gim307 - internasionale bestuur 2016

Internasionale Bestuur

Skrywer: Monique Visser

www.akademia.ac.za

c Kopiereg 2016

Onder redaksie van: Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOC (POK), DEd (Unisa)Skrywer: Monique Visser

Onderwysontwerp, bladuitleg en taalversorging: Dr. Daleen van Niekerk

’n Publikasie van Akademia.

Alle regte voorbehou.

Adres: Von Willichlaan 284, Die Hoewes, CenturionPosadres: Posbus 11760, Centurion, 0046

Tel: 0861 222 888E-pos: [email protected]

Webtuiste: www.akademia.ac.za

Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word

nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal

aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.

Die afgelope drie dekades het ŉ fundamentele skuif plaasgevind vanaf relatief selfonderhoudende ondernemings na interafhanklike, geïntegreerde

globale ondernemings. Dit verklaar die naam van hierdie module, naamlik “Internasionale bestuur”.

Studie-eenheid 1 fokus op die globale bestuursomgewing. Die eerste tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing. Hierop volg besprekings oor die ekonomiese en regstelsels, asook aspekte van die politieke en ekonomiese omgewing. Die eenheid sluit af met die inter-nasionale kulturele omgewing. Die evolusie van globalisering speel ŉ belangrike rol in al die genoemde omgewings.

Studie-eenheid 2 fokus op die tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings. Die eerste tema bied ŉ deurgrondige bespreking van die tegnologiese omgewing, gevolg deur ŉ uiteensetting van die verskillende internasionale handelsteorieë. Die volgende belangrike tema is politieke ideologieë en die eenheid sluit af met ekonomiese integrasie, asook streeksekonomiese integrasie in Europa, Amerika en in ander lande.

Studie-eenheid 3 bespreek die globale monetêre stelsel. Die eerste tema voorsien ‘n oorsig van hoe buitelandse valutamarkte en wisselkoerse werk. Die volgende tema verskaf ŉ uitgebreide prentjie van die ontstaan van die internasionale monetêre stelsel en hoe dit in die praktyk toegepas word. Die laaste tema wat bespreek word in die eenheid is inter-nasionale kapitaalmarkte.

Studie-eenheid 4 fokus op globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Daar word drie temas in die eenheid bespreek. Eerstens word daar gefokus op onder-nemingstrategieë gevolg deur ondernemingstrukture en dan buitelandse marktoetrede.

Studie-eenheid 5 fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eerste tema bespreek die globale aanbodketting, terwyl die tweede tema globale finansiële en internasionale investering verduidelik. Die derde tema sluit die eenheid af met ŉ bespreking van die rol van Afrika in die globale bestuursomgewing asook Afrika se toekomstige ontwikkelingsvooruitsigte.

Handboek

• Hill, C.W.L. 2014. International business: Competing in a global market-

place. 10de uitgawe. Verenigde Koningkryk: McGraw-Hill Education.

www.akademia.ac.za

Internasionale Bestuur

GIM307 Internasionale Bestuur

Inhoudsopgawe Bladsy 1

INHOUDSOPGAWE

Inleiding ............................................................................................................................... 7

Vakleeruitkomste ................................................................................................................ 8

Woordomskrywing vir evaluering .................................................................................... 10

Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing ............................................................... 11

1.1 Studie-eenheid leeruitkomste ................................................................................ 11

1.2 Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 12

1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 12

1.4 Inleiding ................................................................................................................ 14

1.5 Globalisering van die sakeomgewing .................................................................... 15

1.5.1 Definisie van globalisering ................................................................................. 16

1.5.2 Die ontstaan van globale instellings ................................................................... 16

1.5.3 Die drywers van globalisering ............................................................................ 17

1.5.4 Internasionaal-gebore ondernemings ................................................................ 18

1.5.5 Evolusie en rol van multinasionale maatskappye in globalisering ...................... 18

1.5.6 Motivering vir ondernemings om globaal uit te brei ............................................ 21

1.6 Ekonomiese en regstelsels ................................................................................... 22

1.6.1 Ekonomiese stelsels .......................................................................................... 22

1.6.2 Regstelsels ........................................................................................................ 23

1.7 Politieke en ekonomiese omgewing ...................................................................... 26

1.7.1 Belang van die ekonomiese omgewing ............................................................. 26

1.7.2 Klassifikasie van lande se ekonomiese ontwikkeling ......................................... 27

1.7.3 Politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang ................................................ 29

1.7.4 Politieke en ekonomiese vryheid ....................................................................... 29

1.7.5 Die aard van ekonomiese transformasie ........................................................... 30


Bladsy 2 Inhoudsopgawe

1.7.6 Ekonomiese en politieke risiko .......................................................................... 31

1.8 Internasionale kulturele omgewing ........................................................................ 31

1.8.1 Definisie van kultuur .......................................................................................... 31

1.8.2 Vlakke van kultuur ............................................................................................. 32

1.8.3 Sosiale struktuur ................................................................................................ 33

1.8.4 Godsdiens en etiese stelsels ............................................................................. 34

1.8.5 Taal ................................................................................................................... 36

1.8.6 Opvoeding ......................................................................................................... 36

1.8.7 Kultuur en die werksomgewing .......................................................................... 37

1.8.8 Implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings ................................... 38

1.9 Samevatting .......................................................................................................... 38

1.10 Selfevaluering ....................................................................................................... 40

1.11 Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 42

Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing ........................... 45



2.3 Verrykende bronne ............................................................................................... 46


2.5 Inleiding ................................................................................................................ 47

2.6 Tegnologiese omgewing ....................................................................................... 48

2.6.1 Verskil tussen tegnologie en kennis ................................................................... 48

2.6.2 Dinamika van die tegnologiese omgewing ......................................................... 49

2.6.3 Verskillende tipes tegnologie ............................................................................. 49

2.6.4 Behoefte vir voortdurende tegnologiese verandering in ŉ land se tegnologiese

omgewing ........................................................................................................................ 51

2.7 Internasionale handelsteorieë ............................................................................... 53

2.7.1 Oorsig oor handelsteorieë ................................................................................. 53



2.7.2 Verskillende handelsteorieë............................................................................... 54

2.8 Politieke ideologieë ............................................................................................... 58

2.8.1 Radikale siening ................................................................................................ 58

2.8.2 Vryemarksiening ................................................................................................ 59

2.8.3 Pragmatiese nasionalisme ................................................................................ 59

2.8.4 Verskuiwing van ideologieë ............................................................................... 60

2.9 Ekonomiese integrasie .......................................................................................... 60

2.9.1 Dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie ................................................ 60

2.9.2 Streeksintegrasie ............................................................................................... 61

2.9.3 Argument teen streeksintegrasie ....................................................................... 62

2.9.4 Streeksekonomiese integrasie in Europa........................................................... 63

2.9.5 Streeksekonomiese integrasie in Amerika ......................................................... 65

2.9.6 Streeksekonomiese integrasie in ander lande ................................................... 68

2.10 Samevatting .......................................................................................................... 69

2.11 Selfevaluering ....................................................................................................... 70

2.12 Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 71

Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel .................................................................. 75



3.3 Verrykende bronne ............................................................................................... 76


3.5 Inleiding ................................................................................................................ 78

3.6 Buitelandse valutamarkte ...................................................................................... 78

3.6.1 Funksies van die buitelandse valutamark .......................................................... 79

3.6.2 Aard van die buitelandse valutamark ................................................................. 81

3.6.3 Ekonomiese teorieë van wisselkoersbepaling ................................................... 82

3.6.4 Wisselkoers-vooruitskatting ............................................................................... 85



3.6.5 Geldeenheid-omsetbaarheid ............................................................................. 86

3.6.6 Implikasies vir bestuurders ................................................................................ 86

3.7 Internasionale monetêre stelsels ........................................................................... 87

3.7.1 Goudstandaard.................................................................................................. 88

3.7.2 Bretton Woods-stelsel ....................................................................................... 89

3.7.3 Ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel .................................................. 90

3.7.4 Swewende wisselkoersregime ........................................................................... 90

3.7.5 Vaste teenoor swewende wisselkoerse ............................................................. 91

3.7.6 Wisselkoersregime in praktyk ............................................................................ 92

3.7.7 Krisisbestuur by die IMF .................................................................................... 93

3.8 Internasionale kapitaalmarkte ............................................................................... 94

3.8.1 Voordele van die globale kapitaalmark .............................................................. 95

3.8.2 Euro-valutamark ................................................................................................ 98

3.8.3 Globale effektemark .......................................................................................... 99

3.8.4 Globale aandelemark ...................................................................................... 100

3.8.5 Buitelandse valutarisiko en die koste van kapitaal ........................................... 100

3.9 Samevatting ........................................................................................................ 101

3.10 Selfevaluering ..................................................................................................... 102

3.11 Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 103

Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede ......... 105

4.1 Studie-eenheid leeruitkomste .............................................................................. 105

4.2 Voorgeskrewe handboek .................................................................................... 106

4.3 Verrykende bronne ............................................................................................. 106

4.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter? .......................................................................... 106

4.5 Inleiding .............................................................................................................. 108

4.6 Ondernemingstrategieë ...................................................................................... 108

4.6.1 Strategiese oriëntasie en posisionering van onderneming ............................... 108



4.6.2 Werksaamhede en die waardeketting .............................................................. 111

4.6.3 Globale uitbreiding .......................................................................................... 113

4.6.4 Internasionale strategieë ................................................................................. 115

4.7 Ondernemingstrukture ........................................................................................ 117

4.7.1 Organisatoriese argitektuur ............................................................................. 117

4.7.2 Verskillende tipes ondernemingstrukture ......................................................... 118

4.7.3 Beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture .............................. 122

4.7.4 Prosesse ......................................................................................................... 124

4.7.5 Organisatoriese kultuur ................................................................................... 124

4.7.6 Sintese: Strategie en struktuur ........................................................................ 125

4.8 Buitelandse marktoetrede ................................................................................... 126

4.8.1 Konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel ...

........................................................................................................................ 126

4.8.2 Basiese toetrede-besluite ................................................................................ 127

4.8.3 Verskillende toetrede-metodes ........................................................................ 128

4.8.4 Keuse van ŉ toetrede-metode ......................................................................... 132

4.9 Samevatting ........................................................................................................ 134

4.10 Selfevaluering ..................................................................................................... 135


Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur ................................ 139

5.1 Studie-eenheid leeruitkomste .............................................................................. 139

5.2 Voorgeskrewe handboek .................................................................................... 140

5.3 Verrykende bronne ............................................................................................. 140

5.4 Hoe kan jy jou begrip verbeter? .......................................................................... 141

5.5 Inleiding .............................................................................................................. 142

5.6 Globale aanbodkettingbestuur ............................................................................ 142

5.6.1 Globale vervaardiging...................................................................................... 143



5.6.2 Produseringsligging ......................................................................................... 144

5.6.3 Maak-of-koopbesluite ...................................................................................... 147

5.6.4 Bestuur van ŉ globale aanbodketting .............................................................. 149

5.7 Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur ...................................... 150

5.7.1 Finansiële besluite ........................................................................................... 152

5.7.2 Globale kapitaalbestuur ................................................................................... 153

5.8 Afrika en die globale bestuursomgewing ............................................................. 157

5.8.1 Afrika se groeiprestering .................................................................................. 157

5.8.2 Afrika se tegnologiese prestasie ...................................................................... 163

5.8.3 Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte .................................................................. 164

5.9 Samevatting ........................................................................................................ 166

5.10 Selfevaluering ..................................................................................................... 168


Woordelys in Afrikaans en Engels ................................................................................. 170

Bronnelys ........................................................................................................................ 176


Inleiding Bladsy 7

INLEIDING

Die afgelope drie dekades het ŉ fundamentele skuif plaasgevind vanaf relatief

selfonderhoudende ondernemings na interafhanklike, geïntegreerde globale ondernemings.

Dit verklaar die naam van hierdie module, naamlik “Internasionale bestuur”.

Studie-eenheid 1 fokus op die globale bestuursomgewing. Die eerste tema wat bespreek

word, is die globalisering van die sakeomgewing. Hierop volg besprekings oor die

ekonomiese en regstelsels, asook aspekte van die politieke en ekonomiese omgewing. Die

eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die evolusie van globalisering

speel ŉ belangrike rol in al die genoemde omgewings.

Studie-eenheid 2 fokus op die tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings. Die eerste

tema bied ŉ deurgrondige bespreking van die tegnologiese omgewing, gevolg deur ŉ

uiteensetting van die verskillende internasionale handelsteorieë. Die volgende belangrike

tema is politieke ideologieë en die eenheid sluit af met ekonomiese integrasie, asook

streeksekonomiese integrasie in Europa, Amerika en in ander lande.

Studie-eenheid 3 bespreek die globale monetêre stelsel. Die eerste tema voorsien ‘n oorsig

van hoe buitelandse valutamarkte en wisselkoerse werk. Die volgende tema verskaf ŉ

uitgebreide prentjie van die ontstaan van die internasionale monetêre stelsel en hoe dit in

die praktyk toegepas word. Die laaste tema wat bespreek word in die eenheid is

internasionale kapitaalmarkte.

Studie-eenheid 4 fokus op globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Daar

word drie temas in die eenheid bespreek. Eerstens word daar gefokus op

ondernemingstrategieë gevolg deur ondernemingstrukture en dan buitelandse marktoetrede.

Studie-eenheid 5 fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eerste tema

bespreek die globale aanbodketting, terwyl die tweede tema globale finansiële en

internasionale investering verduidelik. Die derde tema sluit die eenheid af met ŉ bespreking

van die rol van Afrika in die globale bestuursomgewing asook Afrika se toekomstige

ontwikkelingsvooruitsigte.

Die volgende handboek is voorgeskryf:

Hill, C.W.L. 2014. International business: Competing in a global marketplace. 10de

uitgawe. Verenigde Koningkryk: McGraw-Hill Education.

Die gedeeltes met betrekking op die inhoud van die studie-eenhede word telkens aangedui.

Die gids begelei jou deur die handboek en probeer moeiliker gedeeltes toelig, aanvul waar

nodig en wys die belangrike gedeeltes uit.


Bladsy 8 Vakleeruitkomste

Vir eksamendoeleindes moet jy die voorgeskrewe gedeeltes in die handboek, asook hierdie

begeleidingsgids, bestudeer.

VAKLEERUITKOMSTE

Kennis en begrip

Na voltooiing van die vak INTERNASIONALE BESTUUR sal jy in staat wees om jou

kennis en begrip te demonstreer van:

• Globale bestuursomgewings

• Tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings

• Globale monetêre stelsels

• Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede

• Globale aanbodkettings en finansiële bestuur

Vaardighede

Jy sal ook in staat wees om:

• die globalisering van die sakeomgewing te verduidelik.

• ekonomiese en regstelsels te bespreek.

• die politieke en ekonomiese omgewing te bespreek.

• die internasionale kulturele omgewing te bespreek.

• die tegnologiese omgewing te bespreek.

• te onderskei tussen die verskillende internasionale handelsteorieë.

• verskeie politieke ideologieë te verduidelik.

• ekonomiese integrasie te bespreek.

• buitelandse handelsmarkte te identifiseer.

• verskeie internasionale monetêre stelsels te bespreek.

• om tussen verskeie internasionale kapitaalmarkte te onderskei.

• te onderskei tussen verskillende sakestrategieë.

• te onderskei tussen verskillende sakestrukture.


Vakleeruitkomste Bladsy 9

• buitelandse marktoetrede te bespreek.

• die aanbodketting te bespreek.

• om finansiële en beleggingsbestuur te verduidelik.

• Afrika en die globale bestuursomgewing te verstaan en te bespreek.


Bladsy 10 Woordomskrywing vir evaluering

WOORDOMSKRYWING VIR EVALUERING

In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte, word van jou verwag om take

te verrig. Dis belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die woordelys

hieronder sal jou hiermee help.

Werkwoord Omskrywing

Wanneer daar van jou

verwag word om te:

Moet jy die volgende doen:

Lys Lys die name/items wat bymekaar hoort.

Identifiseer Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde.

Verduidelik Ondersoek en oorweeg die moontlikhede en skryf dan jou

antwoord (verklaring/verduideliking) neer.

Beskryf Omskryf die konsep of woorde duidelik.

Kategoriseer/

klassifiseer

Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde

items/voorwerpe behoort.

Analiseer Ontleed iets.

Evalueer Bepaal die waarde van ŉ stelling/stelsel/beleid ensovoorts.

Toepas Pas die teoretiese beginsels toe in praktyk.

Hersien Evalueer, verbeter en/of wysig ŉ beleid/dokument/stelsel

ensovoorts.


Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing Bladsy 11

STUDIE-EENHEID 1: GLOBALE BESTUURSOMGEWING

1.1 Studie-eenheid leeruitkomste

Kennis en begrip

Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te

demonstreer van:

• globalisering van die sakeomgewing.

• ekonomiese en regstelsels.

• die politieke en ekonomiese omgewing.

• die internasionale kulturele omgewing.

Vaardighede


• globalisering te definieer en globale instellings te identifiseer.

• die drywers van globalisering te bespreek.

• die term internasionaal-gebore ondernemings te verduidelik.

• die evolusie en rol van multinasionale maatskappye in die konteks van die

globaliseringsproses te verduidelik.

• die motivering vir ondernemings wat in en na die buiteland uitbrei, te verdedig.

• verskeie ekonomiese stelsels te bespreek.

• te onderskei tussen plaaslike en buitelandse regstelsels, in die konteks van

internasionale reg, asook hoe die verskille daarvan die uitvoering en toepassing

van kontrakte beïnvloed.

• die implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë te

beskryf.

• die belang van die ekonomiese omgewing te bespreek, asook lande in terme van

hul ekonomiese ontwikkeling, te klassifiseer.

• die politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang, politieke en ekonomiese

vryheid en die aard van ekonomiese transformasie te bespreek.


Bladsy 12 Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing

• ekonomiese en politieke risiko te definieer.

• kultuur te definieer en die verskillende determinante en vlakke van kultuur te

bespreek en verduidelik.

• kultuur in die konteks van sosiale struktuur, asook gemeenskap en nasiestaat, te

bespreek.

• te verduidelik hoe godsdiens en etiese stelsels kultuur en kulturele waardes

beïnvloed, asook die ekonomiese implikasies van elkeen.

• taal en opvoeding as determinante van kultuur te bespreek.

• die rede hoekom die werkomgewingskultuur belangrik is vir internasionale sake, te

bespreek.

• die implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings te lys.

1.2 Voorgeskrewe handboek

Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe.

Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education.

Vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid moet jy die volgende afdelings bestudeer:

Afdeling I

Hoofstuk 1, bladsye 5-14, 18-19 & 22-29

Afdeling II

Hoofstuk 2, bladsye 43-54

Hoofstuk 3, bladsye 62-79, 82


1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Maak seker dat jy die volgende terme verstaan:

Sleutelwoord Omskrywing

Globalisering Verwys na die migrasie tot ŉ meer geïntegreerde en

interafhanklike wêreldekonomie.

Globalisering van

markte

Verwys na die saamsmelt van histories duidelik verskillende

nasionale markte tot een groot globale markarena.



Globalisering van

produksie

Verwys na die lewering van goedere en dienste van verskillende

lande, om voordeel te trek uit die nasionale verskille tussen koste

en kwaliteit van die produksiefaktore.

Multinasionale

maatskappy

Enige onderneming wat in twee of meer lande

produseringsaktiwiteite het.

Mark-ekonomie Alle produseringsaktiwiteite word privaat besit.

Bevelsekonomie Die owerheid beplan die goedere en dienste wat die land

produseer, hoeveelhede wat geproduseer word, asook die prys

waarteen dit verkoop word.

Gemengde

ekonomie

Sekere sektore van die ekonomie word aan privaat eienaarskap

en vryemark-meganismes oorgelaat, terwyl ander sektore van

die ekonomie belangrike owerheidseienaarskap en -beplanning

het.

Regstelsel Die regstelsel van ŉ land verwys na reëls of wette wat gedrag

reguleer, asook die prosesse wat deur die wet toegepas, en deur

die regstelling van klagtes, verkry word.

Eiendomsreg Verwys na die wetlike reg wat ŉ persoon oor die gebruik van ŉ

hulpbron het, en oor die inkomste verkry deur die gebruik van die

hulpbron.

Bruto nasionale

inkomste (BNI)

Die BNI word beskou as ŉ maatstaf vir ŉ land se ekonomiese

aktiwiteit; dit meet die totale jaarlikse inkomste ontvang deur die

inwoners van die land.

Menslike

ontwikkelingsindeks

Die indeks meet die kwaliteit van menslike lewe en is gebaseer

op drie maatstawwe, naamlik lewensverwagting by geboorte,

opvoedkundige peil, en, of gemiddelde inkomste, gebaseer op

koopkragpariteitberamings, genoeg is om te voorsien in die

basiese lewensbehoeftes van ŉ land.

Deregulering Dit sluit in die verwydering van regsbeperkinge vir die vryspeel

van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse

waarop privaat ondernemings bedryf word.

Privatisering Dis die oordrag van eienaarskap van staatseiendom na privaat

individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ŉ



veiling.

Politieke risiko Politieke risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat

politieke magte drastiese veranderings in ŉ land se

sakeomgewing kan veroorsaak, wat winste en ander doelwitte

van sakeondernemings kan affekteer.

Ekonomiese risiko Ekonomiese risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat

ekonomiese wanbestuur drastiese veranderings in ŉ land se

sakeomgewing kan veroorsaak, wat winste en ander doelwitte

van bepaalde ondernemings kan affekteer.

Kruis-kulturele

geletterdheid

Dit dui op hoe kulturele veranderings in verskillende lande die

wyse waarop ondernemings praktiseer, affekteer.

Kultuur ŉ Stelsel van gedeelde waardes en norme deur ŉ groep mense

wat dan, gesamentlik, ŉ lewenswyse vorm.

Waardes Opsommende idees oor wat ŉ groep glo vir hulle reg, verkeerd

en wenslik is.

Norme Sosiale reëls wat mense se optrede teenoor mekaar reguleer.

Godsdiens In die handboek (bladsy 99) word godsdiens beskryf as ‘n stelsel

van gemeenskaplike geloofsoortuiginge en rituele wat te make

het met die realm van die bonatuurlike en gewyde.

Etiese stelsels Verwys na die stel van morele beginsels of waardes waarvolgens

gedrag gevorm en gereguleer word.

1.4 Inleiding

Die eenheid se eerste belangrike tema is die globalisering van die sakeomgewing. Onder

hierdie tema word globalisering gedefinieer en die drywers van globalisering bespreek.

Ander belangrike onderwerpe sluit in ŉ bespreking van die verskillende tipes globale

instellings, ŉ begrip van internasionaal-gebore ondernemings, die evolusie en rol van

multinasionale maatskappye, en ook die motivering vir ondernemings om in en na die

buiteland uit te brei. Die globaliseringstema het ook indirekte impak op die volgende drie

onderwerpe, naamlik die tegnologiese omgewing, die internasionale reg, sowel as die

internasionale kulturele omgewing.

Die tweede tema fokus op die belang van die ekonomiese omgewing, asook die ekonomiese

stelsels, naamlik ŉ mark-, bevels- en ŉ gemengde ekonomie. Dit word gevolg deur die



internasionale regsomgewing wat onderskei tussen die verskillende tipes reg (plaaslik en

internasionaal), hoe kontrakreg verskil, en die implikasies wat die internasionale reg op

internasionale beleggingstrategieë het.

Ná bespreking van die stelsels word ondersoek hoe die klassifisering van lande se

ekonomiese ontwikkeling plaasvind. Die bruto nasionale inkomste (BNI), BNI per capita,

asook die menslike ontwikkelingsindeks as maatstawwe vir ekonomiese ontwikkeling, word

beskou. Daar is egter ook verskeie argumente rondom ŉ land se ekonomiese ontwikkeling

as ŉ funksie van die land se ekonomiese en politieke stelsels; daarom word ook gefokus op

politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang. Politieke en ekonomiese vryheid word ook

bespreek, aangesien lande na ŉ demokratiese beheerstelsel beweeg. Die aard van

ekonomiese transformasie, in terme van deregulering, privatisering en regstelsels, word ook

in die eenheid bespreek. Die tema sluit af met ŉ deeglike begrip van ekonomiese en

politieke risiko.

Die eenheid, hierteenoor, sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die onderwerpe

wat bespreek word, dui op die impak van die wêreld se verskillende kulture op die wyse van

sake doen in buitelandse lande. Kultuur word eerstens gedefinieer, gevolg deur die vlakke

en determinante van kultuur. Die determinante van kultuur sluit in die sosiale struktuur,

godsdiens, taal en opvoeding. Laastens word kultuur in die werksomgewing bespreek, sowel

as die implikasies van kultuur op die internasionale onderneming. Al die onderwerpe in die

eenheid is van belang en indirek onderling verbind.

1.5 Globalisering van die sakeomgewing

Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 4-5.

Lees die openingsgevallestudie op bladsye 4-5 in jou voorgeskrewe handboek:

Colombiaanse koffie – die aanpassing tot ŉ steeds veranderende globale mark.

Ons beweeg na ŉ wêreld waar grense tot buitelandse handel en belegging besig is om te

vervaag, waargeneemde afstande wat verklein as gevolg van vordering in vervoer- en

telekommunikasietegnologieë, kulture wat begin om wêreldwyd dieselfde te lyk, en

nasionale ekonomieë wat besig is om saam te smelt tot ŉ onafhanklike, geïntegreerde

globale ekonomiese stelsel. Dié transformerende proses staan bekend as globalisering. Die

proses lei tot verskeie geleenthede, naamlik die verhoging van firmas se winste deur

produkte wêreldwyd te verkoop, of die vermindering van produksiekoste, as gevolg van die

produsering van produkte in ander lande. Dit lei ook tot tendense, soos geleenthede vir

ondernemings, internasionale mededinging en tot meer vryhandel. Gevolglik die bespreking

van globalisering hiernaas.



1.5.1 Definisie van globalisering


Globalisering verwys na die migrasie tot ŉ meer geïntegreerde en interafhanklike

wêreldekonomie. Dit het verskillende fasette, naamlik die globalisering van markte, sowel as

van produksie.

Die globalisering van markte verwys na die saamsmelt van histories duidelik verskillende

nasionale markte tot een groot globale mark. Dit het algaande makliker geword om goedere

oor die grense van ons eie land te verkoop. Smake en voorkeure van verskillende

verbruikers in verskillende lande word toenemend dieselfde, en gevolglik die ontstaan van

globale markte.

Voorbeeld 1.1

Burger King, American Express-kaarte en Samsung-selfone is voorbeelde van hierdie

tendens.

Nog ŉ faset is die globalisering van produksie. Die verwys na die lewering van goedere en

dienste van verskillende lande, om voordeel te trek uit die nasionale verskille tussen die

onderskeie kostes en kwaliteit van die produksiefaktore, naamlik arbeid, energie, land en

kapitaal. Ondernemings wat hierdie opsies uitoefen, benut die voordeel, oor die potensiaal

om die totale kostestruktuur te kan verlaag, of verbetering in produkkwaliteit. Dit stel

ondernemings tot groter effektiwiteit en winsgewendheid in staat.

Voorbeeld 1.2

ŉ Motorvoertuig word in Suid-Afrika inmekaargesit, maar die nodige onderdele vir die

voltooiing daarvan, kom vanaf ander lande. Soos genoem, is dit soms goedkoper om

sulke onderdele vanaf ŉ ander land te verkry, met soms selfs ook van beter gehalte.

1.5.2 Die ontstaan van globale instellings


Soos wat markte oor nasionale grense migreer het, het ŉ behoefte ontstaan vir die nodige

instellings om die globale mark te help bestuur, te reguleer en te polisieer. Dis ook van

belang om die multinasionale ooreenkomste te bevorder wat globale sakestelsels bestuur.

Die instellings is:

• General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)

• Wêreldhandelsorganisasie (WHO)



• Internasionale Monetêre Fonds (IMF)

• Wêreldbank

• Verenigde Nasies (VN)

• G20

Die gelyste instellings word elkeen volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

1.5.3 Die drywers van globalisering


Globalisering bestaan uit twee drywers, naamlik afnemende handel en

beleggingsbeperkings, asook die rol van tegnologiese verandering.

� Afnemende handel en beleggingsbeperkings

Gedurende die eerste paar dekades van die vorige millennium het verskeie lande van die

wêreld ŉ beduidende beperking op internasionale handel en direkte buitelandse belegging

geplaas. Internasionale handel vind plaas wanneer ŉ onderneming goedere en dienste na ŉ

ander land uitvoer, teenoor direkte buitelandse belegging wat plaasvind wanneer die

onderneming hulpbronne belê in bedryfsaktiwiteite buite sy eie land. Van die beperkinge

was, onder meer, hoë tariewe op invoere van geproduseerde goedere, in plek gestel om

plaaslike ondernemings teen buitelandse kompetisie te beskerm. Ná die Tweede

Wêreldoorlog het die mees gevorderde industriële lande hul daaraan toegewy om hierdie

beperkinge te verwyder. Die res van dié gedeelte in jou voorgeskrewe handboek bespreek

laasgenoemde deeglik en verwys ook na die betrokke rolspelers. Tabel 1.1 in jou

voorgeskrewe handboek gee ŉ oorsig van die gemiddelde tariefkoerse op vervaardigde

produkte. Hieruit kan jy duidelik sien dat tariefkoerse vir lande vanaf 1913 tot in 2010

dramaties verlaag het.

� Die rol van tegnologiese verandering

Die vermindering van handelsversperrings het die globalisering van markte en produksie

teoreties moontlik gemaak, maar tegnologiese verandering het dit ŉ werklikheid in die

praktyk gemaak. Sedert die Tweede Wêreldoorlog was daar verdere vooruitgang in die

volgende tegnologieë:

• Mikroverwerkers en telekommunikasie (bladsy 12)

• Internet (bladsye 12-13)

• Vervoertegnologie (bladsy 13)



Die implikasie van die vooruitgang in tegnologie is:

• Globalisering van produksie

Soos die vervoerkostes, geassosieer met globalisering van produksie, afneem, het die

verspreiding van produksie na geografiesverspreide liggings meer ekonomies geword.

Aangesien die kostes van inligtingsverwerking in die laaste twee dekades afgeneem

het, het die ontwikkelinge dit moontlik gemaak vir ondernemings om ŉ

globaalverspreide produksiestelsel te skep en te bestuur, wat die globalisering van

produksie verder fasiliteer. Gevolglik het ŉ wêreldwye kommunikasienetwerk

essensieel geword.

• Globalisering van markte

Tegnologiese innovasie het die globalisering van markte gefasiliteer. Laekoste globale

kommunikasienetwerke, soos die internet, het gehelp om elektroniese globale markte

te skep. Dit het ook gelei tot laekoste passasierslugvervoer tussen lande, afname in

kulturele afstand tussen lande, en tot groter samelopendheid van verbruikersmake en -

voorkeure.

1.5.4 Internasionaal-gebore ondernemings

Globalisering het ŉ nuwe alledaagse gebruiksterm tot gevolg gehad, naamlik internasionaal-

gebore ondernemings. Volgens Han et al. (2010: 53) verwys die term na ŉ onderneming wat

van meet af aan internasionaal gerig is en ŉ globale perspektief het. Belangrike eienskappe

van hierdie tipe ondernemings is die innoverende kultuur en kennisgebaseerde

organisatoriese vermoëns (Han, Wild & Wild, 2010: 53).

Voorbeeld 1.3

Voorbeelde van internasionaal-gebore ondernemings sluit in Skype, Logitech, Google en

Fedex. Lees gerus meer oor die ontstaan van hierdie ondernemings:

• https://new.edu/resources/from-entrepreneurship-to-born-global-firms

• http://www.amdlawgroup.com/the-secret-of-the-born-global-law-firm/

• http://miamiherald.typepad.com/the-starting-gate/2012/12/more-and-more-

companies-born-to-be-global.html

1.5.5 Evolusie en rol van multinasionale maatskappye in globalisering




ŉ Multinasionale maatskappy is enige onderneming wat produksieaktiwiteite in twee of

meer lande het. Sedert die 1960’s was daar twee tendense in die demografie van

multinasionale maatskappye, naamlik nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye en die

opkoms van mini-multinasionale maatskappye.

� Nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye

In die vroeë sestigs van die vorige eeu is globale sakewerksaamhede deur groot

Amerikaanse korporasies gedomineer. Teen die nuwe millennium het dit aansienlik

verander. Figuur 1.3 in jou voorgeskrewe handboek illustreer die afname in die dominansie

van Amerikaanse ondernemings tussen 1973 en 2010.

� Opkoms van mini-multinasionale maatskappye

Nog ŉ tendens in die internasionale ondernemingsprofiel is die groei van mediumgrootte tot

klein multinasionale maatskappye, ook bekend as mini-multinasionale maatskappye.

Lees die gevallestudie op bladsy 21 van jou handboek oor hoe die Chinese maatskappy

Hisense tot ŉ opkomende multinasionale maatskappy ontwikkel het.

Met bogenoemde in gedagte, moet die evolusie van multinasionale maatskappye ook in ag

geneem word. Hoe word ŉ plaaslike onderneming tot ŉ multinasionale maatskappy

getransformeer? Hough en Neuland (2007: 14-16) gebruik ŉ teorie, ontwikkel deur Phatak in

1998. Die evolusie van ŉ plaaslike onderneming tot ŉ multinasionale maatskappy word in

sewe fases verdeel.

• Fase 1: Internasionale navrae

Die eerste stap in hierdie proses gebeur wanneer ŉ onderneming navraag oor een van

sy produkte ontvang, direk van ŉ buitelandse sakepersoon of van ŉ onafhanklike

plaaslike in- en uitvoeronderneming. Die onderneming besluit dan of hy op die navraag

gaan reageer of nie. Wanneer die onderneming besluit om positief op die navraag te

reageer en sy produk word daarna goed in die buiteland verkoop, kan dit tot verdere

verkope in die buitelandse mark lei. Die onderneming kan dan gebruik maak van ŉ

plaaslike uitvoertussenganger, ŉ uitvoerhandelaar, ŉ uitvoerkommissie-instansie, of

van ŉ plaaslike koper (waar laasgenoemde woonagtig is in die uitvoerder se tuismark

en alle soorte privaat- of owerheidskopers in die buiteland verteenwoordig) (Hough &

Neuland, 2007: 14).

• Fase 2: Uitvoerbestuurder

Met die toename in die onderneming se uitvoere, kan die onderneming se bestuurders

besluit om ŉ uitvoerbestuurder aan te stel, om self van buitelandse navrae beheer te



neem en daardeur die middelman uit te skakel. Die uitvoerbestuurder en sy span doen

dan self navorsing van potensiële buitelandse markte vir die onderneming se goedere

en dienste (Hough & Neuland, 2007: 14).

• Fase 3: Uitvoerafdeling en direkte buitelandse verkope

Met aanhoudende toename in verkope, mag die uitvoerbestuurder en sy span dit

moeilik vind om bestellings te kan lewer. Die onderneming stig dan sy eie

uitvoerafdeling (op dieselfde vlak as die verkoopsafdeling in die onderneming) en

maak nie meer gebruik van die plaaslike uitvoertussenganger nie, maar verkoop dan

direk aan kopers in buitelandse markte (Hough & Neuland, 2007: 14).

• Fase 4: Buitelandse takke en filiale

Verdere verkope van die onderneming se produk in die buiteland kan dan lei tot die

stigting van buitelandse takke wat die verkope en promosiewerk daar kan hanteer. Die

buitelandse verkoopstakbestuurder is dan direk verantwoordelik vir die plaaslike tak.

Die buitelandse tak verkoop gevolglik direk aan tussenganger- en ander buitelandse

markte. ŉ Buitelandse verkoopstak ontwikkel dan mettertyd in ŉ verkoopsfiliaal wat in

die buiteland geïnkorporeer en gevestig is, met groter onafhanklikheid as wat hul

voorheen gehad het as slegs ŉ verkoopstak (Hough & Neuland, 2007: 14).

• Fase 5: Buitelandse montering

Buitelandse montering is wanneer ŉ produk vervaardig of inmekaargesit word in ŉ

ander land en ontstaan vir drie redes, naamlik goedkoper verskepingskostes, laer

tariewe en goedkoper arbeid. Die onderneming kan monteringsbedrywe in verskeie

buitelandse markte vestig, indien dit winsgewender is om die los onderdele van die

produk, eerder as die voltooide produk, uit of in te voer. Tariewe en vervoerkoste is

soms baie goedkoper op afsonderlike onderdele van die produk as op ŉ voltooide

produk (Hough & Neuland, 2007: 14-15).

Voorbeeld 1.4

Die onderdele van ŉ motorvoertuig kan makliker in ŉ houer verpak en verskeep

word, as die motor in geheel.

• Fase 6: Buitelandse vervaardiging

Die volgende stap in die proses is die vestiging van vervaardigingsbedrywe in die

buiteland. Teen hierdie tyd het die onderneming ŉ goed ontwikkelde uitvoerprogram,

ondersteun deur buitelandse marknavorsing, bevordering en verspreidingsprogramme,



wat spesifiek aangepas is volgens elke land se behoeftes en navorsing wat gerig is op

die identifisering van nuwe buitelandse markte. Ondernemings ervaar moontlik nou

probleme om totale verkoopsvolume en winsgewendheid te verhoog in die mark

waaraan hul reeds hul goedere voorsien. Of hulle vind dit moeilik om tot sekere markte

toe te tree deur middel van uitvoere. Die rede kan wees dat plaaslike owerhede hoë

kwotas plaas en tariewe hef op die invoer van bepaalde produkte, of invoer van

produkte weier wat reeds in daardie land vervaardig word. In so ŉ geval kan die

onderneming besluit om self die produk in die buiteland te vervaardig vir makliker

toegang tot die buitelandse mark. Drie metodes kan gebruik word:

o Kontrakvervaardiging

o Lisensiëring

o Direkte belegging in vervaardigingsfasiliteite

Enige van die drie bogenoemde metodes kan gebruik word om tot ŉ buitelandse mark

toe te tree, afhangende van die onderneming se spesifieke omstandighede (Hough &

Neuland, 2007: 15).

• Fase 7: Integrering van buitelandse filiale

Soos die moedermaatskappy besluit om buitelandse filiale te integreer tot een

multinasionale maatskappy, kan hul gevolglik aansienlike onafhanklikheid verloor,

omdat strategiese besluite deur die topbestuur van die moedermaatskappy se

hoofkantoor gemaak moet word. Die strategiese besluite word dan gemaak ná ŉ

noukeurige analise van die globale implikasies, byvoorbeeld, in watter land moet die

volgende vervaardigingseenheid wees, waar is die regte markte en hoe kan daar in hul

behoeftes voorsien word, by watter bronne kan kapitaal geleen word, waar moet

navorsings- en ontwikkelingslaboratoriums opgerig word, uit watter lande moet

werknemers aangestel word en so meer. Sodra die onderneming hierdie tipe vrae

moet begin hanteer, het hulle tot ŉ volwaardige multinasionale maatskappy ontwikkel

(Hough & Neuland, 2007: 16).

Hoewel bostaande sewe fases die evolusie van ŉ multinasionale maatskappy in breë

trekke bespreek, is dit belangrik om in gedagte te hou dat nie alle ondernemings deur

hierdie fases beweeg om hul onderneming as ŉ multinasionale maatskappy te verklaar

nie (Hough & Neuland, 2007: 14-16).

1.5.6 Motivering vir ondernemings om globaal uit te brei




Verskeie opinies en menings heers rondom die uitbreiding van ondernemings in die

buiteland. Is die beweging na ŉ meer geïntegreerde en interafhanklike globale ekonomie ŉ

goeie idee? Verskeie ekonome, politici en sakeleiers argumenteer dat die verdwynende

grense van internasionale handel en belegging die twee drywers is vir globale ekonomiese

voorspoed. Verhoogde internasionale handel en buitelandse beleggings lei tot verlaagde

pryse van goedere en dienste. Globalisering stimuleer ook ekonomiese groei, verhoog die

inkomste van verbruikers en help met werkskepping in alle lande wat deelneem aan globale

handel.

Daar is ook kritiek teenoor globale handel en uitbreiding van ondernemings in die buiteland.

Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van laasgenoemde volledig, maak seker dat

jy dit verstaan. Verskillende punte van kritiek:

• Teen-globaliseringsbetogings (bladsye 22-24)

• Globalisering, werksgeleenthede en inkomste (bladsye 24-26)

• Globalisering, arbeidsbeleid en die omgewing (bladsye 26-27)

• Globalisering en nasionale soewereiniteit (bladsye 27-28)

• Globalisering en die wêreld se arm volke (bladsye 28-29)

Die volgende tema wat bespreek word, is die tegnologiese omgewing. Naas globalisering,

moet in gedagte gehou word dat tegnologie ŉ groot rolspeler is, bydraend tot globalisering

en die globale ondernemingsomgewing.

1.6 Ekonomiese en regstelsels


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 37-38 in jou voorgeskrewe handboek: Ethiopië:

ŉ Land van geleenthede.

1.6.1 Ekonomiese stelsels


In lande waar individuele doelwitte voorkeur bo gesamentlike doelwitte geniet, word meer

markgebaseerde ekonomiese stelsels gevind. In lande waar gesamentlike doelwitte

voorkeur kry, het die staat dalk beheer geneem oor baie ondernemings, want markte in

hierdie lande is meer beperk as vry. Daarom word drie tipes ekonomiese stelsels

geïdentifiseer, naamlik ŉ markekonomie, bevelsekonomie en ŉ gemengde ekonomie. Elkeen



van die tipes word hieronder slegs kortliks bespreek, jou voorgeskrewe handboek bespreek

elkeen volledig.

� Markekonomie

In ŉ markekonomie word alle produksieaktiwiteite privaat, in plaas van deur die owerheid,

besit. Die goedere en dienste wat ŉ land produseer, word nie deur iemand spesifiek beplan

nie. Produksie word deur die interaksie van vraag en aanbod bepaal en deurgestuur aan die

produseerders deur die prysstelsel.

� Bevelsekonomie

In ŉ bevelsekonomie beplan die owerheid die goedere en dienste wat die land produseer,

die hoeveelheid wat geproduseer word en die prys waarteen dit verkoop word. Die doel van

die bevelsekonomie is om hulpbronne te allokeer tot voordeel van die gemeenskap.

� Gemengde ekonomie

Die gemengde ekonomie lê tussen die mark- en bevelsekonomie. In ŉ gemengde

ekonomie word sekere sektore van die ekonomie oorgelaat aan privaat eienaarskap en

vryemarkmeganismes, terwyl ander sektore owerheidseienaarskap en -beplanning het.

Aktiwiteit 1.1

Doen navorsing en bepaal van watter tipe ekonomiese stelsel Suid-Afrika gebruik maak.

1.6.2 Regstelsels


Die regstelsel van ŉ land verwys na die reëls of wette wat gedrag reguleer, asook die

prosesse waarop die wet toegepas word, en waardeur oplossings vir griewe verkry word.

Die regstelsel van ŉ land is baie belangrik vir internasionale ondernemings. ŉ Land se wette

reguleer die sakepraktyk, definieer die wyse waarop ŉ saketransaksie toegepas word, en lê

die regte en verantwoordelikhede neer van diegene wat betrokke is by ŉ saketransaksie. In

hierdie afdeling word die verskillende plaaslike regstelsels eers beskou, asook dié van die

buiteland. Daarna volg die verskille in kontraktereg en laastens, word die implikasies van

internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë bespreek.

Daar is drie hoof tipes regstelsels, naamlik gemenereg, siviele reg en teokratiese reg.

Elkeen word hieronder slegs kortliks gedefinieer, jou voorgeskrewe handboek bespreek

elkeen van die regstelsels volledig.



� Verskillende plaaslike en buitelandse regstelsels

• Gemenereg

Gemenereg is op tradisie, presedent en gebruike gebaseer. Tradisie verwys na die

land se regsgeskiedenis, presedent verwys na die sake wat voorheen in die howe

hanteer is en gebruike is die manier waarop die reg toegepas word in sekere situasies.

• Siviele reg

Siviele reg is gebaseer op ŉ spesifieke stel wette wat georganiseer word volgens/in

kodes. Wanneer die regshowe siviele reg interpreteer, doen hul dit met behulp van die

kodes.

• Teokratiese reg

Die teokratiese regstelsel is wanneer die reg op godsdienstige leringe gebaseer is. Die

Islamitiese regstelsel (ook bekend as Sjaria-wette) is die teokratiese regstelsel wat die

meeste in die moderne wêreld gepraktiseer word.

� Verskille in kontraktereg


Die verskille tussen siviele en gemeneregstelsels kan geïllustreer word deur die kontraktereg

in oënskou te neem.

ŉ Kontrak is die dokument wat die voorwaardes spesifiseer waaronder uitruiling plaasvind,

asook die regte en verantwoordelikhede van die betrokke partye. Kontraktereg is die deel

van die reg wat seker maak dat die kontrak reg toegepas en uitgevoer word. Kontrakte wat

opgestel word onder gemenereg, is baie volledig en voorwaardes word duidelik uitgestippel.

Siviele regskontrakte is soms baie minder spesifiek en korter, omdat die meeste van die

kwessies reeds in die siviele kode voorkom.

Wanneer kontrakdispute in internasionale handel voorkom, is daar altyd die probleem om te

bepaal watter land se reg om toe te pas. Om hierdie tipe dispute op te los, het verskeie

lande (ingeslote die VSA) die United Nations Convention on Contracts for the International

Sales of Goods (CIGS) bekragtig en onderteken. Die CIGS vestig ŉ eenvormige stel reëls

wat sekere aspekte van die opstel en uitvoer van alledaagse kommersiële kontrakte tussen

kopers en verkopers, wat hul ondernemings in verskillende lande het, beheer.

