GIAOTIẾPBẰNGTRÁITIM

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

HòathượngThíchThánhNghiêm

BảnquyềntiếngViệt©CôngtycổphầnSáchTháiHàWebsite:www.thaihabooks.com

CuốnsáchđượcxuấtbảntheohợpđồngchuyểnnhượngbảnquyềngiữaCôngtycổphầnSáchTháiHàvàTổchứcGiáodụcvàVănhóaDharma-DrumMountain

COMMUNICATIONFROMTHEHEARTCopyright©(2006byMasterShengYen)

PublishedbyarrangementwithDharma-DrumMountainCultural&EducationalFoundationVietnamesetranslationcopyright©(2010)byThaihabooksJSC

AllRightsReservedLiênkếtxuấtbản:CôngtycổphầnSáchTháiHà

Trụsởchính:119-C5PhốTôHiệu-CầuGiấy-HàNộiTel:(04)37930480;Fax:(04)62873238

VP-TPHCM:533/9HuỳnhVănBánh-phường14-quậnPhúNhuậnTel:(08)62761719;Fax:(08)39913276Website:www.thaihabooks.com

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Quýđộcgiảthânmến!

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

TrêntayquývịlàbộsáchcủaHòathượngThíchThánhNghiêm—mộttrongnhữngvịsưcóảnhhưởngnhất tạiĐàiLoanhiệnnay.Vớimongmuốn đưa giáo lý của đạoPhật vào đờisốngthườngngày;trongnhữngnămthángcuốiđời,HòathượngThánhNghiêmđãdồnnhiềutâmhuyếtvàocôngviệcmangý nghĩa lớn lao này.Kết quả là những chương trình thuyếtpháp củaNgài không những điTrên tay quý vị là bộ sách của Hòa thượng Thích ThánhNghiêm—mộttrongnhữngvịsưcóảnhhưởngnhấttạiĐàiLoanhiệnnay.Vớimongmuốnđưagiáo lýcủađạoPhậtvàođờisống thườngngày; trongnhữngnăm thángcuốiđời,HòathượngThánhNghiêmđãdồnnhiềutâmhuyếtvàocôngviệcmangýnghĩa lớn laonày.Kếtquả lànhữngchươngtrìnhthuyếtphápcủaNgàikhôngnhữngđivào lòngngườimàcòn trởnênnổitiếngvàlàmlợilạcchonhiềungười.Bộsáchgồmnămcuốn:Tu trongcôngviệc,Tìm lạichínhmình vàGiao tiếpbằng tráitim,haicuốnHạnhphúccủahỷxả,Niềmvuiđíchthực(sẽxuấtbảnsau).Tuybộsáchnóivềnhữngchủđềkhácnhaunhưngtựuchung lạiHòathượngmongmuốnmỗichúng tađềucóthểtrởthànhnhữngconngườitrítuệ,trưởngthành,biếtcảmthôngvớingườikhácvàbiếtcốnghiếnmộtphầnsứclựcvàolòngngườimàcòntrởnênnổitiếngvà làm lợi lạcchonhiềungười.Bộsáchgồmnămcuốn:Tu trongcôngviệc,Tìm lạichínhmình vàGiao tiếpbằng tráitim,haicuốnHạnhphúccủahỷxả,Niềmvuiđíchthực(sẽxuấtbảnsau).Tuybộsáchnóivềnhữngchủđềkhácnhaunhưngtựuchung lạiHòathượngmongmuốnmỗichúng tađềucóthểtrởthànhnhữngconngườitrítuệ,trưởngthành,biếtcảmthôngvớingườikhácvàbiếtcốnghiếnmộtphầnsứclựcvàhiểubiếtcủamìnhchoxãhội,gópphầnlàmxãhộiấytốtđẹphơn.BộsáchcủaHòathượngThánhNghiêmđượcxuấtbảnnhândịpTháiHàBookstrònbatuổi.Ỷnghĩacủabộ sách này vàmongmuốn của tác giả cũng chính là những điều đượcmỗithànhviêncủaTháiHàBookstâmniệmvàkiêntrìthựchiệnngaytừnhữngngàyđầu thànhlập:saymê,tìmtòikhôngmệtmỏiđểmangkiếnthứcvàocuộcsống,cốnghiểnchođộcgiảnhữngcuốnsáchhay;cógiátrịvềnhiềumặt.Cảmơnquýđộcgiảđãủnghộchúngtôisuốtbanămquavàxintrântrọnggiớithiệubộsáchcùngcácbạn!

