giao tiẾp vỚi bỆnh nhÂn

1

GIAO TIẾP VỚI BỆNH NHÂN

2

NỘI DUNG

Các yếu tố cơ bản của quá trình giao tiếp

Các kiểu hành vi trong giao tiếp

Các đặc điểm của người giao tiếp tốt và các điểm cần tránh khi giao tiếp.

Các dạng nhân cách có liên quan đến các dạng bệnh nhân thường gặp

3

CÂU HỎI THẢO LUẬN

Các khó khăn thường gặp trong giao tiếp với bệnh nhân

Đã ứng dụng các kĩ năng giao tiếp trong công việc như thế nào?

Các dạng bệnh nhân thường gặp?

Chọn một dạng bệnh nhân và vận dụng các kĩ năng giao tiếp đã học để đóng vai tình huống giao tiếp với bệnh nhân đó.

4

I- NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH GIAO TIẾP

AI? (WHO) Chủ thể giao tiếp- người đó là ai? Đặc điểm cá nhân

5

I- NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH GIAO TIẾP AI? (who)

Hiệu quả giao tiếp còn phụ thuộc:Việc nhìn nhận, đánh giá bản thân mìnhHình ảnh bản thân tốtCởi mởLàm chủ cảm xúc và phản ứngTự tinTiếp nhận tích cực các tác động

6

I- NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA QUÁ

TRÌNH GIAO TIẾP NÓI GÌ? (what)

Nội dung của cuộc giao tiếp Được chủ thể ý thức Dựa trên mục tiêu, nhằm thoả mãn

nhu cầu

7

I- NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH GIAO TIẾP VỚI AI? (who)

Hiệu quả phụ thuộc cả người nói lẫn người nghe

Thông tin được tiếp nhận khác với thông tin gốc

Do đặc điểm cá nhân riêng: động cơ, nhu cầu, tính cách, quan điểm,....

Cần tìm hiểu đối tượng

8

I- NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH GIAO TIẾP BẰNG CÁCH NÀO?

Phương tiện giao tiếp: ngôn ngữ, phi ngôn ngữ, phương tiện vật chất,…

Hoàn cảnh giao tiếp: vật chất và tâm lí Vật chất: địa điểm, không gian, thời gian

số người, thời tiết, ánh sáng, tiếng ồn,… Tâm lí, xã hội: mục đích giao tiếp, quan

hệ giao tiếp, tâm trạng, cảm giác an toàn.

9

II- Các kiểu hành vi trong giao tiếpHành vi thụ động:

Luôn tuân phục Luôn làm theo ý người khác Không dám nói ý kiến riêng vì sợ làm

phật lòng Tự phủ định chính mình, chờ người

khác quyết định thay cho mình Tự nguyện để người khác lấn lướt rồi

ấm ức.

10

II- Các kiểu hành vi trong giao tiếpHành vi lấn át gián tiếp:

Không dám phát biểu thẳng ý kiến Giả vờ đồng tình Không dám khẳng định sự tự tin Bề ngoài không phản đối trực diện Hy vọng đối tác hiểu ngầm mình Nhưng không nhượng bộ nhu cầu của mình Lâu dài sẽ gây mất lòng tin với ngươời khác Bản thân sẽ mất tự tin Gây hiểu lầm, khó xử.

11

II- Các kiểu hành vi trong giao tiếpHành vi lấn át

Luôn luôn áp đặt, ra mệnh lệnh Thích tham gia và quyết định mọi

chuyện thay cho người khác Luôn muốn thắng thế, giành mọi phần

lợi về mình Có thể có lời nói, hành động xúc phạm

người khác: la lối chửi mắng Làm người khác sợ, né tránh Hay thất bại trong giao tiếp

12

II- Các kiểu hành vi trong giao tiếpHành vi tự khẳng định

Hành vi của người tự trong Biết bảo vệ quyền lợi, ý kiến trong sự

tôn trọng, không xâm phạm người khác

Biết diễn đạt nhu cầu, giá trị, ước muốn.

Có hành động tế nhị, phù hợp từng hoàn cảnh

13

III- Các đặc điểm của người giao tiếp tốt

Tạo hình ảnh bản thân tốt tự tin, độc lập Lắng nghe tích cực Biểu lộ ý nghĩ và cảm tưởng rõ ràng ứng phó bình tĩnh, ngay khi có cảm

xúc mạnh

14

III- Các đặc điểm của người giao tiếp tốt

Khả năng đồng cảm, tỏ ra thân thiện Tập trung vào vấn đề hiện tại, không

đi quá xa vấn đề Hợp tác, tôn trọng đối tượng Phân tích, đánh giá vấn đề khách

quan Cân nhắc trước khi nói Phản hồi đúng

15

III- Các đặc điểm cần tránh khi giao tiếp

Tự hào, nói về mình quá nhiều Tranh cãi quá mức với đối tác Có thành kiến, suy diễn không có cơ

sở Phán xét hời hợt, chuyển chủ đề vô cớ Giả vờ hiểu ý Từ ngữ không lịch sự

16

III- Các đặc điểm cần tránh khi giao tiếp

Chỉ trích, giáo huấn, giảng đạo đức Bỡn cợt Kênh kiệu Mỉa mai, châm biếm, khích bác Đe doạ đối tác Lí luận dài dòng