Ander belangrike wetgewing wat ook in ag geneem moet word, is eiendomsreg en korrupsie.



� Eiendomsreg en korrupsie


Die term “eiendom” verwys na ŉ hulpbron waarvoor ŉ individu of besigheid ŉ wetlike titel het,

dus, ŉ hulpbron wat hulle besit. Hulpbronne sluit in land, geboue, toerusting, kapitaal,

mineraalregte, besighede en intellektuele eiendom (idees wat beskerm word deur patente,

kopiereg en handelsmerke). Eiendomsreg verwys na die wetlike reg wat ŉ persoon oor die

gebruik van die hulpbron het, en oor die inkomste wat verkry word deur gebruik te maak van

die hulpbron.

Alle lande verskil in ŉ mate in hoe hulle eiedomsreg toepas. Daar is twee maniere waarop

eiendomsreg oortree kan word:

• Privaat optrede

• Openbare optrede en korrupsie

Laasgenoemde het tot die totstandkoming van die Wet op Buitelandse Korrupsiepraktyke

gelei.

Elkeen word slegs hierbo gelys, maar word volledig in jou handboek bespreek. Interessante

feite word aangebied wat uiteindelik gelei het tot die totstandkoming van verskillende soorte

wetgewing. Figuur 2.1 (bladsy 49) bied ŉ insiggewende beeld van die vlak van korrupsie in

verskillende lande.

� Beskerming van intellektuele eiendom


Intellektuele eiendom verwys na eiendom wat die produk is van intellektuele aktiwiteit,

byvoorbeeld, ŉ rekenaarprogram, draaiboeke en die chemiese formule van nuwe medisyne.

Patente, kopiereg en handelsmerke lei ook tot eienaarskapregte en vorm deel van

intellektuele eiendom. Maak seker jy verstaan die verskil tussen die drie konsepte.

Die beskerming van intellektuele eiendom verskil ook van land tot land. Alhoewel baie lande

die intellektuele eiendomsreg streng probeer toepas, gebeur dit nie altyd nie. Dit is die geval

in baie van die 185 lande wat lede is van die Wêreld-Intellektuele Eiendomsorganisasie

(World Intellectual Property Organisation). Al die lande het egter getekende internasionale

ooreenkomste wat saamgestel is om intellektuele eiendom te beskerm. Een van die

ooreenkomste is die Paris Convention for the Protection of Industrial Property.

� Produkveiligheid en produkaanspreeklikheid




Produkveiligheidswette stel sekere veiligheidstandaarde waaraan ŉ produk moet voldoen.

Produkaanspreeklikheid hou ŉ onderneming en sy werkers aanspreeklik wanneer ŉ produk

besering, dood of skade veroorsaak.

� Implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë

Hough en Neuland (2007: 108-109) identifiseer bepaalde implikasies van internasionale reg

op internasionale beleggingstrategieë. Ondernemings hanteer politieke en regskwessies op

verskillende vlakke, soos die onderneming meer internasionaal betrokke word. Indien ŉ

onderneming besluit om uitvoere as sy metode van marktoetrede tot ŉ land te gebruik, is die

bestuur van die onderneming nie so bekommerd oor die politieke proses of oor die

regskwessies nie, soos in die geval van direkte buitelandse belegging nie. Dis moeilik in

sekere omgewings om beleggers te oortuig dat hul fondse effektief gebruik kan word om

opbrengste op hul beleggings te verseker. Sommige ondernemings met hoë

bestuurseienaarsbelang (high managerial ownership stakes) is ook meer huiwerig om

fondse te verskaf vir nuwe projekte. Hul pas versperringskoerse (hurdle rates) toe vir nuwe

projekte wat die minimum drempel opbrengskoers (threshold rate of return) is wat die

onderneming verwag om te verdien wanneer hulle in ‘n projek investeer. Dit is ook bekend

as die onderneming se verwagte opbrengs- of teikenkoers (target rate). Ten einde ‘n projek

te aanvaar, moet die interne opbrengskoers gelyk of meer wees as die versperringskoers.

Dit veroorsaak dat bestuurders en entrepreneurs nie ten volle diversifiseer nie, en dit kan tot

min of geen buitelandse markbelegging lei (Hough & Neuland, 2007: 108-109).

1.7 Politieke en ekonomiese omgewing

Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsy 62.

Lees die openingsgevallestudie op bladsye 61-62 in jou voorgeskrewe handboek: Kuba en

ekonomiese liberalisering.

Die tema se fokus is om te verduidelik hoe verskille in politieke ekonomie die vlakke van

ekonomiese ontwikkeling van ŉ land beïnvloed, en hoeveel aantrekking die land inhou om

sake in te wil doen.

1.7.1 Belang van die ekonomiese omgewing

Die regs- en kulturele omgewing, soos bespreek in Studie-eenheid 1, saam met ŉ land se

ekonomiese stelsels, lei grootliks tot die bepaling van die voordele, risiko’s en koste om sake

te doen met daardie land (Hough & Neuland, 2007: 119). Die politieke omgewing beïnvloed

weer die ekonomiese stelsel van ŉ land, vandaar die belang van die ekonomiese omgewing.

Die ekonomiese omgewing van ŉ land waarin ondernemings wil belê, is belangrik, om



verskeie redes, naamlik: die vlak van ‘n land se ekonomiese ontwikkeling, omvang van

ekonomiese vryheid, sowel as die heersende welvaart, die ekonomiese beleide en

strategieë, en laastens, toekomstige ekonomiese vooruitsigte (Hough & Neuland,

2007: 120).

Dis belangrik om te onthou dat die primêre rede hoekom internasionale bestuurders die

ekonomiese omgewing van ŉ land bestudeer, is om te bepaal of die onderneming sukses sal

behaal in die gekose land. Dit word gedoen deur die land se markgrootte, heersende

welvaart en toekomstige ekonomiese vooruitsigte te analiseer (Hough & Neuland, 2007:

120). Saam met laasgenoemde, moet die aard, vlak en rigting van ekonomiese ontwikkeling

in ŉ land verstaan word, omdat die produksie- en verbruikspatrone bepaal word deur die

relatiewe welvaart van die verskeie marksektore (Hough & Neuland, 2007: 120). Die invloed

van ŉ land se owerheidsbeleide en -intervensie moet ook bepaal word, omdat internasionale

besighede die beleidsprobleme, ekonomiese en industrietendense, en laastens, ook

tendense in die marksegmente, moet identifiseer en evalueer.

Dus, deur al die bogenoemde te identifiseer en te evalueer, kan ondernemings verseker dat

die land waarin hul wil sake doen, ŉ gunstige ekonomiese omgewing het om in uit te brei.

Die volgende tema bespreek die verskillende ekonomiese stelsels.

1.7.2 Klassifikasie van lande se ekonomiese ontwikkeling


Verskillende lande het beduidend verskillende vlakke van ekonomiese ontwikkeling. Een van

die mees algemene maatstawwe van ekonomiese ontwikkeling is ŉ land se bruto nasionale

inkomste (BNI) per inwoner (of per capita) van die bevolking. Die BNI word as ŉ maatstaf

vir die ekonomiese aktiwiteit van ŉ land beskou; dit meet die totale jaarlikse inkomste

ontvang deur die inwoners van die land. Kaart 3.1 in jou voorgeskrewe handboek som die

BNI per capita van die wêreld se lande op. Die BNI-per-persoon-syfers kan egter ook

misleidend wees, omdat dit nie die verskille van lewenskoste inbereken nie.

Voorbeeld 1.5

Die 2011-BNI per capita in Switserland van $76 350 was baie meer as Amerika se $48

620. Die hoër lewenskoste in Switserland bring egter mee dat Amerikaanse inwoners

amper net soveel goedere en dienste as die gemiddelde Switserse inwoner kan bekostig.

Om die verskille in lewenskoste in berekening te bring, kan die BNI per capita aangepas

word met die koopkrag, naamlik die koopkragpariteit-aanpassing (purchasing power parity,



oftewel PPP). Dit laat ŉ meer direkte vergelyking van lewenstandaarde in verskillende lande

toe. Die basis vir die aanpassing van die lewenskoste is Amerika. Die koopkragpariteit vir

verskillende lande word dan aangepas (verhoog of verlaag), afhangende daarvan of die

lewenskoste laer of hoër is as Amerika s’n.

Voorbeeld 1.6

Die 2011-BNI per capita vir China was $4 940, maar die koopkragpariteit per capita was

$8 390, wat aantoon dat die lewenskoste in China laer is; $4 720 in China sal waarde van

omtrent $8 390 in Amerika kan aankoop.

Tabel 3.1 in jou voorgeskrewe handboek toon die BNI-per capita, gemeet aan 2011 se

koopkragpariteit, terwyl Kaart 3.2 die BNI-koopkragpariteit per capita van die wêreld se

lande opsom.

Die BNI en koopkragpariteit verduidelik ontwikkeling, byvoorbeeld, dat China baie armer is

as Amerika. Maar dit verduidelik nie hoe China die gaping probeer kleiner maak nie. Daarom

moet lande se ekonomiese groeikoerse ook beskou word. Tabel 3.1 en Kaart 3.3 toon die

groeikoers van die bruto binnelandse produk (BBP) van verskeie lande tussen 2002 en

2011. China en Indië is relatief arm, maar het tog groot ekonomieë.

Ekonoom Amartya Sen, ŉ Nobelpryswenner vir ekonomiese wetenskappe in 1998, redeneer

dat ontwikkeling minder aan die BNI per capita gemeet moet word en eerder aan die

vermoëns en geleenthede wat mense het (Nobelprize.org, 1998). Volgens Sen vereis

ontwikkeling die verwydering van groot struikelblokke tot vryheid, soos armoede en

oorheersing, swak ekonomiese geleenthede en sistematiese sosiale verwaarlosing,

verwaarlosing van publieke fasiliteite, asook onverdraagsaamheid van onderdrukkende

state. Sen beklemtoon basiese gesondheidsorg, basiese opvoeding ensovoorts, gevolglik

die ontstaan van die menslike ontwikkelingsindeks. Hierdie indeks meet die kwaliteit van

menslike lewe en is op drie maatstawwe gebaseer, naamlik lewensverwagting by geboorte,

opvoedkundige peil, en of die gemiddelde inkomste, gebaseer op

koopkragpariteitberamings, genoeg is om in die basiese lewensbehoeftes van ŉ land te

voorsien. Die indeks werk op ŉ skaal van 0 tot 1. Lande wat minder as 0.5 het, word beskou

as ŉ lae menslike ontwikkeling, 0.5 tot 0.8 as medium menslike ontwikkeling, en bo 0.8

beskik oor hoë menslike ontwikkeling. Kaart 3.4 dui die menslike ontwikkelingsindeks vir

2012 aan. Volgens Sen moet politieke vryheid ook by die indeks ingesluit word.



1.7.3 Politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang


Daar is verskeie argumente rondom ŉ land se ekonomiese ontwikkeling as ŉ funksie van die

land se ekonomiese en politieke stelsels. Dis egter moontlik om sulke argumente te

neutraliseer met veralgemenings omtrent die aard van die verhouding tussen politieke

ekonomie en ekonomiese vooruitgang:

• Innovasie en entrepreneurskap is drywers vir groei (bladsye 67-68)

• Innovasie en entrepreneurskap vereis ŉ markekonomie (bladsy 68)

• Innovasie en entrepreneurskap vereis sterk eiendomsregte (bladsye 68-69)

• Vereiste politieke stelsel (bladsye 69-70)

• Ekonomiese vooruitgang wek demokrasie (bladsy 70)

• Geografie, opvoeding en ekonomiese ontwikkeling (bladsy 71)

Bogenoemde word elkeen volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

1.7.4 Politieke en ekonomiese vryheid


Baie lande se politieke ekonomie het drasties verander sedert die laat 1980’s met twee

redelik opmerklike tendense. Eerstens, gedurende die laat 1980’s en vroeë 1990’s, het baie

demokratiese revolusies plaasgevind en tweedens, is daar wegbeweeg vanaf

sentraalbeplande en gemengde ekonomieë na ŉ meer vryemark-ekonomiese model.

� Toename in demokrasie

Die laaste 25 jaar dui ŉ toename in demokrasie aan teenoor die afname van totalitarisme.

Kaart 3.5 reflekteer die politieke vryheid van 2012. Hier volg die drie hoof redes vir die

toename in demokrasie:

• Meeste totalitêre regerings misluk om ekonomiese vooruitgang te bevorder vir die

meerderheid van die bevolking.

• Nuwe inligtings- en kommunikasietegnologieë, ingeslote satelliettelevisie,

faksmasjiene, lessenaarsetwerk (desktop publishing) en die internet, het die staat se

vermoëns verminder om sensitiewe inligting te beheer.

• In baie lande het ekonomiese vooruitgang gelei tot die ontstaan van baie welvarende

middel- en werkersklasse wat geaspireer het na, en meegewerk het tot, demokratiese

hervorming.



Ten spyte van bogenoemde, is dit naïef om tot die gevolgtrekking te kom dat die globale

toename in demokrasie ongehinderd sal voortgaan. Demokrasie is steeds skaars in groot

gedeeltes van die wêreld.

� Nuwe wêreldorde en globale terrorisme

Die einde van die Koue Oorlog en die “nuwe wêreldorde” wat gevolg het na die ineenstorting

van kommunisme in Oos-Europa en die voormalige Sowjetunie, en die ondergang van baie

outoritêre regerings in Latyns-Amerika, het gelei tot intense bespiegelings oor die

toekomstige vorming van globale geopolitiek. Jou voorgeskrewe handboek bespreek

laasgenoemde volledig (bladsy 73-74).

� Verspreiding van markgebaseerde stelsels

Sedert die 1980’s het die transformasie van sentraalbeplande bevelsekonomieë na

markgebaseerde ekonomieë beweeg. Die rasionaal rakende ekonomiese transformasie is

dieselfde wêreldwyd. Oor die algemeen misluk bevels- en gemengde ekonomieë om die tipe

ekonomiese prestering vol te hou, soos die lande wat die markgebaseerde stelsel volg.

Kaart 3.6 (bladsy 76) in jou voorgeskrewe handboek dui die lande aan wat na ŉ

markgebaseerde ekonomiese stelsel beweeg het. Werk deeglik deur hierdie gedeelte in jou

voorgeskrewe handboek.

1.7.5 Die aard van ekonomiese transformasie


Die oorskuif na ŉ markgebaseerde ekonomiese stelsel sluit dikwels die volgende stappe in:

deregulering, privatisering en die skep van ŉ regstelsel. Elkeen word hieronder slegs kortliks

bespreek, maar jy moet dié gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deeglik deurwerk.

� Deregulering

Deregulering sluit die verwydering van regsbeperkinge in vir die vryspeel van markte, die

vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat ondernemings bedryf word.

� Privatisering

Privatisering is die oordrag van eienaarskap van staatseiendom aan privaat individue,

gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ŉ veiling.

� Regstelsels

ŉ Goedfunksionerende markekonomie vereis wette wat privaat eiendomsregte beskerm en

verskaf ŉ meganisme om ŉ kontrak te bekragtig. Sonder ŉ regstelsel word die aansporing



om in ekonomiese aktiwiteit betrokke te raak, verminder deur privaat en openbare entiteite,

asook georganiseerde misdaad, wat die winste van privaatsektor-entrepreneurs onteien.

1.7.6 Ekonomiese en politieke risiko


Politieke risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat politieke magte drastiese

veranderinge in ŉ land se sakeomgewing kan veroorsaak, wat die wins en ander doelwitte

van die sakeonderneming kan affekteer. Ekonomiese risiko word weer gedefinieer as die

waarskynlikheid dat ekonomiese wanbestuur drastiese veranderinge in ŉ land se

sakeomgewing kan veroorsaak, wat die wins en ander doelwitte van ŉ bepaalde

onderneming kan affekteer. Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van bogenoemde

definisies deurgrondig.

1.8 Internasionale kulturele omgewing


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 89-90 in jou voorgeskrewe handboek: Carrefour

se stryd in China.

Daar is verskeie temas in die gedeelte. Die eerste belangrike aspek is dat die sakesukses in

verskeie lande van kruiskulturele geletterdheid afhanklik is. Kruiskulturele geletterdheid is

ŉ begrip vir hoe kulturele veranderinge oor verskillende lande die wyse waarop

ondernemings praktiseer, affekteer. In hedendaagse tye van globale kommunikasie, vinnige

vervoer, wêreldwye markte, globale handelsmerke en die era van die wêreld as globale

dorp, is dit maklik om te vergeet hoe verskillend kulture werklik is. Onder die skans van die

moderne era, lê daar tog diep kulturele verskille.

1.8.1 Definisie van kultuur


Kultuur is ŉ stelsel van gedeelde waardes en norme deur ŉ groep mense wat dan

gesamentlik ŉ lewenswyse vorm.

� Waardes en norme

Waardes vorm die grondslag van kultuur. Waardes is die opsommende idees oor wat ŉ

groep glo vir hulle reg, verkeerd en wenslik is, en dit vorm die konteks waarin ŉ gemeenskap

se norme gevestig en geregverdig word. Dit sluit die gemeenskap se houdings in oor

konsepte rakende individuele vryheid, demokrasie, waarheid ensovoorts. Norme is die

sosiale reëls wat mense se optrede teenoor mekaar reguleer.



� Kultuur, gemeenskap en die nasiestaat

Gemeenskap word gedefinieer as ŉ versameling mense en groepe wat ŉ stel waardes en

norme deel en saamgebind word deur ŉ algemene kultuur. Daar is nie ŉ sterk ooreenkoms

tussen ŉ gemeenskap en ŉ nasiestaat nie. ŉ Nasiestaat is politieke skeppings wat uit een

kultuur of verskeie kulture, bestaan. Frankryk reflekteer die politieke toonbeeld van die

Franse kultuur, terwyl Kanada hierteenoor uit die Anglo-kultuur, die Franssprekende kultuur

(Quebecois) en die inheemse Amerikaanse kultuur bestaan.

� Determinante van kultuur

Die waardes en norme van kultuur ontstaan nie sommer net iewers en bereik dan vanself

wasdom nie; dit ontwikkel oor tyd heen, onder invloed van verskeie determinante. Hierdie

faktore word grafies in jou voorgeskrewe handboek in Figuur 4.1 geïllustreer. Die

determinante sluit in sosiale struktuur, godsdiens, politieke filosofie, ekonomiese filosofie,

opvoeding en taal. Die politieke en ekonomiese filosofie word in Studie-eenheid 3 bespreek,

maar die res van hierdie faktore word hieronder kortliks bespreek.

1.8.2 Vlakke van kultuur

Volgens Hough en Neuland (2007: 90) word die vlakke van kultuur verdeel in nasionale

kultuur, sakekultuur en ondernemings- en beroepskultuur.

� Nasionale kultuur

Nasionale kultuur is die dominante kultuur binne die grense van ŉ land en word

verteenwoordig deur die meerderheid van die bevolking, of deur die grootste politieke groep

wat oor die grootste politieke of ekonomies mag in die land beskik (Hough & Neuland, 2007:

90-91).

� Sakekultuur

Sakekultuur sluit in die waardes, norme, houdings, oortuigings en etiket wat in alle areas van

sakebedrywe met ŉ spesifieke kultuur ontstaan (Hough & Neuland, 2007: 91).

� Ondernemings- en beroepskultuur

Volgens Hough en Neuland (2007: 91) se definisie van Cullen (2002), word

ondernemingskultuur gedefinieer as die waardes, norme en oortuigings wat die

onderneming aangaan, asook wat gedeel en onderhou word deur lede van die onderneming.

Beroepskultuur word gedefinieer as die waardes, norme, oortuigings en verwagte gedrag

van mense in dieselfde beroepsgroepering, ongeag die onderneming waarvoor hulle werk

(Hough & Neuland, 2007: 92).



1.8.3 Sosiale struktuur


ŉ Gemeenskap se sosiale struktuur verwys na sy basiese sosiale organisasie. Sosiale

struktuur verwys na verskillende aspekte, maar twee belangrike dimensies in die

verduideliking van verskille tussen kulture is, eerstens, die individue en groepe, en

tweedens, sosiale gelaagdheid. Elkeen van die twee dimensies word kortliks bespreek. Jou

voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van die dimensies volledig.

� Individue en groepe

• Individu: Individue is betrokke by hul families, werksgroepe, sosiale of

ontspanningsgroepe ensovoorts.

• Groep: Samewerking tussen twee/meer persone met gedeelde identiteit, op ŉ

gestruktureerde manier, geskoei op ŉ basis van verwagtinge rakende elkeen se

gedrag.

� Sosiale gelaagdheid

Alle gemeenskappe is hiërargies gelaagd volgens sosiale kategorieë – sosiale strata dus, of

is sosiaal meerlagig. Daar word onderskeid getref tussen strata volgens karaktereienskappe

soos familie, agtergrond, beroep en inkomste. Individue word in sekere strata gebore en

word so deel van die sosiale kategorie waartoe hulle ouers behoort.

• Sosiale mobiliteit

Die term verwys na die mate waartoe ŉ persoon uit bepaalde strata waarin hulle

gebore is, kan uitbeweeg. Sosiale mobiliteit, of beweeglikheid, verskil van

gemeenskap tot gemeenskap op die volgende twee maniere:

o Kastestelsel: ŉ Geslote stelsel van meerlagigheid waarin die sosiale posisie

bepaal word deur die familie waarin die persoon gebore word. Verandering in die

sosiale posisie is gewoonlik nie moontlik gedurende die persoon se leeftyd nie.

o Klassestelsel: Mobiliteit is binne hierdie stelsel moontlik. Dis ŉ vorm van oop

gelaagdheid waarbinne ŉ persoon van geboorte af hom- of haarself kan verbeter of

verander deur eie prestasies of blote geluk.

• Betekenisvolheid

Vanuit ŉ onderneming se perspektief, is die gelaagdheid van ŉ gemeenskap van

belang as dit die bedrywe van die onderneming affekteer. In Amerika is die impak van

klassestelsels redelik beperk, as gevolg van die hoë vlak van sosiale mobiliteit en die



klem op individualisme. In Japan beskou die meeste van die bevolking hulself as

middelklas. In Brittanje het die gebrek aan klassemobiliteit, en die verskille in klasse,

tot klassebewustheid gelei. Laasgenoemde verwys na wanneer mense hulself op

grond van ŉ klasse-agtergrond takseer, en hulle verhoudings met lede van ander

klasse daarop skoei en daarvolgens handhaaf.

1.8.4 Godsdiens en etiese stelsels


Godsdiens verwys na stelsel van gemeenskaplike geloofsoortuiginge en rituele wat te make

het met die realm van die bonatuurlike en gewyde. Etiese stelsels verwys weer na die

morele beginsels of waardes waarvolgens gedrag gevorm en gereguleer word. Vir die doel

van hierdie bespreking word slegs Christelike geloof, Islamitiese geloof, Hindoeïsme,

Boeddhisme en Confucianisme beskou. Elke tipe godsdiens, asook elkeen se ekonomiese

implikasies, word hier slegs kortliks bespreek, maar is volledig in jou voorgeskrewe

handboek.

� Christelike geloof

Christelike geloof word wêreldwyd die meeste beoefen. ŉ Godsdienstige verdeling in die

11de eeu n.C. het tot die bestaan van twee hoof Christelike instellings gelei, naamlik die

Rooms-Katolieke kerk en die Ortodokse kerk. In die 16de eeu n.C. het hervorming tot die

Protestantisme gelei. Christelike geloof, soos Judaïsme, glo in ŉ monoteïstiese geloof – glo

in een God met die Bybel as geskrewe gesagsriglyn.

� Ekonomiese implikasies van Christelike geloof: Protestantse werksetiek

Verskeie sosioloë het tot die gevolgtrekking gekom dat Protestantisme die meeste

ekonomiese implikasies het. Max Weber het ŉ verband getrek tussen Protestantse

werksetiek en die “gees van kapitalisme”; kortom, Weber het geglo die Protestantse

werksetiek het tot kapitalisme gelei.

� Islamitiese geloof

Islamitiese geloof is die tweede grootste godsdiens wat die wêreldsbevolking beïnvloed. Net

soos Christelike geloof, is dit ook monoteïsties. Die kernbeginsel is dat daar een ware

almagtige God (Allah) is, met die Koran as geskrewe gesagsriglyn.

• Islamitiese fundamentalisme

Gedurende die laaste dertig jaar groei die sosiale beweging “Islamitiese

fundamentalisme”. In die Weste word dit in die media geassosieer met militante,



terroriste en gewelddadige opstande. Tog beaam die groot meerderheid Moslems dat

die Islamitiese geloof vrede, regverdigheid en verdraagsaamheid leer, en nié geweld

en onverdraagsaamheid verkondig nie.

• Ekonomiese implikasies van Islamitiese geloof

Die Koran bevestig uitdruklike ekonomiese beginsels, waarvan baie pro-

vryeonderneming gerig is. Die beskerming van die reg op privaat eiendom word ook in

Islamitiese geloof ingesluit, hoewel dit verklaar dat alle eiendom ten gunste van Allah

(God) is, waar laasgenoemde alles geskep het en gevolglik alles besit.

� Hindoeïsme

In teenstelling met Christelike en Islamitiese geloof, is die stigting van Hindoeïsme nie aan ŉ

spesifieke persoon gebonde nie, en het ook nie ŉ geskrewe gesagsriglyn soos die Bybel en

Koran nie. Hindoes glo dat ŉ morele krag in die samelewing die aanvaarding van sekere

verantwoordelikhede, of dharma, vereis.

• Ekonomiese implikasies van Hindoeïsme

Volgens Max Weber beklemtoon tradisionele Hindoewaardes dat individue nie

geoordeel moet word aan hul materialistiese prestasies nie, maar aan hulle spirituele

prestasies. Hindoeïsme moedig nie die tipe entrepreneursaktiwiteite vir welvaartstrewe

aan nie.

� Boeddhisme

Volgens Boeddhisme ontstaan lyding in mense se begeertes vir plesier. Beëindiging van

lyding word verkry deur ŉ pad van transformasie te volg.

• Ekonomiese implikasies van Boeddhisme

Welvaartskepping is nie in Boeddhisme te vinde nie, dus sien ons nie in Boeddhisme

die selde historiese beklemtoning van entrepreneursaktiwiteite, soos beklemtoon deur

Weber, nie.

� Confucianisme

Confucianisme, ook bekend as Ruïsme, (gegrond op leringe van die Chinese filosoof en

wysgeer Confucius, 551-479 v.C.) verkondig die belang van die bereiking van persoonlike

verlossing deur die regte handeling/optrede. Hoë morele en etiese gedrag, lojaliteit aan

ander, staan sentraal in Confucianisme.



• Ekonomiese implikasies van Confucianisme

Sommige geleerdes hou by hul teorie dat Confucianisme wel ekonomiese implikasies

het, vergelykbaar met Weber se siening omtrent die Protestante. Die geleerdes se

verhandelings postuleer dat die invloed wat Confucianisme-etiek op die kultuur van

China, Japan, Suid-Korea en Taiwan het, die kosteverlaging van sakedoen met/in

daardie lande, bydra om ekonomiese sukses te verduidelik.

Soos genoem, word elk van die bogenoemde tipes godsdiens, en ook hul ekonomiese

implikasies, hier slegs kortliks bespreek, met die volledige bespreking en voorbeelde in jou


1.8.5 Taal


Een opmerklike manier waarop lande van mekaar verskil, is deur hul gebruikstaal en

hiermee word verwys na gesproke, sowel as onuitgesproke, taal. Taal is duidelik een van die

bepalende karaktereienskappe van ŉ kultuur.

� Gesproke taal

Taal word nie net beskou as die wyse waarop ons met mekaar kommunikeer nie, maar ook

as die manier waarop ons na die wêreld kyk. Aangesien taal bydra tot laasgenoemde, help

taal, soos genoem, ook om kultuur te definieer. Lande met meer as een kultuur, handhaaf

meestal ook meer as een taal. Afdeling 1.9.3. toon Chinees as die moedertaal van die

grootste groep mense, gevolg deur Engels en Hindoe. Maar tale wat wêreldwyd die meeste

gepraat word, is Engels, Frans, Spaans en Chinees.

� Onuitgesproke taal

Onuitgesproke taal verwys na nie-verbale kommunikasie. Ons kan met mekaar

kommunikeer deur ŉ aantal nie-verbale aanwysings of merkers. Die lig van jou wenkbroue

kan dui op ŉ teken van herkenning in die meeste lande, terwyl ŉ glimlag normaalweg ŉ

teken van geluk of vriendelikheid is. ŉ Verdere aspek van nie-verbale kommunikasie, is

persoonlike spasie; maak, byvoorbeeld, seker jy staan ŉ gemaklike afstand vanaf die

persoon met wie jy praat.

1.8.6 Opvoeding


Formele opvoeding speel ŉ groot rol in die samelewing. Dit is die medium waardeur

individue taal-, konseptuele en wiskundige vaardighede aanleer, en is onmisbaar in die



moderne samelewing. Formele opvoeding is ook ŉ aanvulling tot ŉ familie of gesin se rol in

die bewusmaking en internalisering van waardes en norme by die jonger geslag.

Van ŉ internasionale sakeperspektief beskou, is dit dié een belangrike aspek van opvoeding,

naamlik die rol as determinant van nasionale mededingende voordeel. Voorbeeld: Die aantal

geskoolde en opgeleide werkers is ŉ sterk aanduiding van ekonomiese sukses in ŉ land.

1.8.7 Kultuur en die werksomgewing


ŉ Belangrike aspek van internasionale ondernemings met sakebedrywe in verskillende lande

is hoe gemeenskapskultuur die waardes in die werksomgewing affekteer. Bestuursprosesse

en -praktyke moet somtyds verskillend aangepas en uitgevoer word, volgens kulturele en

spesifieke werkverwante waardes. Gert Hofstede het ŉ studie gedoen oor hoe kultuur

betrekking het op waardes in die werksomgewing. Hy som kultuur in vier dimensies op,

naamlik magsafstand, individualisme versus kollektivisme, vermyding van onsekerheid en

kwessies rakende die verskillende geslagte (manlik en vroulik). Elkeen word kortliks

bespreek:

• Magsafstand fokus op hoe ŉ gemeenskap die feit van menslike ongelykheid in

fisieke en intellektuele vermoëns, hanteer.

• Individualisme versus kollektivisme fokus op die verhoudings tussen individue en

hulle metgeselle.

• Verdraagbaarheid van onsekerheid meet die omvang waartoe verskillende kulture

hul lede sosialiseer in die aanvaarding van meervoudige situasies, en die

verdraagbaarheid van onsekerheid.

• Manlikheid versus vroulikheid beskou die verhouding tussen geslagte en

werksrolle.

Tabel 4.1 in jou voorgeskrewe handboek toon werksverwante waardes van 20 lande.

Hofstede se bevindinge bied ŉ interessante prentjie van hoe kulture wel van mekaar verskil.

Sy bevindinge het in ŉ later stadium nog ŉ dimensie ingesluit, naamlik die dinamika van

Confucianisme. Laasgenoemde dimensie bespreek ingesteldhede teenoor tyd,

volhoubaarheid, hiërargiestruktuur van status, beskerming van jou openbare profiel, respek

vir tradisie, asook die beantwoording van geskenke en gunste.

Die teks maan egter dat daar wel kritiek op Hofstede se navorsing bestaan; jou

voorgeskrewe handboek verduidelik laasgenoemde volledig.



1.8.8 Implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings

Salacuse (2005) verwys na die volgende tien maniere oor hoe kultuur internasionale

onderhandelinge kan beïnvloed. Vir die doeleindes ter sprake, kan die term

“onderhandeling” met “ondernemings of sakebedrywe” vervang word. Elkeen word slegs

kortliks genoem:

• Onderhandelingsdoel: Kontrak of verhouding?

• Onderhandelingshouding: Wen-verloor of wen-wen?

• Persoonlike styl: Informeel of formeel?

• Kommunikasie: Direk of indirek?

• Sensitiwiteit tot tyd: Hoog of laag?

• Emosionaliteit: Hoog of laag?

• Vorm van ooreenkoms: Algemeen of spesifiek?

• Samestelling van die ooreenkoms: Van onder na bo of van bo na onder?

• Span-organisasie: Een leier of groepskonsensus?

• Neem van risiko’s: Hoog of laag?

Aktiwiteit 1.2

Besoek die webwerf waar bostaande inligting verkry is en vul die gelyste vrae se

antwoorde in jou notas aan.

http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-culture-can-affect-

international-negotiations/

1.9 Samevatting

Die eerste belangrike tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing.

Globalisering verwys na die migrasie tot ŉ meer geïntegreerde en interafhanklike

wêreldekonomie en die invloed daarvan op internasionale reg en die internasionale kulturele

omgewing. Daar word ook in die eenheid onderskeid getref tussen die globalisering van

markte en produksie. Die drywers van globalisering bestaan uit die afnemende handels- en

beleggingsversperrings en die rol van tegnologiese verandering. Die General Agreement on

Tariffs and Trade (GATT), Wêreldhandelsorganisasie (WHO), Internasionale Monetêre

Fonds (IMF), Wêreldbank, Verenigde Nasies (VN) en die G20 is globale instellings, en het

ontstaan as gevolg van die dramatiese pas van globalisering. Internasionaal-gebore

ondernemings en multinasionale maatskappye loop hand aan hand. Internasionaal-gebore

ondernemings beskryf ŉ onderneming wat by internasionale ondernemings inskakel van hul



bestaansoomblik af, en ŉ globale perspektief aanneem, terwyl multinasionale maatskappye

enige ondernemings aandui wat produksieaktiwiteite in twee of meer lande het.

Multinasionale maatskappye bestaan uit nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye en

die opkoms van mini-multinasionale maatskappye. Onder laasgenoemde onderwerp word

die evolusie van ŉ plaaslike onderneming tot ŉ multinasionale maatskappy ook in sewe

fases bespreek. Laastens word die motivering vir ŉ onderneming om in die buiteland uit te

brei en te belê, bespreek.

Die tweede tema fokus op die belang van die ekonomiese omgewing, asook die ekonomiese

stelsels. In ŉ markekonomie is alle produksieaktiwiteite in privaat besit, in plaas van in

owerheidsbesit. In ŉ bevelsekonomie beplan die owerheid watter goedere en dienste die

land produseer, hoeveelhede wat geproduseer word en die prys waarteen dit verkoop word.

In ŉ gemengde ekonomie word sekere sektore van die ekonomie oorgelaat aan privaat

eienaarskap en vryemarkmeganismes, terwyl ander sektore belangrike

owerheidseienaarskap en -beplanning het. Die internasionale regsomgewing bestaan uit drie

tipes regstelsels, naamlik gemenereg, siviele reg en teokratiese reg. Die verskille tussen

siviele en gemeneregstelsels kan geïllustreer word deur die benadering van elke kontrakreg.

Kontrakte is dokumente wat voorwaardes waaronder uitruiling plaasvind, spesifiseer, asook

die regte en verantwoordelikhede van die betrokke partye. Kontrakreg is die regskomponent

wat verseker dat kontrakte korrek nagekom en toegepas word. Die implikasies van

internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë sluit, byvoorbeeld, die onsekerheid

van beleggers van ŉ onderneming in, omdat dit moeilik is om in sekere omgewings

beleggers te oortuig dat hul fondse effektief gebruik kan word om opbrengste op hul

beleggings te verseker.

Klassifisering van ŉ land se ekonomiese ontwikkeling geskied deur ŉ belangrike maatstaf,

naamlik die bruto nasionale inkomste (BNI). Daarbenewens is die BNI per capita en

menslike ontwikkelingsindeks as maatstawwe vir ekonomiese ontwikkeling, ook bespreek.

Daar was verskeie argumente rondom ŉ land se ekonomiese ontwikkeling as ŉ funksie van

die ekonomiese en politieke stelsels. Dis egter moontlik om die argumente te neutraliseer en

veralgemenings te maak omtrent die aard van die verhouding tussen politieke ekonomie en

ekonomiese vooruitgang. Politieke en ekonomiese vryheid is ook bespreek, aangesien lande

meer na demokratiese beheerstelsels begin oorskakel. Twee tendense was duidelik

waarneembaar. Daar vind eerstens, gedurende die laat 1980’s en vroeë 1990’s, baie

demokratiese revolusies plaas. En tweedens, is daar wegbeweeg van sentraalbeplande en

gemengde ekonomieë na ŉ meer vryemark-ekonomiese model.



Die aard van ekonomiese transformasie in terme van deregulering, privatisering en

regstelsels, word ook bespreek. Deregulering sluit in die verwydering van regsbeperkinge vir

die vryspeel van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat

ondernemings bedryf word. Privatisering is die oordrag van eienaarskap van staatseiendom

na privaat individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ŉ veiling. ŉ Goed

funksionerende markekonomie vereis wette wat privaat eiendomsregte beskerm en bied ŉ

meganisme waardeur ŉ kontrak bekragtig kan word. Politieke en ekonomiese risiko’s is ook

van belang en gedefinieer.

Die eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Kultuur is ŉ stelsel van

gedeelde waardes en norme deur ŉ groep mense wat ŉ gesamentlike lewenswyse vorm.

Waardes en norme, asook kultuur, gemeenskap en die nasiestaat, is bespreek. Die

determinante van kultuur bestaan uit die sosiale struktuur, godsdiens, politieke en

ekonomiese filosofie, opvoeding en taal. Die kultuurvlakke bestaan uit nasionale, sake-,

ondernemings- en beroepskultuur. Gert Hofstede se studie van kultuur in die

werksomgewing het die volgende dimensies tot gevolg gehad, naamlik magsafstand,

individualisme versus kollektivisme, vermyding van onsekerheid, manlikheid versus

vroulikheid en die dinamika van Confucianisme. Die eenheid sluit af met die implikasies wat

kultuur op internasionale ondernemings het.

Die deurlopende tema in Studie-eenheid 1 is die belangrike rol van ŉ globale

bestuursomgewing in internasionale bestuur.

1.10 Selfevaluering

Die onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en sal jou help om die

studie-eenheid te hersien. Daar is addisionele hersieningsvrae aan die einde van

Hoofstukke 1, 2, 3 en 4.

Vraag 1

Vizio en die mark vir platskermtelevisies

Werk deur bogenoemde gevallestudie op bladsy 8 in jou voorgeskrewe handboek en

beantwoord die volgende vrae:

a) Hoekom migreer die vervaardiging van platskermtelevisies na verskillende liggings

wêreldwyd?

b) Wie trek voordeel uit die globalisering van die platskerm-beeldindustrie? Wie verloor?

c) Wat sal gebeur as die Amerikaanse regering besluit dat platskermtelevisies wat in

Amerika verkoop word, ook in Amerika vervaardig moet word? Sal dit goed of sleg wees?



d) Wat vertel die voorbeeld van Vizio ons oor die toekoms van vervaardiging in ŉ

toenemend geïntegreerde globale ekonomie?

Vraag 2

Jou voorgeskrewe handboek bespreek drie tipes regstelsels. Bespreek elkeen van hierdie

stelsels apart, asook hoe die wet toegepas word en in watter lande elke tipe regstelsel

beoefen word.

Vraag 3

Besoek die webwerf http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators en

voer die volgende stappe uit:

• Kies Suid-Afrika by die land-opsie.

• Beweeg na die wêreldekonomie-aanwysersgedeelte, klik op download data; klik

hierna op Excel.

• Data sal aflaai.

• Maak die Excel-dokument oop en kies die data-opsie onderaan die bladsy.

Beantwoord die volgende vrae:

1. Bepaal in watter BNI per capita-klas Suid-Afrika vir 2014 val.

2. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita vir 2014?

3. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita-koopkragpariteit vir 2014?

Vraag 4

Jy word verwys na Aktiwiteit 1.2 in jou begeleidingsgids. Jy moes reeds, ter voorbereiding vir

Afdeling 1.9.8 in jou begeleidingsgids, die webwerf besoek het en jou notas aangevul het.

Besoek die webwerf http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-

culture-can-affect-international-negotiations/ en beantwoord die volgende vraag:

Wat is die implikasies om sake te doen met internasionale ondernemings waar verskillende

tipes kultuur of godsdiens geld?



1.11 Selfevalueringsriglyne

Vraag 1

Vizio en die mark vir platskermtelevisies

Elke vraag word hier slegs kortliks beantwoord. Jy moet die antwoord self gaan aanvul met

die toepaslike teorie uit jou voorgeskrewe handboek.

a) Hoekom migreer die vervaardiging van platskermtelevisies na verskillende liggings

wêreldwyd?

Antwoord

Dis goedkoper om dit op sekere plekke te vervaardig as op ander plekke.

b) Wie trek voordeel uit die globalisering van die platskerm-beeldindustrie? Wie verloor?

Antwoord

Amerikaanse verbruikers trek voordeel uit goedkoop televisies, maar die lande vanwaar die

televisieonderdele verkry word, maak nie groot wins op die onderdele nie.

c) Wat sal gebeur as die Amerikaanse regering besluit dat platskermtelevisies wat in

Amerika verkoop word, ook in Amerika vervaardig moet word? Sal dit goed of sleg wees?

Antwoord

Dit kan goed én sleg wees.

Sleg vir Amerika:

Daar moet ekstra geld, tyd en middele aangewend word om die televisieonderdele te maak

en die toestel inmekaar te sit, teenoor die vorige situasie waar die onderdele slegs van

ander lande verkry en in Meksiko inmekaargesit kon word, as gevolg van die goedkoop

arbeid in laasgenoemde land. Dit bring mee dat Amerikaanse kopers duurder vir die televisie

sal betaal.

Goed en sleg vir die ander lande:

Goed, omdat die lande wat die onderdele en arbeid vir die televisies gelewer het, nou

daarop sal kan fokus om televisies vir hul eie land te kan vervaardig en self hul eie goeie

winste te kan genereer.

OF

Sleg, want dalk was die onderdelevervaardiging die land se enigste bron van inkomste

(onderdele en arbeid) en hulle sal gevolglik geen wins meer kan genereer nie.



d) Wat wys die voorbeeld van Vizio ons oor die toekoms van vervaardiging in ŉ toenemend

geïntegreerde globale ekonomie?

Antwoord

Dis belangrik dat lande wat produkte vervaardig op datum bly met hul eie tegnologieë om

tred te hou met die pas van vervaardiging. Dit raak makliker vir lande om hulle

vervaardigingsektore te verskuif na ŉ ander land waar arbeid en onderdele goedkoper is.

Maak daarom seker dat jou onderneming ŉ besliste mededingende voordeel bied.

Vraag 2

Die regstelsels word kortliks hieronder gedefinieer; vollediger inligting is in jou voorgeskrewe

handboek. Hierdie vraag toets jou vermoë om ŉ lang vraag te kan beantwoord.

Antwoord

� Gemenereg

Gemenereg is gebaseer op tradisie, presedent en gebruike. Tradisie verwys na die land se

regsgeskiedenis, presedent na sake wat voorheen in die howe voorgekom het, en gebruike

verwys na die wyse waarop die reg in sekere situasies toegepas is.

� Siviele reg

Siviele reg is gebaseer op ŉ spesifieke stel wette wat in kodes georganiseer word. Wanneer

die regshowe siviele reg interpreteer, doen hulle dit aan die hand van kodes.

� Teokratiese reg

Die teokratiese regstelsel verwys na wanneer die reg op godsdienstige leringe gebaseer is.

Islamitiese reg is die mees gepraktiseerde teokratiese regstelsel in die moderne wêreld.

Vraag 3

Besoek die webwerf http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators en

beantwoord die vrae:

Antwoord

1. Bepaal in watter BNI per capita-klas Suid-Afrika vir 2014 val.

Hoër-middelinkomste land

2. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita vir 2014?

$6800 (ZAR-ekwivalent vir 2014: R 96400.53)



(XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by:

http://www.xe.com/currencyconverter/.)

3. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita-koopkragpariteit vir 2014?

$12700 (ZAR-ekwivalent vir 2014: ZAR 180036.19)

(XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by:

http://www.xe.com/currencyconverter/.)

Vraag 4

Die antwoord word hier slegs gelys. Jy moet die res van die vraag kan voltooi met inligting

verkry vanaf die webwerf. Die vraag toets jou navorsings- en toepassingsvermoëns.

Antwoord

• Onderhandelingsdoel: Kontrak of verhouding?

• Onderhandelingshouding: Wen-verloor of wen-wen?

• Persoonlike styl: Informeel of formeel?

• Kommunikasie: Direk of indirek?

• Sensitiwiteit tot tyd: Hoog of laag?

• Emosionaliteit: Hoog of laag?

• Tipe ooreenkoms: Algemeen of spesifiek?

• Samestelling van ooreenkoms: Van onder na bo of van bo na onder?

• Span-organisasie: Een leier of groepskonsensus?

• Neem van risiko’s: Hoog of laag?


Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing Bladsy 45

STUDIE-EENHEID 2: TEGNOLOGIESE, BELEGGINGS- EN

HANDELSOMGEWING


Kennis en begrip


demonstreer van:

• tegnologiese omgewing

• internasionale handelsteorieë

• politieke ideologieë

• ekonomiese integrasie

Vaardighede


• tussen die tegnologiese omgewing en kennis-ekonomie te onderskei.

• die dinamika van die tegnologiese omgewing te bespreek.

• tussen die verskillende tipes tegnologie te onderskei.

• die behoefte vir tegnologiese verandering in ŉ land se tegnologiese omgewing te

verdedig.

• ŉ oorsig oor handelsteorieë te gee.