CôngtyCPSáchTháiHà

MỤCLỤC

Lờitựa

Biếtlắngnghevàchânthànhtronggiaotiếp

Họccáchkhenngợi

Họctậptừbivàbaodung

Quantâmvàcốnghiến

LỜITỰAThờiđại toàncầuhóavớicácphương tiệnkĩ thuật,côngnghệhiệnđạiđãgiúpmọi ngườixíchlạigầnnhauhơn,thếnhưngaicũngnhậnthấykhôngnhữngnókhôngmang lạikếtquảnhưmongmuốn,ngượclạicònlàmchomọingườilạnhlùngthơơvàngảncáchnhau.Giaotiếpbằngtráitim làtácphẩmcủaHòathượngThíchThánhNghiêmphântíchbàn luậnvềcácvấnđềquanhệgiữangườivớingười,mongrằngsẽcungcấpchođộcgiảhướngsuynghĩtoàndiệnhơn.Cuốnsáchchiathànhbốnphần:•Họccáchlắngnghevàtậpchomìnhtháiđộchânthànhtronggiaotiếp;•Họccáchkhenngợipháthiệnưuđiểm;•Mởrộnglòngtừbivàbaodung;•Họccáchquantâmgiúpđỡvàtinhthầnhisinh,phụnghiến.Khimốiquanhệgiữangườivớingườinảysinhmâuthuẫn,xungđột,mọingườicóthóiquenquytộichongười,ítaitựnhận lỗi lầm.Thựcratâm lícăngthẳng,tựđặtmìnhthànhthếđốilậpvớiđối tượnggiao tiếpkhông những dễ tổn thương người khácmà còn làm chomìnhthêmphiềnnão.Trongtácphẩmnàyhòathượngcóđềcập“Mọingười thườngcho rằngsựhàihòatronggiaotiếpchính là làm thếnàođểđốiphương lắngnghe,chắpnhậnmìnhmàquênbẵngviệcmìnhcầnquansáttìmhiểucácnhucầuthựcsựcủađốiphương”Ngàichỉrarằng,điểmmùquángnhấtcủaconngườitronggiaotiếp là lấybảnthân làmtrungtâm”:nói,làmđiềugìcũngchỉbiếtxuấtpháttừgócđộcánhân,chỉmongngườikhácchấpnhậnmìnhmàquênđặtmìnhvàovị tríngườikhác,khôngnghĩđếncảmnhậnvàýnguyệncủangườikhác.Biếtđặtmìnhvàovịtríngườikhác,suynghĩhộngườikhácchỉnh làchìakhóamở racánhcửagiaotiếpthànhcông.Với lời lẽmộcmạc, dễ hiểu, những ví dụ sinh động thực tế,ThầyThánhNghiêm khuyênchúngtalàmbấtkìviệcgì,tiếpxúcvớibấtkìđốitượngnàocũngvới lòngthànhthậtđiratừtrái tim,cầncó tháiđộbaodung, trọngchữ tínđểkết giao vớimọi người, lấp đầy hố sâungăn cách.Thầy nói “chỉ cần chúng ta có thái độ chân thành, thân thiện, đối đãi vớimọingườibằngtìnhngườiđích thực,xemmọingườiđều làngười tốt thìchúng tasẽxâydựngthànhcôngmốiquanhệgiữangườivớingười.”Quymọimốiquanhệconngườivềmộtmối—chântâmlươngthiện,đồngthờiThầyriêuranhữngbiệnphápcótínhkhảthicaocộngvớisựvậndụngtrítuệPhậtgiáovàođờisốngthựctếmongmang lại lợi íchchochúngsinh làđiểmnổibậtmàchúngtacóthểtìmthấyrấtnhiềutrongtấcphẩmnày.Nộidung cuốn sách đúc kết lại ý nghĩa các buổi thuyết giảng có tên “Pháp cổ sơn” trongchương trình truyềnhìnhđịnhkìcủaHòa thượng tạiĐàiLoan.Nộidungđãđược biên tập,chỉnh lívàđãđăngtảitrongchuyênmục“Nhânsinhđạosư— thầydẫnđườngđời”của tạpchí“nhânsinh”rấtđượcđộcgiảyêuthích.NhậnthấygiátrịnhânvănvàtínhthiếtthựccủabộsáchnàyđốivớiđộcgiảViệtNam,chúng tôimạnhdạndịchbộsáchnày ra tiếngViệthầumongcóthểgiớithiệuđếnquýđộcgiảnộidungcácbuổiphápthoạinày.Cùngvớicuốn“Tìmlạichínhmình”và“Tutrongcôngviệc”,mongrằngsongsongvớiviệcđộcgiảtựđốithoạivớimìnhsẽvẫnkhôngquêndùngthiệnýấmáptìnhngườiđểquantâm,đốithoạivớingườikhácnhằmcùngxâydựngmộtthếgiớithanhbình,hàihòa.

