

tÓa ¸n trong hÍ thÛng tÓa ¸n liªn bang, nhiÉu

nhµ chuyªn m«n ®· gia nhÃp tÙ chêc nµy. HiÍn

nay, NACM cÓn cÖ c¸c ®¬n vÒ nhÔ cÂp bang vµ

cÂp vâng, hµng n¨m ®Éu tiÌn hµnh c«ng t¸c ®µo

t¹o vÉ qu¶n lï tÓa ¸n.

41

Vµo ®¿u nhéng n¨m 80, NCSC vµ ICM ®· s¸p

nhÃp vài nhau vµ hiÍn nay bÜ phÃn ICM cãa

NCSC vÁn tiÌp tæc tiÌn hµnh nhiÉu ch­¬ng

trÎnh ®µo t¹o cho c¸c nh©n viªn qu¶n lï tÓa ¸n,

trong ®Ö tÃp trung chã yÌu vµo c«ng t¸c êng

dæng c«ng nghÍ trong c¸c ho¹t ®Üng cãa hÍ

thÛng t­ ph¸p. C¸c m«n h×c truyÉn thÛng lµ

qu¶n lï væ ¸n theo luØng, qu¶n lï tµi chÑnh,

qu¶n lï nguØn nh©n lëc, qu¶n lï ph­¬ng tiÍn,

lÃp kÌ ho¹ch vµ duy trÎ mÛi quan hÍ giéa c¸c c¬

quan vµ trong cÜng ®Øng.

Tr­àc ®©y, cäng ®· cÖ mÜt sÛ tr­Ýng ®¹i h×c

cãa Mî ®­a vÂn ®É qu¶n lï tÓa ¸n vµo trong

ch­¬ng trÎnh gi¶ng d¹y. Nhéng tr­Ýng nµy

gØm §¹i h×c American t¹i Washington D.C.;

§¹i h×c Denver t¹i Denver Colorado; vµ §¹i

h×c Nam California, t¹i Los Angeles. C¸c

ch­¬ng trÎnh nµy chã yÌu tÃp trung vµo ®µo t¹o

cao h×c, m¾c dâ c¸c khÖa h×c vÉ qu¶n lï tÓa ¸n

nÖi chung cäng cÖ lo¹i hÎnh trÎnh ®Ü ®¹i h×c.

Ch­¬ng trÎnh nµy cãa tr­Ýng §¹i h×c Denver

®­ác tiÌn hµnh t¹i tr­Ýng luÃt cãa tr­Ýng ®¹i

h×c nµy; trong khi c¸c tr­Ýng ®¹i h×c kh¸c tiÌn

hµnh c¸c ch­¬ng trÎnh vÉ qu¶n lï tÓa ¸n t¹i

tr­Ýng Qu¶n lï C«ng cÜng thuÜc c¸c tr­Ýng ®¹i

h×c nµy. Tuy nhiªn, g¿n ®©y ph¿n làn c¸c

ch­¬ng trÎnh chÑnh thêc vÉ qu¶n lï t­ ph¸p cãa

c¸c tr­Ýng nµy ®· t¹m dçng ho¾c bÒ gi¸n ®o¹n,

m¾c dâ nhéng khÖa h×c chuyªn ®É trong lÐnh

vëc nµy vÁn ®­ác tiÌn hµnh.

Nh÷ng tiÕn triÓn kh¸c

KÊ tç ®¿u nhéng n¨m 80, chêc n¨ng qu¶n lï

cãa tÓa ¸n cÂp bang vµ cÂp ®Òa ph­¬ng cµng

thªm nÙi bÃt doph¹m vi c¸c nhiÍm væ c¿n thëc

hiÍn cäng nh­ tÑnh chÂt phêc t¹p cãa chång. Së

c¿n thiÌt ph¶i cÖ c¸c quan chêc qu¶n lï tÓa ¸n

chuyªn nghiÍp ®· ®­ác thça nhÃn mÜt c¸ch rÕ

rµng vµ nhéng chêc n¨ng do h× thëc hiÍn ®Ói

hÔi hµng lo¹t kî n¨ng vµ së tinh th«ng mµ sÛ

l­áng nh©n viªn ngµy cµng t¨ng ph¶i n½m b½t

®­ác.