• verskillende handelsteorieë volledig te bespreek:

o Merkantilisme

o Absolute voordeel

o Vergelykende voordeel

o Heckscher-Ohlin-teorie

o Produklewensiklus-teorie

o Nuwe handelsteorie

o Nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant


Bladsy 46 Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing

• politieke ideologieë te bespreek.

• die dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie te bespreek.

• die saak vir en teen streeksintegrasie te bespreek.

• streeksekonomiese integrasie in die volgende gebiede te bespreek:

o Europa

o Amerika

o Ander lande




Vir hierdie studie-eenheid moet jy die volgende afdelings bestudeer:

Afdeling III




2.3 Verrykende bronne

Nie van toepassing.


Maak seker dat jy die volgende terme verstaan:


Kennis ŉ Teoretiese en of praktiese begrip van ŉ vak.

Tegnologie Toepassing van kennis op ŉ praktiese wyse, soos tipies vir

industriële en kommersiële gebruik.

Vryhandel Verwys na ŉ regering wat nie probeer om sy inwoners te reguleer

met kwotas en (aksyns- of doeane-) belastings op bepaalde

aankope van ander lande nie, of op dit wat hulle produseer en

verkoop in ander lande nie.



Streeksekonomiese

integrasie

Dit word gesien as die ooreenkoms tussen lande binne ŉ

geografiese streek om tarief- en nie-tariefbeperkinge vir die vry

vloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen elke land

te verminder en verwyder.

Vryhandelsgebied In ŉ vryhandelsgebied word alle versperrings tot die handel van

goedere en dienste tussen lidlande verwyder.

Doeane-unie Die doeane-unie elimineer handelsversperrings tussen lidlande

en volg ŉ algemene eksterne handelsbeleid.

Algemene mark ŉ Algemene mark handhaaf geen handelsversperrings tussen

lidlande nie, sluit ŉ algemene eksterne handelsbeleid in en laat

toe dat produksiefaktore vrylik tussen lidlande kan beweeg.

Ekonomiese unie Die ekonomiese unie sluit ŉ vry vloei van produksiefaktore

tussen lidlande in en handhaaf ŉ algemene eksterne

handelsbeleid, maar vereis ook ŉ algemene geldeenheid,

harmonisering van lede se belastingkoerse, sowel as ŉ

algemene monetêre en fiskale beleid.

Politieke unie Dit is ŉ unie waarbinne ŉ sentrale politieke bestel die

ekonomiese, sosiale en buitelandse beleide van lidlande

koördineer.

2.5 Inleiding

Die studie-eenheid se eerste tema fokus op die tegnologiese omgewing en verduidelik die

verskil tussen tegnologie en kennis, met voorbeelde, asook die dinamika van tegnologie en

verskillende tipes bestaande tegnologie. Die behoefte aan tegnologiese verandering binne

enige land se tegnologiese omgewing, word ook bespreek.

Internasionale handelsteorieë is die tema van die studie-eenheid se tweede gedeelte. ŉ

Breë oorsig oor dié internasionale handelsteorieë word behandel, gevolg deur ŉ bespreking

van nóg teorieë, naamlik merkantilisme, absolute voordeel, vergelykende voordeel,

Heckscher-Ohlin-teorie, produklewensiklus-teorie, die nuwe handelsteorie en die nasionale

mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant. Die tema word opgevolg deur

verskillende politieke ideologieë, naamlik die radikale siening, die vryemarksiening en ook

pragmatiese nasionalisme.

Die laaste tema vir die eenheid is dié van ekonomiese integrasie. Eerstens word

streeksekonomiese integrasie gedefinieer, gevolg deur die dinamika en vlakke van



ekonomiese integrasie, naamlik die vryhandelsgebied, doeane-unie, algemene mark,

ekonomiese, sowel as politieke unie. Hierop word die twee belangrikste rolspelers in

streeksekonomiese integrasie bespreek, naamlik Amerika en Europa, en gevolg deur

streeksekonomiese integrasie in ander lande, onder meer in Afrika.

Al bogenoemde temas vorm ŉ belangrike eenheid in die tegnologiese, beleggings- en

handelsomgewing en vul mekaar direk aan.

2.6 Tegnologiese omgewing

Die volgende gedeelte is nie in jou voorgeskrewe handboek nie en word vir die doel van

hierdie kursus hieronder volledig bespreek.

2.6.1 Verskil tussen tegnologie en kennis

Daar is verskeie definisies vir tegnologie en kennis. Brooks, Weatherston en Wilkinson

(2011) lys ŉ verskeidenheid definisies van hierdie twee terme deur verskeie outeurs. Wat

van belang is hier, is om eerstens kennis, in die konteks van die tegnologiese omgewing, te

definieer.

Volgens Brookes et al. (2011: 121) is kennis ŉ teoretiese en/of praktiese begrip van ŉ vak,

byvoorbeeld, wiskunde of statistiek. In die sakeomgewing word ons kennisbasis en begrip

oor ŉ vakgebied geleidelik vermeerder, soos ons toenemend navorsing oor die vak doen; dit

lei tot ŉ verbetering van sosiale situasies, prosedures, produkte en vervaardigingsprosesse.

Tegnologie is die toepassing van kennis op praktiese wyse, tipies soos vir industriële en

kommersiële gebruik (Brookes et al. 2011: 121). Lees Voorbeeld 2.1 vir ŉ eenvoudige

voorstelling van hoe kennis geleidelik tot die ontwikkeling van tegnologie lei.

Voorbeeld 2.1

ŉ Elektroniese ingenieurstudent begin sy studie met slegs die kennis wat hy vanaf

hoërskool universiteit toe saambring. Met verloop van jare voltooi die student sy graad,

asook honneurs- en meestersgraad, en so neem die kennis wat hy verwerf, toe. Nadat die

student klaar gestudeer het en die werkplek betree, bring hy die voorraad kennis met hom

saam en bou steeds daarop voort, totdat hy, as werknemer, ŉ nuwe tegnologiese toestel

ontwerp (in praktiese vorm), met daardie jarelange opgeboude teoretiese kennis.

Brookes et al. (2011: 122) verstrek onderstaande toepassing van kennis en tegnologie.



Voorbeeld 1 Voorbeeld 2

Kennis & ontdekking Radioaktiwiteit (1900’s) Stoor en verwerking van inligting in

elektroniese vorm

(middel van die 20ste eeu)

� � �

Tegnologie gebaseer

op die kennis

X-straalbeelde op

fotografiese plate

Mikroverwerker en permanente

stoortoestelle, byvoorbeeld, die

Universal Serial Bus (USB)-drywer

Tabel 2.1: Voorbeelde van kennis en tegnologie

Brookes et al. (2011: 123)

2.6.2 Dinamika van die tegnologiese omgewing

Verspreiding van tegnologie en die gevolge daarvan op die onderneming, is een van die

grootste gebeurtenisse van die 21ste eeu. In teenstelling met die politieke, sosiale en

ekonomiese kragte wat gewoonlik ŉ onderneming beïnvloed, het bestuurders meer beheer

oor tegnologiese kragte (Brookes et al. 2011: 121-122). Volgens Brookes et al. (2011: 121-

122) word tegnologie deur ’n onderneming ontwikkel juis vir die gebruik van die

onderneming. Die gebruik, of nie-gebruik, van tegnologie in ŉ onderneming het ŉ sterk

invloed op die mededingendheid van ondernemings, verskillende sektore en lande. Die

omvang waartoe tegnologie aangewend word, kan die gedrag en houdings van werknemers

beïnvloed, en sommige ondernemings misluk omdat hulle nie vinnig genoeg op die wyse

waarop tegnologie verander, reageer nie. Tegnologiese groei en aanpasbaarheid het ŉ

invloed op die makro-omgewingsfaktore wat die welvaart van die ekonomie beïnvloed, en

laasgenoemde het weer invloed op die fondse wat die onderneming nodig het om te belê in

die gebruik van kennis en ontwikkeling van nuwe tegnologie. Met hierdie kringloop is die

tegnologiese omgewing besig om te beweeg na ŉ nuwe fase van inligtinggebaseerde

verandering (Brookes et al. 2011: 121-122).

2.6.3 Verskillende tipes tegnologie

Die volgende tipes tegnologie het volgens Brookes et al. (2011: 131-136) ŉ groot impak op

verskeie ondernemingsektore:



� Inligtings- en kommunikasietegnologie

Alle ondernemings benodig webwerwe, veilige stelsels om elektroniese betalings te maak,

asook gerekenariseerde beheerstelsels. Inligtings- en kommunikasietegnologie het ook die

wyse waarop banke en versekeringsmaatskappye met hul verbruikers kommunikeer,

beïnvloed (Brookes et al. 2011: 131-132).

� Gevorderde vervaardigingstegnologie

Dit kan beskou word as ŉ versamelwerk van gerekenariseerde en geoutomatiseerde

tegnologie as basis in die vervaardigingsproses. ŉ Spesifieke voorbeeld is

rekenaargesteunde ontwerp (Computer Aided Design, of CAD) (Brookes et al. 2011: 132-

134).

� Voorsieningskettingbestuur en netbetydslewering of -produksie

Bogenoemde is moontlik gemaak deur inligtings-, kommunikasie- en gevorderde

vervaardigingstegnologieë. Dis nou makliker vir kleinhandelaars om te sien watter items

verkoop is en bestel moet word; die inligting word dan aan die vervaardiger oorgedra wat

daardie produkte dan solank kan begin vervaardig. Die vervaardiger hierteenoor het

soortgelyke skakels met sy verskaffers, sodat materiale en grondstowwe, soos benodig vir

produkvervaardiging, bestel en afgelewer kan word. Dit het die voorsieningsketting korter

gemaak (Brookes et al. 2011: 134-135).

� Ondernemingsgebruike vir die wêreldwye web (www)

Lugrederye maak aanlynbesprekings moontlik, ondernemings plaas hul produktelys op die

web, universiteite maak aanlynstudie uitvoerbaar en gemeenskappe van mense met

dieselfde belangstellings kan vinniger inligting en kennis deel (Brookes et al. 2011: 135-136).

� Toekomstegnologie

Nuwe soorte tegnologie sluit sleutelareas in, geïdentifiseer deur die Europese Unie, naamlik

ŉ kennisgemeenskap gebaseer op inligtings- en kommunikasietegnologieë, risiko en

volhoubaarheid, volhoubare energie en vervoer, gesondheid en internasionale integrasie

(Brookes et al. 2011: 136).

Bogenoemde tipes tegnologie bevestig dat tegnologiese verandering ŉ belangrike aspek vir

die toekoms is, ook dat tegnologie nie ŉ konstante is nie (Brookes et al. 2011: 131-136).

Aktiwiteit 2.1

Doen navorsing op die internet en verskaf addisionele voorbeelde van elkeen van

bogenoemde tipes tegnologie.



2.6.4 Behoefte vir voortdurende tegnologiese verandering in ŉ land se tegnologiese

omgewing

Brookes et al. (2011: 137-145) verwys na die volgende punte om te bewys dat daar ŉ

behoefte is vir voortdurende tegnologiese verandering:

� Tegnologie en ondernemingstruktuur

Die grootte van die onderneming, die tipe produk wat die onderneming vervaardig en die

tegnologie wat gebruik word in die vervaardigingsproses, sal bepaal watter sakestruktuur die

onderneming gebruik. Die sakestrukture word in Studie-eenheid 4 van hierdie

begeleidingsgids bespreek (Brookes et al. 2011: 137-139).

� Tegnologie en industriestruktuur

Industriestruktuur word gesien as die aantal ondernemings in ŉ sektor, hul relatiewe grootte,

hulle interafhanklikheid en konsentrasie van die markgrootte. Tegnologie en

industriestruktuur is van mekaar interafhanklik. Tegnologie is ŉ resultaat van strukturele

verandering, maar hierteenoor beïnvloed die industriestruktuur tegnologiese vooruitgang

(Brookes et al. 2011: 140).

� Tegnologie, werk en vaardighede

Dit is waar dat tegnologiese verandering tot die verlies van werksposte lei, hoewel dit

voordeliger is om die geheelbeeld van hoe tegnologiese verandering die werkposte

affekteer, te beskou. Al bring tegnologie verskeie werksverliese teweeg, is tegnologie ook

verantwoordelik vir die ontstaan van nuwe werkposte met nuwe vaardighede (Brookes et al.

2011: 140-141).

Aktiwiteit 2.2

Doen navorsing en gee voorbeelde van nuwe werkposte wat as gevolg van tegnologiese

verandering ontstaan.

� Tegnologie en produktiwiteit

Hoewel tegnologie in sommige gevalle positief met produktiwiteit verbind kan word, en dan

beslis die dryfkrag daaragter is, kan dit wel gebeur dat tegnologie nie tot die volle potensiaal

van die onderneming benut word nie. Navorsing in die Verenigde Koninkryk se

skoenvervaardigingsindustrie het bevind dat tegnologiese verandering wel die produktiwiteit

positief beïnvloed en tot groei gelei het, maar dat die industrie die beskikbare voordele van

tegnologie te stadig benut het en ook nie die tegnologie vinnig genoeg deur die industrie

versprei het nie (Brookes et al. 2011: 142).



� Tegnologiese verandering en werkstres

Volgens Brookes et al. (2011: 143) is een van die negatiewe aspekte van tegnologiese

verandering dat dit bygedra het tot werkstres. Redes sluit in:

• Gereelde verandering van werkstelsels vereis konstante leer en aanpasbaarheid.

• Intensiewe bestuur en bedryf van ondernemings verhoog die druk om te presteer.

• Die hoeveelheid inligting wat persone moet prosesseer, het vermeerder.

• Werknemers is onder groter druk om hul eie loopbane te beheer en kan nie meer

staatmaak op “lewenslange werk” by ondernemings nie.

• Groter regulering van werkmetodes voortspruitend uit politieke aandrang en

tegnologiese stelsels, bring mee dat werknemers minder beheer het oor wat hulle

doen en hoe hulle dit doen.

� Telewerk en die tuiskantoor

Volgens Brookes et al. (2011: 143-144) is telewerk ŉ stelsel waar werknemers gebruik maak

van inligtings- en kommunikasietegnologie, sodat hulle weg van die onderneming af kan

werk. Een van die eenvoudigste voorbeelde is wanneer ŉ werknemer tuis kan werk. Solank

daar ŉ telefoon- en internetverbinding is en die persoon se werk van so ŉ aard is dat dit tuis

gedoen kan word, is dit ŉ werkbare stelsel. Werknemers en -gewers bepaal die struktuur

rondom die stelsel deur stiptelike reëls en beperkinge. Groot drywers vir telewerk sluit in:

• Kostebeperkings vir werkgewers (bespaar op kantoorruimte, fasiliteite ensovoorts).

• Potensiële toegang tot ŉ groter en meer buigbare arbeidsmag wat werkgewers

bystaan met gepaardgaande toe- en afname in aanvraag.

• Telewerkers verkies die relatiewe buigbaarheid en vryheid bo gewone werksure by ŉ

spesifieke of afgeleë plek.

Telewerk bied voordele vir die werknemer én werkgewer (Brookes et al. 2011: 144-145). Dit

bring wel ŉ verandering mee in die verhouding tussen telewerkers en die onderneming en

moet omsigtig bestuur word, byvoorbeeld:

• Verminderde bevorderingsmoontlikhede (omdat werknemers nie baie op kantoor is

nie, raak hulle maklik misbaar).

• Verminderde geleentheid vir eweknie-interaksie en professionele ontwikkeling.

• Verminderde werksekuriteit.



• Verwarring oor grense tussen huis- en werkslewe kan na sosiale verhoudings

oorspoel.

• Isolasie van werknemer kan tot lae motiveringsvlakke lei.

• Behoefte aan ŉ spesifiek taakgeoriënteerde bestuurstyl, gebaseer op vertroue en

gedeelde verantwoordelikheid, kan ontstaan.

Bogenoemde redes, soos bevind en bespreek deur Brookes et al. (2011: 137-145), dui op

die positiewe bydrae van tegnologiese verandering in die tegnologiese sakeomgewing.

Aktiwiteit 2.3

Doen navorsing op die internet en identifiseer ondernemings wat van verskillende soorte

tegnologie gebruik maak. Bepaal die spesifieke maniere waarop hulle die tegnologie

gebruik. Hoe speel dié tipe tegnologie in die onderneming ŉ rol in internasionale handel?

2.7 Internasionale handelsteorieë


Lees die openingsgevallestudie op bladsy 159 in jou voorgeskrewe handboek: Trans Pacific

Partnership (TPP): Die moeder van alle vryhandelsooreenkomste?

Die tema gee ŉ oorsig oor ŉ aantal teorieë wat die voordele vir ŉ land se betrokkenheid by

internasionale handel uiteensit. Patrone van internasionale handel in die wêreldekonomie

word ook beskou.

2.7.1 Oorsig oor handelsteorieë

Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, Bladsye 160-162.

Die eerste teorie wat bespreek word is merkantilisme, gevolg deur Adam Smith se teorie van

absolute voordeel. Smith se teorie was die eerste wat verduidelik het hoekom vryhandel vir

ŉ land voordelig kan wees. Vryhandel verwys na ŉ regering wat nie probeer om sy inwoners

te reguleer deur kwotas en aksyns- of doeanebelasting op hul aankope van ander lande nie,

of op dit wat hulle produseer en verkoop in ander lande nie. Ná Smith se teorie word David

Ricardo se teorie van vergelykende voordeel en die Heckscher-Ohlin-teorie bespreek.

� Voordele van handel

Die teorieë van Smith, Ricardo en Heckscher-Ohlin dui aan dat ŉ landsekonomie voordeel

daaruit trek as inwoners sekere produkte kan koop van ander lande, al kan die land hul eie

produkte self vervaardig. Die voordeel is dat internasionale handel toelaat dat ŉ land kan

spesialiseer in die vervaardiging en uitvoer van produkte wat meer effektief geproduseer kan



word in hul eie land, terwyl produkte ingevoer kan word wat meer effektief geproduseer word

in ŉ ander land.

� Patrone van internasionale handel

Die teorieë van Smith, Ricardo en Heckscher-Ohlin help om die patrone van internasionale

handel in die heersende wêreldekonomie te verduidelik. Klimaat en natuurlike hulpbronne

verduidelik hoekom Ghana kakao, Brasilië koffie, Saoedi-Arabië olie en China kreef uitvoer.

Maar dis ook moeilik om te verduidelik hoekom Japan voertuie, elektronika en masjinerie

uitvoer. Ricardo se teorie verduidelik dit in terme van arbeidsproduktiwiteit en die Heckscher-

Ohlin-teorie verduidelik die wisselwerking tussen die produksiefaktore van verskillende

lande, asook die proporsie van benodigde faktore om sekere goedere te produseer. Toetse

gedoen op die Heckscher-Ohlin-teorie dui egter tekortkominge aan in hul verduideliking van

die wêreld se handelspatrone. Dit gee hierop aanleiding tot die ontstaan van die

produklewensiklus-teorie van Raymond Vernon, wat voorstel dat die meeste nuwe produkte

geproduseer word in ŉ land, en dan uitgevoer word vanuit die land waarin dit geproduseer

is. Paul Krugman het die nuwe handelsteorieë ontwikkel wat baie ooreenstem met die

produklewensiklus-teorie. Die nuwe handelsteorie stel egter voor dat, in sommige gevalle,

lande spesialiseer in die produseer en uitvoer van spesifieke produkte, nie oor hul verskil in

faktorskenkings nie, maar omdat daar in sekere industrieë ŉ beperkte aantal firmas is wat

die wêreldmark kan ondersteun. Michael Porter het weer ŉ teorie ontwikkel waarna verwys

word as die teorie van nasionale mededingende voordeel. Die teorie probeer verklaar

hoekom sekere lande internasionale sukses in bepaalde industrieë bereik.

� Handelsteorie en regeringsbeleid

Hoewel al die bogenoemde teorieë saamstem dat internasionale handel vir ŉ land voordelig

is, verskil elkeen in hulle onderskeie aanbevelings vir regeringsbeleid. Jou voorgeskrewe

handboek bespreek laasgenoemde volledig. Die verskillende handelsteorieë is die volgende

tema.

2.7.2 Verskillende handelsteorieë


Die verskillende metodes word in jou voorgeskrewe handboek verduidelik en kortliks in

Tabel 2.1 hieronder opgesom.



Tipe handelsteorie Beskrywing Belangrik

Merkantilisme

Bestudeer Hill (2014):

Bladsye 162-163

Hoof beginsel: Dit is in ŉ land se

beste belang om ŉ handelsurplus

te handhaaf, d.w.s., om meer uit,

as in, te voer. Merkantilisme

beveel regeringsintervensie aan

om ŉ surplus in die

handelsbalans te bereik.

Jy moet die gedeelte volledig

kan bespreek; neem kennis

van die voorbeelde in jou


Absolute voordeel


Bladsye 163-166

ŉ Land het absolute voordeel in

die produksie van ŉ produk

wanneer dit meer effektief as in ŉ

ander land geproduseer word.

Volgens Smith moet lande

spesialiseer in die produksie van

goedere waarin hulle ŉ absolute

voordeel het, en dán die goedere

verruil vir goedere in ander lande

geproduseer.





Bestudeer Figuur 6.1 en

Tabel 6.1 ook deeglik.

Vergelykende

voordeel


Bladsye 166-174

Volgens Ricardo se teorie is dit

sinvol dat ŉ land spesialiseer in

die produksie van goedere waarin

hulle ŉ absolute voordeel het, en

dat hulle die goedere wat hul

minder effektief produseer,

invoer, al beteken dit dat hulle

goedere van ander lande koop

wat hulle self meer effektief kan

produseer. Die volgende word

hier slegs gelys, maar moet

volledig bespreek kan word:

� Voordeel van handel

� Kwalifikasies en aannames

� Uitbrei van Ricardian-model





Ondersoek Figuur 6.2 tot

Figuur 6.4, asook Tabel 6.2

deeglik.



Heckscher-Ohlin-

teorie


Bladsye 174-175

� Die teorie van Eli Heckscher

en Bertil Ohlin het ŉ ander

uitleg van vergelykende

voordeel. Hulle voer aan dat

vergelykende voordeel

ontstaan as gevolg van die

verskille in nasionale

faktorkenkings, oftewel, die

omvang waartoe ŉ land met

hulpbronne soos land, arbeid

en kapitaal, bevoeg is.





� Leontief-paradoks

Leontief redeneer dat, aangesien

Amerika relatief oorvloed kapitaal

het teenoor ander lande, sal

Amerika ŉ uitvoerder wees van

kapitaal-intensiewe goedere en

dan arbeid-intensiewe goedere

invoer. Maar sy studie het gewys

dat Amerika se uitvoere minder

kapitaal-intensief was as die

Amerikaanse invoere. Omdat die

resultaat ŉ afwyking was van die

voorspellings van die teorie, is dit

as die Leontief-paradoks bekend.





Produklewensiklus-

teorie


Bladsye 175-177

Raymond Vernon se teorie is

gebaseer op die waarneming dat,

vir die grootste deel van die 20ste

eeu, ŉ groot gedeelte van die

wêreld se nuwe produkte deur

Amerikaanse firmas ontwikkel

word en dan ook daar eerste

verkoop word. Hy verduidelik dat

die welvaart en grootte van die





Ondersoek Figuur 6.5

deeglik.



Amerikaanse markte die firmas ŉ

sterk intensief gee om nuwe

kliënt-produkte te ontwikkel. Die

produklewensiklus-teorie vir die

21ste eeu moet ook volledig

bespreek word.

Nuwe handelsteorie


Bladsye 178-180

Die teorie het in die 1970’s

ontstaan toe ŉ aantal ekonome

uitgelig het dat die vermoë van

firmas om skaalbesparings te

bereik, ŉ belangrike impak op

internasionale handel het.

Skaalbesparings verwys na

eenheidskostevermindering

geassosieer met ŉ grootskaalse

uitset. Die volgende word hier

slegs gelys, maar moet volledig

bespreek word:

� Verhoog produkverskeidenheid

en verlaag kostes

� Skaalbesparings,

baanbrekersvoordele en

handelspatroon

� Implikasies van nuwe

handelsteorie





Nasionale

mededingende

voordeel:

Porter se diamant


Bladsye 180-183

Michael Porter se werk was

aangespoor deur die oortuiging

dat bestaande teorieë van

internasionale handel slegs ŉ

deel van die storie vertel. Hy wou

verduidelik hoekom ŉ land

internasionale sukses in ŉ

spesifieke industrie bereik.

Hy identifiseer vier eienskappe





Ondersoek Figuur 6.6

deeglik.



wat ŉ land se gebied waarbinne

plaaslike lande kan kompeteer,

kan vorm. Die volgende bevorder

die ontstaan van mededingende

voordeel:

• Faktorskenkings

• Vraagtoestande

• Verwante en ondersteunende

industrieë

• Firmastrategieë, struktuur en

wedywering

Hoewel bostaande slegs gelys

word, moet elkeen ook bespreek

word.

Die evaluering van Porter se

teorie moet ook volledig bespreek

word.

Tabel 2.2: Verskillende handelsteorieë

(Hill, 2014: 162-183)

Politieke ideologieë vorm die grondslag van die volgende tema, gevolg deur die ekonomiese

integrasie in verskillende areas.

2.8 Politieke ideologieë


Die drie tipes ideologieë wat hier bespreek word, is die radikale siening, die vryemarksiening

en pragmatiese nasionalisme. Politieke ideologieë teenoor direkte buitelandse belegging het

gewissel tussen die dogmatiese radikale siening tot die vryemarksiening. Tussen dié twee

sienings is die pragmatiese nasionalisme-benadering. Elkeen van laasgenoemde word

hieronder slegs kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek bied addisionele inligting en

voorbeelde wat ook belangrik is.

2.8.1 Radikale siening

Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsy 235.



Radikale skrywers voer aan dat die multinasionale maatskappy ŉ instrument van

imperialistiese dominansie is. Hulle beskou die multinasionale maatskappy as ŉ hulpmiddel

vir die ontginning van gasheerlande tot die eksklusiewe voordeel van hul kapitaal-

imperialistiese tuisland. Hulle glo dat multinasionale maatskappye wins van die gasheerland

onttrek en dan na hul eie tuisland terugneem, en dan niks van waarde aan die gasheerland

terug gee nie.

Vanaf 1945 tot in die laat 1980’s was die radikale siening baie invloedryk in die

wêreldekonomie, maar sedert die vroeë 1990’s het dié siening begin afneem. Drie redes

hiervoor:

• Ineenstorting van kommunisme in Oos-Europa.

• Algemeen beroerde ekonomiese prestasie van lande wat die radikale siening gevolg

het, en groeiende oortuiging dat direkte buitelandse belegging ŉ belangrike bron van

tegnologie en werkskepping is, asook ekonomiese groei kan stimuleer.

• Sterk ekonomiese prestasie van die ontwikkelende lande wat kapitalisme, eerder as

die radikale siening, gevolg het.

2.8.2 Vryemarksiening


Die intellektuele basis vir hierdie beskouing is versterk deur die internalisering van direkte

buitelandse belegging te verduidelik. Die vryemarksiening glo dat internasionale produksie

tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Lande moet

spesialiseer in die produksie van daardie goedere en dienste wat hulle self meer effektief

kan produseer. Binne hierdie raamwerk is die multinasionale maatskappy ŉ instrument vir

die verspreiding van goedere en dienste tot die mees effektiewe ligging regoor die wêreld.

Op hierdie wyse verhoog die multinasionale maatskappye se direkte buitelandse belegging

die totale doeltreffendheid van die wêreldekonomie.

2.8.3 Pragmatiese nasionalisme


In praktyk het baie lande nie die radikale óf vryemarksiening gevolg nie, maar eerder die

pragmatiese nasionalisme-beleid. Laasgenoemde voer aan dat direkte buitelandse

belegging sowel voordele, as koste, inhou. Direkte buitelandse belegging kan ŉ gasheerland

bevoordeel deur kapitaal, vaardighede, tegnologie en werkskepping te bied, maar hierdie

voordele kom teen ŉ spesifieke koste. Wanneer ŉ buitelandse onderneming, eerder as ŉ

plaaslike onderneming, die produkte produseer, gaan die winste vir daardie belegging



oorsee. Baie lande is ook besorgd dat ŉ buitelandse vervaardigingsfabriek komponente van

sy tuisland sal invoer, wat weer negatiewe implikasies vir die gasheerland se

betalingsbalans meebring.

2.8.4 Verskuiwing van ideologieë


Die afgelope jare het gelei tot ŉ afname in die aantal lande wat die radikale siening gevolg

het. Hoewel min lande die ware vryemarkbeleid gevolg het, het ŉ toenemende aantal lande

na die vryemark-punt van die spektrum begin beweeg en het ook hulle buitelandse

beleggingsregime geliberaliseer. Dit sluit lande in wat die radikale siening gevolg het en ook,

verskeie lande wat tot op hede as pragmatiese nasionaliste teenoor direkte buitelandse

belegging, beskou is. Een van die resultate was die volumetoename van direkte buitelandse

belegging/s wêreldwyd, naamlik dubbeld die groeikoers van wêreldhandel. Nog ŉ resultaat

was die toename in die volume van direkte buitelandse belegging/s, gerig op lande wat

onlangs hulle direkte buitelandse beleggingsregime geliberaliseer het.

2.9 Ekonomiese integrasie


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 255-256 in jou voorgeskrewe handboek: VSA-

Meksiko handelsbetrekkinge na 20 jaar van NAFTA: Is daar ŉ donker kant aan vryhandel?

Die tema kyk na die argument vir streeksekonomiese integrasie deur die vestiging van

handelsblokke soos die Europese Unie (EU) en Noord-Amerikaanse

vryhandelsooreenkoms. Streeksekonomiese integrasie word beskou as ŉ ooreenkoms

tussen lande binne ŉ bepaalde geografiese streek om tarief- en nie-tariefbeperkinge vir die

vryvloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen elke land, te verminder en

verwyder.

Met hierdie inligting as agtergrond, ondersoek die tema die ekonomiese en politieke debat

rondom streeksekonomiese integrasie. Daar word spesifiek gekyk na die ekonomiese en

politieke voordeel en koste van integrasie, vordering van wêreldwye streeksintegrasie word

hersien, en die belangrike implikasies van streeksekonomiese integrasie vir die praktyk van

internasionale sake word beskou. Eerstens, die vlakke van integrasie:

2.9.1 Dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie




Verskeie vlakke van ekonomiese integrasie is teoreties moontlik: Van die mins tot mees

geïntegreerde, naamlik ŉ vryhandelsgebied, ŉ doeane-unie, ŉ algemene mark, ŉ

ekonomiese unie en laastens, ŉ volledige politieke unie. Sien ook Figuur 9.1.

• In ŉ vryhandelsgebied word alle handelsversperrings van goedere en dienste

tussen lidlande opgehef. ŉ Voorbeeld van ŉ volgehoue vryhandelsgebied is die

Europese vryhandelsvereniging.

• Die doeane-unie elimineer handelsversperrings tussen lidlande en handhaaf ŉ

algemene eksterne handelsbeleid.

• ŉ Algemene mark het geen handelsversperrings tussen lidlande nie; dit sluit ŉ

algemene eksterne handelsbeleid in en laat toe dat produksiefaktore vrylik tussen

lidlande kan beweeg.

• Soos die algemene mark, sluit die ekonomiese unie ŉ vry vloei van

produksiefaktore tussen lidlande in, asook die handhawing van ŉ algemene eksterne

handelsbeleid. Voorts vereis dit ŉ algemene geldeenheid, harmonisering van lede se

belastingskoerse, ŉ algemene monetêre, sowel as fiskale, beleid.

• Die verskuiwing na ŉ ekonomiese unie bring die kwessie van hoe om die

koördineringsburokrasie verantwoordelik aan die inwoners van lidlande te maak, na

vore. Die antwoord lê in ŉ politieke unie wat deur ŉ sentrale politieke stelsel die

ekonomiese, sosiale en buitelandse beleid van lidlande koördineer.

Elkeen van bogenoemde vlakke word slegs kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek

gee ŉ volledige bespreking van elkeen.

2.9.2 Streeksintegrasie


Die idee rondom streeksintegrasie is ekonomies, sowel as polities, en word deur baie

groepe binne ŉ land nie geredelik aanvaar nie; dit verklaar hoekom sommige lande onwillig

of huiwerig is om streeksekonomiese integrasie te probeer. Hierdie gedeelte ondersoek die

ekonomiese en politieke argumente vir, en téén, integrasie.

� Ekonomiese argument vir integrasie

Die ekonomiese debat vir integrasie is eenvoudig. Daar is reeds ondersoek hoe die

ekonomiese teorie van internasionale handel voorspel hoe vryhandel meebring dat lande sal

spesialiseer in die produksie van goedere en dienste wat hulle mees effektief kan produseer.

Die resultaat is groter wêreldproduksie, wat moontlik sal wees met handelsbeperkings. Uit



wat reeds in die eenheid geleer is, kan streeksintegrasie gesien word as die poging om

addisionele winste te verkry van die vryhandel en belegging tussen lande, buiten dié

beskikbaar onder globale ooreenkomste soos die WHO. Dis makliker om ŉ vryhandels- en

beleggingsregime te vestig tussen ŉ beperkte aantal van die aangrensende lande buite die

wêreldgemeenskap. Koördinering en beleidsharmonisering-probleme is grootliks ŉ funksie

van die aantal lande wat ŉ ooreenkoms nastreef. Hoe groter die getal lande betrokke, hoe

meer perspektiewe moet versoen word, en hoe moeiliker is dit om ŉ ooreenkoms te bereik.

Dus, pogings tot streeksekonomiese integrasie word gemotiveer deur ŉ begeerte om winste

van vryhandel en belegging te ontgin.

� Politieke argument vir integrasie

Die politieke debat vír streeksekonomiese integrasie het grootliks opgedoem in verskeie

pogings om vryhandelsgebiede, doeane-unies ensomeer te vestig. Die verbintenis van

aangrensende ekonomieë, en om hulle toenemend interafhanklik te maak van mekaar, skep

intensiewe vir politieke samewerking tussen aangrensende state en die potensiaal om

geweld te verminder. Bykomend, deur die groepering van hul ekonomieë, kan lande hul

politieke gravitasie in die wêreld bevorder.

2.9.3 Argument teen streeksintegrasie


Die afgelope paar jaar tot nou, was daar die debat ten gunste van die

streeksvryhandelsooreenkoms, maar ekonome is bekommerd dat die voordele vir

streeksekonomiese integrasie oorbeklemtoon word, terwyl die kostes soms geïgnoreer word.

Hulle wys daarop dat die voordele van streeksintegrasie bepaal word deur die omvang van

handelskepping, in teenstelling met handelswegkering . Handelskepping vind plaas wanneer

hoëkoste plaaslike produseerders vervang word deur laekoste produseerders binne die

vryhandelsgebied. Dit kom ook voor wanneer hoëkoste eksterne produseerders vervang

word deur laekoste eksterne produseerders binne die vryhandelsgebied. Handelswegkering

vind plaas wanneer laekoste eksterne verskaffers vervang word deur hoëkoste verskaffers in

die vryhandelsgebied. ŉ Streeksvryhandelsooreenkoms sal die wêreld slegs bevoordeel as

die totaal van handel wat geskep word, die totaal wat dit wegkeer, oorskry.

Die ekonomiese en politieke debatte vir integrasie, sowel as dié teen integrasie, word

volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Maak seker dat jy albei beskouings van

streeksintegrasie ken en verstaan.



2.9.4 Streeksekonomiese integrasie in Europa


In Europa is daar twee handelsblokke, naamlik die Europese Unie (EU) en die Europese

vryhandelsvereniging (EFTA). Die Europese Unie is die belangrikste een, nie net in

lidmaatskapsgetalle nie (die EU het 27 lidlande teenoor die EFTA se 4), maar ook

betreffende sy ontluikende ekonomiese en politieke supermag, vergelykbaar met dié van

Amerika. Gevolglik fokus dié gedeelte slegs op die EU.

� Evolusie van die EU

Die EU is die produk van twee politieke faktore; eerstens, die verwoesting van Wes-Europa

tydens twee wêreldoorloë en die begeerte vir volhoubare vrede en, tweedens, die Europese

nasies se strewe om hulleself midde in die wêreld se politieke en ekonomiese arena te

handhaaf. Bykomend was baie Europeërs bewus van die potensiële ekonomiese voordele

van nabye ekonomiese integrasie van al die betrokke lande. Die res van die evolusie van die

EU word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Kaart 9.1 in jou handboek dui die

lidstate van die EU aan, soos in 2012.

� Politieke struktuur van die EU

Die ekonomiese beleide van die EU word geformuleer en geïmplementeer deur ŉ komplekse

en steeds ontwikkelende politieke struktuur. Die vier instellings in die struktuur bestaan uit

die Europese kommissie, die raad van die EU, die Europese parlement en die hof van

justisie.

� Europese kommissie

Die kommissie is verantwoordelik vir die opstel van die EU-wetgewing, die implementering

daarvan en die nakoming van EU-wette deur lidstate.

� Raad van die EU

Die raad verteenwoordig die belange van die lidstate en is die onomwonde beheeroutoriteit

binne die EU. Wetgewing van die kommissie word slegs EU-wet wanneer hierdie raad

daartoe toestem.

� Europese parlement

Daar is 754 lede behorende tot die parlement sedert 2012 en hulle word direk deur die

bevolking in die lidstate verkies. Die parlement is hoofsaaklik ŉ raadgewende, eerder as ŉ

wetgewende, liggaam en voer debat oor wetgewing soos voorgestel deur die kommissie of

oor sake wat deur die raad aangestuur is.



� Hof van justisie

Die hof, bestaande uit ŉ regter van elke land, is die hoogste appèlhof vir EU-regskwessies.

Die regters moet as onafhanklike amptenare optree, eerder as verteenwoordigers van

nasionale belange.

� Enkel-Europese wet

Die wet het sy ontstaan gehad uit frustrasie onder lede van die gemeenskap omdat daar nie

gedoen is wat belowe is nie. Teen die 1980’s was dit duidelik dat die Europese kommissie

nie sy doelwitte nagekom het om versperrings te verwyder vir die vry vloei van handel nie, of

om belegging tussen lidlande en die wye reeks tegniese en regstandaarde vir sakedoen, te

harmoniseer nie. Doelwitte van die wet, asook die impak daarvan, word volledig in jou

voorgeskrewe handboek bespreek.

� Vestiging van die euro

In Februarie 1992 het lede die Maastricht-verdrag onderteken wat hul verplig het om ŉ

algemene geldeenheid teen 1 Januarie 1999 aan te neem. Die euro word tans deur 17 van

die 27 EU-lidstate gebruik; hierdie 17 state is deel van die eurosone. Deur die aanneem van

die euro het die EU die tweede mees wydverhandelbare geldeenheid in die wêreld geskep,

naas die Amerikaanse dollar.

� Voordele van die euro

Europeërs het besluit om ŉ enkele geldeenheid in die EU te vestig vir die volgende redes:

• Hulle glo dat sake-instellings en individue aansienlik bespaar deur net van een

geldeenheid gebruik te maak.

• Die gebruik van een algemene geldeenheid vergemaklik prysvergelyking in Europa.

• As gevolg van laer pryse moes Europese produsente maniere vind om

produksiekoste te verlaag en om hulle winsmarges te handhaaf.

• Die bekendstelling van die algemene geldeenheid het tot die ontwikkeling van die

hoogs likiede pan-Europese kapitaalmark gelei.

• Die ontwikkeling van die pan-Europese euro-gedomineerde kapitaalmark verhoog die

reeks oop beleggingsopsies vir individue, sowel as instellings.

Dit is ook belangrik dat jy in jou voorgeskrewe handboek nalees oor die koste van die euro,

sowel as die euro-ervaring.



� Uitbreiding van die EU

Die EU moes die afgelope paar jaar die groot probleem van hul groterwording hanteer. Die

uitbreiding van die EU na Oos-Europa kon begin realiseer vanaf die ineenstorting van

kommunisme teen die einde van die 1980’s. Teen die einde van die 1990’s het 13 lande

reeds aansoek gedoen om ook deel te word van die EU. Om vir EU-lidmaatskap te

kwalifiseer, moet die aansoekers hulle staatsbates privatiseer, hulle markte dereguleer,

industrieë herstruktureer en ook hulle inflasie beheer. Die komplekse EU-wette moet voorts

in hulle stelsels geïnkorporeer word, stabiele demokratiese owerhede gevestig word en

menseregte gerespekteer word.

Hoewel die streeksekonomiese integrasie in Europa hierbo slegs kortliks bespreek word, is

daar ŉ deurgrondige bespreking in jou voorgeskrewe handboek.

2.9.5 Streeksekonomiese integrasie in Amerika


Geen ander poging tot streeksekonomiese integrasie vertoon beter as die sukses van die

EU nie, maar die mees suksesvolle integrasie in Noord-Amerika is dié van die Noord-

Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA). Daar is ook ander handelsblokke in

Amerika, sien Kaart 9.2. Nog twee ooreenkomste van belang, is dié van Mercosur en die

Andean-gemeenskap.

� Die Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA)

Amerikaanse en Kanadese owerhede het in 1988 op ŉ vryhandelsooreenkoms besluit wat

op 1 Januarie 1989 in werking gestel is. Die doel van die ooreenkoms was om alle bilaterale

en tariefshandel tussen Amerika en Kanada teen 1998 te elimineer. Die proses is in 1991

verder gevoer met gesprekke tussen Amerika, Kanada en Meksiko om ŉ Noord-

Amerikaanse vryhandelsooreenkoms vir die drie lande te vestig. Die gesprekke is in

Augustus 1992 voltrek met ŉ beginselsooreenkoms en die volgende jaar is die ooreenkoms

deur al drie lande se owerhede bekragtig en op 1 Januarie 1994 as wet uitgevaardig.

� NAFTA se inhoud sluit in:

• Afskaffing van tariewe teen 2004 op 99% van goedere verhandel tussen Meksiko,

Kanada en Amerika.

• Verwydering teen 2000 van die meerderheid versperrings op oorgrensverkeer van

dienste wat, byvoorbeeld, finansiële instellings onbeperkte toegang tot die

Meksikaanse mark toelaat.



• Beskerming van intellektuele eiendomsreg.

• Verwydering van die meerderheid beperkings op direkte buitelandse belegging

tussen die drie lande, hoewel spesiale behandeling (beskerming) aan die

Meksikaanse energie- en spoorwegindustrieë verleen word.

• Toepassing van nasionale omgewingstandaarde, mits dié standaarde wetenskaplik

gefundeer is.

• Ontstaan van twee kommissies met mag om boetes te hef en handelsvoorregte te

verwyder wanneer omgewingstandaarde of wetgewing rakende gesondheid,

veiligheid, minimum lone of kinderarbeid geïgnoreer word.

� Debat vir NAFTA

NAFTA-voorstanders voer aan dat die vryhandelsgebied beskou moet word as ŉ

geleentheid om ŉ groter en meer doeltreffende produktiewe basis vir die hele streek te skep.

� Debat teen NAFTA

NAFTA-teenstanders glo dat die bekragtiging van NAFTA ŉ massa-werksuitvloei vanuit

Amerika en Kanada na Meksiko sal aktiveer, omdat werkgewers die laer Meksikaanse lone

en hulle minder streng omgewings- en arbeidswette sal wil benut.

� Resultaat van NAFTA

Studies toon in die algemeen dat die algehele NAFTA-impak klein, dog beduidend positief

was. Vanaf 1993 tot 2005 het handel tussen NAFTA-lede met 250% toegeneem. Kanada en

Meksiko figureer nou tussen die top drie Amerikaanse handelsvennote. Laasgenoemde

bevestig dat die ekonomieë van die drie NAFTA-lande meer geïntegreerd geword het. Een

van die belangrikste impakte van NAFTA was nie ekonomies nie, maar polities. Baie

waarnemers gee NAFTA die krediet vir hulle hulp om die agtergrond vir toenemende

politieke stabiliteit in Meksiko te skep.

� Uitbreiding

Een van die probleme van NAFTA is hulle uitbreiding of gebiedstoename. ŉ Aantal ander

Latyns-Amerikaanse lande het aangedui dat hulle ook by NAFTA sal aansluit. Hieroor neem

die regerings van Kanada, sowel as Amerika, ŉ wag-en-kyk-houding in met die meeste van

laasgenoemde lande.

NAFTA is hier slegs kortliks bespreek; jou handboek bespreek bogenoemde vollediger en

gee ook voorbeelde.



� Die Andean-gemeenskap

Bolivië, Chili, Ecuador, Colombië en Peru het in 1969 die Andean-ooreenkoms onderteken.

Die Andean-gemeenskap was grootliks op die EU-model gebaseer, maar was baie minder

suksesvol om sy gestelde doelwitte te bereik. Integrasiestappe, wat in 1969 begin het, het

ingesluit ŉ interne tariefverminderingsprogram, ŉ algemene eksterne tarief, ŉ vervoer- en

algemene industriële beleid, asook ŉ spesiale konsessie vir die kleinste lede, naamlik Bolivië

en Ecuador. Gedurende die 1980’s was die Andean-ooreenkoms minder suksesvol, maar

het vanaf die laat 1980’s begin verbeter. Na jare van ekonomiese afname het die regerings

van Latyns-Amerika begin om ŉ vryemark-ekonomiese beleid aan te neem. Jou

voorgeskrewe handboek bespreek die verloop van die Andean-ooreekoms vollediger. In

Desember 2005 het hulle wel ŉ ooreenkoms met Mercosur onderteken om weer te begin

onderhandel vir die skep van ŉ vryhandelsgebied tussen die twee handelsblokke. Laat in

2006 het Venezuela egter aan die Andean-gemeenskap onttrek as deel van ŉ poging om by

Mercosur aan te sluit.