17

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH

1. Các kiểu khí chất:Do kiểu thần kinh qui địnhHệ thần kinh gồm có :Hưng phấn-Ức chếLinh hoạt-Không linh hoạtMạnh-Yếu

18


1. Các kiểu khí chất:Khí chất haêng haùi: maïnh, caân

baèng, linh hoaïtKhí chất bình thaûn: maïnh, caân

baèng, khoâng linh hoaïtKhí chất noùng naûy: maïnh,

khoâng caân baèngKhí chất ưu tö: yeáu

19


Khí chất hăng hái: Kiểu thần kinh mạnh, cân bằng, linh hoạt

Nhận thức nhanhCởi mở, lạc quan, tự tin Nhanh nhẹn, hoạt bát, dễ thích nghiKhông sâu sắc, không cẩn thậnKhông kiên nhẫn, dễ chán, dễ quên, dễ bỏ dỡ công

việc giữa chừng Giao tiếp tốt với thầy thuốc nhưng dễ quên, không

kiên trì điều trị, ít tuân thủ các hướng dẫn của thầy thuốc.

20


Khí chất bình thản: mạnh, cân bằng, không linh hoạt

Nhận thức sâu sắcTính tình cẩn thận, chu đáo, tỉ mỉ, kiên

nhẫn, đến nơi đến chốnTình cảm sâu sắc, bền vững, chung thủyKhó làm quen, kết bạn, ít cởi mở, có vẻ

lạnh lùng

21


Khí chất bình thản: Nhận thức và hành vi chậm chạp, không

linh hoạt, khó thích nghi với hoàn cảnh mới

Bệnh nhân dạng này không cởi mở với thầy thuốc nhưng khi được giải thích cặn kẽ, tin tưởng thì bệnh nhân sẽ tuân thủ những gì thầy thuốc hướng dẫn.

22


Khí chất nóng nảy: Mạnh, không cân bằngNhận thức nhanh, hành vi cử chỉ nhanh, mạnh,

quyết liệtCởi mở, thân thiện, chân thậtCan đảm, quyết đoán, liều lĩnh, thẳng tính, Dễ nổi nóng, xung đột, dễ mất lòngPhung phí sức lực vô íchLà dạng bệnh nhân dễ gây hấn nên người thầy

thuốc cần kiềm chế, mềm mỏng với bệnh nhân này để tránh xung đột xãy ra

23


Khí chất ưu tư: kiểu thần kinh yếuSáng tạo, nhạy cảm caoHiền dịu, cẩn thận, tỉ mỉ, chu đáoTình cảm sâu sắc, bền bỉHay tự ti, sợ sệt, ngại gặp người lạ, môi trường

mớiLà dạng bệnh nhân hay lo lắng, sợ hãi, rút lui

nên người thầy thuốc cần dịu dàng, tạo sự an tâm nơi bệnh nhân khi đó bệnh nhân sẽ mạnh dạn hợp tác và tuân thủ tốt.

28

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH2. Các kiểu tính cách

Lo âu-Vô tư Chăm chỉ-Lười nhác Lạc quan-Bi quan Nhạy cảm-Thực tế Hòa đồng–Không hoà đồng Thái độ thù địch–Hoà nhã

29

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Người lạc quan

Có sức khoẻ tâm thần tốt hơn người bi quan

Vd: Các BN lạc quan tại thời điểm chẩn đoán ung thư vú ứng phó với quá trình điều trị tốt hơn

Người lạc quan khi còn trẻ thì khi già khoẻ mạnh hơn người bi quan

Người luôn thấy tuyệt vọng và có những ý nghĩ u tối thì có tỉ lệ chết cao hơn.

30

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Người có tính hướng ngoại

Hoà đồng và thân mật Tự tin khi gặp người lạ Thích đi dự tiệc và mong muốn là

trung tâm của sự chú ý Nghiên cứu cho thấy người hướng

ngoại thường có sức khoẻ thể chất và tinh thần tốt hơn người sống nội tâm

31

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Người nội tâm

Tránh tiếp xúc xã hội Không thoải mái khi tham gia các

hoạt động có nhiều người Không tự tin khi gặp người lạ Thường đứng ở vị trí kín đáo (tránh

mặt)

32

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Các câu hỏi về hướng ngoại-nội tâm (Sanderson 2004)

Bạn có phải là người vô tư không? Bạn có thường hy vọng cuộc sống

hàng ngày của mình luôn vui tươi, sôi động không?

Bạn có dễ buồn chán không? Bạn có làm tất cả các việc mà người

khác thách đố bạn không? Bạn có thấy hứng thú gặp gỡ những

người lạ tại buổi tiệc không?