Cäng nh­ tÂt c¶ c¸c lÐnh vëc kh¸c, së t¸c ®Üng

cãa c«ng nghÍ ®Ûi vài hÍ thÛng tÓa ¸n lµ rÂt

®¸ng kÊ, nÖ ¶nh h­Þng tài toµn bÜ qu¸ trÎnh

qu¶n lï væ ¸n vµ væ ¸n theo luØng, trong ®Ö cÖ

c¸ch thêc l­u gié vµ qu¶n lï c¸c væ ¸n, c¸ch

thêc b¶o qu¶n c¸c hØ s¬ l­u vµ tiÌn hµnh b¸o

c¸o c¸c ho¹t ®Üng tÓa ¸n, tinh th«ng tÑnh n¨ng

cãa c¸c thiÌt bÒ. CuÜc c¸ch m¹ng c«ng nghÍ nµy

cÜng thªm vài nhéng ph¸t triÊn trong c¸c lÐnh

vëc kh¸c ®· cÖ t¸c ®Üng m¹nh i®Ûi vài vÂn ®É

an ninh cãa hÍ thÛng tÓa ¸n ®Òa ph­¬ng, ®Ûi vài

nhu c¿u vÉ ph­¬ng tiÍn, chêc n¨ng cãa viÍc

qu¶n lï tµi chÑnh vµ nh©n së. Nhéng ph¸t triÊn

trong ngµnh lÃp ph¸p t¸c ®Üng tài c¸c dÒch væ

cãa tÓa ¸n, nh­ ®iÉu luÃt vÉ Ng­Ýi Mî Tµn tÃt

(Americans with Disability Act - ADA), nhéng

chêc n¨ng ngµy cµng mÞ rÜng cãa nhiÉu tÓa ¸n

xÇt xè ®ang tiÌn hµnh trong c¸c lÐnh vëc nh­

chÛng l¹i tÎnh tr¹ng b¹o lëc trong gia ®Înh vµ

vÂn ®É bÂt ®Øng ph¸t sinh trong tr­Ýng háp b½t

giam, vµ nhu c¿u vÉ dÒch væ cãa tÓa ¸n ®Ûi vài

c¸c lo¹i ®Ûi t­áng kh¸c nhau ngµy cµng t¨ng

lªn, mµ nhiÉu ng­Ýi trong sÛ ®Ö lµ ng­Ýi khÞi

kiÍn kh«ng cÖ luÃt së, vµ/ho¾c kh«ng biÌt tiÌng

Anh. VÎ vÃy c«ng t¸c gi¸o dæc ®µo t¹o ®Ûi vài

ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n cµng trÞ nªn phêc t¹p h¬n

nhiÉu.

42

C¶i tiÌn gi¸o dæc vµ ®µo t¹o HÎnh thêc gi¸o dæc

®µo t¹o chÑnh thêc ®Ûi vài c¸c quan chêc qu¶n

lï tÓa ¸n ngµy cµng dëa nhiÉu vµo c¸c ch­¬ng

trÎnh ®µo t¹o t¹i chêc do v¨n phÓng quan chêc

qu¶n lï tÓa ¸n cÂp bang tiÌn hµnh vµ/ho¾c c¸c

ch­¬ng trÎnh ®µo t¹o t¹i chêc do chÑnh tÓa ¸n

thëc hiÍn. C¸c ch­¬ng trÎnh cÖ cÂp chêng chÏ

cãa NCSC/ICM tiÌp tæc ®­ác thëc hiÍn ®Ûi vài

mÜt sÛ l­áng nhÔ c¸c nh©n viªn qu¶n lï tÓa ¸n,

trong khi c¸c hÜi nghÒ cãa hiÍp hÜi cÂp quÛc gia

h¿u nh­ hoµn toµn tÃp trung vµo c¸c vÂn ®É

"hÖc båa".