� Mercosur

Mercosur het in 1988 as ŉ vryhandelsooreenkoms tussen Brasilië en Argentinië ontstaan.

Die skamele vermindering in tariewe en kwotas as ŉ uitvloeisel van die ooreenkoms het

bygedra tot ŉ 80%-toename tussen die twee lande in die laat 1980’s. Hierdie sukses het

gelei tot ŉ gebiedsuitbreiding in Maart 1990 met die insluiting van Paraguay en Uruguay by

Mercosur. In 2006 het Venezuela ook deel van die ooreenkoms geword. Debatte vir en teen

Mercosur, sowel as hulle struikelblokke en vordering, word volledig in jou voorgeskrewe

handboek bespreek.

� Sentraal-Amerikaanse algemene mark & Sentraal-Amerikaanse

vryhandelsooreenkoms CAFTA & CARICOM

Twee ander handelsooreenkomste in Amerika het nie veel vordering gemaak nie. In die

vroeë 1960’s het Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua geprobeer

om die Sentraal-Amerikaanse algemene mark te vestig. Dit het in 1969 ineengestort tydens

die uitbreek van ŉ oorlog tussen Honduras en El Salvador, as gevolg van

wedstrydoproerigheid tussen die twee lande se sokkerspanne. Sedertdien het die lidlande

geprobeer om die ooreenkoms weer te hernu. Die voorgestelde algemene mark het in 2003

ŉ hupstoot gekry toe Amerika aandui dat hulle dalk sou toetree tot die bilaterale

vryhandelsonderhandelinge met die groep. Laasgenoemde staan as die Sentraal-

Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (CAFTA) bekend. Die doelwit was om

handelversperrings vir die meeste goedere en dienste tussen Amerika en dié ses lande te

verminder. ŉ Doeane-unie moes in 1991 tussen die Engelssprekende Karibiese lande ,



onder die beskerming van die Karibiese gemeenskap, geskep word. Dit is in 1973 geskep en

word na verwys as CARICOM. Maar dit het aanhoudend misluk om te vorder tot suksesvolle

ekonomiese integrasie. ŉ Formele verbintenis met ekonomiese en monetêre unies is in 1984

deur CARICOM se lidlande gesluit, maar sedertdien is steeds min vordering gemaak. In

Oktober 1991 het die CARICOM-regering misluk om vir ŉ derde opeenvolgende keer ŉ

sperdatum te haal om ŉ algemene eksterne tarief te vestig. Ten spyte hiervan, het

CARICOM tot 15 lede uitgebrei teen 2005. Vroeg in 2006 het ses CARICOM-lande die

Karibiese enkelmark en ekonomie (CSME) gestig. Dis op die EU-enkelmark gebaseer; die

doel van CSME is om handelsversperrings te verlaag en makro-ekonomiese en monetêre

beleide tussen lidlande te harmoniseer.

� Vryhandelsgebied van Amerika (FTAA)

In Desember 1984 is ŉ vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) tydens ŉ hemisfeerwye

beraad van Amerika voorgestel. Dit het meer as drie jaar geduur vir die gesprekvoering om

te begin. Teen 1998 het 34 hoofde van nasies na Santiago, Chili, vir die tweede beraad

gereis, waar besluit is om die FTAA teen 1 Januarie 2005 te vestig. Dit het egter nie gebeur

nie en gevolglik is die FTAA steeds ŉ onvoltooide werk. Jou voorgeskrewe handboek

bespreek die FTAA-vordering meer volledig.

Soos genoem, moet jy deur jou voorgeskrewe handboek werk om te verseker jy verstaan die

verskeie handelsblokke. Die volgende gedeelte behandel streeksekonomiese integrasie in

ander lande.

2.9.6 Streeksekonomiese integrasie in ander lande


Verskeie pogings tot streeksekonomiese integrasie in Asië en Afrika is al probeer. In hierdie

gedeelte beskou ons die Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande, Asië-Pasifiese

ekonomiese samewerking (APEC) en ook die streeks-handelsblokke in Afrika.

� Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande (ASEAN)

Die ASEAN, gestig in 1967, sluit ŉ aantal lande in wat nuut aangesluit het (jou handboek

verstrek die lande). Die lande skep ŉ streeksgroepering van 500 miljoen mense met ŉ

gekombineerde BBP van $740 biljoen, sien Kaart 9.3. Die basiese doelwitte van die ASEAN

is om meer vryhandel tussen lidlande aan te moedig en samewerking in hul industriële

beleide te bereik; tot op hede is die vordering egter beperk.



� Asië-Pasifiese ekonomiese samewerking (APEC)

Ná ŉ voorstel van Australië is die APEC in 1990 gestig en bestaan dit tans uit 21 lidlande,

met inbegrip van groot markte soos Amerika, Japan en China, sien Kaart 9.4. Die lande is

gesamentlik verantwoordelik vir omtrent 55% van die wêreld se bruto nasionale produk

(BNP), 49% van wêreldhandel, asook baie groei in die wêreldekonomieë. Die doel van die

APEC is multilaterale samewerking in die toesig oor die ekonomiese groei van die Pasifiese

lande, asook die groeiende onafhanklikheid binne die streek.

� Streekshandelsblokke in Afrika

Afrika-lande eksperimenteer al meer as 50 jaar met streekshandelsblokke; daar is nege

handelsblokke op die Afrika-kontinent. Baie lande is lede van meer as een groep. Hoewel

die aantal handelsgroepe indrukwekkend is, is die vordering tot die vestiging van ŉ

betekenisvolle handelsblok maar traag. Die mees onlangse poging om die

vryhandelsbeweging in Afrika aan te spoor, is die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC) met Kenia,

Uganda en Tanzanië, onder meer, as lidlande. Laasgenoemde drie lande het hulleself

daartoe verbind om die handelsblok weer, 24 jaar nadat dit misluk het, bekend te stel. Dié

drie lande, met 80 miljoen inwoners, het ten doel om ŉ doeane-unie, streekshof,

wetgewende liggaam en, mettertyd, ŉ politieke federasie te skep. Die program sluit in

samewerking met immigrasie-, pad- en telekommunikasienetwerke, beleggings- en

kapitaalmarkte.

Dit is belangrik dat jy die relevante gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deeglik

bestudeer en seker maak dat jy al die aspekte van die streeksekonomiese integrasie in

Afrika verstaan.

2.10 Samevatting

Die eerste belangrike tema in hierdie eenheid is die onderwerp van die tegnologiese

omgewing. Daar word, eerstens, onderskeid getref tussen tegnologie en kennis. Kennis is

die teoretiese en/of praktiese begrip van ŉ vak soos wiskunde of statistiek. Tegnologie

hierteenoor is die toepassing van kennis op ŉ praktiese manier, soos tipies vir industriële en

kommersiële gebruik. Die dinamika van kultuur word ook bespreek. Die verskillende tipes

tegnologie sluit in informasie- en kommunikasietegnologie, gevorderde

vervaardigingstegnologie, voorsieningsketting-bestuur en netbetydslewering,

ondernemingsgebruike vir die wêreldwye web (www) en toekomstige tegnologieë. Laastens

word die behoefte rakende tegnologiese verandering in ŉ land se tegnologiese omgewing

bespreek, naamlik tegnologie en ondernemingstruktuur, tegnologie en industriestruktuur,



tegnologie, werk en vaardighede, tegnologie en produktiwiteit, tegnologiese verandering en

werkstres, met laastens, tele- en tuiswerk.

Internasionale handelsteorieë is die tweede tema in die eenheid. ŉ Breë oorsig oor die

teorieë word gevolg deur besprekings van merkantilisme, absolute voordeel, vergelykende

voordeel, die Heckscher-Ohlin-teorie, produklewensiklus-teorie, die nuwe handelsteorie en

die nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant. Elke teorie beskik oor eie

fundamentele aspekte en in sommige gevalle oorvleuel van die teorieë mekaar. Die politieke

ideologieë uit verskillende oogpunte, naamlik die radikale siening, die vryemarksiening en

pragmatiese nasionalisme word bespreek en gevolg deur ŉ bespreking van die verskuiwing

van ideologieë.

Die laaste tema handel oor ekonomiese integrasie. Eerstens word streeksekonomiese

integrasie gedefinieer as die ooreenkoms tussen lande in ŉ geografiese gebied om tarief- en

nie-tariefbeperkings vir die vryvloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen die

lande te verminder en te verwyder. Die vryhandelsgebied, doeane-unie, algemene mark,

ekonomiese en politieke unies bepaal die dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie.

Amerika en Europa is belangrike rolspelers in streeksekonomiese integrasie, met Europa

bekend vir sy handelsblok, die Europese Unie (EU) en die Europese vryhandelsvereniging

(EFTA). Die EU staan as kern tot die streeksekonomiese integrasie. In Amerika is die

grootste handelsblok die Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA), gevolg deur

die Andean-gemeenskap, Mercosur, die Sentraal-Amerikaanse algemene mark, die

Sentraal-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (CAFTA), CARICOM en die

vryhandelsgebied van Amerika (FTAA). Streeksekonomiese integrasie in Afrika-lande

eksperimenteer reeds 50 jaar met streekshandelsblokke. Daar is nege handelsblokke op die

Afrika-kontinent met die mees onlangse poging om die vryhandelsbeweging in Afrika aan te

spoor, die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC).

2.11 Selfevaluering

Sommige van die onderstaande aktiwiteite is aan jou voorgeskrewe handboek ontleen en sal

jou help om die studie-eenheid te hersien. Daar is nog hersieningsvrae aan die einde van

Hoofstukke 6,8 en 9.

Vraag 5

Hoe het die verandering in tegnologie tot die globalisering van markte en produksie

bygedra? Sou hierdie globalisering van markte en produksie moontlik wees sonder

tegnologiese verandering? Lewer jou eie mening. Maak gebruik van gepaste

bronverwysings.



Vraag 6

Merkantilisme word as ŉ bankrotteorie met geen plek in die moderne wêreld nie, beskou.

Bespreek.

Vraag 7

Die vryemarksiening debatteer dat internasionale produksie tussen lande versprei moet

word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Bespreek die politieke ideologie vanuit

die vergelykende voordeel-perspektief.

Vraag 8

NAFTA het verskeie belangrike netto voordele vir Kanadese, Meksikaanse en Amerikaanse

ekonomieë meegewerk. Bespreek.


Vraag 5

Die antwoord word slegs hier kortliks weergegee en jy moet dit prakties met teorie uit jou

voorgeskrewe handboek aanvul en van internetbronne gebruik maak.

Antwoord

Tegnologiese verandering in markte veroorsaak algaande dat daar binnekort nie meer

verwys kan word na ŉ eksklusief Amerikaanse, Japannese of Afrika-produk nie. Aangesien

daar wêreldwyd markte vorm vir die produsering van ŉ produk (of gedeeltes daarvan) en ŉ

produksieproses van een produk in effek tussen/oor verskillende lande kan plaasvind, kan

ons begin verwys na ŉ globale produk. Globalisering van markte en produksie sou nie

moontlik wees sonder tegnologie nie.

Vraag 6

Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking; daar word van jou verwag om hierop

uit te brei en jou aangepaste antwoord met die korrekte teorie te staaf.

Antwoord

Merkantilisme het in die 16de eeu in Engeland ontstaan. Die hoof uitgangspunt was dat

goud en silwer die staatmakers van nasionale welvaart en essensieel tot sterk handel was.

In daardie era was goud en silwer die handelsgeldeenheid tussen lande.

Die hoof beginsel van merkantilisme was dat dit in beste landsbelang was om ŉ

handelssurplus te handhaaf en om meer uit, as in, te voer. Merkantilisme ondersteun

regeringsintervensie om daardeur ŉ surplus in die handelsbalans te kan bereik. Die teorie



sien geen rede vir groot handelsvolumes nie en stel eerder beleide voor om uitvoere te

maksimaliseer en invoere te verminder. Gevolglik word invoere deur tariewe en kwotas

beperk, terwyl uitvoere gesubsidieer word. ŉ Tekortkoming by merkantilisme is dat dit handel

as ŉ nul-som-speletjie beskou, met ander woorde, die wins van een land, word die verlies

van ŉ ander land.

Vraag 7

Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking, daar word van jou verwag om hierop

uit te brei en jou aangepaste antwoord met die korrekte teorie te staaf. Maak ook gebruik

van addisionele navorsing en bronne.

Antwoord

Die intellektuele saak vir hierdie siening word versterk deur internalisering; brei meer uit oor

direkte buitelandse belegging. Die vryemarksiening argumenteer dat internasionale

produksie tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel.

Lande moet spesialiseer in die produksie van goedere en dienste wat hulle meer effektief as

ander kan produseer. Binne hierdie raamwerk is die multinasionale maatskappy ŉ

instrument vir die verspreiding van goedere en dienste tot die mees effektiewe ligging in die

wêreld. Op dié wyse verhoog die multinasionale maatskappye se direkte buitelandse

beleggings die totale doeltreffendheid van die wêreldekonomie.

Volgens Ricardo se teorie van vergelykende voordeel is dit sinvol dat ŉ land spesialiseer in

die produsering van goedere waarin hulle ŉ absolute voordeel het, en hierteenoor, die

goedere wat hulle minder effektief produseer, weer van ŉ ander land af sal invoer, selfs al

beteken dit dat hulle goedere van ander lande inkoop wat laasgenoemde weer meer effektief

kan produseer.

Vraag 8

Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking. Werk deeglik deur jou handboek om

die voordele te kan bespreek. Gee ook jou mening oor die handelsblok en of dit effektief is.

Antwoord

Amerikaanse en Kanadese owerhede het in 1988 ŉ vryhandelsooreenkoms gesluit wat op 1

Januarie 1989 in werking gestel is. Die doel van die ooreenkoms was om alle tarief- en

bilaterale handel tussen Amerika en Kanada teen 1998 te elimineer. In 1991 volg

samesprekings hieroor tussen Amerika, Kanada en Meksiko om ŉ Noord-Amerikaanse

vryhandelsooreenkoms vir die drie lande te sluit. Die gesprekke loop in Augustus 1992 ten


Bladsy 73

einde met ŉ ooreenkoms in beginsel. Die volgende jaar is die ooreenkoms deur al drie lande

se owerhede bekragtig en as wetgewing op 1 Januarie 1994 aanvaar.

Inhoud van NAFTA sluit in:

• Afskaffing van tariewe op 99% van goedere verhandel tussen Meksiko, Kanada en

Amerika teen 2004.

• Verwydering van die meeste versperrings op oorgrens vloei van dienste teen 2000,

wat finansiële instellings, byvoorbeeld, onbeperkte toegang tot die Meksikaanse

mark verleen.

• Beskerming van intellektuele eiendomsreg.

• Verwydering van die meeste beperkings op direkte buitelandse beleggings tussen

die drie lande, hoewel spesiale behandeling (beskerming) aan die Meksikaanse

energie- en spoorwegindustrieë verleen sou word.

• Toepassing van nasionale omgewingstandaarde, op voorwaarde dat sulke

standaarde wetenskaplik gefundeer is.

• Ontstaan van twee kommissies met die outoriteit om boetes te hef en

handelsvoorregte op te skort wanneer omgewingstandaarde of wetgewing rakende

gesondheid en veiligheid, minimum lone of kinderarbeid, geïgnoreer word.


Bladsy 74

Notas


Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel Bladsy 75

STUDIE-EENHEID 3: GLOBALE MONETÊRE STELSEL


Kennis en begrip


demonstreer van:

• Buitelandse valutamarkte

• Internasionale monetêre stelsels

• Internasionale kapitaalmarkte

Vaardighede


• Die funksies van buitelandse valutamarkte en lokowisselkoerse te beskryf.

• Die rol wat vooruitwisselkoerse in die versekering teen buitelandse valuta speel, se

risiko’s te herken.

• Die verskillende teorieë oor hoe valuta se wisselkoerse bepaal word, asook hul

relatiewe meriete, te verstaan.

• Die meriete van die verskillende benaderings tot wisselkoersvoorspellings te

identifiseer.

• Verskille rondom vertolking, transaksie en ekonomiese blootstelling, asook

bestuurders se pogings om blootstellings individueel te bestuur, te vergelyk en te

kontrasteer.

• Die historiese ontwikkeling van die moderne globale monetêre stelsel te beskryf.

• Die rol van die Wêreldbank en die IMF in die internasionale monetêre stelsel te

verduidelik.

• Die verskille tussen ŉ vaste en ŉ swewende wisselkoersstelsel te vergelyk en te

kontrasteer.

• Wisselkoersbeleide in wêreldpraktyk vandag te identifiseer, asook hoekom lande

verskillende wisselkoersbeleide aanneem, te verklaar.

• Die debat oor die rol van die IMF in die bestuur van finansiële krisisse te verstaan.


Bladsy 76 Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel

• Die implikasies van die globale monetêre stelsel vir valutabestuur en sakestrategie

te verduidelik.

• Die voordele van die globale kapitaalmark te beskryf.

• Te identifiseer hoekom die globale kapitaalmark so vinnig groei.

• Risiko’s geassosieer met die globalisering van kapitaalmarkte te verstaan.

• Voordele en risiko’s geassosieer met die Euro-valutamark, die globale effektemark

en die globale aandelemark, te vergelyk en te kontrasteer.

• Te verstaan hoe buitelandse valutarisiko’s die koste van kapitaal affekteer.




Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid:

Afdeling IV

Hoofstuk 10, bladsye 295-315.




Nie van toepassing.


Maak seker jy verstaan die volgende terme:


Buitelandse

valutamark

Dis die mark vir die omsetting van die geldeenheid van een land

na die geldeenheid van ŉ ander land.

Wisselkoers Dis die koers waarteen een geldeenheid in ŉ ander geldeenheid

omgesit word.

Buitelandse

valutarisiko

Dis die nadelige gevolge van onvoorspelbare veranderings in

wisselkoerse.



Valutaspekulasie Dit behels die korttermynbeweging van fondse van een

geldeenheid na ŉ ander geldeenheid, in die hoop om profyt te

verdien deur die fluktuasie in wisselkoerse.

Lokowisselkoers Dis die koers waarteen ŉ buitelandse valutahandelaar een

geldeenheid na ŉ ander geldeenheid op ŉ spesifieke dag omsit.

Vooruitvalutaruiling Dit vind plaas wanneer twee partye instem om valuta te ruil en ŉ

transaksie uit te voer op ŉ spesifieke tydstip of dag in die

toekoms.

Vooruitwisselkoers Wisselkoerse bepalend op toekomstige transaksies.

Valutaruiltransaksie Dis die gesamentlike aankoop en verkoop van ŉ gegewe totaal

van buitelandse valuta vir twee verskillende waardedatums.

Internasionale

monetêre stelsel

Dit verwys na institusionele reëls wat wisselkoerse beheer en rig.

Swewende

wisselkoers

Wanneer buitelandse valutamarkte die relatiewe waarde van die

geldeenheid bepaal.

Vasgepende

wisselkoers

Dit beteken dat die waarde van die geldeenheid vas is, relatief tot

ŉ ander geldeenheid.

Vaste wisselkoers Waar die waardes van ŉ stel valuta vas is teenoor mekaar teen ŉ

ooreengekome wisselkoers.

Geldeenheidkrisis Dit vind plaas wanneer daar ŉ spekulatiewe aanval is op die

ruilwaarde van ŉ geldeenheid. Laasgenoemde lei tot ŉ skerp

afname in die waarde van die geldeenheid, of dit forseer

maghebbendes om groot volumes van hul internasionale

valutareserwes uit te gee en daarná hul rentekoerse te verhoog

om die heersende wisselkoers te beskerm.

Bankkrisis Dit verwys na die vertrouensverlies in ŉ bankstelsel wat daartoe

lei dat individue en maatskappye hulle geld vinnig uit daardie

bank onttrek.

Buitelandse

skuldkrisis

Dis ŉ situasie waartydens ŉ land nie sy buitelandse

skuldverantwoordelikhede kan nakom nie, hetsy privaatsektor- of

owerheidskuld.



Euro-valuta Euro-valuta is enige geldeenheid wat buite die grense van jou eie

land gebank word.

Buitelandse effekte Dit word buite die leners se land verkoop en gedenomineer in die

geldeenheid van die land waarin dit uitgereik word.

Euro-effekte Dit word gewoonlik deur ŉ internasionale sindikaat van banke

onderskryf en in ánder lande geplaas as dié waarin die

geldeenheid se effekte gedenomineer is.

3.5 Inleiding

Die drie hoof temas wat in die studie-eenheid bespreek word, is buitelandse valutamarkte,

internasionale monetêre stelsels en laastens, internasionale kapitaalmarkte. Die eerste

tema, buitelandse valutamarkte, bespreek die funksies van buitelandse valutamarkte, gevolg

deur ŉ ontleding van die aard van die buitelandse valutamark en die ekonomiese teorieë

waarvolgens wisselkoerse bepaal word. Wisselkoers-vooruitskatting en hoe valuta-omsetting

gebeur, sluit die eerste tema af. Die internasionale monetêre stelsel gee agtergrond oor hoe

die stelsel ontstaan het. Die eerste afdeling wat bespreek word, is die ontstaan van die

goudstandaard, gevolg deur die vestiging van die Bretton Woods-stelsel. Die ineenstorting

van die vaste wisselkoersstelsel is van belang en word behandel. Die swewende

wisselkoersregime word belig, gevolg deur ŉ bespreking oor die debat vír swewende, sowel

as vir vaste wisselkoerse. Wisselkoerse in die praktyk en die IMF-krisisbestuur vorm die

laaste twee afdelings onder die voorlaaste tema. Die laaste tema in die studie-eenheid

hanteer internasionale kapitaalmarkte. Eerstens word die voordele van die kapitaalmark

bespreek, gevolg deur ŉ verduideliking van die Euro-valutamark. Hierop volg die globale

effekte- en aandelemark. Die tema sluit af met ŉ bespreking van buitelandse valutarisiko’s.

Al drie temas is onderling indirek verbind en speel ŉ belangrike rol in internasionale bestuur

en ondernemings.

3.6 Buitelandse valutamarkte


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 295-296 in jou voorgeskrewe handboek: Word

wêreldvalutamarkte gemanipuleer?

Funksionele en goedgereguleerde markte is belangrik vir die gladde verloop van die globale

ekonomie en om daaglikse aktiwiteite van ondernemings en owerhede te verseker. Wanneer

ŉ transaksie in een van die markte uitgevoer word, verwag mense dat die pryse wat hulle



ontvang, bepaal word deur die vrye assosiasie van kopers en verkopers in ŉ mark met die

onderskeie aanbiedinge en teenaanbiedinge wat gemaak word.

Die tema het drie hoof doelwitte:

1. Verduidelik die funksionering van buitelandse valutamarkte.

2. Bestudeer die bepalende magte van wisselkoerse en bespreek die graad waartoe

dit moontlik is om toekomstige wisselkoersbewegings te voorspel.

3. Bepaal implikasies van wisselkoersbewegings op internasionale besighede.

Die buitelandse valutamark is waar een land se geldeenheid na ŉ ander land se

geldeenheid omgesit word. ŉ Wisselkoers is die koers waarteen een geldeenheid in ŉ

ander geldeenheid omgesit word.

3.6.1 Funksies van die buitelandse valutamark


Die buitelandse valutamark het twee hoof funksies. Die eerste is om die geldeenheid van

een land na die geldeenheid van ŉ ander land om te sit en tweedens, om versekering teen

buitelandse valutarisiko te bied. Buitelandse valutarisiko is die nadelige gevolg van

onvoorspelbare veranderings in wisselkoerse.

� Valuta-omsetbaarheid

Elke land het ŉ geldeenheid waarin die pryse van goedere en dienste gekwoteer word.

Amerika gebruik die dollar ($), Brittanje die pond (£), die Eurosone (15 lidlande – bespreek

in Studie-eenheid 2) die euro (€) en Japan gebruik die jen (¥).

Aktiwiteit 3.1

Watter geldeenheid gebruik die volgende lande:

� Australië

� Italië

� China

� Zimbabwe

� Kanada

Wanneer ŉ toeris een geldeenheid omsit na ŉ ander, neem die persoon deel aan die

buitelandse valutamark. Die koers waarteen die geld omgesit word, is die wisselkoers.



Voorbeeld 3.1

ŉ Suid-Afrikaanse toeris besoek Amerika, waar die dollar-geldeenheid ($) gebruik word

teenoor die Suid-Afrikaanse rand (R) waaraan hy gewoond is. Wanneer hy vir iets in

Amerika wil betaal, kan hy dit daarom nie met die R100-noot in sy beursie doen nie, want

Amerika erken nie die Suid-Afrikaanse rand as wettige betaalmiddel daar nie. Die toeris

moet derhalwe ŉ Amerikaanse bank besoek om sy rande na dollars om te sit.

Gestel die toeris wil nou vir sy ete by ŉ McDonald’s-kitskosrestaurant betaal. Sy ete kos $15

en die toeris dink outomaties dat dit ŉ heel billike prys is. Maar hy moet in ag neem dat die

wisselkoers nie R1 = $1 is nie. Dit kan, byvoorbeeld, 1$ = R11.50 wees en dus werk die ete

by McDonald`s in werklikheid R172.50 (15 x 11.50) uit

Toeriste maak egter nie ŉ groot deel van die buitelandse valutamark uit nie; die groot

deelnemers is ondernemings betrokke by internasionale handel en belegging. Internasionale

ondernemings het vier hoof gebruike vir die buitelandse valutamark:

1. Betalings wat die onderneming vir sy uitvoere ontvang, inkomste wat die

onderneming van buitelandse beleggings ontvang, of inkomste wat die onderneming

ontvang van lisensiëringsooreenkomste met buitelandse ondernemings, kan in ŉ

buitelandse geldeenheid wees.

2. Internasionale ondernemings gebruik buitelandse valutamarkte wanneer hulle ŉ

ander buitelandse onderneming moet betaal vir goedere en dienste in daardie

onderneming se landsgeldeenheid.

3. Internasionale ondernemings maak ook gebruik van buitelandse valutamarkte

wanneer hulle kontant wil belê in geldmarkte op kort termyn.

4. Valutaspekulasie is ook ŉ gebruik vir buitelandse valutamarkte. Valutaspekulasie

behels korttermynbeweging van fondse van een geldeenheid na ŉ ander, in die hoop

om profyt te verdien met die fluktuasie in wisselkoerse. Nog ŉ tipe spekulasie is

drahandel. Dit behels die leen van geld in een geldeenheid waarvan die rentekoers

laag is, en dan die opbrengs te gebruik om te belê in ŉ ander geldeenheid waarvan

die rentekoers hoër is.

Bogenoemde word met voorbeelde in jou voorgeskrewe handboek toegelig.

� Versekering teen buitelandse valutarisiko

Die tweede funksie van die buitelandse valutamark is om versekering te bied teen

buitelandse valutarisiko. Wanneer ŉ onderneming homself teen buitelandse valutarisiko



verseker, neem die onderneming deel aan verskansing. Daar moet eerstens onderskei word

tussen lokowisselkoerse, vooruitwisselkoerse en valutaruiltransaksies.

• Lokowisselkoerse

ŉ Lokowisselkoers is die koers waarteen ŉ buitelandse valutahandelaar een

geldeenheid na ŉ ander een op ŉ spesifieke dag omsit. ŉ Wisselkoers word op twee

maniere gekwoteer: As die totaal van die buitelandse valuta wat een rand kan koop,

of die waarde van een rand vir een eenheid van die buitelandse valuta.

Voorbeeld 3.2

ŉ Suid-Afrikaanse toeris in Amerika gaan na ŉ Amerikaanse bank om sy rande in dollars om

te sit. Die wisselkoers vir die spesifieke dag is die lokowisselkoers, met ander woorde, op

16 Augustus 2015, teen 12h05, word $1 teen R14.81 aangekoop.

Dit gebeur ook dat die wisselkoers deur die loop van die dag verander. Die wisselkoers kan

die oggend 1$ = R14.81 wees en dan teen die einde van die dag 1$=R14.70 – dit beteken

dat jy teen die einde van die dag meer dollars sal kan bekostig as vroeër die dag, wat dan

daarop dui dat die rand geappresieer het en die dollar gedepresieer het.

• Vooruitwisselkoers

ŉ Vooruit-valutaruiltransaksie vind plaas wanneer twee partye instem om valuta te

ruil en ŉ transaksie op ŉ spesifieke tydstip of dag in die toekoms uit te voer. Die

wisselkoerse wat die toekomstige transaksies dikteer en rig, word na verwys as ŉ

vooruitwisselkoers. Vir die meeste van die groot valuta word vooruitwisselkoerse

tot en met 30, 90 en 180 dae gekwoteer.

• Valutaruiltransaksies

ŉ Valutaruiltransaksie is die gesamentlike aankoop en verkoop van ŉ gegewe

totaal van buitelandse valuta vir twee verskillende waardedatums. ŉ Algemene tipe

ruiltransaksie is ŉ lokowisselkoers teenoor ŉ vooruitwisselkoers.

Jou voorgeskrewe handboek bespreek bogenoemde volledig met voorbeelde. Maak seker jy

verstaan elkeen van die terme en hoe dit bereken word.

3.6.2 Aard van die buitelandse valutamark


Die buitelandse valutamark is nie op een plek gelokaliseer nie. Dis ŉ globale netwerk van

banke, makelaars en buitelandse valutahandelaars wat deur elektroniese

kommunikasiestelsels met mekaar verbind is. Wanneer ondernemings valuta wil ruil, werk



hulle deur hulle eie banke eerder as om die mark direk te betree. Daar is twee prominente

funksies van die buitelandse valutamark. Die eerste is dat die mark nooit slaap nie en,

tweedens, dat die mark die integrering van verskeie handelsentrums is. Nog ŉ belangrike

funksie is die rol van die Amerikaanse dollar. Hoewel die buitelandse valutatransaksies

enige twee geldeenhede kan insluit, sluit die meeste transaksies die dollar in by die een kant

van ŉ transaksie. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek.

3.6.3 Ekonomiese teorieë van wisselkoersbepaling


Wisselkoerse word bepaal deur die vraag en aanbod van een geldeenheid tot die relatiewe

vraag en aanbod van ŉ ander. Verskeie stellings rakende die vraag en aanbod word in jou

voorgeskrewe handboek verduidelik. Dis belangrik dat jy verstaan hoe wisselkoerse bepaal

word. Die magte wat wisselkoerse bepaal, is kompleks en geen teoretiese konsensus

bestaan nie, selfs nie eens by akademici of ekonome wat daagliks met die verskynsel werk

nie. Daar is drie faktore wat ŉ belangrik impak het op die toekomstige wisselkoersbewegings

in ŉ land se geldeenheid, naamlik die land se prysinflasie, die rentekoers en die

marksielkunde.

� Pryse en wisselkoerse

Om te verstaan hoe pryse verband hou met wisselkoersbewegings, moet die ekonomiese

proposisie, bekend as die wet van een prys, bespreek word. Hierop word die

koopkragpariteit bespreek, wat veranderings in die wisselkoers tussen twee lande se

geldeenhede, met veranderings in die lande se prysvlakke, saambind.

• Die wet van een prys

Die wet van een prys voer aan dat in kompeterende markte sonder vervoerkoste en

handelsversperrings, identiese produkte in verskillende lande vir dieselfde prys

verkoop moet word, as wanneer hulle prys in terme van dieselfde geldeenheid,

bepaal word. Jou voorgeskrewe handboek bied voorbeelde om bogenoemde te

verduidelik.

• Koopkragpariteit

As die wet van een prys waar was vir alle goedere en dienste, sal die

koopkragpariteit-wisselkoers gevind word vir alle individuele stelpryse. Deur die

pryse van identiese goedere en dienste in verskillende lande te vergelyk, sal dit

moontlik wees om die “korrekte” of koopkragpariteit-wisselkoers te bepaal.

Laasgenoemde behoort in plek te wees wanneer markte doeltreffend funksioneer. ŉ



Doeltreffende mark beskik oor geen struikelblokke nie, byvoorbeeld,

handelsversperrings, rakende die vryvloei van goedere en dienste. Die volgende

koopkragpariteit-teorie (uitgedruk in letters) is belangrik:

EA/B = PA/PB

EA/B = lande se wisselkoers

PA = Prys van ŉ mandjie goedere in land A

PB = Prys van ŉ mandjie goedere in land B

Jou handboek bied ŉ vollediger prentjie van hoe koopkragpariteit werk, asook

voorbeelde. Een van die voorbeelde is die Big Mac-indeks.

• Geldaanbod en prysinflasie

In beginsel voorspel die koopkragpariteit dat verandering in relatiewe pryse sal lei tot

ŉ verandering in wisselkoerse. In ŉ land waar prysinflasie onbeheerbaar is, is dit te

wagte dat die land se geldeenheid sal depresieer teen die lande waarvan

inflasiekoerse laer is. As ŉ land se toekomstige inflasiekoers voorspel kan word, kan

daar bepaal word hoe die waarde van die geldeenheid relatief tot ŉ ander

geldeenheid, kan verander. Die groeikoers van ŉ land se geldaanbod bepaal die

toekomstige inflasiekoers. In teorie kan inligting oor groei in die geldaanbod dus

gebruik word om wisselkoersfluktuasies te voorspel. Die verbintenis tussen

geldaanbod en prysinflasie word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek

met Bolivië as ŉ voorbeeld.

• Empiriese toetse van koopkragpariteit-teorie

Koopkragpariteit voorspel dat wisselkoerse bepaal word deur relatiewe pryse en dat

die verandering in relatiewe pryse ŉ verandering in wisselkoerse sal veroorsaak. ŉ

Land waarin prysinflasie onbeheerbaar is, moet verwag dat sy geldeenheid gaan

depresieer teen die land waar laer inflasiekoerse heers. Die stelling klink aanneemlik,

maar word dit toegepas? Daar is verskeie goeie voorbeelde van die konneksie

tussen ŉ land se prysinflasie en wisselkoersposisie (Bolivië is ŉ goeie voorbeeld).

Daar is egter ook gemengde resultate van die koopkragpariteit-teorie. Dit word

bespreek in jou geskrewe handboek met voorbeelde soos Microsoft Office.

� Rente- en wisselkoerse

Ekonomiese teorie dui aan dat rentekoerse verwagtinge oor toekomstige inflasiekoerse

reflekteer. In lande met die verwagting van hoë inflasie, sal die rentekoerse ook hoog wees,



want investeerders wil vergoeding ontvang vir die afname in die waarde van hul geld.

Hierdie verhouding is deur die ekonoom Irvin Fisher geformaliseer, vandaar die Fisher-effek.

i = r + I

i = land se nominale rentekoers

r = som van verwagte koers van rentekoers

I = verwagte inflasiekoers oor periode waarin fondse uitgeleen word

Soos voorspel deur die Fisher-effek, ontstaan ŉ sterk verhouding tussen inflasie- en

rentekoerse. Ons weet reeds, deur middel van die koopkragpariteit-teorie, dat daar ŉ skakel

is tussen inflasie- en rentekoerse en, omdat rentekoerse verwagtinge oor inflasie reflekteer,

dui dit aan dat daar ook ŉ skakel tussen rente- en wisselkoerse is. Die skakel word die

internasionale Fisher-effek genoem (IFE). Die internasionale Fisher-effek voer aan dat vir

enige twee lande, die lokowisselkoerse in gelyke totaal moet verander, maar in die

teenoorgestelde rigting as die verskil tussen die nominale rentekoerse tussen twee lande.

��− ��

��

× 100 = � − �

iA = nominale rentekoers in een land

iB = nominale rentekoers in ŉ ander land

S1 = lokowisselkoers aan begin van die periode

S2 = lokowisselkoers aan einde van die periode

Jou voorgeskrewe handboek bespreek die Fisher-effek en die internasionale Fisher-effek

volledig met voorbeelde van hoe dit met rente- en wisselkoerse verband hou.

� Beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte

Empiriese bewyse voer aan dat nié een van die koopkragpariteit óf internasionale Fisher-

effek die korttermynbewegings in wisselkoerse goed verklaar nie. Een rede is die impak van

beleggingsielkunde op korttermyn-wisselkoersbewegings. Daar is bewyse dat verskeie

psigologiese faktore ŉ belangrike rol speel in die bepaling van markhandelaars se

verwagtinge oor toekomstige wisselkoerse. Voorts het verwagtinge boonop ŉ neiging om

selfvervulde profesieë te word. Die teks in jou voorgeskrewe handboek verduidelik hoe die

lawaaiwa-effek werk en hoe George Soros tot so ŉ lawaaiwa-effek in 1992 bygedra het.

Volgens ŉ aantal studies speel beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte ŉ groot rol in die

bepaling van korttermyn-wisselkoersbewegings. Maar die effekte is moeilik om te voorspel.

Beleggingsielkunde kan beïnvloed word deur politieke faktore en deur mikro-ekonomiese



gebeure soos beleggingsbesluite van individuele ondernemings. Baie van hierdie besluite

staan weer in verbintenis met makro-ekonomiese grondbeginsels, soos relatiewe

inflasiekoerse. Lawaaiwa-effekte word ook maklik deur eiesinnige gedrag van politici

veroorsaak.

3.6.4 Wisselkoers-vooruitskatting


ŉ Onderneming se behoefte om toekomstige wisselkoersvariasies te voorspel, verhoog die

vraag of dit die moeite loon om in wisselkoersvoorspelling te belê om besluitneming daarop

te grond. Twee denkrigtings se standpunte oor hierdie saak kom gereeld na vore, by name,

die doeltreffende mark-, sowel as die ondoeltreffende mark-denkrigting.

� Doeltreffende mark-denkrigting

Hierdie groep debatteer dat vooruit-wisselkoerse die beste werk om lokowisselkoerse te

voorspel en dat belegging in voorspellingsdienste daarom ŉ mors van geld is.

� Ondoeltreffende mark-denkrigting

Dit is die groep se uitgangspunt dat ondernemings hulle buitelandse valutamarkberaming

kan verbeter deur in voorspellingsdienste te belê.

Bogenoemde word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

� Benaderings tot voorspelling

Die aanname dat die ondoeltreffende mark-denkrigting korrek is, naamlik dat die buitelandse

valutamarkberaming van toekomstige lokokoerse kan verbeter, stel die vraag tot op watter

basis die voorspellings voorberei moet word. Hier is nogmaals twee denkrigtings, naamlik

die fundamentele en tegniese analise.

• Fundamentele analise

Fundamentele analise gebruik veranderlikes ontleen aan ekonomiese teorieë om

gesofistikeerde ekonometriese modelle vir die voorspelling van

wisselkoersbewegings op te stel. Die veranderlikes sluit in, byvoorbeeld, die

relatiewe geldaanbod-groeikoerse, inflasie-, asook rentekoerse. Die veranderlikes

kan ook verwant wees aan betalingsbalans-posisies.

• Tegniese analise

Tegniese analise gebruik prys- en volumedata om tendense uit die verlede, wat

volgens verwagting in die toekoms sal herhaal, te bepaal. Die benadering neem nie

ekonomiese grondbeginsels in ag nie.



Bogenoemde analises word elkeen meer volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

3.6.5 Geldeenheid-omsetbaarheid


Tot en met hierdie besprekingspunt is aanvaar dat valuta van die meeste lande in ander

lande s’n omgesit kan word. Weens owerheidsbeperkings is ŉ aantal lande se valuta egter

nie vrylik omsetbaar in ander geldeenhede nie.

• Vrylik-omsetbaar: Wanneer ŉ landsregering toelaat dat inwoners, sowel as nie-

inwoners, onbeperkte buitelandse valuta kan aankoop.

• Ekstern-omsetbaar: Wanneer slegs nie-inwoners geld in buitelandse valuta, sonder

enige beperkings, kan omsit.

• Nie-omsetbaar: Wanneer geen inwoners óf nie-inwoners toegelaat word om

buitelandse valuta om te sit nie.

3.6.6 Implikasies vir bestuurders


Hierdie hoofstuk fokus op die implikasies vir die sakeomgewing. Daar is risiko’s verbonde

aan internasionale saketransaksies, veral met verwysing na veranderings in ŉ wisselkoers.

Buitelandse valutarisiko kom aan bod en word verdeel in transaksieblootstelling,

vertalingsblootstelling en ekonomiese blootstelling.

� Transaksieblootstelling

Dis die omvang waartoe inkomste van individuele transaksies geaffekteer word deur

fluktuasie in buitelandse valutawaardes.

� Vertalingsblootstelling

Dit verwys na implikasies van valutawisselkoers-veranderings op die rapportering van ŉ

onderneming se finansiële state.

� Ekonomiese blootstelling

Dis die omvang waartoe ŉ onderneming se toekomstige internasionale verdienste

geaffekteer mag word deur verandering in wisselkoerse.

� Vermindering van vertalings- en transaksieblootstelling

Verskillende soorte taktiek kan ondernemings teen transaksie- en vertalingsblootstelling

beskerm. Dit sluit, onder meer, vooruit aankope in of om gebruik te maak van

valutaruiltransaksies.



� Vermindering van ekonomiese blootstelling

Om ŉ firma se ekonomiese blootstelling te verminder, vereis strategiese keuses, ook hoe die

onderneming se produktiewe bates wêreldwyd versprei word.

� Die stappe vir die bestuur van buitelandse valutarisiko

ŉ Onderneming moet die meganismes ontwikkel om te verseker dat dit ŉ gepaste mengsel

van strategieë en metodes ontwikkel vir die minimalisering van buitelandse

valutablootstelling. Daar is vyf aspekte wat hier uitstaan:

1. Gesentraliseerde beheer van blootstelling is nodig om hulpbronne doeltreffend te

beskerm en te verseker dat elke sub-eenheid die korrekte mengsel van metodes en

strategieë aanneem.

2. Ondernemings moet onderskei tussen die vertolking van transaksie en ekonomiese

blootstelling.

3. Die behoefte om toekomstige wisselkoersbewegings te voorspel kan nie

oorbeklemtoon word nie, maar dis steeds ŉ riskante besigheid.

4. Ondernemings moet goeie rapporteringstelsels vestig sodat die sentrale finansiële

funksie gereeld die onderneming se blootstellingsposisies kan monitor.

5. Laastens, op die basis van die inligting wat die onderneming ontvang van

wisselkoersvoorspellings en gereelde rapporteringstelsels, moet die onderneming

maandelikse buitelandse valutablootstellingsverslae verskaf.

Elkeen van die bogenoemde word volledige in jou handboek bespreek met gepaste en

praktiese voorbeelde.

Die volgende gedeelte wat bespreek word is internasionale monetêre stelsels.

3.7 Internasionale monetêre stelsels


Lees die openingsgevallestudie op bladsy 323 in jou voorgeskrewe handboek: Ysland se

ekonomiese herstel.

Hierdie tema ondersoek die internasionale monetêre stelsel en sy rol in die bepaling van

wisselkoerse. Die internasionale monetêre stelsel verwys na die institusionele reëls wat

wisselkoerse beheer. Die vorige tema het reeds die bepaling van wisselkoerse, prysinflasie

en rentekoerse bespreek. Wanneer buitelandse valutamarkte die relatiewe waarde van ŉ

geldeenheid bepaal, word gesê dat die land aan ŉ swewende wisselkoers-regime voldoen.

Vier van die wêreld se grootste handelsvaluta is die Amerikaanse dollar, die Europese Unie-

euro, die Japannese jen en die Britse pond. Die wisselkoerse word dus deur markmagte



bepaal wat daagliks teen mekaar fluktueer, indien nie per minuut nie. Baie van die wêreld se

ontwikkelende nasies pen hul geldeenhede hoofsaaklik aan die dollar of euro vas. ŉ

Vasgepende wisselkoers beteken dat die waarde van die geldeenheid vas is relatief tot ŉ

verwysingsgeldeenheid, soos die Amerikaanse dollar, en dat die wisselkoers tussen die

geldeenheid en die ander geldeenheid, deur die verwysingswisselkoers bepaal word.

Sommige lande word steeds deur ŉ vaste wisselkoers bedryf, waar die waardes van ŉ stel

van geldeenhede vas is teenoor mekaar teen ŉ ooreengekome wisselkoers. Baie van die

lidlande van die Europese Unie word deur vaste wisselkoerse bedryf, binne die konteks van

die Europese monetêre stelsel (EMS). Die tema verduidelik verder hoe die internasionale

monetêre stelsel werk en wys ook op die implikasies daarvan op internasionale

sakebedrywighede.

3.7.1 Goudstandaard


Die goudstandaard het ontstaan met die gebruik van goue munte as medium van

verhandeling, eenheid van rekening en stoor van waarde – ŉ praktyk wat dateer tot in

antieke tye. Mettertyd is die gebruik, as oplossing hiervoor, gevestig om te reël vir betaling in

ŉ papiergeldeenheid, ook dat owerhede kon saamstem om die papiergeldeenheid in goud,

op aanvraag en teen ŉ spesifieke koers, om te sit.

� Meganika van die goudstandaard

Die vaspen van geldeenhede tot goud en die versekering van wisselbaarheid staan bekend

as die goudstandaard. Teen 1880 het die meeste van die wêreld se grootste handelsnasies

(Groot-Brittanje, Duitsland, Japan en Amerika) die goudstandaard aangeneem. Gegewe ŉ

algemene goudstandaard, was die waarde van enige geldeenheid in die eenheid van ŉ

ander geldeenheid, maklik om te bepaal. Jou handboek bespreek bogenoemde volledig.

� Sterkte van die goudstandaard

Een van die sterkste eise vir die goudstandaard was dat dit ŉ magtige meganisme is vir die

bereiking van betalingsbalans-ewewig deur alle lande. ŉ Land bereik betalingsbalans-

ewewig wanneer die inkomste van sy inwoners gelyk is aan die geld wat die inwoners betaal

vir ander lande se inwoners. Lees die voorbeeld van Japan en Amerika en hulle toepassing

van die betalingsbalans.