BIẾTLẮNGNGHEVÀCHÂNTHÀNHTRONGGIAOTIẾP

CÁCHGIAOTIẾPXãhộinóichungchỉxãhội loàingười,muốncóxãhội loàingườiắtphảicóconngườixãhội.Mốiquanhệkhăngkhítkiangầmchỉ:sẽkhôngcóconngườitồntạingoàixãhội,trừphingườiđómuốncắtđứtmọimốiquanhệvớiconngười,nếukhôngbấtkìaicũngphảigiaotiếp.Giaotiếpđóngvaitròquantrọngcủahoạtđộngloàingười,tuynhiêntrongquátrìnhgiaotiếp,cómộtxuhướngchunglàaicũngtìmnhữngđốitượngphùhợpvớimình.Aicũngchorằng“dùmìnhkhôngkếtbạnvớingườiđó,khôngnóichuyệnvớingườikiavẫncóbạnbè,vẫnsốngtốt.”Từđóhọphânbiệt: “Đây làbạntôi,kiakhôngphảibạntôi;đây toàn làkẻkhôngragì,mìnhkhôngthèmlàmbạnvớihọ”.Nhữngngườitựđặttiêuchuẩntốtxấuchomình,chorằngcóngườikhôngđủtưcáchlàmbạn,khôngphảilàbạnhoặctựnghĩngườinhưthếsẽbánđứngmình,chiếmhếtcáihaycáitốtcủamình,thậmchícảmthấytốchấtlàmngườicủahọquákémkhôngđủtưcáchlàmbạn.Ngườichỉmuốngiaotiếpmộtchiềusẽrấtkhóhòahợpvớingườikhác.Giaotiếpluônđòihỏiítnhấtphảitừhaiphía,nếukhông,khôngđượcgọilàgiaotiếp.Thôngthường,kếtbạncàngnhiềucàngtốt,đươngnhiêntrừnhữngkiểubạnbèxấu,haybánđứngnhau, tìmcách làmtổnthươngnhau.Tuynhiênnếubạncóthiệnýgiaohảothếnàođốiphươngcũngkhôngmuốn trở thànhbạn,chỉnuôi lòng thùđịch thì tốtnhấtbạnkhôngnêncốgắng,cứtạmthờikhônggiaotiếplàđược,vìkhôngnhấtđịnhbạnphảilàmbạnvớihọ.Mọithứtìnhcảmcầnđếntừhaiphía,nếuđốiphươngkhôngđồngýmàbạncưỡngcầusẽlàmkhóchocảhai.Trườnghợpnày,bạnkhôngnênxemđốiphương là thùđịchmàhãygiữ tấmlòngmuốngiaohảovớihọ.(Nếucầnthiếtbạnhãy“im lặng”đểgiữkhoảngcách,chờcơhộiđểtiếptụctìmhiểunhau).Phậtgiáogọiđiềunàylà“mặctẫn”,“mặc”làimlặng,“tẫn”làđuổiđinghĩalàđuổiđibằngcáchimlặng.Đốiphươngkhôngnằmtrongphạmviđờisốngcủamìnhvàngượclạimìnhkhôngcótrongđờihọ,haibênkhôngaiquấynhiễuainữa!Nếuđãbiếtrõkhôngthể,chúngtahàtấtphảicưỡngcầu.Trườnghợpđốiphươnghaysinhsựphilívớibạn,tốtnhấtbạnnênimlặngrađi.Hãyxemtronglòngmìnhkhôngcóhọđểkhỏilàmphiền lòng nhau nhưng vẫn giữmối giao hảo tốt đẹp đó trong lòng, đợi khi nào họ hồi tâmchuyểnýbạnsẽtiếptụclàbạntốtcủanhau,tuyệtđốikhôngđượcxemnhaunhưthùđịch.Ngoàirabạncóthểchọncách“dòtìm”.Saunhiều lầndòtìm,cóthểbạnsẽpháthiện,sởdĩđốiphươngkhôngchấpnhậnmìnhvìlờinói,tháiđộlàmđốiphươnghiểulầm.Trườnghợpnàybạnnên tựđiềuchỉnhbản thânchođếnkhinàođốiphươngchấpnhận.Tuynhiên,cần lưuýkhôngnênđẽogót(chân)chovừagiầy,thayđổihoàntoànbảnthânchỉđểphùhợpvớingườikhác.Bạncũngcóthểthửtừngbước,tìmhiểuyêucầucủađốiphươngvềmìnhvàtừngbướcđiềuchỉnhchothíchhợp.Đếnmộtlúcnàođó,đốiphươngsẽchủđộnggiaotiếpvớibạn.Bấtluậnchúngtatìmbiệnphápgiaotiếpnàođềucầnhiểurõ:muốngiaotiếp,muốnhiểunhaucầnsựnỗlựcđếntừhaiphía.Bạnphảimởlòngđónnhậnđốiphương,hơnnữacầncólòngtừbiđểcảmhóasựphảnkhángcủađốiphương,đấymới làcáchgiaotiếp,cáchtìmhiểunhauhiệuquảvàthiếtthựcnhất.