Trong nhiÉu n¨m trÞ l¹i ®©y, NACM cäng ®·

b½t ®¿u tÙ chêc c¸c hÜi nghÒ cÂp khu vëc nhºm

khuyÌn khÑch së tham gia ngµy cµng nhiÉu vµo

c¸c ch­¬ng trÎnh cãa tÙ chêc vµ t¨ng c­Ýng kh¶

n¨ng x©y dëng nhéng ho¹t ®Üng ®µo t¹o phâ

háp vài yªu c¿u cãa khu vëc. C¸c hiÍp hÜi cÂp

bang c¸c c¸n bÜ qu¶n lï tÓa ¸n cäng ®· x©y

dëng vµ cÖ thÊ tÙ chêc ®µo t¹o chuyªn s©u

nhéng vÂn ®É cæ thÊ mài xuÂt hiÍn cho c¸c

nh©n viªn qu¶n lï tÓa ¸n t¹i n¬i lµm viÍc.

Do hiÍn nay ®Ói hÔi ph¶i cÖ trÎnh ®Ü tinh th«ng

®Ê cÖ thÊ thëc hiÍn mÜt c¸ch hiÍu qu¶ c¸c chêc

n¨ng qu¶n lï cãa tÓa ¸n xÇt xè cÂp bang vµ cÂp

®Òa ph­¬ng, nªn nhiÉu c«ng t¸c ®µo t¹o vÉ trÎnh

®Ü dë bÒ/®Ònh h­àng ban ®¿u do nhiÉu c¬ chÌ

thëc hiÍn mµ trªn ®©y ®· ®É cÃp, thÎ hiÍn nay

hy v×ng rºng c¸c c¸n bÜ tÓa ¸n cÖ thÊ ®¹t ®­ác

th«ng qua qu¸ trÎnh h×c tÃp tr­àc ®Ö vµ/ho¾c

tr¶i qua nhiÉu kinh nhiÍm trong hµnh nghÉ. VÎ

vÃy, g¿n ®©y viÍc ®µo t¹o chuyªn vÉ qu¶n lï tÓa

¸n ®· tÃp trung vµo viÍc vÃn dæng c¸c kinh

nghiÍm vµ kî n¨ng c¿n thiÌt vµo trong m«i

tr­Ýng ho¹t ®Üng cãa tÓa ¸n vµ trong c¸c quy

trÎnh cæ thÊ cãa tÓa ¸n thuÜc mÜt hÍ thÛng tÓa

¸n cæ thÊ. Ngoµi ra, câng vài së ph¸t triÊn vÉ

chêc n¨ng qu¶n lï tÓa ¸n vµ së t¨ng lªn tiÌp liÉn

sau ®Ö cãa c¸c v¨n phÓng qu¶n lï tÓa ¸n, thÎ

nhéng yªu c¿u vÉ kh¶ n¨ng qu¶n lï hiÍu qu¶

nguØn nh©n lëc, tÙ chêc nhÖm lµm viÍc, ph¸t

triÊn kî n¨ng cho nh©n viªn vµ ho¹ch ®Ònh

chiÌn l­ác ®· trÞ thµnh nhu c¿u ®µo t¹o chÑnh

cãa c¸c c¸n bÜ qu¶n lï tÓa ¸n.