3.7.2 Bretton Woods-stelsel


Gedurende Wêreldoorlog II het 44 lande se verteenwoordigers saamgekom om ŉ nuwe

internasionale monetêre stelsel te ontwerp. Met die ineenstorting van die goudstandaard en

die groot depressie in die 1930’s was hulle vasbeslote om ŉ blywende ekonomiese orde te

skep wat naoorlogse ekonomiese groei sou fasiliteer. Daar was konsensus dat vaste

wisselkoerse die algemene strewe was. Hierdie ooreenkoms by Bretton Woods het gelei tot

twee multinasionale instellings, naamlik die IMF en die Wêreldbank. Die hoof taak van die

IMF is om orde te handhaaf in die internasionale monetêre stelsel, terwyl die Wêreldbank

hierteenoor algemene ekonomiese ontwikkeling moet handhaaf. Die Bretton Woods-

ooreenkoms vereis ook ŉ stelsel van vaste wisselkoerse wat deur die IMF beheer en

gemonitor word. Kragtens die ooreenkoms moes alle lande die waarde van hul geldeenheid

vaspen in terme van goud, maar hulle was nie verplig om hul geldeenheid te verruil vir goud

nie. Nog ŉ aspek van die Bretton Woods-ooreenkoms was ŉ ooreenkoms om nie devaluasie

as ŉ wapen van kompeterende handelsbeleid te gebruik nie.

� Rol van die IMF

Die doel van die Bretton Woods-ooreenkoms, waarvan die IMF deel is, was om herhaling

van die chaos te vermy deur ŉ kombinasie van:

• Dissipline (bladsy 327)

• Buigbaarheid (bladsye 327-328)

Maak seker dat jy bogenoemde duidelik verstaan.

� Rol van die Wêreldbank

Toe die Bretton Woods-deelnemers die Wêreldbank gestig het, was die behoefte om

oorlogverskeurde ekonomieë van Europa te hervestig, hulle eerste prioriteit. Die bank se

oorspronklike missie was om die bou van die Europese ekonomie te help finansier. Die

Wêreldbank is ook oorskadu deur die rol van die Marshall-plan, waarvolgens Amerika geld

aan Europese nasies geleen het. Die bank het gevolglik sy fokus verskuif na ontwikkeling en

het begin om geld aan derdewêreldnasies te leen. Die bank leen geld uit deur twee skemas:

• IBRD-skema

• Internasionale ontwikkelingsassosiasie (IDA)

Elk van die twee skemas word in jou voorgeskrewe handboek bespreek.



3.7.3 Ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel


Die stelsel van die vaste-wisselkoersstelsel, soos gestig deur Bretton Woods, het goed

gewerk tot en met die laat 1960’s, totdat tekens van spanning begin wys het. Die stelsel het

in 1973 finaal ineengestort en sedertdien gebruik ons ŉ beheerde swewingstelsel. Om te

verstaan hoekom die stelsel ineengestort het, moet die spesiale rol van die Amerikaanse

dollar in die stelsel begryp word. Die dollar is die enigste geldeenheid wat in goud omgesit

kan word, en omdat dit die geldeenheid was wat as verwysingspunt vir al die ander gedien

het, het die dollar hierdie plek in die stelsel beklee. Enige druk op die dollar om te devalueer,

kon groot chaos in die stelsel veroorsaak. Dit is dan ook presies wat gebeur het.

Jou voorgeskrewe handboek bespreek die ineenstorting van die vaste-wisselkoers

vollediger. Maak seker dat jy verstaan wat die oorsake en gevolge hiervan was.

3.7.4 Swewende wisselkoersregime


Die swewende wisselkoersregime wat die ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel

opgevolg het, is in Januarie 1976 deur die IMF-lede in Jam geformaliseer. Daar is

ooreengekom op reëls vir die internasionale monetêre stelsel wat vandag steeds geld.

� Jamaika-ooreenkoms

Die Jamaika-vergadering het die IMF se Articles of Agreement aangepas om die nuwe

realiteit van die swewende wisselkoerse te reflekteer. Die hoof elemente van die

ooreenkoms was:

• Swewende wisselkoerse is aanvaar.

• Goud, as reserwebate, is laat vaar.

• Jaarlikse totale IMF-kwotas is tot $41 biljoen verhoog (sedertdien tot $767 biljoen

verhoog).

Bogenoemde is slegs die breë trekke.

� Wisselkoerse sedert 1973

Sedert Maart 1973 is wisselkoerse meer onstabiel en minder voorspelbaar as tussen 1945-

1973. Die onstabiliteit is grootliks te danke aan ŉ aantal onverwagte skokke tot die wêreld se

monetêre stelsel, wat insluit:

• Oliekrisis in 1971



• Vertrouensverlies in die dollar na skerp toename in die Amerikaanse inflasiekoers in

1977-1978

• Oliekrisis in 1979

• Onverwagte styging van die dollar tussen 1985-1987

• Vinnige afname van die Amerikaanse dollar teen die Japannese jen en die Deutsche

Mark tussen 1985-1987 en 1993-1995

• Gedeeltelike ineenstorting van Europese monetêre stelsel in 1992

• Asiatiese valutakrisis in 1997

• Globale finansiële krisis van 2008-2010 en soewereine skuldkrisis in Europese Unie

in 2010-2011

Die Jamaika-ooreenkoms en wisselkoerse sedert 1973 word slegs kortliks bespreek. Jou

handboek verduidelik bogenoemde volledig en gee ook ŉ volledige verduideliking op

bladsye 330-333. Werk deur die gedeelte en maak seker dat jy dit verstaan.

Aktiwiteit 3.2

Besoek die webwerf: http://www.fxtrademaker.com/forex_history.htm

Lees meer oor die ontwikkeling van die wisselkoersstelsel vanaf die goudstandaard tot en

met die swewende wisselkoersstelsel. Dit bied addisionele agtergrond oor die ontwikkeling

en ontstaan van die wisselkoersstelsel.

3.7.5 Vaste teenoor swewende wisselkoerse


Die ineenstorting van die Bretton Woods-stelsel het nie die debat rondom die relatiewe

meriete van die vaste teenoor swewende wisselkoersregimes laat ophou nie. Die

teleurstelling met die stelsel van swewende wisselkoerse die afgelope jare het tot ŉ hernude

debat oor die meriete van vaste wisselkoerse gelei. Hierdie tema ondersoek die betoog ten

gunste van vaste en swewende wisselkoersregimes. Dit word opgevolg deur ŉ bespreking

oor hoekom so baie kritici teleurgesteld is met die ondervinding van swewende wisselkoerse

en hulle strewe vir ŉ stelsel van vaste koerse.

� Debat vir swewende wisselkoerse

Drie hoofelemente:

• Monetêre beleidsoutonomie (bladsy 334)

• Handelsbalans-aanpassings (bladsy 334)

• Krisisherstel (bladsye 334-335)



Jy moet elkeen van bogenoemde volledig kan bespreek.

� Debat vir vaste wisselkoerse

Die motivering hiervoor berus op die argument oor:

• Monetêre dissipline (bladsy 334)

• Spekulasie (bladsy 335)

• Onsekerheid (bladsy 335)

• Handelsbalans-aanpassings en ekonomiese herstel (bladsye 335-336)

Jy moet elkeen van bogenoemde volledig kan bespreek.

� Wie is reg?

Ekonome kan nie ooreenstem oor watter een van die beskouings korrek is nie. Besigheid, as

ŉ groot rolspeler in die internasionale handels- en beleggingsgebied, het ŉ groot aandeel in

die oplossing van die debat. Sal internasionale besighede beter daaraan toe wees onder ŉ

vaste wisselkoersregime of eerder onder buigbare koerse? Die bewyse is ongelukkig nie

duidelik nie. Opvallend wel is dat ŉ vaste wisselkoersregime, gebaseer op die riglyne van die

Bretton Woods-stelsel, waarskynlik nie sal werk nie. Spekulasie het die Bretton Woods-

stelsel skade aangedoen; ŉ verskynsel wat vra vir ŉ vaste wisselkoersregime wat met ŉ

swewende wisselkoers geassosieer word. Desnieteenstaande mag ŉ ander soort vaste

wisselkoersstelsel dalk meer ruimte toelaat en ook stabiliteit bevorder wat vinnige groei in

internasionale handel en beleggings kan fasiliteer.

3.7.6 Wisselkoersregime in praktyk


Owerhede wêreldwyd streef na ŉ aantal verskillende wisselkoersbeleide. Een daarvan is

“vry swewing” waar die wisselkoers bepaal word deur markmagte van ŉ vasgepende stelsel;

laasgenoemde beskik oor sekere aspekte wat ooreenstem met dié van die Bretton Woods

se vaste wisselkoerse. Hierdie gedeelte fokus meer op die meganismes en implikasies van

wisselkoersregimes wat staatmaak op die vaspen van ŉ geldeenheid of ŉ teikensone.

� Vasgepende wisselkoerse

Dit verwys na wanneer ŉ land die waarde van sy geldeenheid aan ŉ groot geldeenheid

vaspen, sodat die land se eie geldeenheid ook groei.

� Geldeenheid-raad

ŉ Geldeenheid-raad is daartoe verbind om sy plaaslike geldeenheid, op aanvraag, in ŉ

ander geldeenheid, teen ŉ vaste wisselkoers, om te sit.



Bogenoemde word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

3.7.7 Krisisbestuur by die IMF


Waarnemers het aanvanklik geglo dat die ineenstorting van die Bretton Woods-stelsel

in1973 die rol van die IMF binne die internasionale monetêre stelsel sou verminder. Die IMF

se oorspronklike funksie was om geld te verskaf waarvan lidlande kon leen oor die kort

termyn om hul betalingsbalansposisie en wisselkoers te kon behou. Sommige het geglo dat

die vraag vir korttermynlenings redelik sou verminder onder ŉ swewende wisselkoersregime.

ŉ Handelstekort sou waarskynlik tot ŉ afname in ŉ land se wisselkoers lei, wat meehelp om

invoere te verminder en uitvoere te vermeerder. Ten spyte van laasgenoemde het die

aktiwiteite van die IMF steeds oor die laaste 30 jaar uitgebrei. Teen 2012 het die IMF 188

lidlande gehad waarvan 52 in ŉ mate volgens die IMF-program gefunksioneer het. Die IMF

se aktiwiteite het uitgebrei as gevolg van periodieke finansiële krisisse wat ekonomieë

voortdurend bly tref het in die ná-Bretton Woods-era. Die IMF het deurlopend bly geld leen

aan nasies met finansiële krisisse, en vereis dan dat die owerhede sekere makro-

ekonomiese beleide toepas. Kritici van die IMF vrees dat die beleide nie altyd so voordelig is

as dié waarop die IMF mag gehoop het nie en dat die beleide die situasie in sommige

gevalle vererger. Die volgende temas bespreek sommige uitdagings wat die IMG al oor die

laaste drie dekades moes hanteer en hersien die debat oor die rol van die IMF.

� Finansiële krisisse in die ná-Bretton Woods-era

ŉ Aantal van die finansiële krisisse oor die laaste 30 jaar het IMF-deelname vereis. Daar is

drie soorte krisisse waarmee die IMF hulp verleen, naamlik ŉ geldeenheidkrisis, ŉ bankkrisis

en buitelandse skuldkrisis.

ŉ Geldeenheidkrisis gebeur wanneer daar ŉ spekulatiewe aanval op die ruilwaarde van ŉ

geldeenheid is; laasgenoemde lei dan tot ŉ skerp afname in die waarde van die

geldeenheid, of forseer outoriteite om groot volumes van hulle internasionale valutareserwes

te spandeer en dan hul rentekoerse te verhoog om die heersende wisselkoers te beskerm. ŉ

Bankkrisis verwys na vertrouensverlies in die bankstelsel wat daartoe lei dat individue en

maatskappye hulle geld vinnig uit daardie spesifieke bank onttrek. ŉ Buitelandse

skuldkrisis is wanneer ŉ land nie sy buitelandse skuldverantwoordelikhede kan nakom nie,

hetsy privaatsektor- of owerheidskuld.



Voorbeeld 3.3

Addisionele voorbeelde van krisisse:

• Geldeenheidkrisis: Brasilië in 2002

• Bankkrisis: Ysland in 2008 (ook in die openingsgevallestudie)

• Buitelandse skuldkrisis: Griekeland, Ysland en Portugal in 2010

Lees ook die voorbeelde (bladsye 340-341) in jou voorgeskrewe handboek vir verdere insae

tot die krisisse.

� Evaluering van die IMF se beleidsvoorskrifte

Teen 2012 het die IMF lenings aan 52 lande wat gesukkel het met ekonomiese en/of

geldeenheidkrisisse, uitgereik. Al die IMF-leningspakkette vereis dieselfde voorwaardes. Tot

onlangs het die IMF op ŉ kombinasie van streng makro-ekonomiese beleide aangedring,

insluitende die inperk van openbare besteding, hoër rentekoerse en streng monetêre beleid.

Die voorwaardes het ook druk uitgeoefen vir, onder meer, die deregulering van sektore wat

voorheen plaaslike en buitelandse kompetisie beperk het, privatisering van staatsbates en

ook beter finansiële verslaggewing van die banksektor. Die beleide is ontwerp om

oorverhitte ekonomieë af te koel deur inflasie in te kort en owerheidsbesteding en skuld te

verminder.

Die daarstel van beleidsvoorskrifte het hewige kritiek van baie waarnemers ontlok en die

IMF het derhalwe self begin om hul benaderings aan te pas. Hier volg van die kritiek teen die

IMF:

• Onvanpaste beleide (bladsy 341)

• Morele gevaar (bladsye 341-342)

• Gebrek aan verantwoordelikheid (bladsy 342)

• Waarnemings (bladsye 342-343)

Elkeen van bogenoemde word hier slegs genoem. Jou voorgeskrewe handboek bespreek

die punte van kririek afsonderlik en volledig. Maak seker jy verstaan elke punt van kritiek

teen die IMF.

3.8 Internasionale kapitaalmarkte



Beperkings op kapitaalvloei-groei, maar is alle kapitaalvloei dieselfde?



Die openingsgevallestudie illustreer presies hoe groot, en ook hoe belangrik, kapitaalmarkte

geword het oor die laaste vier dekades. Danksy deregulasie het finansiële markte meer

geliberaliseer, wat ŉ toename in globalisering en oorgrens-kapitaalvloei veroorsaak het.

Kapitaalmarkte wat doeltreffend bestuur word, is belangrik vir die ordelike funksionering van

die globale ekonomie. Die tema bestudeer die globale kapitaalmark in geheel.

3.8.1 Voordele van die globale kapitaalmark


Hoewel die gedeelte die globale kapitaalmark beskou, bespreek dit eers die funksies van ŉ

generiese kapitaalmark. Daarna word die beperkings van die plaaslike kapitaalmark beskou,

waarop die voordele van globale kapitaalmarkte bespreek word.

� Funksies van ŉ generiese kapitaalmark

Kapitaalmarkte is die ontmoetingspunt vir potensiële geldbeleggers en –leners; sien Figuur

12.1 in jou voorgeskrewe handboek. Beleggers sluit in korporasies met surplus kontant,

individue en finansiële instellings buite die bankwese, terwyl leners individue, ondernemings

en owerhede insluit. Die werklike geldmakers lê in die ruimte tussen die twee wêrelde. Dit is

die finansiële dienste-ondernemings wat beleggers en leners aan mekaar voorstel, direk of

indirek, soos kommersiële en beleggingsbanke. Die kommersiële bank verrig ŉ indirekte

konneksiefunksie. Hulle ontvang kontantdeposito’s van ondernemings en individue en betaal

hulle teen ŉ spesifieke rentekoers terug. Hierteenoor leen hulle dan geld aan leners teen ŉ

hoër rentekoers en maak gevolglik wins uit die verskil tussen die rentekoerse.

Beleggingsbanke vervul ŉ direkte konneksiefunksie. Hulle trek of lewer beleggers en leners

en eis dan kommissie vir hierdie funksie wat hulle vervul het.

Twee tipes kapitaalmarklenings aan korporasies kom voor, naamlik ŉ ekwiteitelening en ŉ

skuldlening. ŉ Ekwiteitelening word aangegaan wanneer ŉ korporasie aandele aan

beleggers verkoop. Die geld wat die korporasie dan ontvang vir hulle aandele, kan dan

gebruik word vir ander belange van die korporasie. ŉ Skuldlening vereis dat die korporasie ŉ

voorafbepaalde gedeelte van hul lening teen gereelde tussenposes terugbetaal, ongeag die

hoeveelheid wins wat hulle verdien.

� Voordele van die globale kapitaalmark

ŉ Globale kapitaalmark bevoordeel leners, sowel as beleggers. Dit bevoordeel leners deur

die aanbod van fondse wat beskikbaar is, te verhoog deur die koste van kapitaal te verlaag.

En dit bevoordeel beleggers deur ŉ wyer reeks van beleggingsgeleenthede aan te bied, dit



maak toelating vir die bou van portefeuljes uit internasionale beleggings, en deur risiko’s te

diversifieer.

• Lenersperspektief: Laer koste van kapitaal

In ŉ plaaslike kapitaalmark is die beleggers slegs tot die inwoners van ŉ land beperk.

Dit plaas ŉ perk op die aanbod van beskikbare fondse aan leners en beperk dus die

likiditeit van die mark. ŉ Globale kapitaalmark, met ŉ baie groter poel van beleggers,

bied ŉ groter aanbod van fondse aan leners.

Een van die grootste nadele van beperkte likiditeit van ŉ plaaslike kapitaalmark is dat

die koste van kapitaal neig om hoër te wees as in die globale kapitaalmark. Die koste

van kapitaal is die prys om geld te leen, wat die opbrengskoers is wat leners aan

beleggers moet betaal. Dit is die rentekoers op skuldlenings, die dividendopbrengs

en verwagte kapitaalopbrengs op ekwiteitelenings. In ŉ plaaslike mark behels die

beperkte aantal beleggers dat die leners meer moet betaal om beleggers te oorreed

om hul die geld te laat leen. Die grootte van die aantal beleggers in ŉ internasionale

mark behels dat leners minder sal betaal. Hierdie argument word in Figuur 12.2

geïllustreer, asook in jou voorgeskrewe handboek op bladsy 354. Probleme van

beperkte likiditeit is nie beperk tot slegs ontwikkelende nasies wat neig tot kleiner

plaaslike kapitaalmarkte nie. In onlangse jare het selfs groot ondernemings in van die

wêreld se mees gevorder industriële lande, ook begin om internasionale

kapitaalmarkte te soek vir groter likiditeit en laer koste van kapitaal.

• Beleggersperspektief: Portefeulje-diversifikasie

Deur die globale kapitaalmark te gebruik, het beleggers ŉ wyer reeks van

beleggingsgeleenthede as wat hulle in ŉ plaaslike mark sou hê. Die mees opmerklike

toeval van die keuse is dat die beleggers kan diversifieer in hul internasionale

portefeuljes, wat hierdeur hul risiko verminder. Dit is meer as wat hulle in ŉ plaaslike

kapitaalmark kan doen. Die argument en hoe dit werk, word verduidelik in terme van

aandeelbedrywe, hoewel dieselfde argument vir effektebedrywe ook geld.

Voorbeeld 3.4

ŉ Belegger oorweeg om aandele te koop in ŉ nuwe onderneming wat nog geensins enige

fisiese produk vervaardig het nie. Die aandeelprys is baie wispelturig en aandele word deur

beleggers in groot maat aangekoop as gevolg van positiewe nuusdekking oor die

maatskappy. Hierdie soort belegging hou hoë risiko in. Ja, die onderneming kán suksesvol

wees, maar sukses is nog geensins bewys of gewaarborg nie. Beleggers kan hulleself teen



sulke risiko’s beskerm deur ook ander aandele te koop van ondernemings in dieselfde

industrie. Deur ŉ verskeidenheid van aandele in ŉ gediversifiseerde portefeulje aan te hou,

is die verliese wat kan plaasvind wanneer sommige aandeelpryse val, minder as die totaal

van winste van die ander aandele wat wel suksesvol presteer.

Figuur 12.2 illustreer die risikovermindering deur portefeulje-diversifikasie te toon in ŉ slegs-

plaaslike diversifikasie (a) en ook binne plaaslike, sowel as internasionale diversifikasie-

verband (b). Maak seker dat jy verstaan hoe sistematiese risiko aandele beïnvloed en

presies hoe dit werk.

Die risikoverminderingseffekte van internasionale portefeulje-diversifikasie sou groter wees

as dit nie was vir wispelturige wisselkoerse wat geassosieer word met huidige swewende

wisselkoersregimes nie. Die wisselkoers stel ŉ addisionele element van risiko in die

belegging van buitelandse bates bekend. Die onsekerheid veroorsaak deur wispelturige

wisselkoerse kan ook as ŉ beperking dien op die vinnige groei van die internasionale

kapitaalmark.

� Groei van die globale kapitaalmark

Volgens data van die Bank van Internasionale Settlements is die kapitaalmark besig om

vinnig te groei. Jou voorgeskrewe handboek verstrek getalle wat die stelling staaf. Daar is

egter ook faktore wat toegelaat het dat die internasionale kapitaalmark sedert die 1980’s

uitgebrei het, byvoorbeeld, inligtingstegnologie en deregulering.

• Inligtingstegnologie

Finansiële dienste is ŉ inligtingsintensiewe industrie en gebruik groot volumes

inligting oor markte, risiko’s, wisselkoerse, rentekoerse, kredietwaardigheid

ensomeer. Hulle gebruik hierdie tipe inligting om besluite te neem oor waar om te

belê, hoeveel om te vra vir leners, hoeveel rente om die depositohouers te laat betaal

ensovoorts. As gevolg van die inligtingsintensiteit is die finansiële dienstesektor meer

as enige ander industrie deur vooruitgang in inligtingstegnologie bevoordeel sedert

die 1970’s. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek.

• Deregulering

Uit al die ander industrieë, is dit die finansiële dienstesektor wat die strengste in baie

lande gereguleer word. Tradisioneel verhoed owerhede wêreldwyd dat ander lande

se finansiële dienste hul kapitaalmarkte betree. In sommige gevalle verhoed hulle

ook die oorsese uitbreiding van hul plaaslike kapitaalmarkte. In sommige lande



beperk die wet ook die plaaslike finansiële dienstebedryf. Lees meer hieroor in jou


� Globale kapitaalmarkrisiko’s

Sommige ontleders is daaroor besorg dat individuele nasies meer kwesbaar is vir

spekulatiewe kapitaalvloei as gevolg van deregulering en verminderde beheer oor oorgrens-

kapitaalvloei. Uit hulle oogpunt bewerk dit ŉ minder stabiele effek op nasionale ekonomieë.

Martin Felstein (Harvard-ekonoom) voer aan dat die meeste van die kapitaal wat

internasionaal beweeg, slegs tydelike opbrengste behaal en kapitaal in en uit ŉ land skuif,

na gelang voorwaardes verander. Hy verwys na korttermynkapitaal as warm geld en/of

geduldsgeld (patient money) wat langtermyn-oorgrenskapitaalvloei sal ondersteun. Lees

meer oor sy terminologie in jou voorgeskrewe handboek.

Met die potensiële probleme veroorsaak deur die kwantiteit en kwaliteit van inligting, het baie

beleggers steeds nie die wêreld van oorgrensbeleggings betree nie en dié wat graag wil,

verander vinnig van besluit as gevolg van die beperkte (en soms onakkurate) inligting. Maar

sou die internasionale kapitaalmark aanhou groei, gaan finansiële tussengangers

waarskynlik toenemend kwaliteit inligting bied oor buitelandse beleggingsgeleenthede. Beter

inligting sal die sofistikasie van beleggingsbesluite verhoog en die frekwensie en grootte van

spekulatiewe kapitaalvloei verminder.

3.8.2 Euro-valutamark


Euro-valuta verwys na enige geldeenheid wat gebank word buite die grense van enige land.

Euro-dollars, verantwoordelik vir omtrent tweederdes van alle Euro-valuta, is dollars wat

buite Amerika gebank word. Ander belangrike Euro-valuta is die Euro-jen, Euro-pond en die

Euro-euro. Daarom is die term “Euro-valuta” eintlik ŉ wanbenaming, omdat Euro-valuta

enige plek in die wêreld geskep kan word. Die “Euro”-voorvoegsel verwys na die Europese

ontstaan van die mark. Die Euro-valutamark is ŉ belangrike en relatief laekoste bron van

fondse vir die internasionale mark.

� Ontstaan en groei van die mark

Die Euro-valutamark het in die mid-1950’s ontstaan as gevolg van heelwat redes. Lande het

baie van hul dollars in Europa, en spesifiek in Londen, gedeponeer. Lees meer oor die

ontstaan van Euro-valuta in jou voorgeskrewe handboek op bladsy 362. Hoewel daar

verskeie politieke gebeure was wat bygedra het tot die groei van die Euro-geldeenheid (of

Euro-valuta), was dit alleen nie verantwoordelik vir die groei nie. Die mark het ook gegroei



omdat dit werklike finansiële voordele aangebied het – aanvanklik aan diegene wat dollars

wou deponeer of leen, en later ook aan diegene wat ander geldeenhede wou deponeer of

leen.

� Voordele van Euro-valuta

Die hoof faktor wat Euro-valuta so aantreklik maak vir leners en voornemende

deponeerders, is die gebrek aan owerheidsregulasie. Dit laat banke toe om hoër

rentekoerse aan Euro-valutadeposito’s te bied, as op deposito’s in hulle plaaslike

geldeenheid. Dit maak Euro-valutadeposito’s aantreklik vir enigeen wat geld het om te

deponeer. Die gebrek aan owerheidsregulasie laat banke ook toe om leners ŉ laer

rentekoers te bied vir Euro-valutalenings, as in hulle plaaslike geldeenheid, wat gevolglik

Euro-valutalenings aantreklik maak vir diegene wat geld wil leen. Met ander woorde, die

verspreiding van die Euro-valutadeposito-koers en die Euro-valutaleningskoers is minder as

dié van hulle plaaslike deposito- en leningskoerse. Figuur 12.4 demonstreer laasgenoemde.

Daar is duidelik ŉ sterk motivering vir lande om die Euro-valutamark te gebruik. Lande kan ŉ

hoër rentekoers op deposito’s kry en minder vir lenings betaal. Gegewe die laaste stelling, is

dit verrassend dat die mark nie nóg vinniger groei as wat dit reeds doen nie. Hoekom sal

enigeen geld in sy eie geldeenheid deponeer as hy/sy beter opbrengste in die Euro-

valutamark kan verdien?

Jou voorgeskrewe handboek het ŉ volledige bespreking met voorbeelde van hoe

bogenoemde werk.

� Nadele van Euro-valutamark

Daar is twee nadele aan die Euro-valutamark. Ten eerste, wanneer ŉ deponeerder ŉ

gereguleerde bankstelsel gebruik, weet hy/sy dat die waarskynlikheid om ŉ deposito te

verloor as gevolg van ŉ bankmislukking, moontlik is. Tweedens, die leen van internasionale

fondse kan ŉ onderneming aan buitelandse valutarisiko’s blootstel.

Nadele is slegs in breë trekke hierbo genoem. Jy moet die gedeelte in jou voorgeskrewe

handboek bestudeer en seker maak dat jy die twee nadele verstaan.

3.8.3 Globale effektemark


Die globale effektemark het vinnig gegroei gedurende die 1980’s en 1990’s en steeds

aanhou groei tot in die millennium. Effekte is ŉ belangrike bron van finansiering vir baie

ondernemings. Die mees algemene tipe is vastekoersverband-effekte. Die investeerder wat

die vastekoers-effekte aankoop, kry ŉ vaste stel kontantafbetalings. Totdat die effekte



volgroeid of volwasse is, verdien die investeerder jaarliks ŉ rentebetaling, en wanneer die

effekte volwasse is, kry hy die nominale waarde van die effekte weer terug. Daar is twee

soorte internasionale effekte, naamlik buitelandse en Euro-effekte. Buitelandse effekte

word buite die lener se land verkoop en in die geldeenheid van die land waarin dit uitgereik

word, gedenomineer. Euro-effekte word gewoonlik onderskryf deur ŉ internasionale

sindikaat van banke, anders as die lande in wie se geldeenheid die effekte gedenomineer is.

Lees verder in jou voorgeskrewe handboek oor bogenoemde.

� Voordele van Euro-effektemark

Drie kenmerke van die Euro-effektemark maak dit ŉ aantreklike alternatief vir die meeste

groot plaaslike effektemarkte:

• Regulatoriese inmenging (bladsy 365)

• Bekendmakingsvereistes (bladsy 365)

• Gunstige belastingstatus (bladsy 365)

3.8.4 Globale aandelemark


Historiese substansiële regulatoriese besprekings het nasionale aandelemarkte van mekaar

geskei. Dit was nie net moeilik om kapitaal uit ŉ land te neem en te belê nie, maar

ondernemings het ook gereeld ŉ gebrek gehad aan die vermoë om hulle aandele te lys op

die aandeelmarkte buite hulle eie lande. Die regulatoriese beperkings het dit moeilik gemaak

vir ander ondernemings om opmerklike aandelekapitaal van ander lande aan te trek. Die

beperkings het vinnig tussen die 1980’s en 1990’s weggeval. Die globale aandelemark maak

dit moontlik vir ondernemings om kapitaal van buitelandse beleggers te verkry deur hulle

aandele op verskillende aandelebeurse te lys en om fondse te verkry deur aandele of skuld

wêreldwyd uit te reik. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die globale aandelemark meer

volledig.

Aktiwiteit 3.3

Lys die wêreld se vyf grootste aandelebeurse.

3.8.5 Buitelandse valutarisiko en die koste van kapitaal


Ondernemings kan wel fondse teen laer koste in die globale kapitaalmark leen as in hulle eie

lande, maar buitelandse valutarisiko maak dit moeiliker binne ŉ swewende



wisselkoersstelsel. Nadelige fluktuasies in buitelandse valutamarkte kan die koste van

buitelandse valutalenings verhoog (soos in Asië). Onvoorspelbare beweging in wisselkoerse

kan risiko’s veroorsaak in buitelandse valutalenings. Wanneer ondernemings fondse leen

van die globale kapitaalmark, moet hulle die voordeel van ŉ laer rentekoers oorweeg

teenoor die risiko van ŉ toename in werklike koste van kapitaal as gevolg van negatiewe

wisselkoersbewegings. Hoewel die gebruik van vooruit-wisselkoersmarkte laer buitelandse

valutarisiko met korttermynlenings kan meebring, verwyder dit nie die risiko nie. Belangrik is

ook dat vooruit-valutamarkte nie voldoende dekking vir langtermynlenings bied nie.

3.9 Samevatting

Die drie hoof temas in Studie-eenheid 3 is buitelandse valutamarkte, internasionale

monetêre stelsels en internasionale kapitaalmarkte. Die tema van buitelandse valutamarkte

behandel eerstens die funksies van buitelandse valutamarkte. Onder hierdie afdeling word

valuta-omsetbaarheid, lokowisselkoerse, vooruit-wisselkoerse en valutaruiltransaksies

bespreek. Die aard van die buitelandse valutamark word bespreek; dit is ŉ globale netwerk

van banke, makelaars en buitelandse valutahandelaars wat deur elektroniese

kommunikasiestelsels onderling gekonnekteer is. Die ekonomiese teorie van die

bepalingswisselkoerse word daaropvolgend bespreek; dit bestaan uit pryse en wisselkoerse

(wet van een prys, die koopkragpariteit-teorie, geldaanbod en prysinflasie), rentekoerse en

wisselkoerse en beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte. Wisselkoersvooruitskatting belig

twee mark-denkrigtings, naamlik die doeltreffende mark-denkrigting en die ondoeltreffende

mark-denkrigting. Die fundamentele en tegniese analise van benaderings vir vooruitskatting

word ook bespreek. Die laaste afdeling, valuta-omsetbaarheid, bespreek drie tipes

omsetting, naamlik vrylik-omsetbaar, ekstern-omsetbaar en nie-omsetbaar.

Die tweede tema, die internasionale monetêre stelsel, gee ŉ breë agtergrond van hoe die

stelsel ontstaan het. Die eerste afdeling bespreek die ontstaan van die goudstandaard.

Hierop word die geskiedenis, meganika en sterkte van die goudstelsel verduidelik. Die

Bretton Woods-stelsel se geskiedenis word bespreek, gevolg deur die rol van die IMF en

Wêreldbank en hoe elkeen in die geheel pas. Die ineenstorting van die vaste

wisselkoersstelsel en die redes vir die ineenstorting word behandel. Die ontstaan van

swewende wisselkoersregime (na die ineenstorting van die vaste wisselkoersstelsel)

verduidelik die belang van die Jamaika-ooreenkoms en wat sedert 1973 met

wisselkoersbewegings gebeur het. Die debat vir swewende wisselkoerse (monetêre

beleidsoutonomie, handelsbalansaanpassing en krisisherstel) en vaste wisselkoerse

(monetêre dissipline, spekulasie, onsekerheid en handelsbalans-aanpassings en

ekonomiese herstel) word ook verduidelik. Onder wisselkoerse in die praktyk word



vasgepende wisselkoerse en geldeenheidsraad bespreek, gevolg deur ŉ verduideliking van

hoe krisisbestuur deur die IMF funksioneer, die soorte krisisse wat daar kan opduik.

Laastens word die IMF se beleidsvoorskrifte geëvalueer.

Die laaste tema in die studie-eenheid bespreek internasionale kapitaalmarkte. Eerstens

word die voordele van die kapitaalmark bespreek. Onder die tema word gekyk na die

funksies van die kapitaalmark, hoekom die globale kapitaalmark so aantreklik is (vanuit

beleggings- en lenersperspektief), die groei van die kapitaalmark (inligtingstegnologie en

deregulasie) en die risiko’s verbonde aan globale kapitaalmarkte. Die volgende afdeling is

die Euro-valutamark. Die ontstaan en groei van die mark, asook die voordele en nadele

daarvan word bespreek. Die globale effektemark, asook die voordele van die euro-

effektemark word bespreek, gevolg deur ŉ bespreking van die globale aandelemark. Die

tema sluit af met ŉ bespreking van die risiko’s verbonde aan buitelandse valuta.

Soos genoem, speel elk van die drie temas ŉ rol in internasionale bestuur en internasionale

ondernemings. Ná voltooiing van die studie-eenheid behoort jy presies te verstaan waar die

eenheid in internasionale bestuur pas.

3.10 Selfevaluering

Vraag 9

Twee lande, Groot Brittanje en Amerika produseer albei een produk: sjokolade. Gestel die

prys per sjokolade is $2.80 in Amerika en £3.70 Groot Brittanje. Beantwoord die volgende

vrae:

1. Volgens die PPP teorie, wat sal die dollar/pond spot wisselkoers wees.

2. Gestel daar word verwag dat die prys van sjokolade opgaan na $3.10 in Amerika en na

£4.65 in Groot Brittanje. Wat sal die een jaar vorentoe dollar/pond wisselkoers wees?

3. Gegewe jou antwoorde by vraag 1 en 2, en gestel die huidige rentekoers in Amerika is 15

persent, wat sal die huidige rentekoers in Brittanje wees.

Vraag 10

Bespreek die debat vir ŉ swewende wisselkoersregime en vir ŉ vaste wisselkoersregime.

Vraag 11

Waarom is die globale kapitaalmark so belangrik vir die globale monetêre stelsel?




Vraag 9

Twee lande, Groot Brittanje en Amerika produseer albei een produk: sjokolade. Gestel die

prys per sjokolade is $2.80 in Amerika en £3.70 in Groot-Brittanje. Beantwoord die volgende

vrae:

1. Volgens die PPP teorie, wat sal die dollar/pond spot wisselkoers wees.

Antwoord:

E$/£ = P$/P£

E$/£ = 2.80/3.70

E$/£ = 0.76

So £1 = $0.76 OF $1 = £1.32

2. Gestel daar word verwag dat die prys van sjokolade opgaan na $3.10 in Amerika en na

£4.65 in Groot Brittanje. Wat sal die een jaar vorentoe dollar/pond wisselkoers wees?

Antwoord:

E$/£ = P$/P£

E$/£ = 3.10/4.65

E$/£ = 0.67

So £1 = $0.67 OF $1 = £1.5

3. Gegewe jou antwoorde by vraag 1 en 2, en gestel die huidige rentekoers in Amerika is 15

persent, wat sal die huidige rentekoers in Brittanje wees.

Antwoord:

Maak gebruik van die internasionale Fisher effek:

��− ��

��

× 100 = � − �

0.76 − 0.67

0.67× 100 = 15 − �

0.13 × 100 = 15 − �

13 = 15 − �

13 − 15 = − �

−2 = − �

� = 2



Vraag 10

Bespreek die debat vir ŉ swewende wisselkoersregime en vir ŉ vaste wisselkoersregime.

� Debat vir ŉ swewende wisselkoersregime:

o Die stelsel gee aan lande outonomie rakende hulle monetêre beleid.

o Swewende wisselkoerse fasiliteer gladde aanpassings van handelswanbalanse.

� Debat vir ŉ vaste wisselkoersregime:

o Die behoefte om ŉ vaste wisselkoers te handhaaf, dwing monetêre dissipline op ŉ

land af.

o Swewende wisselkoersregimes is kwesbaar vir spekulatiewe druk.

o Die onsekerheid wat swewende wisselkoerse vergesel, blus die groei van

internasionale handel en belegging.

o Die depresiasie van ŉ geldeenheid op die buitelandse valutamark neig om

prysinflasie te veroorsaak.

Bogenoemde is slegs kortliks genoem. Daar word van jou verwag om die inligting aan te vul

met nog inligting uit jou voorgeskrewe handboek.

Vraag 11

Waarom is die globale kapitaalmark so belangrik vir die globale monetêre stelsel?

Die globale kapitaalmark bied groter geleenthede vir ondernemings en individue om ŉ ware

gediversifiseerde portefeulje van internasionale belegging in finansiële bates te bou, wat ook

risiko verminder..


Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede Bladsy 105

STUDIE-EENHEID 4: GLOBALE STRATEGIEË, STRUKTURE EN

BUITELANDSE MARKTOETREDE


Kennis en begrip


demonstreer van:

• Ondernemingstrategieë

• Ondernemingstrukture

• Buitelandse marktoetrede

Vaardighede


• strategiese oriëntasie en posisionering van ondernemings te bespreek.

• die konsep van werksaamhede en die waardeketting te bespreek.

• globale uitbreiding te bespreek.

• verskillende internasionale strategieë te bespreek.

• te verduidelik wat met organisatoriese argitektuur bedoel word.

• verskillende ondernemingstrukture te bespreek.

• beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture te bespreek.

• prosesse, organisatoriese kultuur en die kombinasie van strategie en argitektuur te

bespreek.

• die konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel

te beskryf.

• die basiese toetrede-besluite te bespreek.

• verskillende toetrede-metodes te verduidelik.

• die keuse van toetrede-metodes te bespreek.


Bladsy 106 Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede





Afdeling IV

Hoofstuk 13, bladsye 380-393 en 397-402




Nie van toepassing




Strategie Dade/aksies van bestuurders om doelwitte van die onderneming

te bereik.

Winsgewendheid Koers van opbrengs wat die onderneming op sy belêde kapitaal

maak.

Winsgroei Die persentasie toename in netto wins oor ŉ gegewe tydperk.

Kernvaardighede Dié vaardighede binne die onderneming waarmee mededingers

nie maklik kan vergelyk of dit kan naboots nie.

Globaal

gestandaardiseerde

strategie

Fokus om winsgewendheid en winsgroei te verhoog deur

voordeel uit kosteverminderings, as gevolg van skaalbesparings,

leer-effekte en liggingsekonomieë.

Liggingstrategie Fokus om winsgewendheid te verhoog deur firma se goedere en

dienste aan te pas, vir beste passing tussen smake en voorkeure

in verskillende nasionale markte.

Transnasionale

strategie

Doelwit is gelyktydige laekostebereiking in liggingsekonomieë,

skaalbesparings en leer-effekte; gedifferensieerde

produkaanbiedinge oor geografiese markte wat plaaslike verskille



akkommodeer; bevordering van multirigtingvloei in vaardighede

tussen verskillende filiale in onderneming se globale

bedryfsnetwerk.

Internasionale

strategie

Stel eers produkte aan plaaslike mark bekend en verkoop daarna

internasionaal met slegs minimale plaaslike aanpassings.

Organisatoriese

argitektuur

Die geheel van ŉ onderneming se organisasie, vanaf formele

organisatoriese struktuur, beheerstelsels en aansporings,

prosesse, organisatoriese kultuur tot mense/werknemers.

Beheerstelsels Maatstawwe waarvolgens prestasie van subeenhede gemeet en

bestuur beoordeel word vir hoe hulle die subeenhede bestuur.

Aansporings Meganismes in gebruik om gepaste bestuursgedrag te beloon.

Prosesse Wyses en metodes waarvolgens besluite geneem en werk binne

die onderneming verrig word.

Organisatoriese

kultuur

Gedeelde norme en waardestelsel onder werknemers van die

onderneming.

Mense Verwys nie slegs na onderneming se werknemers nie, maar ook

die strategie om individue volgens toepaslike vaardighede,

waardes en oriëntasie te werf, te betaal en te behou.

Vertikale

differensiasie

Verwys na die ligging van besluitnemingsverantwoordelikheid

binne ŉ struktuur.

Horisontale

differensiasie

Verwys na die strukturele verspreiding en uiteensetting van die

onderneming in subeenhede.

Integrasiemeganismes Meganismes vir die koördinering van subeenhede.

Kennisnetwerk Netwerk wat inligting oordra in ŉ onderneming deur middel van

informele kontakte tussen die bestuurders en uitgebreide

inligtingstelsels.

Persoonlike beheer Beheer deur persoonlike kontak met ondergeskiktes.

Burokratiese beheer Beheer deur ŉ stelsel van reëls en prosedures wat die aksies van

subeenhede lei.

Uitsetbeheer Die stel van doelwitte vir subeenhede en om die doelwitte uit te

druk in terme van relatiewe doelwit-presteringsmaatstawwe, soos



winsgewendheid, produktiwiteit, groei, markaandeel en kwaliteit.

Kulturele beheer Ontstaan wanneer werknemers inkoop in die norme en

waardestelsel van die onderneming.

4.5 Inleiding

Die eenheid kyk na die strategieë en strukture van internasionale sake met die eerste tema

se fokus op ondernemingstrategieë. Strategiese oriëntasie en posisionering van die

onderneming word bespreek, gevolg deur bedrywighede in die waardeketting. Die tema

belig ook globale uitbreiding, wat in die laaste tema van die eenheid verder bespreek word.

Laastens word die verskillende tipes internasionale strategieë in die tweede tema bespreek.

Laasgenoemde fokus op ondernemingstrukture. Eerstens word verduidelik wat

organisatoriese argitektuur is, hoe dit inpas en lei tot verskillende tipes

ondernemingstrukture, beheerstelsels en aansporings, prosesse en organisatoriese kultuur.

Die tema sluit af met die sintese tussen strategie en struktuur. Die laaste tema staan stil by

buitelandse marktoetrede. Mededingendheid en globale mededingende voordeel word

eerstens bespreek, vir begrip oor die belang daarvan by basiese toetrede-besluite, basiese

toetrede-metodes en ook die keuse van metodes.

Die eenheid fasiliteer jou basiese begrip oor hoe strategieë en strukture tot voordeel is vir ŉ

onderneming wat in die buitelandse mark wil sake bedryf.

4.6 Ondernemingstrategieë


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 379 -380 in jou voorgeskrewe handboek: Ford

se globale strategie.

Die primêre fokus in die module tot dusver was op aspekte van die groter omgewing

waarbinne internasionale ondernemings kompeteer. Hierdie groter omgewing sluit in die

verskillende politieke, ekonomiese en kulturele instansies van lande, die internasionale

handels- en beleggingsraamwerk, sowel as die internasionale monetêre stelsel. Die fokus

beweeg nou vanaf die omgewing na die onderneming self en meer spesifiek na die optrede

wat bestuurders kan uitoefen om meer effektief as ŉ internasionale onderneming te

kompeteer. Die tema bespreek hoe die onderneming winsgewendheid kan verhoog deur sy

werksaamhede na buitelandse markte uit te brei.

4.6.1 Strategiese oriëntasie en posisionering van onderneming




Voordat aanwendbare strategieë van bestuurders in multinasionale ondernemings ter sprake

kom, is die basiese beginsels van ŉ strategie eerstens onder die loep. ŉ Onderneming se

strategie word gedefinieer as die optrede of handeling van bestuurders om doelwitte van die

onderneming te bereik. Vir die meeste ondernemings bly die belangrikste doelwit om die

waarde van die onderneming te maksimaliseer vir sy eienaars en aandeelhouers. Om die

waarde van die onderneming te maksimaliseer, moet bestuurders strategieë nastreef wat die

winsgewendheid van die onderneming en die winsgroeikoers verhoog; sien Figuur 13.1.

Winsgewendheid kan op heelwat maniere gemeet word; konsekwentheidshalwe word dit

gedefinieer as die onderneming se opbrengskoers verdien op sy belêde kapitaal (ROIC).

Laasgenoemde word bereken deur die onderneming se netto wins te deel deur die totale

belêde kapitaal. Winsgroei word gemeet deur die persentasie toename in netto wins oor ŉ

tydperk. Hoër winsgewendheid en ŉ hoër winsgroeikoers sal die waarde van die

onderneming verhoog en verdere opbrengste bewerkstellig vir eienaars en aandeelhouers.