33

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Câu hỏi về hướng ngoại-nội tâm Bạn có thích đọc sách hay ngồi im lặng hơn

là gặp gỡ bạn bè không? Bạn có thường im lặng khi nói chuyện cùng

người khác không? Khi đi lại bạn thường đi chậm chạp và

không có gì vội vàng? Bạn có ghét trở thành nhân vật chính khi

mọi người trêu chọc nhau không? Bạn có thích làm những công việc đòi hỏi sự

im lặng không?

34

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Nhân cách kiểu A và kiểu B (Friedman và Rosenman)

35

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Kiểu A

Nôn nóng Thích ganh đua Làm việc không ngừng Rất dễ cáu giận Có tính thù địch Có những cố gắng thái quá để đạt

được thành công

36

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Kiểu A

Làm việc càng nhiều càng tốt trong khoảng thời gian ngắn

Có nhu cầu kiểm soát hoàn cảnh Mang trạng thái phức hợp giữa hành

động và cảm xúc

37

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Kiểu B

Tương đối dễ tính Thoải mái Ít thù địch Ít để ý thời gian

38

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Nhân cách kiểu A và bệnh tim

Đáp lại thách thức của môi trường bằng phản ứng mạnh, rõ nét

Thường tạo cho mình những tác nhân gây căng thẳng qua suy nghĩ và hành động

Hậu quả sinh lí của việc phát sinh ra những tác nhân này đã góp phần vào sự phát triển của bệnh tật, đặc biệt là bệnh mạch vành

(Friedman và Rosenman)

39

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Nhân cách kiểu A và bệnh tim

Hút thuốc lá nhiều hơn Ngủ ít hơn Uống cà phê nhiều hơn Tất cả các yếu tố trên liên quan đến

bệnh tim(Hicks và cộng sự 1982, 1983)

40

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Khí chất của người kiểu A liên quan trực tiếp đến bệnh tim Khi nghỉ ngơi không có sự khác biệt Trong tình huống bị đe doạ, mất kiểm

soát, vội vã, dưới áp lực của công việc và thời gian sẽ có những phản ứng sinh lí mạnh mẽ hơn

Sự tiết các hoóc môn, mạch đập, huyết áp tăng cao

Trong khi đó người kiểi B vẫn giữ bình tĩnh

41

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH 3. Các dạng bệnh nhân

Rút lui và sợ gặp khó khăn khi giao tiếp

Lo lắng Tức giận, gây gỗ

42

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Bệnh nhân không giao tiếp

Do đặc điểm cá nhân Kinh nghiệm trước đây Trạng thái tinh thần Bối cảnh

43

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Bệnh nhân không giao tiếp

Có thể là do Bản tính xấu hổ và kín đáo Xấu hổ về vấn đề sức khoẻ của mình Do câu hỏi của thầy thuốc Cảm thấy buồn hay trầm cảm Bị đau Không muốn giao tiếp

44

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCHBệnh nhân không giao tiếp

Cần xem xét:

Phòng giao tiếp có làm ức chế BN? Khoảng cách ngồi Tin tưởng việc giữ bí mật thông tin Hành vi của thầy thuốc có làm phiền, ức

chế BN Ngôn ngữ cơ thể của BN thể hiện: cảm thấy

thế nào, có đau đớn không, lo lắng, xấu hổ, buồn, trầm cảm?

45

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Bệnh nhân lo lắng

Các dấu hiệu: Vã mồ hôi Đỏ mặt Run, bồn chồn Nói nhanh không kiểm soát Đôi khi đòi hỏi được làm yên tâm

46


Vì sao BN lo lắng: Do tính cách Bị tình trạng lo mãn tính Phản ứng với tình trạng ốm đau

Sợ phụ thuộc Sợ những gì trục trặc với họ trong tương

lai Có thể lo về những vấn đề khác

47


Giúp đỡ bệnh nhân: bằng cách Bình tĩnh Giải thích là hầu hết BN đều có lo lắng

và điều này là thông thường Nếu BN nói quá nhiều, giữ họ ngưng

nói lại bằng việc tóm tắt, giải thích các thông tin cần biết thêm

Cụ thể về những gì bạn muốn họ làm trong buổi giao tiếp và sau đó

48

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Bệnh nhân bực tức, hung hăng

Tấn công thể lực Lạm dụng lời nói Tức giận do chờ lâu, do những việc

thầy thuốc đã làm hoặc quên làm Tức giận có thể tăng lên khi BN cảm

thấy bị đe doạ hoặc không được giúp đỡ

49

IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Bệnh nhân bực tức, hung hăng

Dùng lời nói để xoá bỏ cơn tức giận, gây gỗ, giảm mối đe doạ gây hại cho thầy thuốc, bệnh nhân,..

Không đối đầu với bệnh nhân Không đe doạ Tạo ra không khí bình tĩnh

giao tiẾp vỚi bỆnh nhÂn

Health & Medicine