BAODUNGLÀTIỀNĐỀĐỂHIỂUNHAUThôngthườngaicũngchorằng,giaotiếplàphảiđểđốiphươngchấpnhậnmìnhmàquênviệcmìnhphảithôngcảm,tìmhiểuyêucầuthựcsựcủangườikhácvớimình.Vídụcóngườimuốntìmhiểu,giao tiếpvớingườikhácnói: “Tôiđãđặtmìnhvàovị tríbạnđểnghĩchobạnvì thếnhấtđịnhbạnphải chấpnhậnyêucầucủa tôi”, rồi ngườiđóhỏi “bạncó thấykhóchấpnhậnkhông?”Nếuđốiphươngcảmthấykhóchấpnhận,ngườiđóhỏitiếp“đơngiảnthôi,chỉcầnbạnnghetheolờiđềnghịcủatôi,tấtcảkhókhănđềusẽgiảiquyếtsuônsẻ”.Cóthểxemđâylàmẫugiaotiếpđếntừmộtphía,hoàntoànkhôngphảilàhiểunhau.Giaotiếpthựcsựđòihỏibạnphảitìmhiểuđốiphươngcókhókhảngì,cầngiúpđỡkhông,sauđóbạncốgắnggiúp trongkhảnăngcó thể,khôngnênchỉbiếtmộtmựcyêucầungườikhácchấpnhậncáchlàmcủamình.Trong thờigianduhọcởNhật, tôipháthiện ra rằngđếnbấtcứmộtcửahiệunào,nhânviênphụcvụđềuhỏicâu“Xinhỏi,quýkháchcócầngiúpđỡgìkhôngạ?”.Tronggiaotiếp,chúngtanênlấyviệchiểubiếtnhaulàmchuẩnmực.Khigiúpđỡngườikhác,khôngnênlàmtheocáchmìnhđịnhsẵntrướcrồiápđặt,bắtbuộcđốiphươngphảinghetheo.Vídụ,khitamởtiệcmờikhách thườngkhônghỏiđếnkhẩuvịkháchmờimàcứcókháchngồivàobàn là liên tụcgắpthứcănchohọkhiếnkháchănkhôngđược,bỏkhôngxong,rấtlúngtúngkhóchịuởcácnướcphươngTâykhôngnhư thế.Có lầncókháchđếnnhà tôichơi, tôigắp thứcănchohọ,họvôcùngvuimừngnói:“Thầybiếttôithíchănmónnàyhả?”.Từđó,trướckhigắpthứcănchoai,tôiđềuhỏikhẩuvịngườiđótrước.Từđó,chúngtacóthểđúckếtthànhnguyêntắctronggiaotiếp:trướchếthãyđểđốiphươngnêucáchnghĩvànhucầucủahọ,sauđóchohọbiếtmìnhcóthểgiúpđượcgìchonhữngnhucầucủahọkhông,nhưthếmớilàmộtgiaotiếpthànhcông.Giaotiếplàquátrìnhgiaolưu,tìmhiểulẫnnhautừcảhaiphía,nếuchỉđếntừmộtphíanhấtđịnhđấykhôngphải làgiaotiếpthànhcôngđíchthực.TrongPhậtphápcónêubiệnpháptiếpcậnmọingườigọi là “tứnhiếppháp”