Bestuurders kan die winsgewendheid verhoog deur kosteverlagende strategieë te volg, of

deur strategieë wat waarde tot produkte voeg, wat daardeur weer die onderneming in staat

stel om pryse te verhoog. Bestuurders kan ook die koers waarteen winste groei mettertyd

verhoog deur strategieë te implementeer wat meer produkte in bestaande markte verkoop,

of deur tot nuwe markte toe te tree.

� Waardeskepping

Die roete om winsgewendheid in ŉ onderneming te verhoog, is deur meer waarde te skep.

Die totale waarde wat ŉ onderneming skep, word gemeet deur die verskil tussen

produksiekoste en die produkwaarde vir kliënte. Hoe meer waarde die kliënte aan ŉ

onderneming se produkte koppel, hoe hoër word die prys wat die onderneming vir sy

produkte kan hef. Maar die prys wat die onderneming vir goedere en dienste vra, is tipies

minder as die premie wat kliënte op goedere en dienste plaas. Die rede is dat kliënte die

waarde vasvang in die vorm van verbruikersurplus. Kliënte kan dit doen omdat die

onderneming met ander ondernemings kompeteer vir die kliënt se ondersteuning en

sakevertroue. Daarom vra die onderneming ŉ laer prys as wat ŉ monopolieverskaffer sou

kon vra. Dis gewoonlik ook onmoontlik om die mark in so ŉ mate te segmenteer dat die

onderneming aan elke kliënt ŉ prys kan vra, gegrond op individuele assessering van

produkwaarde, met verwysing na die kliënt se reserveringsprys. Hierom kan die prys wat

gevra word, neig om laer te wees as die waarde of premie wat deur kliënte op die produk

geplaas word.

Figuur 13.2 illustreer die konsep:

V = waarde van produk tot ŉ gemiddelde kliënt



P = gemiddelde prys wat onderneming van kliënt vir produk kan vra, binne die

mededingende druk en onderneming se vermoë om mark te segmenteer

C = gemiddelde eenheidskoste van produksie van produk (C bestaan uit alle

relevante koste, ingeslote onderneming se koste van kapitaal).

P-C = onderneming se wins per eenheid verkoop (p)

V-P = verbruikersurplus per eenheid

V-C = waarde geskep deur eenheid

Die onderneming maak wins wanneer P groter is as C, en wins groter is, indien C laer is

relatief tot P. Die verskil tussen V en P is gedeeltelik bepaal deur die intensiteit van

mededingende druk in mark; hoe laer die intensiteit van mededingende druk, hoe hoër is die

prys relatief tot V.

Die onderneming se waardeskepping word gemeet in die verskil tussen V en C (V-C). ŉ

Onderneming skep waarde deur insette om te skakel wat C kos, in ŉ produk waarop kliënte

waarde plaas van V. ŉ Onderneming kan meer waarde skep (V-C) deur produksiekoste (C)

te verlaag, of deur die produk aantrekliker te maak met, byvoorbeeld, beter ontwerp,

stilering, funksionaliteit ensovoorts. Dit bring mee dat kliënte groter waarde op die produk

plaas (V verhoog) en gewilliger sal wees om ŉ hoër prys te betaal (P verhoog). Die

bespreking lei dat ŉ onderneming hoër winste verdien wanneer meer waarde vir sy kliënte

teen ŉ laer koste geskep word. Daar word na ŉ strategie as laekoste-strategie verwys

wanneer daar ŉ verlaging in produksiekoste is. ŉ Strategie waarin daar gefokus word op die

verhoging in aantreklikheid van ŉ produk word ŉ differensiasie-strategie genoem. Michael

Porter se betoog rondom die twee strategieë word verder in jou voorgeskrewe handboek

bespreek.

� Strategiese posisionering

Porter noem dat dit belangrik vir ŉ onderneming is om duidelik te wees oor hul keuse van

strategiese beklemtoning, met betrekking tot waardeskepping en lae koste, en om sy interne

werksaamhede in te stel om strategiese beklemtoning te ondersteun. Figuur 13.3 illustreer

hierdie uitgangspunt. Die konvekse kurwe in Figuur 13.3 stel die doeltreffendheidsgrens

voor. Die grens dui al die verskillende posisies aan wat die onderneming kan aanneem om

waarde tot die produk toe te voeg (V) binne laer koste (C), deur aan te neem dat die

onderneming se interne werksaamhede reg ingestel is om ŉ bepaalde posisie te ondersteun.

Die doeltreffendheidsgrens se konvekse vorm is die gevolg van verminderde of afnemende

opbrengs. Laasgenoemde verwys na wanneer ŉ onderneming reeds opmerklike waarde

toegevoeg het tot sy huidige produkte, en wanneer hy dan nog ŉ klein bietjie waarde wil



verhoog, sal dit beduidende addisionele koste vereis. Die konvekse vorm stel ook voor dat

wanneer ŉ onderneming reeds ŉ laekoste-struktuur het, dit die waarde van sy produkaanbod

moet opgee om addisionele kostevermindering te verkry. Die res van Figuur 13.3 word

verder in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

Die drie kernbeginsels van ŉ basiese strategie-denkraamwerk om winsgewendheid van die

onderneming te maksimaliseer:

• Kies ŉ posisie op die doeltreffendheidsgrens wat lewensvatbaar is in die sin dat daar

genoeg vraag is om die keuse te ondersteun.

• Stel interne werksaamhede in soos vervaardiging, bemarking, logistiek,

inligtingstelsels, menslike hulpbronne ensovoorts, om die strategiese posisie te

ondersteun.

• Maak seker dat die onderneming die regte sakestruktuur gereed het om die strategie

te kan uitvoer.

Die strategie, aktiwiteite en organisasie van die onderneming moet konsekwent met mekaar

verloop as dit mededingende voordeel en beter winsgewendheid wil bereik. Die

werksaamhede reflekteer die verskillende waardeskeppingsaksies wat ŉ onderneming

onderneem en word hiernaas bespreek.

4.6.2 Werksaamhede en die waardeketting


Die werksaamhede van ŉ onderneming kan gesien word as ŉ waardeketting saamgestel uit

ŉ reeks kenmerkende waardeskeppingsaksies, ingeslote produksie, bemarking en verkope,

materiaalbestuur, navorsing en ontwikkeling, menslike hulpbronne, inligtingstelsels en die

onderneming se infrastruktuur. As waardeskeppingsaktiwiteite word daar onderskeid getref

tussen primêre en ondersteunende aktiwiteite; sien Figuur 13.4. As die onderneming sy

strategie doeltreffend wil implementeer, en homself wil posisioneer op die

doeltreffendheidsgrens (soos in Figuur 13.3), moet die onderneming die werksaamhede

effektief bestuur en wel so, dat dit konsekwent bly met sy strategie.

� Primêre werksaamhede

Primêre werksaamhede verwys na die ontwerp, maak en aflewering van die produk, die

bemarking, ondersteuning en náverkopediens. Figuur 13.4 toon hoe die primêre

werksaamhede in die volgende vier funksies verdeel word:



1. Navorsing en ontwikkeling

Navorsing en ontwikkeling is betrokke met die ontwerp van produkte en

produksieprosesse.

2. Produksie

Produksie verwys na die maak of lewering van goedere en dienste. Vir fisiese

produkte beteken produksie basies die vervaardiging van die produkte. Maar vir

dienste gelewer, soos in banke, vind produksie plaas wanneer die diens aan die kliënt

gelewer word.

3. Bemarking en verkope

Die funksies van ŉ onderneming help om waarde te skep op verskeie maniere. In

bemarking behels dit, byvoorbeeld, handelsmerkposisionering en advertensies. In

verkope gaan dit oor waardeskepping, deur kliëntebehoeftes te ondersoek, en dit weer

terug te kommunikeer deur middel van die navorsing en ontwikkelingsfunksie van die

onderneming.

4. Kliëntediens

Kliëntediens behels die beskikbare náverkopediens en -ondersteuning. Die funksie

skep ŉ persepsie van beter waarde vir kliënte, deur hulle probleme op te los en hulle

te ondersteun ná die aankoop van hulle produk.

� Ondersteuningswerksaamhede

Die ondersteuningswerksaamhede van die waardeketting bied insette wat toelaat dat

primêre aktiwiteite kan plaasvind. Die vier ondersteuningswerksaamhede is:

1. Inligtingstelsels

Die stelsels verwys na elektroniese stelsels vir die bestuur van voorraad, opvolg van

verkope, produkbeprysing, produkverkope, kliëntediensnavrae ensovoorts.

2. Logistiek

Die logistieke funksie beheer die oordrag van fisiese materiale deur die

waardeskeppingsproses, deur produksie, en die beweeg van die voltooide produkte na

die verspreidingsplekke.

3. Menslike hulpbronne

Menslikehulpbron-funksie kan bydra om meer waarde te skep op heelwat maniere. Dit

verseker dat die onderneming die regte kombinasie van geskoolde werkers het om die

genoemde waardeskeppingswerksaamhede effektief te verrig.



4. Ondernemingsinfrastruktuur

Die funksie sorg vir die konteks waarbinne al die ander

waardeskeppingswerksaamhede plaasvind. Die infrastruktuur sluit in die

ondernemingstruktuur, beheerstelsels en die kultuur van die onderneming.

Die primêre en ondersteuningswerksaamhede word volledig en met toepaslike voorbeelde in

jou voorgeskrewe handboek bespreek.

Aktiwiteit 4.1

Lys voorbeelde van elkeen van die funksies onder die primêre werksaamhede en die

ondersteuningswerksaamhede.

4.6.3 Globale uitbreiding


Globale uitbreiding laat ondernemings toe om hul winsgewendheid en winskoers te verhoog

op maniere wat nie vir plaaslike ondernemings haalbaar is nie. Ondernemings met

internasionale werksaamhede kan:

1. Die mark vir hulle plaaslike produkaanbiedinge uitbrei deur die produkte in

internasionale markte te verkoop.

2. Liggingsekonomieë laat realiseer deur die verspreiding van individuele

waardeskeppingswerksaamhede na liggings op enige plek ter wêreld waar dit meer

doeltreffend en effektief uitgevoer kan word.

3. Groter skaalbesparings realiseer uit die ondervinding om ŉ uitgebreide globale mark

vanaf ŉ sentrale ligging te bedien, en daardeur die koste van waardeskepping te

verminder.

4. ŉ Groter opbrengs verdien deur waardevolle verworwe vaardighede deur die

buitelandse werksaamhede, te benut, en in ander entiteite binne die firma se globale

bedryfsnetwerke terug te ploeg.

Desnieteenstaande word ŉ onderneming se vermoë om winsgewendheid en winsgroei te

verhoog deur dié strategieë te volg, beperk deur die noodsaak om produkaanbiedinge,

bemarkings- en sakestrategieë tot die verskillende nasionale voorwaardes aan te pas.

Onderstaande word slegs kortliks in die gids bespreek, maar vollediger in jou voorgeskrewe

handboek behandel:



� Markuitbreiding: Aanwending van produkte en vaardighede

ŉ Onderneming kan sy groeikoers verhoog deur goedere en dienste wat plaaslik ontwikkel

word, internasionaal te verkoop. Meeste multinasionale ondernemings het begin deur

daardie roete te volg.

Voorbeeld 4.1

Starbucks-koffie is ŉ voorbeeld van ŉ maatskappy wat in Amerika begin het en na die res

van die wêreld uitgebrei het.

Die sukses van baie multinasionale ondernemings wat op hierdie manier uitbrei, is nie net op

goedere en dienste wat hulle aan die buiteland verkoop, gebaseer nie, maar ook op die

kernvaardighede onderliggend aan die ontwikkeling, produksie en bemarking daarvan.

Kernvaardighede verwys na die vaardighede binne die onderneming wat mededingers nie

maklik kan vergelyk of naboots nie.

� Liggingsekonomieë

Vir ondernemings wat probeer oorleef in ŉ mededingende globale mark, lê die voordeel

daarin om elke waardeskeppingswerksaamheid fisies te vestig op die spesifieke plek waar

die ekonomiese, politieke en kulturele voorwaardes, ingeslote relatiewe faktorkoste, die

gunstigste is vir die uitvoer van die spesifieke werksaamheid. Ondernemings wat sulke

strategieë volg, realiseer waarna verwys word as liggingsekonomieë. Samevattend, ontstaan

hierdie ekonomieë as gevolg van die uitvoer van waardeskeppingswerksaamhede na die

mees optimale ligging vir daardie spesifieke aktiwiteite, ongeag waar in die wêreld.

Bestudeer ook die volgende aspekte in jou voorgeskrewe handboek:

• Skep van ŉ globale netwerk

Dit verwys na die skep van ŉ globale netwerk van waardeskeppingswerksaamhede,

met verskillende vlakke van die waardeketting, versprei regoor gebiede rondom die

wêreld, waar die waarnemende waarde gemaksimaliseer is of die koste van

waardeskepping geminimaliseer word.

• Sommige tekortkominge

Wanneer vervoerkoste en handelsversperrings ter sprake kom, kompliseer dit die

prentjie. Daar skuil ook verdere moontlike beperkings in die belangrikheid van die

assessering van politieke en ekonomiese risiko’s wanneer liggingsbesluite geneem

word.



� Ervaringseffekte

ŉ Ervaringskurwe verwys na die waargeneemde sistematiese vermindering in

produksiekoste wat oor die produklewensduur plaasvind. Figuur 13.5 se ervaringskurwe

illustreer die verhouding tussen eenheidsproduksiekoste en kumulatiewe uitsette. Dit word

deur twee aspekte verduidelik, naamlik leer-effekte en skaalbesparings.

• Leer-effekte

Leer-effekte verwys na die kostebesparing as gevolg van leer deur te “doen”.

• Skaalbesparings

Skaalbesparings verwys na ŉ vermindering in eenheidskoste as die resultaat om ŉ

groot volume van ŉ produk te produseer.

• Strategiese betekenis

Die strategiese betekenis van die ervaringskurwe is duidelik. Deur af te beweeg met

die ervaringskurwe laat dit ŉ onderneming toe om die koste om waarde te skep, te

verlaag en winsgewendheid te verhoog. Die onderneming wat vinniger afbeweeg met

die ervaringskurwe het ŉ kostevoordeel bo sy mededingers. Onderneming A in

Figuur 13.5 het duidelik ŉ groter kostevoordeel omdat Onderneming A verder af in

die ervaringskurwe voorkom.

� Benutting van filiaalvaardighede

Van belang vir kernvaardighede is, soos ook vroeër bespreek, die idee dat waardevolle

vaardighede eerstens plaaslik beoefen en uitgevoer word en daarná aan buitelandse

werksaamhede oorgedra word. Maar vir meer volwasse multinasionale besighede wat reeds

ŉ gevestigde netwerk van filiaalwerksaamhede in buitelandse markte het, kan die

ontwikkeling van waardevolle vaardighede ook slegs in buitelandse filiale plaasvind.

4.6.4 Internasionale strategieë


Druk om plaaslike toeganklikheid toon dat dit nie moontlik is vir ŉ onderneming om sy volle

potensiaal van skaalbesparings, leer-effekte en liggingsekonomieë te realiseer nie. Dis nie

altyd moontlik om die globale mark van ŉ enkel, laekosteligging te bedien nie, of om globaal

gestandaardiseerde produkte te produseer, en wêreldwyd te bemark om die

kostevermindering geassosieer met leer-effekte, te verkry nie. Die behoefte om die

produkaanbiedinge aan te pas tot die plaaslike voorwaardes kan teen die implementering

van so ŉ tipe strategie inwerk. Hoe affekteer die verskille in die druk om kostebeperkings,



teenoor dié vir plaaslike toeganklikheid, die onderneming se strategiekeuse? Ondernemings

kan tussen vier hoof strategiese posisies kies wanneer hulle internasionaal wil kompeteer,

naamlik die globaal gestandaardiseerde strategie, die liggingstrategie, ŉ transnasionale

strategie en ŉ internasionale strategie. Figuur 13.7 illustreer die voorwaardes waaronder

elkeen van die strategieë meer toepaslik en uitvoerbaar is.

� Globaal gestandaardiseerde strategie

Ondernemings wat ŉ globaal gestandaardiseerde strategie volg, fokus daarop om

winsgewendheid en winsgroei te verhoog, deur voordeel te trek uit kosteverminderings as

gevolg van skaalbesparings, leer-effekte en liggingsekonomieë. Hulle strategiese doel is om

ŉ laekostestrategie op ŉ globale skaal te volg.

� Liggingstrategie

ŉ Liggingstrategie fokus daarop om winsgewendheid te verhoog deur die firma se goedere

en dienste aan te pas, sodat hulle ŉ goeie passing of vermenging tussen smake en

voorkeure in verskillende nasionale markte kan bied.

� Transnasionale strategie

Ondernemings wat ŉ transnasionale strategie volg, probeer om gelyktydig lae koste deur

liggingsekonomieë, skaalbesparings en leer-effekte te bereik. Hulle differensieer hulle

produkaanbiedinge regoor geografiese markte om plaaslike verskille in ag te neem. Hulle

bevorder ook ŉ multirigtingvloei van vaardighede tussen verskillende filiale in die

onderneming se globale netwerk van werksaamhede.

� Internasionale strategie

Ondernemings wat ŉ internasionale strategie volg, neem produkte wat eers vir die

plaaslike mark geproduseer is en verkoop dit daarná internasionaal, met slegs minimale

plaaslike aanpassings.

� Evolusie van strategie

Die Achilleshiel van internasionale strategie is dat mededingers onvermydelik mettertyd na

vore kom en, as bestuurders dan nie voortdurend proaktiewe maatreëls volg om die

onderneming se kostestruktuur in te perk nie, sal die maatskappy vinnig omring word deur

doeltreffende globale mededingers. Dit mag dalk moontlik wees dat ŉ internasionale

strategie nie lewensvatbaar is op die duur nie, en, om te oorleef, moet ondernemings na ŉ

globaal gestandaardiseerde strategie beweeg of ŉ transnasionale strategie uitvoer, voordat

die mededingers dit doen. Figuur 13.8 dui veranderings in strategieë wat mettertyd voorkom,

aan.



Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek. Werk volledig deur hierdie gedeelte

in jou voorgeskrewe handboek.

4.7 Ondernemingstrukture



Herorganisering deur EADS.

Die tema kyk na die identifisering van die organisatoriese argitektuur wat internasionale

ondernemings gebruik om hul globale werksaamhede te bestuur en te dirigeer.

Organisatoriese argitektuur word gedefinieer as die geheel van ŉ onderneming se

organisasie, ingeslote formele organisatoriese struktuur, beheerstelsels en aansporings,

prosesse, organisatoriese kultuur en mense. Die kernargument in die tema is dat hoër

ondernemingswinsgewendheid aan die volgende drie voorwaardes moet voldoen:

1. Die verskillende elemente van ŉ onderneming se organisatoriese argitektuur moet

intern konsekwent wees.

2. Die organisatoriese argitektuur moet by die onderneming se strategie pas.

3. Die onderneming se strategie en argitektuur moenie net konsekwent aan mekaar wees

nie, maar ook sinvol binne die geldige mededingende voorwaardes in die onderneming

se markte. Strategie, argitektuur en ŉ mededingende omgewing moet konsekwent

wees.

4.7.1 Organisatoriese argitektuur


Die definisie van organisatoriese argitektuur is reeds gegee in par 4.7. Figuur 14.1 in jou

voorgeskrewe handboek illustreer die elemente. By organisatoriese strukture word na drie

sake verwys:

1. Onderneming se subeenhede word formeel verdeel in ŉ produkafdeling, nasionale

werksaamhede en funksies.

2. Ligging van besluitnemingsverantwoordelikhede in die struktuur.

3. Gevestigde geïntegreerde meganismes om werksaamhede van subeenhede te

koördineer, ingeslote kruisfunksionele spanne en/of streekskomitees.

Beheerstelsels is maatstawwe om die prestasie van subeenhede en hulle bestuurders te

meet en te beoordeel. Hierteenoor is aansporings die meganismes om gepaste



bestuursgedrag te beloon. Prosesse is die wyse waarvolgens besluite geneem en werk

binne die onderneming verrig word. Organisatoriese kultuur verwys na die norme en

waardestelsel wat deur die werknemers van die onderneming onderling gedeel word.

Laastens is daar die mense; hier word daar nie net verwys na die werknemers van die

onderneming nie, maar ook die strategie om hulle te werf, te betaal en te behou, sowel as

die spesifieke tipe individue volgens hulle vaardighede, waardes en oriëntasies. Soos

geïllustreer deur die pyltjies in Figuur 14.1, is die verskeie komponente van die

organisatoriese argitektuur nie onafhanklik van mekaar nie. As die onderneming sy

winsgewendheid wil maksimaliseer, moet hy daarop fokus dat interne konsekwentheid

tussen die verskeie komponente van die organisatoriese argitektuur bereik en behou word.

4.7.2 Verskillende tipes ondernemingstrukture


Daar is drie tiperende vlakke by ondernemingstruktuur:

1. Vertikale differensiasie verwys na die presiese ligging van enige

besluitnemingsverantwoordelikhede binne die struktuur.

2. Horisontale differensiasie verwys na die formele verspreiding van subeenhede binne

die onderneming.

3. Integrasiemeganismes koördineer die subeenhede.

Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks bespreek en word volledig in jou

voorgeskrewe handboek behandel.

� Vertikale differensiasie: Sentralisasie en desentralisasie

ŉ Onderneming se vertikale differensiasie bepaal waar presies in die hiërargie die

besluitnemingsmag gevind word. Is dit slegs hoofbestuur wat besluite neem, of word dit na

laervlakbestuurders gedesentraliseer? Hieruit ontstaan argumente vir sentralisasie én

desentralisasie.

• Vier hoof argumente vir sentralisasie

1. Sentralisasie kan koördinering fasiliteer.

2. Sentralisasie dra by om te verseker dat besluite konsekwent met die

ondernemingsdoelwitte bly.

3. Gekonsentreerde mag en outoriteit op een individu of bestuurspan, gee aan die

topvlakbestuurders, deur sentralisasie, toegang en geleentheid om groot

ondernemingsveranderinge te laat plaasvind.



4. Sentralisasie verhoed moontlike duplisering van werksaamhede wat kan voorkom

wanneer dieselfde werksaamhede deur verskeie subeenhede binne die

onderneming uitgevoer word.

Bogenoemde word vollediger in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

• Vyf hoof argumente vir desentralisasie

1. Desentralisasie gee topbestuur tyd om te fokus op kritieke kwessies deur roetine

kwessies aan laervlakbestuurders te delegeer.

2. Navorsing is ten gunste van desentralisasie.

3. Desentralisasie fasiliteer beter buigbaarheid en ŉ vinniger reaksie op

omgewingsveranderinge, aangesien besluite nie deur topbestuur gesanksioneer

hoef te word nie, buiten uitsonderlike gevalle.

4. Desentralisasie kan lei tot beter besluite.

5. Desentralisasie verhoog doeltreffende bestuur.

Bogenoemde word vollediger in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

• Strategie en sentralisasie in ŉ internasionale onderneming

Die keuse tussen sentralisasie en desentralisasie is nie absoluut nie. Dit maak

somtyds sin dat sommige besluite gesentraliseer word, terwyl ander gedesentraliseer

word. Dit hang af van die tipe strategie wat die firma volg. In ŉ globaal

gestandaardiseerde strategie word daar voorgestel dat bedryfsbesluite gesentraliseer

word, terwyl liggingstrategie, hierteenoor, desentralisasie van bedryfsbesluite aan

buitelandse filiale voorskryf. Die internasionale strategie neig ook om gesentraliseerde

beheer te behou oor kernvaardighede en om ander besluite na buitelandse filiale te

desentraliseer. By die transnasionale strategie is sake meer kompleks – sommige

bedryfsbesluite is gesentraliseer, terwyl ander besluite relatief gedesentraliseer word.

Jou voorgeskrewe handboek bespreek bogenoemde volledig.

� Horisontale differensiasie: Ontwerp van die struktuur

Horisontale differensiasie oorweeg hóé die onderneming besluit om homself in subeenhede

te verdeel. Die besluit berus gewoonlik op die basis van die funksie, die tipe onderneming of

geografiese ligging daarvan. Onderstaande tabel bespreek elke tipe struktuur kortliks.



Struktuur Verduideliking Grafiese

voorstelling

Struktuur van

plaaslike

ondernemings

(Bladsye 415-416)

Die meeste ondernemings begin met geen formele

struktuur nie en word bedryf deur ŉ entrepreneur of ŉ

klein span individue. Soos die onderneming groei, word

die bestuursbehoefte te groot vir die individu of klein

span om te hanteer. Die funksies word dan verdeel in

verskeie waardeskeppingswerksaamhede en

gekoördineer en beheer deur topbestuur. Verdere

horisontale diversifisering is nodig soos die

onderneming sy produklyn deurlopend diversifiseer, wat

die onderneming ook weer na ander sake-omgewings

toe lei.

Figuur 14.2

Figuur 14.3

Internasionale

afdeling

(Bladsye 416-417)

Wanneer ondernemings na die buiteland uitbrei,

groepeer hulle dikwels hulle internasionale

werksaamhede in ŉ internasionale afdeling.

Figuur 14.4

Figuur 14.5

Wêreldwye

liggingstruktuur

(Bladsy 418)

ŉ Wêreldwye liggingstruktuur neig om veld te wen vir

ondernemings met ŉ lae graad van diversifisering en ŉ

plaaslike funksionele struktuur.

Figuur 14.6

Wêreldwye

produk-

afdelingstruktuur

(Bladsy 419)

Die strategie neig om aangeneem te word deur

ondernemings wat al redelik gediversifiseerd is en

voorheen plaaslike strukture, gebaseer op

produkafdelings, gehad het.

Figuur 14.7

Globale

matriksstruktuur

(Bladsye 419-420)

By hierdie klassieke struktuur gaan horisontale

differensiasie voort volgens die twee bekende

dimensies, naamlik produkafdeling, en geografiese

ligging.

Figuur 14.8

Tabel 4.1: Die ontwerp van strukture

(Hill, 2014: 415-420)

Daar word van jou verwag om hierdie gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deurgrondig

te bestudeer. Maak seker jy verstaan die teorie rondom die strukture.



Aktiwiteit 4.2

Gee voorbeelde van ondernemings wat die volgende strukture gebruik:

� Struktuur van plaaslike ondernemings

� Internasionale afdeling

� Wêreldwye liggingstruktuur

� Wêreldwye produk-afdelingstruktuur

� Globale matriksstruktuur

� Integrasiemeganisme

Die vorige gedeelte het getoon hoe ondernemings hulleself in subeenhede verdeel. Een van

die maniere om die subeenhede te koördineer, is deur sentralisasie, maar indien die

koördineringstaak te kompleks raak, is sentralisasie nie baie effektief nie. Daarom moet

ondernemings ook integrasiemeganismes opstel. Daar word eerstens gekyk na die

koördinering van internasionale ondernemings en daarna, struikelblokke tot effektiewe

koördinering. Dit word gevolg deur die twee integrasiemeganismes.

• Strategie en sentralisasie in ŉ internasionale onderneming

Die nut vir koördinering tussen subeenhede verskil van die strategie van die

onderneming. Die behoefte vir koördinering is die laagste by ondernemings wat ŉ

liggingstrategie volg, hoog by ondernemings met ŉ internasionale strategie, nog hoër

by globale ondernemings en die heel hoogste by transnasionale ondernemings. Die

res van die gedeelte word duidelik in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

• Struikelblokke tot effektiewe koördinering

Bestuurders van verskeie subeenhede volg verskillende oriëntasies, onder meer,

omdat hulle verskillende take moet uitvoer.

Voorbeeld 4.2

Die finansiële departement is meer bekommerd oor die finansiële welstand van die

onderneming en of hulle gaan wins maak, teenoor die menslikehulpbron-

departement wat meer op die menslike verhoudings- en aangeleenthede van die

onderneming fokus.

Die verskillende oriëntasies kan kommunikasie tussen bestuurders onderdruk; soms

praat bestuurders nie eens dieselfde “taal” nie. Daar kan ook ŉ gebrek aan respek

tussen subeenhede voorkom, wat broodnodige kommunikasie vir samewerking en



koördinasie verder kan teëwerk. Verskille in subeenhede se oriëntasie kan somtyds

ook as gevolg van verskillende doelwitte ontstaan. Sulke struikelblokke tot koördinasie

is nie ongewoon in ŉ onderneming nie, maar kan problematies raak in multinasionale

ondernemings met die groot aantal plaaslike, sowel as buitelandse subeenhede.

Verskille in subeenheid-oriëntasie word gereeld in multinasionale ondernemings

vererger deur ŉ skeiding in tydsones, afstand- en nasionaliteitsverskille tussen die

bestuurders van subeenhede.

• Formele integrasiemeganismes

Die formele meganismes om subeenhede mee te integreer, verskil in kompleksiteit,

vanaf gewone direkte kontak en skakelrolle deurlopend tot ŉ matriksstruktuur; sien

Figuur 14.9. Hoe groter die behoefte vir koördinering, hoe komplekser die formele

integrasiemeganismes. Direkte kontak tussen subeenheidsbestuurders is die

maklikste integrasiemeganisme, terwyl skakelrolle hier weer meer kompleks is.

Wanneer die behoefte vir koördinering steeds groot is, neig ondernemings om van

tydelike of permanente spanne gebruik te maak wat bestaan uit individue van sub-

eenhede wat moet saamwerk. In gevalle waar integrasie goed deurgevoer is, kan

ondernemings ŉ matriksstruktuur instel, waar alle rolle as integrasierolle beskou word.

Elkeen van bogenoemde meganismes is hier slegs kortliks bespreek; jou

voorgeskrewe handboek bespreek dit volledig.

• Informele integrasiemeganismes: Kennisnetwerk

In ŉ poging om probleme in die algemeen geassosieer met formele

integrasiemeganismes (spesifiek matriksstrukture) te voorkom of te vermy, het

ondernemings met ŉ hoë behoefte vir integrasie, geëksperimenteer met ŉ informele

integrasiemeganisme, naamlik die kennisnetwerk. Laasgenoemde word ondersteun

deur ŉ organisatoriese kultuur wat spanwerk en kruiseenheidsamewerking waardeer.

ŉ Kennisnetwerk is een wat inligting oordra binne ŉ onderneming, gebaseer op

informele kontakte tussen bestuurders binne ŉ onderneming op uitgebreide

inligtingstelsels; sien Figuur 14.10. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die

kennisnetwerk se funksionering volledig.

4.7.3 Beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture


ŉ Groot taak vir ondernemingsleierskap is om die verskillende subeenhede binne ŉ

onderneming te beheer (gedefinieer volgens funksie, produkafdeling of geografiese ligging),



en om te verseker dat subeenhede se aksies konsekwent bly met die onderneming se

algehele strategiese en finansiële doelwitte. Ondernemings bereik laasgenoemde deur

verskeie beheer- en aansporingstelsels aan te wend.

� Tipes beheerstelsels

Al vier onderstaande beheerstelsels word deur ondernemings gebruik, maar die spesifieke

klem sal volgens die strategie van die onderneming verskil.

• Persoonlike beheer gebeur deur persoonlike kontak met ondergeskiktes.

• Burokratiese beheer geskied deur ŉ stelsel van reëls en prosedures wat die

werksaamhede van die subeenhede rig.

• Uitsetbeheer behels die stel van doelwitte vir subeenhede en dan die doelwitte uit te

oefen volgens relatiewe doelwitpresteringsmaatstawwe, soos winsgewendheid,

produktiwiteit, groei, markaandeel en kwaliteit.

• Kulturele beheer ontstaan wanneer werknemers inkoop in die norme en

waardestelsel van die onderneming.

Beheerstelsels word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek.

� Aansporingstelsels

Aansporings verwys na die meganismes waarvolgens gepaste werknemersgedrag beloon

word. Baie werknemers ontvang aansporings in die vorm van ŉ jaarlikse bonus. Aansporings

word gewoonlik streng gekoppel aan presteringsmaatstawwe wat vir uitsetbeheer gebruik

word. Die volgende is belangrik:

1. Die tipe aansporing aangewend verskil gereeld ten opsigte van werknemers en hulle

take.

2. Suksesvolle uitvoering van strategie in ŉ multinasionale onderneming vereis dikwels

belangrike samewerking tussen bestuurders in verskillende subeenhede.

3. Aansporingstelsels in ŉ multinasionale onderneming moet dikwels aangepas word om

nasionale verskille in instansies en kultuur in ag te neem.

4. Bestuurders moet kan herken wanneer aansporingstelsels onbeplande gevolge kan

hê.

� Beheerstelsels, aansporing en strategie in die internasionale onderneming

Die sleutel tot die begrip van die verhouding tussen internasionale strategie-, beheer- en

aansporingstelsels is:



• Prestasiedubbelsinnigheid (bladsy 429)

• Strategie, interafhanklikheid en dubbelsinnigheid (bladsy 429)

• Implikasies vir beheer en aansporings (bladsye 429-430)

Maak seker dat jy bogenoemde in jou voorgeskrewe handboek deeglik bestudeer. Tabel

14.1 gee ŉ opsomming van die interafhanklikheid, prestasiedubbelsinnigheid en die koste

van beheer vir die vier internasionale sakestrategieë. Internasionale strategieë is in die

vorige tema bespreek.

4.7.4 Prosesse


Prosesse, gedefinieer as die manier waarop besluite geneem en werk in ŉ onderneming

verrig word, word op verskeie vlakke in ŉ onderneming aangetref. Dit sluit in prosesse vir die

formulering van strategie, vir die toewysing van hulpbronne, vir die evaluering van

nuweproduk-idees, vir die hantering van kliëntenavrae en -klagtes, vir die verbetering van

produkkwaliteit, vir die evaluering van werknemersprestasie ensovoorts. Die kern- of

waardevolle vaardighede is gereeld in ŉ onderneming se prosesse geïntegreer.

Doeltreffende en effektiewe prosesse kan die koste van waardeskepping verlaag en kan ook

addisionele waarde tot ŉ produk toevoeg. Prosesse word volledig in jou handboek bespreek.

4.7.5 Organisatoriese kultuur


Studie-eenheid 1 pas die konsep van kultuur op nasiestate toe. Kultuur, hierteenoor, is ŉ

konstruk toegeken aan gemeenskap, met inbegrip van ondernemings. Dus kan daar gepraat

word van ŉ organisatoriese kultuur en subkultuur, maar die basiese definisie van kultuur bly

dieselfde. Dit verwys na ŉ stelsel van waardes en norme wat deur mense gedeel word.

Waardes is abstrakte idees van dit wat ŉ groep glo oor wat goed, reg en nastreefbaar is.

Norme is die sosiale reëls en riglyne wat die gepaste gedrag in sekere situasies voorskryf.

Waardes en norme vind uitdrukking in gedragspatrone of -style in ŉ onderneming waar nuwe

werknemers outomaties aangemoedig word om die praktyke van die huidige werknemers te

volg. Neem in ag dat ŉ onderneming se kultuur nie staties is nie, maar neig om relatief

stadig te evolueer.

� Daarstel en behoud van organisatoriese kultuur

ŉ Onderneming se kultuur ontstaan uit verskeie bronne. Eerstens het stigters en leiers ŉ

groot impak op ŉ onderneming se kultuur en hulle bring gewoonlik hulle eie waardes



betreffende kultuur saam. Nog ŉ belangrik invloed op kultuur is die breër sosiale kultuur van

die land waarin die onderneming geleë is. Die derde invloed op ondernemingskultuur is die

geskiedenis van die onderneming wat mettertyd help om die waardes van die onderneming

te vorm.

� Organisatoriese kultuur en prestasie op internasionale sakevlak

In ŉ sterkgevestigde kultuur deel feitlik al die bestuurders dieselfde stel waardes en norme

wat dan ŉ duidelike impak het op hoe werk uitgevoer word. Die behoefte vir ŉ eensoortige

algemene organisatoriese kultuur oor ŉ multinasionale globale netwerk van filiale, verskil

heel waarskynlik van die strategie van die onderneming. Gedeelde norme en waardes kan

koördinasie en samewerking tussen individue van verskillende subeenhede fasiliteer. ŉ

Sterk algemene kultuur kan tot doelwitkongruensie lei en die probleme beklemtoon wat as

gevolg van interafhanklikheid, prestasiedubbelsinnigheid en konflik tussen bestuurders van

verskillende filiale, voorkom.

Werk deeglik deur die organisatoriese kultuurafdeling in jou voorgeskrewe handboek. Maak

seker jy het ŉ sterk oorsigtelike begrip van die geheelbeeld.

4.7.6 Sintese: Strategie en struktuur


Daar is reeds in die eerste tema van die eenheid vier basiese strategieë bespreek wat

multinasionale ondernemings kan volg. Verskeie aspekte van organisatoriese argitektuur is

belig en die verhouding tussen die dimensie en strategieë is ook bespreek. Hierop volg die

sintese van voorafgenoemde. Tabel 14.2 in jou voorgeskrewe handboek gee ŉ breë riglyn

van die sintese van strategie, struktuur en beheerstelsels. Werk aandagtig deur die tabel.

• Liggingstrategie: Ondernemings wat hierdie strategie volg, fokus op plaaslike

vatbaarheid.

• Internasionale strategie: Ondernemings met hierdie strategie probeer om waarde te

skep deur kernvaardighede van plaaslike na buitelandse filiale oor te dra.

• Globaal gestandaardiseerde strategie: Hierdie ondernemings fokus op die

realisering van liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë.

• Transnasionale strategie: Hierdie ondernemings fokus op die gesamentlike

bereiking van liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë, plaaslike vatbaarheid, sowel

as globale leer.

Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek

bespreek elke strategie volledig.



Die laaste tema in die eenheid kyk na buitelandse marktoetrede en hoe dit by internasionale

ondernemings inpas.

4.8 Buitelandse marktoetrede


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 447-488 in jou voorgeskrewe handboek: Sulky

Burel in Rusland.

Die tema behandel drie onderwerpe, naamlik mededingendheid, basiese toetreemetodes,

verskillende toetredemetodes en die keuse van ŉ toetredemetode. Enige onderneming wat

graag na die buiteland wil uitbrei, sukkel om te besluit oor toetrede tot markte, naamlik

watter markte, wanneer en hoe. Daar is verskeie toetredemetodes, soos uitvoere,

gebruiksklaarprojekte, lisensiëring, franchises, gesamentlike ondernemings en volfiliale. Na

die bespreking van die verskillende soorte toetreemetodes, word die keuse van ŉ

toetredemetode bespreek, gegrond op die beste potensiële gewaarborgde sukses vir die

onderneming. Die keuse tot watter markte om toe te tree, word bepaal deur ŉ evaluasie van

relatiewe langtermyngroei en winspotensiaal. Eerstens word mededingendheid, en die rol

daarvan in die algehele prentjie, belig.

Die volgende gedeelte (paragraaf 4.8.1) is nie in jou voorgeskrewe handboek

beskikbaar nie, maar is wel belangrik; dit word vir die doel van die kursus hieronder

bespreek.

4.8.1 Konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel

Mededingende voordeel binne plaaslike konteks word bereik wanneer ŉ onderneming sy

interne sterkpunte in vaardighede en hulpbronne, suksesvol by die hoof faktore in die

plaaslike industrie inpas, of die industrie waarbinne die onderneming betrokke is (Hough &

Neuland, 2007: 209). As gevolg van globalisering moet die raamwerk vir die analise van

mededingende voordeel egter aangepas word om die invloed van ondernemings wat

internasionaal bedryf word, in te sluit (Hough & Neuland, 2007: 209). Gevolglik moet daar

ook gekyk word na die mededingende voordeel in die internasionale industrieë en

voorwaardes binne die onderskeie liggings en kontekste van die lande waarin die

ondernemings bedryf word (Hough & Neuland, 2007: 209). Hoewel die lewensvatbare

winsgewendheid en welvaartmaksimalisering die aanvaarde langtermyndoelwit van die

onderneming bly, word die multinasionale onderneming in drie breë kategorieë

geklassifiseer (Hough & Neuland, 2007: 209):

• Onderneming moet doeltreffendheid in sy huidige werksaamhede bereik.



• Onderneming moet die risiko wat hy neem om sy werksaamhede te verrig, bestuur.

• Onderneming moet interne leervaardighede ontwikkel om te kan innoveer en aanpas

by toekomstige veranderings.

Volgens Hough en Neuland (2007: 209) spruit mededingende voordeel uit die onderneming

se strategiese optrede wat die bereiking van doelwitte optimaliseer, deur:

• Die verskille in inset- en uitsetmarkte tussen die verskeie lande waarbinne hul sake

doen, te ontgin.

• Voordeel te trek uit skaalbesparings in die verskillende werksaamhede.

• Die ontginning van sinergie of beskikbare omvangsekonomieë, as gevolg van die

diversiteit van sy werksaamhede.

Noudat bepaal is hoe ondernemings se mededingendheid bepaal en gekategoriseer is, word

jy na jou voorgeskrewe handboek terugverwys. Die volgende gedeelte wat bespreek word, is

buitelandse marktoetrede.

4.8.2 Basiese toetrede-besluite


ŉ Onderneming wat buitelandse uitbreiding oorweeg, moet oor drie sake besluit, naamlik tot

watter markte om toe te tree, hoe om daardie markte te betree en op watter skaal so ŉ

toetrede moet wees.

� Watter buitelandse markte?

Nie al die lande in die wêreld het die winspotensiaal vir ŉ onderneming wat na of in die

buiteland wil uitbrei nie. Die besluit moet geneem word deur ŉ evaluasie te doen van ŉ land

se langtermyn-winspotensiaal. Die potensiaal is ŉ funksie van verskeie faktore wat reeds in

vorige studie-eenhede bespreek is. Ons het in Studie-eenheid 1 gekyk na die ekonomiese

en politieke faktore wat die potensiële aantreklikheid van buitelandse markte beïnvloed. Die

aantreklikheid van ŉ land as ŉ potensiële mark vir internasionale besigheid hang af van die

balans tussen voordele, koste en risiko’s geassosieer met sakedoen in daardie spesifieke

land. In Studie-eenheid 1 het ons ook gesien dat langtermyn ekonomiese voordele van

sakedoen in ŉ land ŉ funksie is van faktore soos die markgrootte (demografies), huidige

verbruikerswelvaart (koopkrag) in die mark en die toekomstige verbruikerswelvaart, wat

afhang van ekonomiese groeikoerse. Daar moet ook besin word oor die politieke stabiliteit

van ontwikkelde, sowel as ontwikkelende, lande en die waarde wat ŉ internasionale

besigheid in ŉ buitelandse mark kan skep.



� Tydsberekening vir toetrede

Sodra ŉ aantreklike mark geïdentifiseer is, is dit belangrik om die beste tyd vir toetrede te

bepaal. Toetrede is redelik vroeg wanneer ŉ internasionale onderneming tot ŉ buitelandse

mark toetree voordat ander ondernemings dit doen; hierteenoor is dit laat wanneer ander

internasionale ondernemings hulleself reeds in daardie mark gevestig het. Die voordele

geassosieer met die vroeë toetrede van ŉ mark staan as baanbrekersvoordele bekend. Die

drie voordele is:

1. Die vermoë om vooruit te kan bepaal wie die mededingers is, en markaanvraag te

behou deur ŉ sterk handelsmerk te bou.

2. Die vermoë om ŉ verkoopsvolume in die spesifieke land te bou en dan die

ervaringskurwe af te dwing voor kompeteerders kan, wat dan die vroeër toetreders ŉ

kostevoordeel bo die latere toetreders gee.

3. Die vermoë van vroeër toetreders om oorskakelingskoste te skep wat verbruikers tot

hulle produkte en dienste verbind.

Daar is ook verskeie nadele (bekend as baanbrekersnadele) te assosieer met die toetrede

tot ŉ buitelandse mark. Dit kan lei tot baanbrekerskostes (kostes wat ŉ vroeër toetreder

moet dra, maar ŉ latere toetreder kan vermy). Jou voorgeskrewe handboek verduidelik hoe

die kostes werk en watter nadele dit vir die vroeë, sowel as die latere toetreder, inhou.

� Skaal van toetrede en strategiese verbintenis

Nog ŉ kwessie wat ŉ internasionale onderneming moet oorweeg wanneer hy marktoetrede

oorweeg, is die skaal van toetrede. Om tot ŉ grootskaalse mark toe te tree, vereis die

samewerking van belangrike hulpbronne. Boonop vereis die toetrede tot ŉ grootskaalse

mark, spoedige toetrede. Nie alle ondernemings beskik oor die nodige hulpbronne om dit te

kan doen nie; selfs groot ondernemings begin toetrede op ŉ klein skaal, sodat hulle eers met

die mark kan familiariseer. Die gevolge om vinnig tot ŉ mark toe te tree, word met die

waarde van strategiese verbintenisse geassosieer. Strategiese verbintenisse behou

langtermyn-impak en is moeilik om óm te keer of te negeer. Spoedige grootskaalse

marktoetrede kan ook betekenisvolle invloed op die aard van die kompetisie in die mark

uitoefen. Jou voorgeskrewe handboek verduidelik verder, mét voorbeelde, die werking van

bogenoemde.

4.8.3 Verskillende toetrede-metodes




Sodra ŉ onderneming besluit om tot ŉ mark toe te tree, moet daar besluit word watter

toetrede-metodes gebruik sal word. Elke toetrede-metode hou voor- en nadele in wat

bestuurders aandagtig behoort te bestudeer voordat daar op ŉ metode besluit word.

� Uitvoere

Baie ondernemings het hul globale uitbreiding eers as uitvoerders begin en dan later na ŉ

ander metode oorgeskakel om die buitelandse mark te bedien.