CÖ thÊ kÌt luÃn rºng së ph¸t triÊn c¸c ho¹t ®Üng

gi¸o dæc ®µo t¹o dµnh cho c¸n bÜ qu¶n lï tÓa ¸n

cÂp bang vµ cÂp ®Òa ph­¬ng cãa n­àc Mî diËn

ra ®Øng thÝi câng vài së ph¸t triÊn vÉ chêc

n¨ng vµ nhéng kî n¨ng mµ chêc væ nµy c¿n

ph¶i cÖ trong nhiÉu thÃp kí qua. Trªn c¬ sÞ mÛi

quan hÍ ®Ûi t¸c kh«ng chÑnh thêc giéa c¸c

nguØn lëc cãa nhµ n­àc, bang, ®Òa ph­¬ng vµ

t­ nh©n, viÍc ®µo t¹o ng­Ýi qu¶n lï ®iÉu hµnh

tÓa ¸n ®· tr¶i qua qu¸ trÎnh ph¸t triÊn tç låc ban

®¿u tÃp trung vµo nhéng yÌu tÛ cÛt yÌu trong

vai trÓ cãa ng­Ýi qu¶n lï tÓa ¸n chuyÊn sang

viÍc vÃn dæng ngµy cµng phêc t¹p c¸c ho¹t

®Üng cãa tÓa ¸n vài së thµnh th¹o vµ kî n¨ng

thuÜc ph¹m vi rÜng làn vÉ c«ng nghÍ, qu¶n lï

vµ c¸c dÒch væ do nh©n viªn tÓa ¸n thëc hiªn.

To¯n v¨n cß trªn Internet t³i:

http://usinfo.state.gov/journals/itdhr/0802/ijde/trotter.htm (tiÕng Anh)

http://usembassy.state.gov/vietnam/wwwhta81_5.html (tiÕng ViÖt)

43

Armytage, Livingston

Educating Judges: Towards a New Model of Continuing Judicial Learning. Boston: Kluwer

Law International, 1996.

Apple, James G. and Robert P. Deyling

A Primer on the Civil-Law System. Washing-

ton, D.C.: Federal Judicial Center, 1995.

Austin, Arthur

The Empire Strikes Back: Outsiders and the Struggle Over Legal Education. New York:

New York University Press, c1998.

Balkin, J.M. and Sanford Levinson, eds.

Legal Canons. New York: New York Universi-

ty Press, c2000.

Beaning, David

Law School Involvement in Community Devel-opment: A Study of Current Initiatives and Approaches. Washington, D.C.: U.S. Depart-

ment of Housing and Urban Development,

1999.

Crane, Linda R.

"Interdisciplinary Combined-degree and Grad-

uate Law Degree Programs: History and

Trends," The John Marshall Law Review, vol.

33, Fall 1999, pp. 47-80.

Feinman, Jay M.

"The Future History of Legal Education," Rut-gers Law Journal, vol. 29, Spring 1998, pp. 475-

85.

Hegland, Kenney F.

Introduction to the Study and Practice of Law in a Nutshell, 3rd ed. St. Paul, MN: West

Group, 2000.

Hess, Gerald F.

"Seven Principles for Good Practice in Legal

Education: History and Overview," Journal of Legal Education, vol. 49, no. 3, September 1999,

pp. 367-70.

S¸ch v¯ t­ liÖu tham kh°o vÒ chñ ®Ò

Gi¸o dôc Ph¸p luËt

Nguån t¯i liÖu bæ sung

44

Holland, Laura G.

"Invading the Ivory Tower: The History of Clin-

ical Education at Yale Law School," Journal of Legal Education, vol. 49, no. 4, December 1999,

pp. 504-534.

Jaszi, Peter

"Experience as Text: The History of External

Pedagogy at the Washington College of Law,

American University," Clinical Law Review,

vol. 5, Spring 1999, pp. 403-35.

King, Donald B., ed.

Legal Education for the 21st Century. Littleton,

CO: F.B. Rothman, 1999.

Moliterno, James E. & Frederick I. Lederer

An Introduction to Law, Law Study, and the Lawyer's Role. Durham, NC: Carolina Academ-

ic Press, 1991.