1 gồm:Đồngsự,bố thí, lợi hànhvàái ngữ.Đây làbốn

phươngpháprấtquantrọngtrongviệctiếpcậncảmhóamọingười.Một người xuất giamuốngầngũi, cảmhóa chúng sinh tuyệt đối khôngđượcépngười khácphải học và làm theoPhật phápmà trước tiên hãy để họ thực sựhiểu và chấp nhận trước.Muốnhóađộchúngsinh,điềutrướctiênbạnphảichấpnhậnchúngsinh.TheoPhậtgiáo,đệ tửPhậthoặcnhữngngười thựchànhhạnhBồ-tátkhông thể lìaxachúngsinhđểtutậpđược.VìlờinguyệnđầutiêncủamộtngườithựchànhhạnhBồ-tátlà“chúngsinhvôbiênthệnguyệnđộ”(chúngsinhvôlượngthềcứuhết).Lìaxachúngsinhđểcầuđộsinhlàđiềukhôngtưởng;nhấtđịnhbạnphảiphụngsựchúngsinh,mởrộnglòngmìnhđểchấpnhậntấtcảlỗilầmcủachúngsinh,giúphọgiảiquyếtvấnđềtrước,sauđómớimonghọmởrộnglòngmìnhchấpnhậntuhọctheoPhậtpháp.Thậtlàsailầmkhinóivớimọingười“Phậtphápnhiệmmầu,mọingườiphảitintheo,phảilàmtheo”,làmthếnghĩalàbạnđangchứngtỏquyềnuychứkhôngphảicảmhóangườikhác.NênlấyPhậtphápđểcảmhóa,đểgõcửa lương tâm, thức tỉnh tình thương trongconngườichứkhôngnêndùngPhậtphápnhưcôngcụdạydỗngườikhác.Bồ-tátluônlàngườiđếnvớichúngsinhbằngthânphậnbìnhthường,hòamìnhvàocuộcsống

bình thường, thậmchícònhạmình thấpđểchúngsinhđượccaohơncảchínhmình,chohọmộtcảmgiácđượctôntrọngmớimonghọcóthiệncảmvớiPhậtpháp.Cũngthế,khigiaotiếpvới người khác, bạn cần hạ thấpmình trước đối phương, hãy dành cho đối phương sự tôntrọng, trước hết bạn phải chấp nhận và dung nạp đối phương sau đó đối phươngmới chấpnhậnvàgiaotiếpvớibạn.