• Voordele

o Dit vermy die gereelde substansiële koste om vervaardigingswerksaamhede in

gasheerlande te vestig.

o Uitvoere kan die onderneming help om die ervaringskurwe en liggingsekonomieë te

bereik.

• Nadele

o Uitvoere vanaf die onderneming se plaaslike basis kan ŉ probleem raak wanneer

laekostevervaardiging van produkte in die buiteland gedoen kan word.

o Hoë vervoerkoste kan uitvoere onekonomies maak, veral vir die grootmaatprodukte.

o Tariefbeperking kan uitvoere onekonomies maak.

o Onderneming moet bemarking, verkope en dienste in elke land waar hulle sake

doen, delegeer.

� Gebruiksklaarprojekte

Ondernemings wat in die ontwerp, konstruksie en begin van gebruiksklaarprojekte

spesialiseer, is algemeen in sommige industrieë. In ŉ gebruiksklaarprojek hanteer die

kontrakteur elke aspek van die projek vir die buitelandse kliënt, ingeslote die opleiding en

bestuur van die personeel.

• Voordele

o Die projekte fasiliteer groot ekonomiese opbrengste uit ŉ bestaande bate.

o Die strategie is handig wanneer direkte buitelandse belegging deur

gasheerowerheidsregulasies beperk word.

o Die strategie hou ŉ kleiner risiko as konvensionele direkte buitelandse belegging in.



• Nadele

o Ondernemings wat hierdie tipe projekte kies, sal geen langtermynbelang in die

buiteland hê nie. Dit kan ŉ nadeel wees as die gasheerland uiteindelik bewys dat

hulle ŉ groot mark vir die uitset van prosesse is, wat uitgevoer kan word.

o Die onderneming wat tot die projek toetree saam met ŉ buitelandse onderneming,

kan onwetend ŉ mededinger daardeur skep.

o As die onderneming se tegnologiese prosesse ŉ bron van mededingende voordeel

is, kan die verkoop van die onderneming se tegnologie ook sy mededingende

voordeel aan potensiële en/of werklike mededingers verkoop.

� Lisensiëring

ŉ Lisensiëringsooreenkoms is een waardeur ŉ lisensieverlener die regte tot ontasbare

eiendom aan ŉ ander entiteit (die lisensiehouer) verleen, vir ŉ spesifieke tydperk, en in ruil

daarvoor betaal die lisensiehouer ŉ fooi aan die lisensieverlener.

• Voordele

o Die onderneming hoef nie die ontwikkelingskostes en risiko’s te dra wat met die

aanvang van ŉ buitelandse mark geassosieer word nie.

o ŉ Lisensie is aantreklik wanneer ŉ onderneming nie homself aan substansiële

finansiële hulpbronne wil verbind in ŉ onbekende of politiek onstabiele buitelandse

mark nie.

o Lisensiëring word gereeld ingespan wanneer ŉ onderneming wil deelneem aan die

buitelandse mark, maar deur beperkings van belegging gerem word.

o Lisensiëring word gereeld gebruik wanneer ŉ onderneming sekere ontasbare

eiendom besit wat oor saketoepassings beskik, maar nie self die toepassings wil

ontwikkel of benut nie.

• Nadele

o Die onderneming het nie streng beheer oor die vervaardiging, bemarking en

benodigde strategie om die ervaringskurwe en liggingsekonomieë te realiseer nie.

o Deelname in die globale mark kan van ŉ onderneming vereis om strategiese skuiwe

oor lande te koördineer, deur gebruik te maak van winste verdien in een land, om

mededingersaksies in ŉ ander teë te werk.

o Risiko’s word soms met lisensiëringstegnologie in buitelandse markte geassosieer.



� Franchising

Franchising is basies ŉ gespesialiseerde vorm van lisensiëring waarin die franchiser nie net

die ontasbare eiendom (gewoonlik die handelsmerk) aan die franchisee verkoop nie, maar

ook van die franchisee verwag om reëls streng na te volg oor hoe sake bedryf moet word.

• Voordele

o Ondernemings word baie van die kostes en risiko’s gespaar deur hul buitelandse

toetrede, as wanneer sake slegs op hul ei e bedryf sou word. Die franchisee is vir

die kostes en risiko’s verantwoordelik.

• Nadele

o ŉ Franchise kan die onderneming se vermoë beperk om winste vanuit een land te

neem om ŉ aparte mededingersaksie in ŉ ander land te gaan ondersteun.

o Kwaliteitbeheer op die franchise-produk is streng.

� Gesamentlike ondernemings

ŉ Gesamentlike onderneming behels die vestiging van ŉ onderneming wat gedeeltelik deur

twee of meer onafhanklike ondernemings besit word.

• Voordele

o Die onderneming trek voordeel uit ŉ plaaslike vennoot se kennis van die

gasheerland se mededingende vereistes, kultuur, taal, politieke stelsels en sake.

o Wanneer die ontwikkelingskostes en/of -risiko’s om in ŉ buitelandse mark gevestig

te raak, hoog is, kan die kostes en/of risiko’s met die plaaslike vennoot gedeel

word.

o In baie lande is gesamentlike ondernemings die enigste lewensvatbare opsie as

gevolg van politieke oorwegings.

• Nadele

o Die onderneming gee beheer van tegnologie aan sy vennoot oor.

o Dit gee nie die onderneming die nodige streng beheer oor filiale om die

ervaringskurwe of ligging te realiseer nie. Dit gee ook nie die onderneming die

streng beheer oor buitelandse filiale wat nodig is om gekoördineerde

mededingersaksies teë te werk nie.



o Gedeelde eienaarskap-ooreenkomste kan lei tot konflik en gevegte tussen die

belêde ondernemings oor beheer, wanneer hulle doelwitte verander of as daar

verskillende oogpunte ontwikkel oor toekomstige of heersende strategie.

� Volfiliale

By volfiliale besit die onderneming 100% van die aandele en hulle tree tot die mark toe op

twee maniere. Hulle kan ŉ nuwe bedryf in ŉ ander land begin of hulle kan ŉ gevestigde

onderneming in die gasheerland bekom en daardie onderneming inspan om hulle produkte

te bemark.

• Voordele

o Wanneer die onderneming se mededingende voordeel op tegnologiese

bevoegdheid gebaseer is, is volfiliale die voorkeurtoetrede, omdat dit die risiko van

beheer oor die bevoegdhede verminder.

o Volfiliale gee ŉ onderneming volle beheer oor werksaamhede in verskillende lande.

o Volfiliale word vereis wanneer ŉ onderneming liggings- en ervaringskurwe-

ekonomieë wil realiseer.

o Vestiging van volfiliale gee die onderneming 100% aandeel in winste verdien in die

buitelandse mark.

• Nadele

o Vanuit ŉ kapitaalbeleggingstandpunt is dit een van die duurder metodes om die

buitelandse mark te betree.

o Risiko’s geassosieer met die leer van sakebedryf in die nuwe kultuur is minder

wanneer die onderneming ŉ gevestigde gasheerlandonderneming bekom.

o Addisionele probleme mag ontstaan deur twee uiteenlopende korporatiewe kulture

saam te voeg.

4.8.4 Keuse van ŉ toetrede-metode


Alle voor- en nadele van die toetree-metodes is in Tabel 15.1 in jou voorgeskrewe handboek

opgesom. Die tabel fasiliteer goeie besluitname vir die onderneming rakende toetrede-

metodes. Ten spyte daarvan dat die onderneming kompromieë sal moet aangaan, is daar

ook veralgemenings oor die optimale keuse van ŉ toetrede-metode.



� Kernbevoegdhede en toetrede-metode

Ons het gesien dat ondernemings na die buiteland uitbrei om groter opbrengste te verdien

uit hul kernbevoegdhede, en dan die vaardighede en produkte wat bekom is uit hierdie

bevoegdhede, na buitelandse markte oordra waar inheemse mededingers ŉ gebrek het aan

juis daardie vaardighede. Die optimale toetrede-metodes vir die ondernemings hang in ŉ

mate van die aard van die kernvaardighede af. Onderskeid word getref tussen die

ondernemings waarvan hulle tegnologiese bedryfskennis hulle kernbevoegdhede is, teenoor

die ondernemings waarvan hulle bedryfskennis eerder in hulle bestuursvaardighede

opgesluit lê.

• Tegnologiese bedryfskennis (bladsy 461)

• Bestuursbedryfskennis (bladsy 461)

Elkeen van bogenoemde word in jou voorgeskrewe handboek met voorbeelde bespreek.

Voorbeeld 4.3

Tegnlogiese bedryfskennis-maatskappye: Apple, Samsung

Bestuursbedryfskennis-maatskappye: Apple, Samsung

Aktiwiteit 4.3

Apple, sowel as Samsung, is tegnologiese en bestuursbedryfskennis-maatskappye.

Verduidelik hoekom hulle deel van albei tipes bedryfskennis-maatskappye is.

� Druk om kosteverlaging en toetrede-metode

Hoe groter die druk om kosteverlagings, hoe groter die waarskynlikheid dat ŉ onderneming

die kombinasie van uitvoere en volfiliale sal wil volg. Deur te vervaardig in die liggings waar

faktorvoorwaardes optimaal is en dan sy ware na die res van die wêreld uit te voer, kan ŉ

onderneming die substansiële liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë realiseer. Die

onderneming sal dan die vervaardigde produk wil uitvoer aan bemarkingsfiliale gebaseer in

verskeie lande. Die filiale sal tipies volfiliale wees en verantwoordelik wees om toesig te hou

oor die verspreiding in hul onderskeie lande. Die opstel van bemarkingsvolfiliale is verkieslik

vir gesamentlike ondernemingsooreenkomste en die gebruikmaak van bemarkingsagente,

omdat die onderneming streng beheer gee, soos vereis word, om ŉ globaal verspreide

waardeketting te koördineer. Dit gee ook die onderneming die vermoë om die winste wat

gegenereer is in een mark, te gebruik om sy mededingende posisie in ŉ ander mark te



verbeter. Met ander woorde, ondernemings wat ŉ globaal gestandaardiseerde of

transnasionale strategie volg, neig daartoe om volfiliale te stig.

4.9 Samevatting

Die studie-eenheid fokus op strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Die eerste

tema van die eenheid is ondernemingstrategieë. Eerstens word strategiese oriëntasie en

posisionering bespreek, asook strategie, winsgewendheid, winsgroei, waardeskepping en

strategiese posisionering. Bedrywe in die waardeketting bestaan uit primêre en

ondersteuningsaktiwiteite. Primêre aktiwiteite bestaan uit navorsing en ontwikkeling,

produksie, bemarking, verkope en kliëntediens. Ondersteuningsaktiwiteite bestaan uit

inligtingstelsels, logistiek, menslike hulpbronne en ondernemingsinfrastruktuur. Onder

globale uitbreiding word die liggings- en ervaringsekonomieë, tesame met kernvaardighede,

bespreek. Daar is vier tipes internasionale strategieë, naamlik globaal gestandaardiseerde

strategie, liggingstrategie, transnasionale strategie en laastens, die internasionale strategie.

Die tweede tema in die eenheid fokus op die ondernemingstrukture. Eerstens is daar

organisatoriese argitektuur wat bestaan uit strukture, prosesse, mense, beheer, aansporings

en kultuur. Ondernemingstruktuur bestaan uit vertikale differensiasie, horisontale

differensiasie en integrasiemeganismes; elkeen van laasgenoemde word volledig bespreek.

Vertikale differensiasie omvat sentralisasie en desentralisasie, terwyl horisontale

differensiasie uit die struktuur van plaaslike ondernemings, die internasionale afdeling,

wêreldwye liggingstruktuur, wêreldwye produkafdelingstruktuur en die globale

matriksbestuur bestaan. Onder integrasiemeganismes word gekyk na strategie en

koördinasie in die internasionale onderneming, struikelblokke vir koördinasie en formele en

informele integrasiemeganismes. Beheerstelsels bestaan uit persoonlike, burokratiese,

uitset- en kulturele beheer. Dit word gevolg deur ŉ bespreking van aansporings, gevolg deur

ŉ verduideliking oor waar dit by internasionale ondernemings inpas. Dit bestaan uit

prestasie-dubbelsinnigheid, strategie, interafhanklikheid en dubbelsinnigheid en, die

implikasies vir beheer en aansporings. Dit word gevolg deur ŉ deurgrondige bespreking van

prosesse en organisatoriese kultuur. Laastens word daar gekyk na die tipes internasionale

strategieë wat bespreek word in die eerste tema en hoe dit deel vorm van die sintese van

strategie en struktuur.

Die laaste tema in Studie-eenheid 4 behandel buitelandse marktoetrede. Eerstens word die

mededingendheid en globale mededingende voordeel bespreek, en hoe dit vir basiese

toetrede tot die internasionale mark van belang is. Daar word gekyk na basiese toetrede-

besluite, tot watter markte om toe tree, die tydstip en tydsberekening betreffende toetrede,

asook die skaal van toetrede en strategiese verbintenis. Die verskillende tipes toetrede-



metodes bestaan uit uitvoere, gebruiksklaarprojekte, lisensiëring, franchising, gesamentlike

ondernemings en volfiliale. Laastens word daar gekyk na die keuse vir die regte toetrede-

metode. Kernvaardighede-toetrede-metodes word eerstens hier bespreek, tesame met

tegnologiese en bestuursbedryfskennis. Dit word gevolg deur ŉ bespreking van

kosteverlaging en toetrede.

Die eenheid begelei jou tot beter begrip oor die rol van strategie, strukture en basiese

toetrede-besluite in die internasionale sakebedryf. Die laaste studie-eenheid fokus op die

globale aanbodketting en finansiële bestuur in die internasionale sakebedryf.

4.10 Selfevaluering

Sommige van die onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en sal jou

help om die studie-eenheid te hersien. Daar is addisionele hersieningsvrae aan die einde

van Hoofstukke 13,14 en 15.

Vraag 12

Wat beskou jy as die hoof ondernemingsprobleme geassosieer met die implementering van

ŉ transnasionale strategie?

Vraag 13

Hoe verskil die transnasionale strategie van die liggingstrategie in terme van struktuur en

beheerstelsels?

Vraag 14

ABC-maatskappy wil graag tot die buitelandse mark toetree. Die enigste vereiste is dat hulle

100% van hulle maatskappy-aandele wil behou. Watter toetrede-metode stel jy voor? Watter

voor- en nadele is aan hierdie tipe toetrede verbonde?




Vraag 12

Antwoord

Die strategie is een van die moeilikstes om te implementeer omdat dit botsende eise stel

aan die onderneming. Differensiasie van die produk om aan plaaslike eise in verskillende

geografiese markte te voldoen, verhoog kostes, wat weer die doel van kosteverminderings

teëwerk. Verandering aan ŉ onderneming se strategiese raamwerk om ŉ onderneming te

bou, wat in staat is om ŉ transnasionale strategie te ondersteun, is kompleks. Sommige sal

sê dis té kompleks, omdat die implementeringsprobleme rondom die vestiging van ŉ

lewensvatbare ondernemingstruktuur en beheerstelsels om die strategie te bestuur, enorm

is.

Vraag 13

Antwoord

Struktuur & beheerstelsels Liggingstrategie Transnasionale strategie

Vertikale differensiasie Gedesentraliseer Gemeng: Gesentraliseer en

gedesentraliseer

Horisontale differensiasie Wêreldwye liggingstruktuur Informele matriks

Behoefte vir samewerking Laag Baie hoog

Integrasiemeganismes Geen Baie meganismes

Presteringsdubbelsinnigheid Laag Baie hoog

Behoefte tot kulturele beheer Laag Baie hoog

Vraag 14

Antwoord

Toetrede-tipe: Volfiliaal

In volfiliale besit die onderneming 100% van die aandele. Hulle tree tot die mark toe op twee

maniere. Hulle kan ŉ nuwe bedryf in ŉ ander land begin, of kan ŉ gevestigde onderneming

in die gasheerland bekom en dan daardie onderneming gebruik om sy produkte te bemark.

� Voordele

• Beskerming van tegnologie.



• Vermoë om in globale strategiese koördinasie betrokke te raak.

• Vermoë om liggings- en ervaringsekonomieë te realiseer.

� Nadele

• Hoë kostes en risiko’s.



Notas


Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur Bladsy 139

STUDIE-EENHEID 5: GLOBALE AANBODKETTING EN FINANSIËLE

BESTUUR


Kennis en begrip


demonstreer van:

• Globale aanbodkettingbestuur

• Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur

• Afrika en die globale bestuursomgewing

Vaardighede


• Die dinamika van globale vervaardiging en belang van produseringsligging, te

bespreek.

• Implikasies van maak-of-koopbesluite, ingeslote die rol van verskaffersnetwerke in die

globale aanbodketting te bespreek.

• Die dinamika rondom die globale aanbodkettingbestuur te bespreek.

• Finansiële bestuur te definieer.

• Die kapitaalbegrotingsproses te definieer en illustreer.

• Tussen moeder- en geprojekteerde kontantvloei te onderskei.

• Risiko’s en risiko-aanpassings rondom die kapitaalbegrotingsproses te bespreek.

• Die dinamika van internasionale finansieringsbesluite te bespreek en te verduidelik.

• Die doel van globale kapitaalbestuur te bespreek.

• Afrika se groeiprestering te bespreek.

• Afrika se tegnologiese prestering te bespreek.

• Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte te bespreek.


Bladsy 140 Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur





Afdeling IV

Hoofstuk 17, bladsye 512-521 en 524-531.



African Economic Outlook. 2015. Regional development and spatial inclusion. Beskikbaar

by:

http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2015/PDF_Chapters/Overview

_AEO2015_EN-web.pdf [Besoek: 21 Oktober 2015].

Ernst & Young Global Limited. 2014. Africa attractiveness survey 2014. Beskikbaar by:

http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-survey-

2014 [Besoek: 21 Oktober 2015].

IT News Africa. 2015. Technology will drive growth in Africa over the next five years.

Beskikbaar by: http://www.itnewsafrica.com/2015/01/technology-will-drive-growth-in-africa-

over-the-next-five-years/ [Besoek: 22 Oktober 2015].

Luiz, J.M. 2009. Journal of international development. “Institutions and economic

performance: Implications for African development”. 21(1): 58-57.

The World Bank. 2013. New assessment of African government policies and institutions

finds uneven performance, governance remains a challenge. Beskikbaar by:

http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/06/26/new-assessment-of-african-

government-policies-and-institutions-finds-uneven-performance-governance-remains-a-

challenge [Besoek: 22 Oktober 2015].

The World Bank. 2014. African countries show mixed results in quality of government

performance. Beskikbaar by: http://www.worldbank.org/en/region/afr/publication/cpia-africa-

assessing-africas-policies-and-institutions [Besoek: 22 Oktober 2015].






Produksie Werksaamhede betrokke by die skep of maak van ŉ produk.

Logistiek Dis die aktiwiteit wat die oordrag van fisiese materiale deur die

waardeketting beheer, vanaf aankope, deur produksie tot by

verspreiding.

Six Sigma Six Sigma is ŉ bestuursfilosofie gebaseer op empiriese

statistiese metodes wat streef om foute te verminder,

produktiwiteit te verbeter, asook afval en koste te verminder

regdeur die onderneming.

netbetyds-

voorraadstelsel

Hierdie stelsel ekonomiseer op voorraadhoukoste deur te reël

dat materiaal net betyds by die vervaardigingsaanleg aankom

om in die produksieproses in te gaan, en nié lank vooraf nie.

Kapitaalbestuur

Kapitaalbestuursbesluite probeer om die onderneming se

globale kontant hulpbronne – werkende kapitaal – so

doeltreffend moontlik te bestuur.

Transaksiekoste Ruilkoste.

Belastingkrediet Toelating dat ŉ entiteit minder belasting aan die plaaslike

regering betaal, in ag genome die totale belasting betaalbaar

aan ŉ buitelandse regering.

Belastingooreenkoms ŉ Ooreenkoms tussen twee lande wat spesifiseer watter

inkomste-items belas word deur die owerhede van die land

waarin daardie inkomste verdien is.

Uitstelbeginsel Spesifiseer dat die moedermaatskappye nie belas word op

hulle buitelandse inkomstebronne, voordat hulle nie hulle

dividend/e ontvang het nie.

Bruto nasionale

produk (BNP)

Die totale waarde van voltooide goedere en dienste

geproduseer deur ŉ gemeenskap gedurende ŉ gegewe jaar.

Intermediêre goedere word by die berekening ingesluit, maar

sluit wel uitsette in wat geproduseer word deur die inwoners



van ŉ land, asook die waarde van goedere en dienste

geproduseer deur inwoners wat buite die grense van die land

woon.

Bruto binnelandse

produk (BBP)

Feitlik dieselfde as die BNP, behalwe dat dit alle uitsette

geproduseer binne die grense van die land, insluit, asook

uitsette geproduseer deur buitelandse inwoners, maar

uitgesluit die waarde van produksie van inwoners wat oorsee

woon.

5.5 Inleiding

Die laaste studie-eenheid in die module, bestaande uit drie temas, fokus op die globale

aanbodketting en finansiële bestuur. Die eenheid sluit af met ŉ bespreking van Afrika se rol

in die globale bestuursomgewing. Die eerste tema hanteer die globale aanbodketting en

staan stil by globale vervaardiging, produseringsligging, maak-of-koopbesluite en die bestuur

van ŉ globale aanbodketting. Die tweede tema fokus op globale finansiële en internasionale

beleggingsbestuur. Die eerste gedeelte onder die tema bespreek finansiële besluite gevolg

deur globale geldbestuur. Die laaste tema van Studie-eenheid 5 gee ŉ oorsig oor Afrika se

rol in die globale bestuursomgewing. Die drie gedeeltes onder hierdie tema fokus spesifiek

op Afrika se groeiprestering, tegnologiese prestering en laastens, ontwikkelingsvooruitsigte.

Elke onderwerp word afsonderlik in die eenheid bespreek.

Die eenheid lei jou tot ŉ begrip van hoe die globale aanbodketting werk, hoe die globale

finansiële en internasionale beleggingsomgewing inpas by internasionale bestuur, sowel as

die belang van Afrika in die globale bestuursomgewing. Die eenheid is die laaste in die

module van internasionale bestuur.

5.6 Globale aanbodkettingbestuur


Lees die openingsgevallestudie op bladsy 511 ŉ jou voorgeskrewe handboek: Airbus

herbesin hoe hulle verskaffers bestuur word.

Met die instel en opheffing van handelsversperrings en die ontwikkeling van globale markte,

moet ondernemings toenemend heelwat interafhanklike aspekte konfronteer.

1. Waar in die wêreld is die beste produseringsligging vir werksaamhede?

2. Wat moet die langtermyn strategiese rol van buitelandse produseringspersele wees?



3. Moet die onderneming sy eie buitelandse produksiewerksaamhede besit of moet

hulle dit aan onafhanklike verskaffers uitkontrakteer?

4. Hoe moet ŉ globaalverspreide aanbodketting bestuur word?

5. Moet die onderneming die globale logistiek self bestuur, of daardie soort bestuur

uitkontrakteer na ŉ onderneming wat daarin spesialiseer?

Hierdie tema bespreek globale vervaardiging, produseringsligging, maak-of-koopbesluite en

die bestuur van die globale aanbodketting.

5.6.1 Globale vervaardiging


Studie-eenheid 4 het die konsep van die waardeketting bekendgestel en waardeskeppings-

werksaamhede bespreek (sien Afdeling 4.6.2). In hierdie gedeelte kyk ons spesifiek na twee

van die werksaamhede, naamlik produksie en logistiek, ook hoe laasgenoemde

internasionaal verrig mag word om:

• die koste van waardeskepping te verlaag.

• waarde toe te voeg deur beter voorsiening in kliëntebehoeftes.

Die toevoeging van inligtingstegnologie tot bogenoemde kom ook onder die soeklig, veral

met die groot rol wat die internet deesdae speel.

Produksie word gedefinieer as die werksaamhede betrokke by die skepping van ŉ produk.

Hierteenoor is logistiek die werksaamheid wat die oordrag van fisiese materiale deur die

waardeketting beheer, vanaf aankope, deur produksie, tot en met die verspreiding van die

produkte. Die produksie- en logistieke funksies van ŉ internasionale onderneming het ŉ

aantal belangrike strategiese doelwitte:

• Kosteverlaging.

• Verhoogde produkkwaliteit deur foutiewe produkte van aanbodketting en uit

vervaardigingsproses te verwyder.

Voorbeeld 5.1

Verskeie internasionale ondernemings vervaardig hulle produkte in lande soos China en

Indië bloot omdat arbeidskoste daar laag is. Internasionale ondernemings benut ook

uitkontraktering vir sulke kostebesparings.



Die doelwitte van die kosteverlaging en toenemende beter kwaliteit is nie onafhanklik van

mekaar nie. Figuur 17.1 illustreer hoe ŉ onderneming wat sy kwaliteit verbeter, ook die koste

van waardeskepping daardeur verminder.

Verbeterde kwaliteit verminder koste deur:

• Produktiwiteitsverhoging, omdat tyd nie verlore gaan aan die vervaardiging van swak

kwaliteit produkte wat nie sal verkoop nie. En laasgenoemde lei tot ŉ direkte

verlaging in eenheidskoste.

• Verlaging van verwerkings- en skrootkoste geassosieer met foutiewe produkte.

• Verlaging van waarborgkoste en -tyd geassosieer met die regmaak van foutiewe

produkte.

Die resultaat is om waardeskeppingskoste te verlaag deur beide produksie- en

náverkopedienskoste te verlaag. Die hoof maatstaf wat die meeste bestuurders gebruik om

die betroubaarheid van hul produkaanbieding te verhoog, is die Six Sigma-metodologie vir

kwaliteitverbetering. Die metodologie stam direk af van die totale kwaliteitbestuursfilosofie en

is gebaseer op empiriese statistiese metodes wat streef om foute te verminder, produktiwiteit

te verbeter, asook afval en koste te verminder regdeur die onderneming. Six Sigma-

programme is reeds deur verskeie groot ondernemings soos Motorola en General Electric

aangeneem.

Aktiwiteit 5.1

Doen internetnavorsing en bepaal watter groot ondernemings het reeds die Six Sigma-

program in hulle onderneming geïnkorporeer.

Die groei van internasionale standaarde het ook meer aandag begin fokus op die belang van

produkkwaliteit. Binne hierdie kontaks ontstaan die ISO 9000 wat ondernemings help fokus

om die kwaliteit van produkte en prosesse te verbeter. Bykomend tot kosteverlaging en

kwaliteitverbetering, is daar twee uitsonderlike belangrike doelwitte in internasionale sake:

� Produksie en logistieke funksies moet die vraag vir plaaslike reaksie kan akkommodeer.

� Produksie en logistiek moet vinnig kan reageer op veranderings in kliëntaanvraag.

In die volgende gedeelte kyk ons na produseringsligging sodat ondernemings ingeligte

besluite kan neem.

5.6.2 Produseringsligging




ŉ Belangrike besluit wat ondernemings in hedendaagse tye moet neem is waar om hulle

produseringswerksaamhede te baseer, om koste maksimaal te verminder en produkkwaliteit

te verbeter. Ondernemings wat internasionale produksie oorweeg, moet die volgende drie

faktore oorweeg, naamlik land-, tegnologiese en produksiefaktore.

� Land-faktore

Ons het in die eerste studie-eenheid na land-spesifieke faktore gekyk soos die politieke

ekonomie en kultuur en relatiewe faktore wat van land tot land verskil. Die meeste van die

land-faktore is ook in Studie-eenheid 1, 2 en 4 bespreek. Hersien die gedeeltes op bladsye

515 en 516 in jou voorgeskrewe handboek.

� Tegnologiese faktore

Die tipe tegnologie wat ŉ onderneming gebruik om spesifieke vervaardigingswerksaamhede

te verrig, kan deurslaggewend wees in liggingsbesluite. Drie karaktereienskappe van

vervaardigingstegnologie is bepalend in hierdie besluite, naamlik vaste koste, minimum

doeltreffendheidskaal en buigbare vervaardiging en grootskaalse aanpassings.

• Vaste koste

In sommige gevalle kan die vaste opstelkoste van ŉ produksieaanleg so hoog wees

dat ŉ onderneming die wêreldmark moet bedien vanaf een enkele óf vanaf enkele

plekke. Hierteenoor kan ŉ relatiewe lae vlak van vaste koste dit ekonomies haalbaar

maak om ŉ bepaalde werksaamheid gelyktydig op verskeie liggings te laat verrig.

• Minimum doeltreffendheid-uitsetskaal

Die konsep van skaalbesparings voorsien dat wanneer ŉ aanleg se uitsette uitbrei,

eenheidskoste sal verminder. Die redes hiervoor sluit in groter en slimmer benutting

van die belangrikste toerusting en meer koste-effektiewe aanwending van

produktiwiteit, aanvullend tot werknemer-spesialisering in die aanleg. Bo ŉ sekere vlak

van uitsette is daar egter min addisionele skaalbesparings haalbaar, gevolglik neem

die eenheidskostekurwe af, met uitsette, totdat ŉ bepaalde uitsetvlak bereik is, tot op ŉ

punt waar verdere toename in uitsette net in kleiner eenheidskosteverminderings sal

realiseer. Die uitsetvlak waarteen die meeste aanlegvlak-skaalbesparings uitgeput

word, word die minimum doeltreffendheid-uitsetskaal genoem. Die is die uitsetskaal

waarteen ŉ aanleg bedryf moet word om al sy hoof aanlegvlak-skaalbesparings te

bereik; sien Figuur 17.2. Daar is ook verskeie implikasies van die skaal wat bestudeer

moet word. Bestudeer die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek.



• Buigbare vervaardiging en grootskaalse aanpassings

Sentraal tot skaalbesparings is die idee dat die beste manier om hoër doeltreffendheid,

asook lae eenheidskoste, te bereik, is deur die grootskaalse produksie van ŉ

gestandaardiseerde produk. Die siening van produksiedoeltreffendheid is reeds deur

die toename in buigbare vervaardigingstegnologieë bevraagteken. Die term word

buigbare vervaardigingstegnologieë genoem en dek ŉ reeks

vervaardigingstegnologieë wat ontwerp is om:

1. Opsteltyd vir komplekse toerusting te verminder.

2. Die benutting van individuele masjiene te verhoog deur beter skedules.

3. Kwaliteitbeheer op alle fases van die vervaardigingsprosesse te verhoog.

Die res van die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek gee ŉ vollediger prentjie, asook

gepaste voorbeelde om bogenoemde te illustreer. Vergewis jou deeglik van hierdie gedeelte.

� Produksiefaktore

Twee produkkenmerke affekteer liggingsbesluite. Die eerste is die produk se waarde-tot-

gewigsratio volgens sy invloed op vervoerkoste. Die tweede produkkenmerk is die wyse

waarop die produk in universele behoeftes voorsien, naamlik daardie behoeftes wat

wêreldwyd dieselfde is en/of voorkom.

� Lokalisering van produseringsfasiliteite

Daar is twee basiese strategieë vir die lokalisering van produseringsfasiliteite. Jy kan sulke

fasiliteite in sentrale liggings konsentreer en die wêreldmark van daar af bedien, of jy kan

desentraliseer, deur van die fasiliteite in verskeie streeks- en nasionale liggings naby aan

bepaalde wêreldmarkte te posisioneer. Die gepaste strategiese keuses word deur die

verskeie land-spesifieke, tegnologiese en produkfaktore, wat reeds bespreek is, bepaal; sien

opsomming in Tabel 17.1. Om produsering gelokaliseerd te konsentreer, is gepas wanneer:

• Landsverskille in faktorkoste, politieke ekonomie en kultuur ŉ groot impak het op die

vervaardigingskoste in verskeie lande.

• Handelsversperrings laag is.

• Buitefaktore as uitvloeisel van die konsentrasie van ondernemings, sekere liggings

bevoordeel.

• Daar verwag word dat belangrike wisselkoerse stabiel sal bly.

• Produseringstegnologie hoë vaste koste en minimum skaaldoeltreffendheid het,

relatief tot globale aanvraag, of as buigbare vervaardigingstegnologie bestaan.



• Produkte se waarde-tot-gewigsratio hoog is.

• Produkte in universele behoeftes voorsien.

Desentralisering van produsering, hierteenoor, is gepas wanneer:

• Verskille tussen lande in faktorkoste, politieke ekonomie en kultuur, nie ŉ groot impak

het op die vervaardigingskoste in verskeie lande nie.

• Handelsversperrings hoog is.

• Liggingseksternaliteite nie belangrik is nie.

• Onbestendige wisselkoerse verwag word.

• Produseringstegnologie lae vaste koste en lae minimum skaaldoeltreffendheid het en

buigbare vervaardigingstegnologie nie beskikbaar is nie.

• Produkte se waarde-tot-gewigsratio laag is.

• Produkte nie in universele behoeftes voorsien nie.

In praktyk is liggingsbesluite selde duidelik.

� Verskuilde koste van buitelandse liggings

Daar kan heelwat verskuilde kostes wees wanneer produsering in buitelandse liggings moet

plaasvind. Hierdie gedeelte word deurgrondig in jou voorgeskrewe handboek, met gepaste

voorbeelde, bespreek.

In die volgende gedeelte kom die maak-of-koopbesluite wat geneem moet word wanneer

ondernemings die internasionale mark wil betree, onder die soeklig.

5.6.3 Maak-of-koopbesluite


Internasionale ondernemings kom gereeld te staan voor maak-of-koopbesluite. Dit verwys

na die keuse of hulle, byvoorbeeld, wel ŉ bepaalde waardeskeppingsaktiwiteit self moet

verrig, teenoor of dit aan ŉ ander entiteit uitgekontrakteer moet word. Histories hou die

meeste uitkontrakteringsbesluite verband met die vervaardiging van fisiese produkte. Maar,

gedurende die afgelope paar jaar het uitkontrakteringsbesluite wyer uitgekring as die

vervaardiging van fisiese produkte, sodat ook die produksie van diensaktiwiteite benut kon

word. Uitkontrakteringsbesluite hou baie probleme in vir volskaalse plaaslike ondernemings,

en nóg meer vir internasionale ondernemings. Besluite in internasionale liggings word

gekompliseer deur die onbestendigheid van lande se ekonomieë, wisselkoersfluktuasies,



veranderings in relatiewe faktorkoste ensovoorts. In hierdie gedeelte word ondersoek

ingestel na die argumente ten gunste van in-huis-produksie (maak), of ten gunste van

aankope (koop). Daar word ook gekyk na die verrekening van die twee besluite en

strategiese verbintenisse met verskaffers.

� Voordele van maak

Die argument ten gunste van in-huis-maak van alle produkte, of ŉ gedeelte daarvan, oftewel

vertikale integrasie, is vyfvoudig. In-huis-produksie word geassosieer met:

• Laer koste (bladsy 525)

• Fasilitering van gespesialiseerde beleggings (bladsye 525-526)

• Beskerming van eiendomsreg op produktegnologie (bladsy 526)

• Die opbou van dinamiese vermoëns (bladsye 526-527)

• Verbeterde skedulering (bladsy 527)

Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks gelys; jou voorgeskrewe handboek

bespreek elkeen volledig.

� Voordele van koop

Die koop van onderdele, of ŉ volledige produk, vanaf onafhanklike verskaffers gee aan die

onderneming groter buigbaarheid, wat bydra om die onderneming se kostestruktuur af te

dwing, asook om bestellings van internasionale kliënte te kan ondervang. Die voordele:

• Strategiese buigbaarheid (bladsye 527-528)

• Laer koste (bladsy 528)

• Verrekenings (bladsye 528-529)

Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks gelys; jou voorgeskrewe handboek

bespreek elkeen volledig.

� Verrekenings

Maak-of-koopbesluite lei ongetwyfeld tot verrekenings, die opweeg van voor- en nadele.

Wanneer die voorwaardes vir of argumente ten gunste van maakbesluite ontbreek, sal die

risiko van strategiese onbuigbaarheid en organisatoriese probleme voorstel dat dit beter sal

wees om sommige of alle produksie aan onafhanklike verskaffers uit te kontrakteer. Omdat

die kwessies van strategiese buigsaamheid en organisatoriese beheer self groter is vir

internasionale ondernemings as vir plaaslike ondernemings, moet die internasionale

onderneming spesifiek versigtig wees vir vertikale integrasie in onderdelevervaardiging.



Bykomend kan sommige uitkontraktering, in die vorm van verrekenings, help dat ŉ

onderneming groter toekomstige bestellings kry.

� Strategiese verbintenisse met verskaffers

Verskeie internasionale ondernemings het al probeer om voordeel te trek uit vertikale

integrasie, sonder die geassosieerde organisatoriese probleme, deur strategiese

verbintenisse met belangrike verskaffers te sluit. Strategiese verbintenisse bou vertroue

tussen die onderneming en sy verskaffers. Vertroue word gebou wanneer ŉ onderneming ŉ

geloofwaardige verbintenis sluit en aanhou om by die verskaffer op billike terme te koop. Nie

alle verbintenisse is goed nie. Soos by formele vertikale integrasie, kan ŉ onderneming wat

langtermyn verbintenisse aangaan, sy strategiese buigbaarheid beperk deur die

verbintenisse wat die ondermening met ander vennote aangaan.

5.6.4 Bestuur van ŉ globale aanbodketting


Logistiek sluit in alle aktiwiteite wat nodig is om materiale vanaf verskaffers tot by die

vervaardigingsfasiliteite te kry, deur die vervaardigingsproses, na die verspreidingstelsel tot

by die eindverbruiker. Die logistieke funksie bestuur die globale aanbodketting in die

internasionale onderneming. Twee doelwitte van logistiek is om die onderneming se globale

aanbodketting te bestuur teen die laagste moontlike koste, op ŉ manier wat optimaal in

kliëntbehoeftes voorsien, en sodoende waardeskeppingskoste verlaag en die onderneming

help om ŉ mededingende voordeel deur uitstekende kliëntediens te skep. Die potensiaal om

koste te verminder deur meer doeltreffende logistiek, is groot. Vir die tipiese

vervaardigingsonderneming beloop materiaalkostes 50-70 % van die wins, afhangende van

die industrie. Slegs ŉ klein kostevermindering kan ŉ aansienlike impak op die onderneming

se winsgewendheid meewerk.

� Rol van netbetydsvoorraad

Die basiese filosofie agter die netbetyds-voorraadstelsel is om te ekonomiseer op

voorraadhoukostes, deur te reël dat materiaal by die vervaardigingsaanleg aankom, net

betyds om die produksieproses in te gaan, en nié vooraf nie. Die groot kostebesparing hier

kom van die bespoediging van voorraadsomsette. Tesame met kostevoordele kan die stelsel

ook help om die onderneming se produkkwaliteit te verbeter.

� Rol van inligtingstegnologie en die internet

Aanlyninligtingstelsels speel ŉ baie belangrike rol in moderne materialebestuur. Deur elke

fase of onderdeel wêreldwyd in ŉ monteeraanleg te (kan) volg, fasiliteer inligtingstegnologie



dat die onderneming sy produksieskedulering optimaliseer tot op die presiese oomblik van

komponente se verwagte aankoms. Deur presies te bepaal waar ŉ komponent in die

aanbodketting is, fasiliteer inligting waardeur die onderneming sy produksie kan versnel na

voorkeur, deur sleutelkomponente van die normale aanbodketting te onttrek en na die

vervaardigingsaanleg te skuif.

Die rol van die netbetyds-voorraadstelsel en inligtingstegnologie word hier slegs kortliks

verduidelik; jou voorgeskrewe handboek bespreek dit volledig.

5.7 Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur


Lees die openingsgevallestudie op bladsye 597-598 ŉ jou voorgeskrewe handboek:

Belastingstrategie by Google.

ŉ Finansiële bestuurder in ŉ internasionale onderneming moet probeer om die verskeie

voordele, kostes en risiko’s wat normaalweg vanaf ŉ belegging tot by ŉ gegewe ligging

beweeg of vloei, te kwantifiseer. By die besluit om te belê in werksaamhede in ŉ gegewe

land, word die ekonomiese, politieke, kulturele en strategiese veranderlikes opgeweeg (soos

bespreek in Studie-eenhede 1 en 2).

Aktiwiteit 5.2

Benut verskillende bronne vir definisies van finansiële bestuur en beleggingsbestuur in

praktyk.

Deur bogenoemde vul jy jou kennis met jou eie bronne aan wat die twee definisies vir jou

makliker verstaanbaar maak.

Die kapitaalbegrotingsproses, moeder- en geprojekteerde kontantvloei en

kapitaalbegrotingsrisiko’s word volgende bespreek.

� Kapitaalbegrotingsproses

Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Bladsye 605-606.

Kapitaalbegroting is die tegniek wat finansiële bestuurders gebruik om te probeer om

voordele, kostes en risiko’s van en aan beleggings te kwantifiseer. Dit stel topbestuurders in

staat om op ŉ redelike objektiewe manier verskillende beleggingsalternatiewe binne en oor

verskillende lande te vergelyk, sodat hulle ingeligte besluite kan neem oor waar hulle

ondernemings hulle skaars finansiële hulpbronne kan belê. Kapitaalbegroting vir ŉ

buitelandse projek gebruik dieselfde teoretiese raamwerk as dié van ŉ plaaslike



kapitaalbegroting: Die onderneming moet eers die kontantvloei bepaal wat met die projek

geassosieer word oor ŉ redelike tydperk. In die meeste gevalle sal die kontantvloei

aanvanklik negatief wees, omdat die onderneming groot beleggings in sy produksiefasiliteite

maak. Na ŉ tydsverloop sal die kontantvloei egter positief word, soos beleggingskoste

afneem en winste begin groei. Sodra die kontantvloei bepaal is, moet dit gediskonteer word

om die heersende nettowaarde te bepaal deur ŉ gepaste gediskonteerde koers te gebruik.

Die mees algemene gediskonteerde koers is óf die onderneming se koste van kapitaal óf die

vereiste opbrengskoers. As die huidige nettowaarde van die gediskonteerde koers groter is

as nul, kan die onderneming met die projek voortgaan. Alhoewel die proses redelik maklik

klink, is kapitaalbegroting in praktyk ŉ baie ingewikkelde proses en ook vol gebreke. Van die

faktore wat die proses meer ingewikkeld maak vir internasionale ondernemings:

• Daar moet onderskeid wees tussen kontantvloei tot die projek en kontantvloei tot die

moedermaatskappy.

• Politieke en ekonomiese risiko, ingeslote buitelandse valutarisiko, kan drasties die

waarde van die buitelandse belegging beïnvloed.

• Die konneksie tussen kontantvloei tot die moedermaatskappy en die finansieringsbron

moet herken word.

Die volgende deel fokus op moedermaatskappy-, sowel as geprojekteerde, kontantvloei,

gevolg deur kapitaalbegrotingsrisiko’s.

� Moedermaatskappy- en geprojekteerde kontantvloei


ŉ Teoretiese argument ontstaan vir die ontleding van enige buitelandse projek uit die

moedermaatskappy se oogpunt, omdat kontantvloei tot die projek nie noodwendig dieselfde

is as die kontantvloei tot eersgenoemde nie. Die projek kan dalk, vir ŉ aantal redes, nie al sy

kontantvloei tot die moedermaatskappy remitteer nie. Die kontantvloei kan geblok wees teen

repatriasie deur die gasheerlandregering, hulle kan belas word teen ŉ ongunstige koers, of

die gasheerregering kan vereis dat ŉ sekere persentasie van die kontantvloei gegenereer uit

die projek, in die gasheerland self belê moet word. Hoewel die beperkings nie die huidige

nettowaarde van die projek self affekteer nie, affekteer dit wel die huidige nettowaarde van

die projek by die moedermaatskappy, omdat hulle die kontantvloei beperk wat terugverwys

kan word aan hulle van die projek. Wanneer ŉ buitelandse beleggingsgeleentheid

geëvalueer word, moet die moedermaatskappy eerder belangstel in die kontantvloei wat hy

gaan ontvang, as dit wat die projek gaan genereer, want dit is die basis vir dividende aan

aandeelhouers, beleggings elders in die wêreld, terugbetaling van wêreldwye korporatiewe



skuld ensovoorts. Aandeelhouers sal nie geblokte verdienste sien as ŉ bydrae tot die

waarde van die onderneming nie, en krediteure sal dit nie bytel wanneer die

moedermaatskappy se vermoë om skuld te diens, bereken word nie. Maar die probleem van

geblokte verdienste is nie meer so ernstig soos vantevore nie, as gevolg van die wêreldwye

neiging tot ŉ groter aanvaarding van vryemarkekonomieë (Studie-eenheid 1).

� Aanpassing vir politieke en ekonomiese risiko’s


Ons het reeds die politieke en ekonomiese risiko’s in die eerste studie-eenheid bespreek.

Daar word ook van jou verwag om die relevante gedeelte in jou voorgeskrewe handboek te

bestudeer.

� Kapitaalbegrotingsrisiko’s


By die ontleding van ŉ buitelandse beleggingsgeleentheid, kan die addisionele risiko wat ŉ

onderneming se ligging kan meebring, op twee maniere opgelos word. Die eerste metode is

om alle risiko’s as ŉ enkel probleem te hanteer, deur die gediskonteerde koers te verhoog

wat toepasbaar is op alle buitelandse projekte in lande waar politieke en ekonomiese risiko’s

as te hoog waargeneem word. Hoe hoër die gediskonteerde koers, hoe hoër moet die

geprojekteerde netto kontantvloei wees vir ŉ belegging om ŉ positiewe huidige nettowaarde

te hê. Die tweede metode wat redelik wyd toegepas word, is om die gediskonteerde koers

aan te pas om die ligging se gewaagdheid te reflekteer. Die kritici teen laasgenoemde

metode argumenteer dat kontantvloei te hoog gepenaliseer word, maar nie gediskonteerde

kontantvloei genoeg penaliseer nie. Lees die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek vir ŉ

verdere verduideliking van laasgenoemde.