Sherman, Mark Andrew

"Teaching Grassroots Democracy through Ser-

vice-Learning: Lessons from the Collaborative

Teaching/Lawyering Method of Clinical Legal

Education," Michigan Journal of Community Service Learning, vol. 6, Fall 1999, pp.74-83.

Stevens, Robert Bocking

Law School: Legal Education in America from the 1850s to the 1980s. Chapel Hill: University

of North Carolina Press, 1983.

United States Courts for the District of Colum-

bia Circuit

Legal Education in the 21st Century: Panel Dis-cussion at the 2000 Judicial Conference, moder-

ator, Harry T. Edwards. Washington, D.C.: U.S.

Courts for the D.C. Circuit, 2000.

White, James Boyd

From Expectation to Experience: Essays on Law and Legal Education. Ann Arbor: University of

Michigan Press, c1999.

45

American Bar Association Section of Legal

Education and Admissions to the Bar http://www.abanet.org/legaled/

A 6,500-member group that strives to improve

legal education and lawyer licensing by foster-

ing cooperation among legal educators, practi-

tioners and judges through workshops, confer-

ences and publications.

ALI-ABA http://www.ali-aba.org/

The ALI-ABA Committee on Continuing Pro-

fessional Education provides extensive online

information about its traditional and satellite

CLE offerings.

Association of American Law Schools (AALS) http://www.aals.org/

The AALS is a nonprofit association of 164 law

schools, which publishes the Journal of Legal

Education, among other. Conducts standards

reviews, annual meetings and workshops.

Continuing Legal Education http://www.lpig.org/cle.html

A guide to resources for attorneys.

Federal Judicial Center (FJC) http://www.fjc.gov/

The FJC is the research and education agency

of the federal judicial system.

Legal Terms Glossary http://www.lawyers.com/lawyers-com/content/glossary/glossary.html

Includes 10,000 legal terms, pronunciations

and legal definitions.

The Judicial Education Reference, Infor-

mation and Technical Transfer Project

(JERITT) http://jeritt.msu.edu/

JERITT is the national clearinghouse for infor-

mation on continuing judicial branch education

for judges and other judicial officers; adminis-

C¸c trang web vÒ chñ ®Ò

Gi¸o dôc Ph¸p luËt

Nguån t¯i liÖu bæ sung

46

trators and managers; judicial branch educators;

and other key court personnel employed in the

local, state and federal courts.

Principles and Standards of Continuing Judi-

cial Education

http://jeritt.msu.edu/pdf/Standardsforweb2.pdf

Jurist: The Legal Education Network http://www.jurist.law.pitt.edu/

Geared to law professors, this website contains

research, news, syllabi and other information.

Jurist: The Birth of a Law School http://jurist.law.pitt.edu/idea.htm

Articles about the challenges of starting a new

law school.

The Law Teacher http://law.gonzaga.edu/ilst/newsltr.htm

A newsletter for law school professors contain-

ing articles on teaching style, curriculum, and

practical advice for practitioners.

Also see Institute for Legal Education publica-

tions page:

http://law.gonzaga.edu/ILST/PubsResources/main.htm

Legal Education Bibliography

http://www.wvu.edu/%7Elawfac/jelkins/orientation/biblio.html

Legal Information Institute: About: Legal Edu-

cation

http://www.law.cornell.edu/topics/legal_education.html

The McCrate Report http://www.abanet.org/legaled/publications/onlinepubs/maccrate.html

Recommendations of an ABA committee to

improve legal education.

47

- 32 -

Trung tâm Hoa Kỳ Phòng Thông tin-Văn hóa, Đại sứ quán Hoa Kỳ

Tầng 1, Rose Garden Tower, 170 Ngọc Khánh, Hà Nội

Tel: (04) 3850-5000; Fax: (04) 3850-5048; Email: HanoiAC@state.gov http://vietnam.usembassy.gov