5.7.1 Finansiële besluite


Wanneer enige finansieringsopsies oorweeg moet word, moet ŉ internasionale onderneming

eers oorweeg hóé die buitelandse belegging gefinansier gaan word. As eksterne finansiering

benodig word, moet die onderneming besluit of hulle hulle fondse van die globale

kapitaalmark gaan verkry, of by bronne in die gasheerland gaan leen. As die onderneming

eksterne finansiering vir ŉ projek soek, sal hulle eerder geld wil leen by die beskikbare

laekoste kapitaalbronne. Soos bespreek in Studie-eenheid 3, maak al hoe meer

ondernemings gebruik van die globale kapitaalmark om finansiering vir hul beleggings te kry.



Ten spyte van die tendens vir deregulasie van finansiële dienste, kan die gasheerland se

regeringsbeperkings in sommige gevalle daardie opsie uitskakel. Die regerings van

sommige lande vereis, of verkies, buitelandse multinasionale ondernemings om projekte te

finansier in hulle lande, deur plaaslike skuld te finansier of plaaslike ekwiteitsverkope. In

lande waar likiditeit beperk is, word die koste van kapitaal verhoog om die projekte te

finansier. Dus, in kapitaalbegrotingsbesluite, moet die gediskonteerde koers aangepas word

om laasgenoemde te reflekteer.

Bykomend tot die impak van gasheer-regeringsbeleide op kapitaalkoste en

finansieringsbesluite, kan die onderneming oorweeg om plaaslike skuldfinansiering te

gebruik vir beleggings in lande waar die plaaslike geldeenheid na verwagting sal depresieer

op die buitelandse valutamark. Die totaal van die plaaslike geldeenheid wat benodig word

om rentebetalings te maak en volledige afbetalingsopsies op plaaslike

skuldverantwoordelikhede, word nie geaffekteer wanneer ŉ land se geldeenheid depresieer

nie.

Hoewel die aanvangskoste van kapitaal groter mag wees as plaaslik lenings, is dit beter om

plaaslik geld te leen, as daar verwag word dat die plaaslike geldeenheid op die buitelandse

valutamark gaan depresieer.

5.7.2 Globale kapitaalbestuur


Kapitaalbestuursbesluite strewe daarna om die onderneming se globale kontanthulpbronne

– sy werkende kapitaal – so doeltreffend moontlik te bestuur. Dit sluit in die minimalisering

van kontantbalanse en die korporatiewe belastingslas, sowel as die vermindering van

transaksiekoste.

� Minimalisering van kontantbalanse

Daar word verwag dat elke onderneming kontantbalanse het vir die betaal van hul

rekeninge, en vir versekering teen onverwagse negatiewe variasies van sy geprojekteerde

kontantvloei. Die mees kritieke kwessie vir internasionale ondernemings is of elke

buitelandse filiaal sy eie kontantvloei moet hê, of dat kontantbalanse by ŉ gesentraliseerde

bewaarnemer gehou moet word. Ondernemings verkies om kontantbalanse by ŉ

gesentraliseerde bewaarnemer te hou vir drie redes:

• Deur kontantreserwes sentraal te poel, kan die onderneming groter bedrae deponeer.

• As die gesentraliseerde bewaarnemer in ŉ groot finansiële kern (soos London, New

York, Tokyo) voorkom, sal laasgenoemde instelling toegang hê tot inligting oor goeie



korttermyn-beleggingsgeleenthede waaroor die tipiese buitelandse filiaal nie sal beskik

nie.

• Deur kontantreserwes te poel, kan die onderneming die totale grootte van die

kontantpoel wat hulle in hoogs likiede rekeninge moet hou, verminder. Dit stel die

onderneming in staat om groter bedrae van kontantreserwes oor die lang termyn te

belê.

Voorbeeld 5.2

ŉ Amerikaanse onderneming het drie buitelandse filiale, een in Korea, een in China en

een in Japan. Elke filiaal onderhou ŉ kontantbalans wat ŉ bedrag vir sy daaglikse

behoeftes insluit, plus ŉ addisionele bedrag vir onverwagse kontantaanvrae. Die

Amerikaanse onderneming se beleid is dat die totale vereiste kontantbalans gelyk moet

wees aan die drie standaardafwykings van die verwagte daaglikse behoeftebedrag. Die

drie standaardafwykings se verwagtinge reflekteer die firma se bepaling dat in praktyk,

daar ŉ 99.87%-waarskynlikheid gaan wees dat die filiaal die nodige kontant sal hê om die

daaglikse, sowel as die onverwagte kontantaanvrae, te kan hanteer. Daar word

aangeneem dat kontantbehoeftes in elke land versprei en onafhanklik van mekaar hanteer

word.

Jou voorgeskrewe handboek gee ŉ berekeningsvoorbeeld van bogenoemde. Maak seker

dat jy weet hoe die berekening werk.

� Vermindering van transaksiekoste

Transaksiekoste is die koste van ŉ ruiltransaksie. Elke keer as ŉ onderneming kontant van

een geldeenheid in ŉ ander geldeenheid omsit, beloop dit ŉ transaksiekoste – die

kommissiefooi wat hulle aan buitelandse valutahandelaars wat die transaksie uitvoer, betaal.

Die meeste banke eis ook ŉ oordragfooi vir die oordrag van die geld vanaf een plek na ŉ

ander, dus ŉ ander tipe transaksiekoste. Die kommissie- en oordragfooie wat voorkom as

gevolg van intra-ondernemingtransaksies is beduidend; volgens die Verenigde Nasies,

behels dit 40% van internasionale handelstransaksies tussen verskillende nasionale filiale of

transnasionale korporasies. Die volume van sulke transaksies neig om baie hoog te wees in

ŉ onderneming wat oor ŉ globaalverspreide netwerk van interafhanklike

waardeskeppingswerksaamhede beskik. Multilaterale saamvoeging laat toe dat ŉ

multinasionale onderneming sy transaksiekoste verlaag, wanneer baie transaksies tussen sy

filiale plaasvind, deur die aantal transakies te verminder. ŉ Multilaterale saamvoeging is

egter ŉ uitbreiding van ŉ bilaterale saamvoeging. Laasgenoemde is, byvoorbeeld, wanneer

ŉ Franse filiaal ŉ Meksikaanse filiaal $6 miljoen skuld en die Meksikaanse filiaal die Franse



filiaal terselfdertyd $4 miljoen skuld. ŉ Bilaterale skikking word dan gemaak met ŉ enkel

betaling van $2 miljoen vanaf die Franse filiaal aan die Meksikaanse filiaal, en die

oorblywende skuld word dan gekanselleer. Multilaterale saamvoeging word uitgebrei tot die

transaksies tussen veelvoudige filiale binne ŉ internasionale onderneming. Jou

voorgeskrewe handboek behandel ŉ berekeningsvoorbeeld van bogenoemde. Maak seker

dat jy weet hoe die berekening werk. Figure 20.2, 20.3 en 20.4 toon grafiese voorstellings

van die voorbeeld (bladsye 611-612).

� Bestuur van belastinglas

Verskillende lande huldig verskillende belastingregimes. Baie lande volg die wêreldwye

beginsel dat hulle die reg het om inkomste te belas wat buite landsgrense verdien word,

deur binnelandse instellings. Dubbelbelasting kom voor wanneer die inkomste van ŉ

buitelandse filiaal belas word in sowel die gasheerlandregering, as deur die

moedermaatskappy se plaaslike regering. Maar dubbelbelasting word versag deur

belastingkrediete, belastingsooreenkomste en die uitstelbeginsel.

• ŉ Belastingkrediet laat toe dat ŉ entiteit ŉ vermindering van belasting aan die

plaaslike regering betaal gemeet aan die totale belasting aan die buitelandse regering

betaal(-baar).

• ŉ Belastingsooreenkoms tussen twee lande spesifiseer watter items van inkomste

belas gaan word deur owerhede van die land waarin die inkomste verdien is.

• ŉ Uitstelbeginsel spesifiseer dat moedermaatskappye nie belas word op hulle

buitelandse inkomstebron alvorens hulle nie die dividend/e ontvang het nie.

Sommige ondernemings maak ook gebruik van belastingstoevlugoorde soos die Bahamas

of Bermuda om hulle belastingverantwoordelikheid te verminder (lees weer die gevallestudie

aan die begin van Hoofstuk 20 in jou voorgeskrewe handboek – Belastingstrategie by

Google). ŉ Belastingstoevlugoord is ŉ land wat baie lae, of geen inkomstebelasting nie, hef.

Internasionale ondernemings vermy of stel inkomstebelasting uit deur volfiliale of nie-

operasionele filiale in die belastingstoevlugoord te vestig. Die filiaal in die

belastingstoevlugsoord besit die algemene aandele van die operasionele buitelandse filiale.

Dit laat toe dat alle fondsoordragte vanaf die buitelandse operasionele filiale na die

moedermaatskappy gestuur word deur die filiaal in die belastingstoevlugoord. Die belasting

gehef op die buitelandse inkomstebron deur ŉ onderneming se plaaslike owerheid, wat

normaalweg betaal word wanneer ŉ dividend verklaar is deur ŉ buitelandse filiaal, kan

uitgestel word onder die uitstelbeginsel, totdat die filiaal in die belastingstoevlugsoord die

dividend/e aan die moedermaatskappy betaal. Die dividendbetaling kan onbepaald uitgestel



word as buitelandse werksaamhede aanhou groei en nuwe interne finansiering benodig

word van die filiaal in die belastingstoevlugsoord. Jou voorgeskrewe handboek bespreek en

lys voorbeelde van belastingstoevlugsoorde.

� Oorgrens-kapitaaloordrag

Om die onderneming se kontanthulpbronne doeltreffend te benut en die onderneming se

globale belastingsverantwoordelikhede te verminder, vereis dat die onderneming fondse kan

oordra van een ligging, wêreldwyd na ŉ ander. Internasionale ondernemings gebruik ŉ

aantal tegnieke om likiede fondse oorgrens oor te dra. Dit sluit in dividendoorbetalings,

rentebetalings en -fooie, oordragpryse en voordoen-lenings. Sommige ondernemings

gebruik meer as een tegniek om oorgrens-fondsoordrag te doen; dit word ontbondeling

genoem. Laasgenoemde fasiliteer ŉ deursnit van die beskikbare tegnieke om likiede fondse

vanaf die buitelandse filiaal aan die moedermaatskappy oor te dra, en laat toe dat ŉ

internasionale onderneming fondse van sy buitelandse filiale verkry, sonder om die

gasheerland sensitief te raak deur die groot dividendonttrekkings.

• Dividendoorbetalings

Betaling van dividende is die mees algemene metode waardeur ondernemings fondse

vanaf buitelandse filiale na die moedermaatskappy oordra.

• Rentebetalings en -fooie

Rentebetalings en -fooie verteenwoordig vergoeding betaalbaar aan eienaars van

tegnologie, patente of handelsmerke, vir die gebruik van daardie spesifieke tegnologie,

of die vervaardiging-, koop- of verkoopsreg van produkte met daardie patent of onder

daardie handelsmerk.

• Oordragpryse

Enige internasionale onderneming voltrek gewoonlik ŉ groot aantal oordragte van

goedere en dienste tussen die moedermaatskappy en buitelandse filiale en ook tussen

buitelandse filiale. Winste word ook gemaak uit oordragpryse; daar word ook verskeie

probleme met die beleid geassosieer.

• Voordoen-lenings (Fronting loans)

ŉ Voordoen-lening is ŉ lening tussen ŉ moedermaatskappy en ŉ filiaal, wat deur ŉ

finansiële tussenganger, gewoonlik ŉ groot internasionale bank, gekanaliseer word.

Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek

bespreek elkeen volledig met gepaste voorbeelde.



Die laaste tema in die eenheid fokus spesifiek op die vordering en prestering van die Afrika-

kontinent in die globale bestuursomgewing. Dit sluit af met Afrika se groei- en tegnologiese

prestering en ontwikkelingsvooruitsigte.

5.8 Afrika en die globale bestuursomgewing

Die ontstaan van internasionale ondernemings in die globale arena lei gevolglik daartoe dat

plaaslike ondernemings nuwe moontlike markte in die buiteland kan ontgin. Soos bespreek

in die vorige studie-eenhede, lei die ontginning van buitelandse markte na oneindige

geleenthede, maar daar is ook verskeie faktore, risiko’s en scenario’s om in ag te neem.

Laasgenoemde ten spyt, betree ondernemings steeds die globale bestuursomgewing.

Die tema bespreek hoe Afrika, asook spesifiek Suid-Afrika, gedurende die afgelope paar jare

in die globale bestuursomgewing presteer het en of ondernemings op die kontinent ŉ sukses

daarvan maak. Hierdie gedeelte is nie beskikbaar in jou voorgeskrewe handboek nie en

word volledig hieronder bespreek. Neem spesifiek kennis van en slaan ag op die studie-

eenheid se verrykende bronne en bronnelys. Hierdie gedeelte hanteer die praktiese

komponent van die hele begeleidingsgids. Daar word dus van jou verwag om ŉ

deurgrondige studie van die verrykende bronne te doen om ŉ geheelbeeld van Afrika se

groeiprestering te bekom. Die gedeelte vereis baie naslaan-, lees- en navorsingswerk.

Aangesien hierdie slegs ŉ begeleidingsgids is, is elk van die onderstaande gedeeltes slegs

kortliks bespreek om jou die nodige inligting te gee waarvolgens jy verdere navorsing kan

doen. Bestudeer die gedeelte en verrykende bronne baie deeglik tot jou eie voordeel.

5.8.1 Afrika se groeiprestering

Afrika se groeiprestering sluit ŉ analise van die hele Afrika-kontinent in, met inbegrip van die

onderskeie lande s’n. Suid-Afrika spesifiek word ook in die gedeelte behandel.

� Groeiprestering in Afrika

Die eerste gedeelte onder die tema is die groeikoers van Afrika en om dit te bepaal, kyk ons

na ŉ land se bruto binnelandse produk (BBP). In Studie-eenheid 1 het ons reeds na terme

soos die bruto nasionale inkomste (BNI), menslike ontwikkelingsindeks ensovoorts gekyk en

elkeen vir sy belang ondersoek. Voor die groeikoers van Afrika en Suid-Afrika bespreek

word, moet eers onderskei word tussen die bruto nasionale produk (BNP) en die bruto

binnelandse produk (BBP). Die bruto nasionale produk (BNP) word gedefinieer as die

totale waarde van voltooide goedere en dienste geproduseer deur ŉ gemeenskap

gedurende ŉ gegewe jaar. Intermediêre goedere word van hierdie berekening uitgesluit,

maar sluit wel uitsette in wat geproduseer word deur die inwoners van ŉ land, asook die

waarde van goedere en dienste geproduseer deur inwoners wat buite die grense van die



land woon (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32). Die bruto binnelandse produk is

amper dieselfde as die BNP, behalwe dat dit alle uitsette geproduseer binne die grense van

die land, insluit, asook uitsette geproduseer deur buitelandse inwoners, uitgesluit die waarde

van produksie van inwoners wat oorsee woon (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32-33).

Waarom word die BBP ingespan om die groeikoers van ŉ land te bepaal? Omdat die kern

van ekonomiese groei uit veranderinge in die nasionale inkomste vloei en twee van die

belangrikste maatstawwe van nasionale inkomste is die BNP en BBP van ŉ land (Lindauer,

Perkins & Radelet, 2006: 32). Ons gebruik spesifiek die BBP vir die berekening van die

groeikoers van Afrika en Suid-Afrika.

Grafiek 5.1 is ŉ grafiese voorstelling van die groeikoerse van Afrika oor die afgelope nege

jaar, vanaf 2006 tot en met 2014.

Grafiek 5.1: Afrika-groeikoers

Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is.

(Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015)

Afrika het redelike stabiele groei vanaf 2006 tot 2008 getoon. Die drastiese val in die

ekonomiese groeikoers in 2009 tot by 3.4% was as gevolg van die wêreld se ekonomiese

krisis (African Economic Outlook, 2015). Vanaf 2009 tot en met 2012 was daar egter

fluktuasies. In 2014 was die groeikoers 3.9%. In die tydperk van nege jaar het Afrika se

groeikoers met 1.9% gedaal.

Grafiek 5.2, hierteenoor, is ŉ skematiese voorstelling van Suid-Afrika se groeikoerse in

dieselfde tydperk.

5,8 6,0

5,4

3,4

5,7

2,8

6,7

3,53,9

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(e)

Jaa

rlik

se G

roe

iko

ers

(%

)

Jaar



Grafiek 5.2: Suid-Afrika se groeikoers



Soos in Grafiek 5.1, het Suid-Afrika ook bestendige groei getoon, mét ŉ afname vanaf 2008.

Soos genoem, is dit as gevolg van die wêreldekonomiese krisis (African Economic Outlook,

2015: 2-3). Daar was egter positiewe groei vanaf 2009 tot en met 2011 wat toon dat die

ekonomie wel herstel het van hierdie krisis, maar sedert 2012 het die groei weer afgeneem

tot 1.5% in 2014. In die tydperk van nege jaar het Suid-Afrika se groeikoers met 4.1%

gedaal. As die twee grafieke met mekaar vergelyk word, is dit duidelik dat Suid-Afrika tot en

met 2008 redelik bygehou het met Afrika se groeikoers, maar sedertdien sukkel Suid-Afrika

om dit te handhaaf. Daar is verskeie redes.

Aktiwiteit 5.3

Doen navorsing op die internet en ondersoek die redes waarom Suid-Afrika se groeikoers

sedert 2009 sukkel om te stabiliseer. Maak seker jy gebruik bronverwysings. Bring hierdie

aktiwiteit se antwoorde saam na jou volgende kontaksessie.

Hoe lyk groeiprestering dus in Afrika? Volgens Grafiek 5.1 is ŉ duidelike opwaartse neiging

in groei vanaf 2013 waarneembaar, wat tot verdere positiewe groei in die toekoms kan lei

(Afdeling 5.8.3 bespreek laasgenoemde). Dit sal dus gunstig vir ondernemings wees om die

Afrika-mark te betree. Dit is egter nie die geval met Suid-Afrika nie, wat ŉ afwaartse neiging

toon. Soos bevind in Aktiwiteit 5.3, is daar verskeie faktore wat bydra tot hierdie negatiewe

5,6 5,4

3,2

-1,5

3,03,2

2,2 2,2

1,5

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

(e)

Jaa

rlik

se G

roe

iko

ers

(%

)

Jaar



tendens. Ondernemings sal deeglik moet ondersoek instel na die risiko’s en toekomstige

voorspellings voor enige toetrede tot die Suid-Afrikaanse mark.

� Institusionele prestering

Hierdie gedeelte ontleed die institusionele prestering van Afrika die afgelope paar jaar. Wat

word bedoel met institusioneel? Volgens Luiz (2009: 60) en North (1990: Vii) behels die

institusionele raamwerk organisasies wat binne die formele raamwerk val en die informele

reëls en norme, wat ons gedrag en verwagtinge van ander, beheer. Die indeks wat

laasgenoemde bevat, is die Landsbeleid en institusionele assessering (Country Policy and

Institutional Assessment (CPIA)). Die CPIA bestudeer 16 belangrike

ontwikkelingsaanwysers wat die volgende vier areas dek, naamlik ekonomiese bestuur,

strukturele hervorming, beleid vir sosiale insluiting en gelykheid, asook die openbare sektor

en instellings (The World Bank, 2013). Lande word gegradeer op ŉ skaal van 1 (laag) tot 6

(hoog) vir elke aanwyser. Die CPIA-telling reflekteer die gemiddeld van die 16 aanwysers

(The World Bank, 2013). Die vier areas word elkeen afsonderlik bespreek met ŉ grafiese

voorstelling van Sub-Sahara-Afrika vanaf 2005 tot 2014.

• Ekonomiese bestuur

Die ekonomiese bestuursgroepering sluit in makro-ekonomiese bestuur, fiskale beleid

en skuldbeleid (The World Bank, 2015).

Grafiek 5.3: Sub-Sahara-Afrika se ekonomiese bestuur

(Statistiekafdeling, The World Bank, 2015)

Bostaande grafiek dui aan dat die ekonomiese bestuur in Sub-Sahara-Afrika vanaf

2005 tot 2009 gefluktueer het. In 2011 was ekonomiese bestuur op sy hoogste by

3,283,29

3,363,36

3,39 3,38

3,40

3,38

3,35

3,34

3,22

3,24

3,26

3,28

3,30

3,32

3,34

3,36

3,38

3,40

3,42

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Jaar

Sk

aa

l



3.40. Ekonomiese bestuur in 2014 (3.34) is hoër as wat dit in 2005 (3.28) was. Dis

slegs ŉ verskil van 0.06, maar steeds ŉ positiewe groeipersentasie. Die ekonomiese

bestuur is egter bo die gemiddeld van 3 tussen 2004 tot 2015, wat beteken dat Sub-

Sahara-Afrika se ekonomiese bestuur gemiddeld presteer.

• Strukturele hervorming

Strukturele hervormingsgroepering sluit weer in handel, die finansiële sektor en die

ondernemingsregulatoriese omgewing (The World Bank, 2015).

Grafiek 5.4: Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming


Grafiek 5.4 toon slegs ŉ klein fluktuasie van strukturele hervorming vanaf 2005 tot

2009. Daar was egter ŉ sterk afname in 2012 tot 3.19, maar dit het weer versterk tot

3.22 in 2014. Vanaf 2005 tot 2014 was daar slegs ŉ 0.01-afname in Sub-Sahara-Afrika

se strukturele hervorming. Die strukturele hervorming vanaf 2005 tot 2014 is egter bo

die gemiddeld van 3, wat beteken dat Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming

gemiddeld presteer.

• Beleid vir sosiale insluiting en gelykheid

Die beleide vir sosiale insluiting en gelykheidsgroepering sluit in geslagsgelykheid,

ekwiteite van openbare hulpbrongebruik, die bou van menslike hulpbronne, sosiale

beskerming en arbeid, asook beleide en instellings vir omgewingsvolhoubaarheid (The

World Bank, 2015).

3,23

3,24

3,25

3,21

3,24

3,213,21

3,19

3,21

3,22

3,16

3,17

3,18

3,19

3,20

3,21

3,22

3,23

3,24

3,25

3,26

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Jaar

Sk

aa

l



Grafiek 5.5: Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid


Bostaande grafiek het ŉ positiewe opname getoon vanaf 2005 (3.13) tot 2014 (3.22).

Dit is die enigste aanwyser wat tot dusver so ŉ positiewe opname (0.09) getoon het.

Dit beteken dat Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid beslis

gemiddeld presteer het gedurende 2005 tot 2014 onder die aanwyser.

• Openbare sektorbestuur en -instellings

Die openbare sektorbestuur en -instellingsgroepering sluit in eiendomsreg en

reëlgebaseerde bestuur, kwaliteit van die begroting en finansiële bestuur,

doeltreffendheid van inkomstemobilisering, kwaliteit van die openbare administrasie en

deursigtigheid, aanspreeklikheid en korrupsie in die openbare sektor (The World Bank,

2015).

3,13

3,12

3,14

3,12 3,12

3,17

3,22

3,19 3,19

3,22

3,06

3,08

3,10

3,12

3,14

3,16

3,18

3,20

3,22

3,24

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Jaar

Sk

aa

l



Grafiek 5.6: Sub-Sahara-Afrika se openbare sektorbestuur en -instellings


Grafiek 5.6 toon ook beduidende fluktuasies; die hoogste punt was in 2011 (2.98) en ŉ

opmerklike daling tot 2.93 in 2012 en 2013. Daar was egter weer ŉ toename na 2.96 in

2014. Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid het ondergemiddeld

gepresteer gedurende 2005 tot 2014, ongeag die sterk toename vanaf 2013 tot 2014.

Die gevolgtrekking uit die vier areas se bespreking is dat Afrika (of Sub-Sahara-Afrika) se

institusionele prestasie bogemiddeld (3) is en beteken dat Afrika wel presteer, hoewel nie so

goed as wat verwag word nie. Hulle lewer steeds ŉ positiewe bydrae tot Afrika se groei.

Bostaande inligting lewer wel ŉ positiewe bydrae vir ondernemings wat internasionale

markte in Afrika wil betree.

5.8.2 Afrika se tegnologiese prestasie

Daar is reeds gekyk na tegnologie in Studie-eenheid 2 en die impak daarvan op die globale

sakeomgewing. In hierdie gedeelte kyk ons egter na tegnologie in Afrika spesifiek.

Onderstaande word slegs kortliks bespreek; daar word van jou verwag om addisionele

navorsing oor die afdeling te doen, want dit maak deel uit van Opdrag 3.

� Tegnologie as ŉ drywer van ekonomiese groei

Volgens IT News Africa (2015) geskied Afrika se ekonomiese groei as gevolg van die

beleggings gemaak in tegnologie. Uit die 20 vinnigste groeiende ekonomieë kom 11 in Afrika

voor. Gedryf deur die toenemende industrialisasie en verspreiding van vryemarkte, kan

Afrika se ontwikkeling gesien word oor die ganse spektrum van arbeidsintensiewe

2,98

2,97 2,97

2,95

2,96 2,97

2,98

2,932,93

2,96

2,89

2,90

2,91

2,92

2,93

2,94

2,95

2,96

2,97

2,98

2,99

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Jaar

Sk

aa

l



ekonomieë van telekommunikasie, banke en kleinhandel. Afrika se vooruitsigte vir die

toekoms is bepalend in beleggingstegnologie.

Die volgende vyf jaar voorsien ŉ toename in die ontwikkeling van Afrika se ekonomieë en

ondernemings. Die kostevermindering van hoëspoed internet, toename in slimfoongebruik,

innovasie in banke en betalingstegnologieë en die toenemende beskikbaarheid van vroeë

beleggingsbefondsing, is almal faktore wat ŉ groot rol in die ontwikkeling van Afrika speel (IT

News Africa, 2015).

� Tegnologiese nawe

Voordat die verskillende beskikbare tegnologiese nawe in Afrika bespreek word, moet eers

besin word oor wat ŉ tegnologiese naaf is. Volgens Google for Entrepreneurs (2015) is ŉ

tegnologiese naaf ŉ bymekaarkomplek vir entrepreneurs, ontwikkelaars, studente en

bemarkers om te ontmoet, van mekaar te leer en uitstekende produkte te bou.

Die volgende tegnologiese nawe is reeds in Afrika beskikbaar:

• ccHub: Lagos, Nigerië

• Jozihub: Johannesburg, Suid-Afrika

• iHub: Nairobi, Kenia

• iSpaces: Accra, Ghana

• Outbox: Kampala, Uganda.

(Google for Entrepreneurs, 2015)

Aktiwiteit 5.4

Doen internetnavorsing en ondersoek bogenoemde tegnologiese nawe deeglik. Waarvoor

staan elkeen bekend?

Soos genoem, is tegnologie reeds in Studie-eenheid 2 bespreek; hierdie gedeelte gee ŉ

praktiese voorstelling van hoe Afrika in die tegnologiese aspekte presteer. Die volgende

gedeelte bekyk Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte en -deelname in globale ekonomie.

5.8.3 Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte

Dis vir elke land belangrik om te bepaal hoe hulle in die toekoms gaan presteer. Die

volgende gedeelte fokus op Afrika en Suid-Afrika se toekomsvooruitsigte.



� Vooruitsigte van Afrika-deelname aan die globale ekonomie en

toekomsontwikkelinge

Vooruitsigte van Afrika-deelname aan die globale ekonomie moet deur voorspellings

geantisipeer word, aangesien niemand in die toekoms kan sien nie. Die onderste twee

grafieke projekteer Afrika en Suid-Afrika se potensiële toekomsgroei.

Grafiek 5.7: Afrika se potensiële groei



Uit Grafiek 5.7 kan afgelei word dat Afrika gaan groei vanaf 3.9% in 2014 tot by 5.0% in

2016. Dit is ŉ 1.1% positiewe groei.

Grafiek 5.8: Suid-Afrika se potensiële groei



3,9

4,5

5,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

2014 (e) 2015 (p) 2016 (p)

Jaa

rlik

se G

roe

iko

ers

(%

)

Jaar

1,5

2,0

2,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2014 (e) 2015 (p) 2016 (p)

Jaa

rlik

se G

roe

iko

ers

(%

)

Jaar



Uit Grafiek 5.8 kan afgelei word dat Suid-Afrika gaan groei vanaf 1.5% in 2014 tot by 2.5% in

2016. Dit is ŉ 1% positiewe groei.

Grafieke 5.7 en 5.8 toon albei ŉ positiewe groeivooruitsig in Afrika en Suid-Afrika.

Voorbeeld 5.3

Dis van belang dat ook die res van die Afrika-lande se toekomsvooruitsigte en

ontwikkelinge beskou en ontleed word. Vir die doeleindes van hierdie voorbeeld word van

jou verwag om te kyk na slegs die toekomsvooruitsigte van Afrika-lande.

Webwerf: http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-notes/

Jy sal hierdie webadres weer in Opdrag 3 gebruik.

� Afrika se sakeomgewing

Oor die algemeen, en uit wat reeds afgelei word uit Afdelings 5.8.1 en 5.8.2, is die Afrika-

sakeomgewing besig om sy spoor op internasionale sake te laat. Ernst & Young Global

Limited (2014) stel jaarliks hulle Afrika-aantreklikheidsopname bekend. Hierin kyk die

maatskappy hoe Afrika presteer het in afgelope jare. Daar word van jou verwag om deur

hierdie opname vir jou Opdrag 3-doeleindes te werk.

Besoek: http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-

survey-2014

Afdeling 5.8 gee ŉ oorsig oor hoe Afrika, en ook spesifiek Suid-Afrika, in die globale arena

presteer. Hieruit blyk duidelik dat Afrika beslis ŉ kontinent is om mee rekening te hou

wanneer ondernemings na en in die internasionale mark wil uitbrei.

5.9 Samevatting

Die studie-eenheid fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. In die eenheid

word drie temas bespreek, naamlik die globale aanbodkettingbestuur, globale finansiële en

internasionale beleggingsbestuur, sowel as Afrika en die globale bestuursomgewing. Elk van

die temas vorm ŉ belangrike komponent van die module “Internasionale bestuur”.

In die eerste tema, die globale aanbodketting, word eerstens gefokus op globale

vervaardiging. In hierdie gedeelte word twee van die werksaamhede van vervaardiging

beskou, naamlik produksie en logistiek. Die twee aspekte wat na vore kom, is kosteverlaging

van die produkvervaardiging sonder om produkgehalte in te boet. Dieselfde twee aspekte is

net so belangrik in die gedeelte oor produseringsligging. ŉ Belangrike besluit wat

ondernemings deesdae moet neem, is waar om hul produseringswerksaamhede te

lokaliseer om so ver moontlik koste te verminder en steeds produkkwaliteit te verbeter. Die



volgende drie faktore moet oorweeg word, naamlik land-, tegnologiese en produksiefaktore.

Onder maak-of-koopbesluite word internasionale ondernemings se gereelde blootstelling

aan hierdie keuses belig met die spesifieke sake wat sulke besluitneming fasiliteer. By

maak-besluite kom sake soos laer koste, fasilitering van gespesialiseerde beleggings,

beskerming van eiedomsreg op produktegnologie, die opbou van dinamiese vermoëns en

verbeterde skedulering aan bod. By koop-besluite word weer besin oor strategiese

buigbaarheid, laer koste en kompensasies en/of verrekenings. In die bestuur van die globale

aanbodketting word die belang van logistiek bespreek, in samehang met die rol van

netbetydsvoorraad, inligtingstegnologie en die internet.

Die tweede tema behandel die globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur, met

die eerste gedeelte onder dié tema, die finansiële besluite. Wanneer opsies vir finansiering

oorweeg word, moet ŉ internasionale onderneming eers besin oor hoe buitelandse

beleggings gefinansier gaan word en of hulle eerder finansiering van die globale

kapitaalmark wil verkry. Alle aspekte rakende laasgenoemde word bespreek. Globale

kapitaalbestuur fokus op minimalisering van kontantbalanse, vermindering van

transaksiekoste, bestuur van die belastinglas en laastens, oorgrens-kapitaaloordrag.

Die laaste tema in Studie-eenheid 5 gee ŉ oorsig oor Afrika se rol in die globale

bestuursomgewing. Die drie gedeeltes onder hierdie tema fokus spesifiek op Afrika se

groeiprestering, tegnologiese prestering en laastens, ontwikkelingsvooruitsigte. Onder Afrika

se groeiprestering word Afrika, sowel as Suid-Afrika, se groeiprestering bespreek. In ŉ

tydverloop van nege jaar daal die Afrika-groeikoers met 1.9% en Suid-Afrika s’n met 4.1%.

Hoewel hierdie getalle drastiese afmetings aandui, toon albei Afrika en Suid-Afrika se

groeikoerse ŉ opwaartse tendens. Ondernemings sal deeglik moet ondersoek instel na die

risiko’s en toekomsvoorspellings, voor enige toetrede tot die Suid-Afrikaanse mark. Afrika se

tegnologiese prestasie toon ook ŉ positiewe uitkoms. Daar is heelwat bestaande

tegnologiese belegging in Afrika; uit die 20 vinnigste groeiende ekonomieë is 11 daarvan in

Afrika. Verskeie tegnologiese nawe kom in Afrika self voor. Die laaste gedeelte onder hierdie

tema bespreek Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte en die slotsom hieruit is dat ŉ positiewe

groeikoers vir Afrika én Suid-Afrika voorspel word, wat beslis tot voordeel kan wees vir

internasionale markte wat tot die Afrika-kontinent en Suid-Afrika wil toetree.

Die eenheid sluit die module van internasionale bestuur af.



5.10 Selfevaluering

Sommige van onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en help jou om

die studie-eenheid te hersien. Daar is ook addisionele hersieningsvrae aan die einde van

Hoofstukke 17 en 20.

Vraag 15

Verduidelik hoe ŉ doeltreffende logistiekfunksie internasionale ondernemings kan help om

meer effektief in die globale mark te kan kompeteer.

Vraag 16

Doen navorsing op die internet en bepaal watter ondernemings van belastingstoevlugoorde

gebruik maak.

Vraag 17

Bespreek Suid-Afrika se vooruitsigte en toekomsontwikkelinge kortliks. Gebruik die webwerf

in Voorbeeld 5.3.




Vraag 15

Antwoord

Die twee doelwitte van logistiek is om die onderneming se globale aanbodketting teen die

laags moontlike koste te bestuur op ŉ wyse wat optimaal in kliëntebehoeftes voorsien, en

sodoende waardeskeppingskoste verlaag en die onderneming help om ŉ mededingende

voordeel te skep deur uitstekende kliëntediens. Die potensiaal tot kostevermindering deur

doeltreffender logistiek, is groot. Die rol van netbetydsvoorraad, inligtingstegnologie en die

internet speel ook ŉ groot rol in doeltreffende logistiekbestuur.

Bogenoemde is hier slegs kortliks aangeraak; van jou word verwag om die paragraaf met

inligting uit jou voorgeskrewe handboek, asook addisionele bronne, aan te vul.

Vraag 16

Antwoord

Gebruik hier voorbeelde wat jy van die internet verkry het, mét jou gepaste bronverwysing/s

sodat jou inligting gekontroleer kan word.

Vraag 17

Antwoord

Die jaarlikse BBP het in 2014 gedaal tot 1.5%, maar daar word verwag dat dit sal herstel na

2.0% in 2015, omdat die groot randdepresiasie uitvoergedrewe herstel kan stimuleer soos

die wêreldekonomie geleidelik herstel. Daar word verwag dat die makro-ekonomiese

beleidsraamwerk onveranderd gaan bly. Suid-Afrika het belangrike beleide van ruimtelike

ontwikkeling op plaaslike, streeks- en nasionale vlakke ontwerp, met inbegrip van

ontwikkelingsdeurgange, verbetering in dienslewering en desentralisasiebeleide. Maar die

implementering hiervan is tydsaam en verloop ongelyk oor al die streke. Die nuwe

administrasie van Suid-Afrika (ANC) het ŉ aantal maatstawwe aangekondig om die

begroting te konsolideer en die groei van uitgawes te verminder tot ŉ reële koers van 1.3%

oor die volgende twee jaar. Dit sal hoofsaaklik bereik word deur

owerheidspersoneeluitgawes te vries en nie-noodsaaklike uitgawes te verminder.

Bogenoemde antwoord is slegs ŉ kortlikse bespreking van Suid-Afrika se vooruitsigte en

toekomsontwikkelinge as riglyn en moet vollediger bespreek word.

Bron: The World Bank. 2015. Country notes.

http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-notes/ [Besoek: 22 Oktober 2015].


Bladsy 170 Woordelys in Afrikaans en Engels

WOORDELYS IN AFRIKAANS EN ENGELS

Belangrike vakterminologie:

Afrikaans Engels

aanleg plant

aanlegvlak-skaalbesparings plant-level scale economies

aansporing incentive

afbetaalopsies retire principal

Asië-Pasifiese ekonomiese samewerking

(APEC)

Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)

baanbrekerskoste pioneering costs

baanbrekersnadele first-mover disadvantages

baanbrekersvoordele first-mover advantages

belastingstoevlugoord tax haven

belêde kapitaal invested capital

beleide vir maatskaplike insluiting en

gelykheid

policies for social inclusion and equity

besit (van aandele) holdings

bevelsekonomie command economy

bewaarnemer depository

bruto binnelandse produk (BBP) gross domestic product (GDP)

bruto nasionale produk (BNP) gross national product (GNP)

buitelandse valutamark foreign exchange market

defektief defective

direkte buitelandse belegging foreign direct investment

diskontokoers discount rate

doeltreffendheidsgrens efficiency frontier

drahandel carry trade

drywer driver


Woordelys in Afrikaans en Engels Bladsy 171

dubbelsinnigheid ambuigity

eenheidskostekurwe unit cost curve

effekte bonds

ekonomiese bestuur economic management

ekonomiese blootstelling economic exposure

ekonomiese integrasie economic integration

ekstern-omskepbaar externally convertible

ervaringskurwe experience curve

Europese Unie (EU) European Union (EU)

Europese vryhandelsvereniging European Free Trade Association

Eurovaluta Eurocurrency

filiaal subsidiary

filiale subsidiaries

gebruiksklaarprojek turnkey project

gediskonteer discounted

gediskonteerde koers discounted rate

geldbestuur money management

geldeenheid-omsetbaarheid

(wanneer van enkele land)

currency convertibility

gesamentlike onderneming joint venture

gevorderde vervaardigingstegnologie advanced manufacturing technlogy (AMT)

globale kapitaalbestuur global money management

inligtings- en kommunikasietegnologie information and communication technology

(ICT)

internasionaal-gebore ondernemings born-global firms

internasionale monetêre fonds (IMF) International Monetary Fund (IMF)

Karibiese enkelmark en ekonomie Carribbean Single Market and Economy

(CSME)



kompensasie | verrekening | teenwig offset

komponentonderdele component parts

koopkrag purchasing power

koopkragpariteit purchasing power parity (PPP)

land-faktore land factors

landsbeleid en institusionele assessering

(CPIA)

country policy and institutional assessment

(CPIA)

leer-effekte learning effects

ligging location

lisensiehouer, gelisensieerde licensee

lisensieverlener, lisensieerder licenser

maak-of-koop make-or-buy

maksimaliseer maximise

menslike ontwikkelingsindeks human development index (HDI)

montering | inmekaarsit van assembly

multinasionale maatskappy multinational enterprise (MNE)

naaf | nawe hub | hubs

nasiestaat nation-state

netto huidige waarde net present value

nie-omsetbaar / nie-omskepbaar nonconvertible

Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms

(NAFTA)

North American Free Trade Agreement

(NAFTA)

omset turnover

omsetting (geldeenheid: een land) currency conversion (exchange)

omsetting (s.nw.) conversion

omsetting (valuta: meer as een land) currency conversion (exchange)

omsit (ww.) convert

omskakeling (sekuriteite) currency conversion (securities)



omskakelingskoste switching cost

ondernemings, werkings, werksaamhede operations

ontwikkelingsdeurgange development corridors

opbrengskoers rate of return

openbare sektorbestuur en instellings public sector management and institutions

persele sites

plaaslike vatbaarheid local responsiveness

platskermtelevisies flat-panel televisions | TVs

poel | oorgooi pool

prestasie performance

reële BBP real GDP

rekenaargesteunde ontwerp computer aided design (CAD)

relatiewe meriete relative merits

remitteer remit

reserveringsprys reservation price

ruimtelike ontwikkeling spatial development

saamvoeging netting

sekuriteite-omskepbaarheid currency convertibility

Sentraal-Amerika vryhandelsooreenkoms

(CAFTA)

Central American Free Trade Agreement

(CAFTA)

Sentraal-Amerikaanse algemene mark Central American Common Market

skaalbesparings economies of scale

skaalbesparings scale economies

skakeling liaison

skroot (s.nw.) scrap (n.)

slimfoon smart phone

sloop (ww.) scrap (v.)



soewereiniteit sovereignty

standaardafwykings standard deviations

streeksekonomiese integrasie regional economic integration

strukturele hervorming structural reforms

subeenheid subunit

swewende wisselkoers floating exchange rate

swewende wisselkoersregime floating exchange rate regime

tantièmebetalings en -fooie royalty payments and fees

totale kwaliteitsbestuur total quality management (TQM)

uitkering (wins) distribution (profit)

valuta-omsetbaarheid

(wanneer van meer as een land)

currency convertibility

valutaruiltransaksies currency swaps

valutaspekulasie currency speculation

valutawisselkoers currency exchange rate

vasgepende wisselkoers pegged exchange rate

verbruikersurplus consumer surplus

vereiste opbrengskoers required rate of return

Verenigde Nasies (VN) United Nations (UN)

Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande

(ASEAN)

Association of Southeast Asian Nations

(ASEAN)

verkope sales

verkryging procurement

verreken, handeldryf trade-off

verskaffer supplier

verskansing hedging

verspreiding (algemeen) distrubution (general)

volfiliaal wholly owned subsidiary



vooruitsigte prospects

vooruitwisselkoers forward exchange rate

vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) Free Trade Area of the Americans (FTAA)

vrylik omsetbaar / omskepbaar

(afhangende of geldheid / valuta)

freely convertible

waardeskepping value creation

waarde-tot-gewig value-to-weight

Wêreldhandelsorganisasie (WHO) World Trade Organisation (WTO)

wet van een prys law of one price

wisselkoers exchange rate

wisselkoersvoorspelling exchange rate forecasting


Bladsy 176 Bronnelys

BRONNELYS

African Development Bank Group. 2015. Data portal. Beskikbaar by:

http://dataportal.afdb.org/Default.aspx [Besoek: 21 Oktober 2015].

African Economic Outlook. 2015. Regional development and spatial inclusion. Beskikbaar

by:

http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2015/PDF_Chapters/Ov

erview_AEO2015_EN-web.pdf [Besoek: 21 Oktober 2015].

Brooks, I., Weatherson, J., & Wilkinson, G. 2011. The international business environment:

Challenges and changes. 2de uitgawe. Harlow: Pearson Prentice Hall.

Cullen, J.B. 2002. Mulitnational management. 2de uitgawe. Cincinnati: South-Western

College Publishing, Thomas Learning.

Ernst & Young Global Limited. 2014. Africa attractiveness survey 2014. Beskikbaar by:

http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-

survey-2014 [Besoek: 22 Oktober 2015].

Google for Entrepreneurs. 2015. Tech hubs in Africa. Beskikbaar by:

https://www.googleforentrepreneurs.com/startup-communities/tech-hubs-in-africa/

[Besoek: 22 Oktober 2015].

Han, J.C.Y., Wild, J.J., & Wild, K.L. 2010. International business: The challenges of

globalistation. 5de uitgawe. Boston: Pearson.

Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe.

South Africa: Oxford University Press


Suid-Afrika: Oxford University Press.


Oxford University Press: Suid-Afrika

IT News Africa. 2015. Technology will drive growth in Africa over the next five years.

Beskikbaar by: http://www.itnewsafrica.com/2015/01/technology-will-drive-growth-in-

africa-over-the-next-five-years/ [Besoek: 22 Oktober 2015].

Lindhauer, D.L., Perkins, D.H., & Radelet, S. 2006. Economics of development. 6de uitgawe.

New York & Londen: W.W. Northam and Company.

Luiz, J.M. 2009. Journal of international development. “Institutions and economic

performance: Implications for African development”. 21(1): 58-57.


Bronnelys Bladsy 177

Nobelprize.org. 1998. The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of

Alfred Nobel 1998. Beskikbaar by: http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-

sciences/laureates/1998/press.html [Besoek: 19 November 2015]

North, D. 1990. Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge

University Press: New York.

Phatak, A.V. 1998. International dimensions of management. Cincinnati, Ohio: South-

Western College Publishers.

Salacuse, J.W. 2005. The top ten ways that culture can affect international negotiations.

Beskikbaar by: http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-

culture-can-affect-international-negotiations/ [Besoek: 17 Junie 2015].

The World Bank. 2013. New assessment of African government policies and institutions

finds uneven performance, governance remains a challenge. Beskikbaar by:

http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/06/26/new-assessment-of-

african-government-policies-and-institutions-finds-uneven-performance-governance-

remains-a-challenge [Besoek: 22 Oktober 2015].

The World Bank. 2015. Country notes. http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-

notes/ [Besoek: 22 Oktober 2015].

The World Bank. 2015. Data section. http://data.worldbank.org/country [Besoek: 22 Oktober

2015].

XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by:

http://www.xe.com/currencyconverter/. [Besoek: 19 November 2015]

gim307 - internasionale bestuur 2016

Documents