NÓILỜIHAY,GIỮLÒNGTỐTTục ngữ có câu “họa từmiệng ra”, nói năng tùy tiện làm tổn thương người khác để lại vếtthươnglòngcònkhólànhhơncảvếtthươngdodaocắt.Phậtgiáocónóiđến“vọngngữ”, lờinóingonngọt,tonhótnịnhbợngườikhác,điểmtôcâuchữhaynóilờikíchbác,nhụcmạ,châmchọcchođếnviệcxuikhiếnngườikhácphạmtộiđềugọichunglàtộivọngngữ.Nóichungmọilờinóikhiếnmìnhphiềnnão,tổnthươngngườikhácđềulàvọngngữ.Phạmviýnghĩacủa“vọngngữ”rấtrộng,tuynhiêncóthểchiathànhbốnloạigồm:vọngngôn(nói lờikhông thực),ỷngữ(nói lời thêudệt,ngôn từhoa lệ,khôngđúngsự thật), lưỡng thiệt(nóihailưỡi),vàáckhẩu(nóilờithôác).Vọngngônnghĩa là nói dối, rắp tâmhại người.Ỷngữ lànói lời thêudệt, thêmhoa thêm lá;lưỡng thiệt là cáchnói gây li gián, đếnngườinàynói ngườinọ, đếnngườinọnói ngườinàykhiến họ trở thành thù địch; ác khẩu là nói lời thô thiển, xấu ácmắng chửi, làm tổn thươngngườikhác.Thựcrachỉcóbậcthánhmớihoàntoànkhôngphạmphảilỗinày,cònlạiaicũngđãphạm,từngphạmkhôngítthìnhiều,thậmchílàtrẻnhỏhồnnhiênngâythơcũngkhôngtránhđược.Vídụkhibốhỏicon “conyêuainhất?”nếuđứabénhanhnhẹn, thôngminh liền trả lời “conyêubốnhất”.Khimẹcậubéhỏi,cậucũngsẽnói “conyêumẹnhất”.Để lấy lòngbốmẹ,cậubébiếtcáchtrảlờitheotừngđốitượngvớicùngmộtnộidungnhưthếcũngxemlàtộivọngngữ.Cólúcbạnbèthânthuộchỏi“cậuyêuai”thìcậusẽtrảlờichotrọnvẹncảđôiđườnglà“tôiyêubốvàmẹ”.Nhưngnếutiếptụchỏi“tronghaingườicậuyêuainhất?”sẽtrởthànhcâuhỏikhóchocậubé.Chúngtakhôngnênhỏicácemnhưthế,khôngnhữngbấtcôngmàcònlàmchotrẻhiểulầm.Từđóchúngtathấy,từnhỏmọingườiđãbịtiêmnhiễmthóinóikhôngthậtlòng.Tuyvôhạinhưngkhi lớn lên,nókếthợpvới thammuốn tư lợi rấtcó thể thóiquenxấuđósẽ trởthànhcôngcụhỗtrợđắclựcchongườiđóphạmtội.Trong việc làm ăn kinh doanh, nhiều người cho rằng nếu không biết nói phô trương, khoekhoangvềsảnphẩmcủamình thì sẽ khóbánnênhọ thườnggiới thiệunhư: “Sảnphẩmcủacôngtytôiđặtchấtlượnglênhàngđầu,cóthểbánlỗhoặcngangvốnđểlấychữtíncủakháchhàng,nếukhôngmuanhấtđịnhbạnsẽhốihận”nhưngthựctếlàhọthulợirấtlớn.Đâylàmộttrongnhữngcáchnóithiếuthànhthực,bấtchínhvàđấychínhlàvọngngữ.Thựcrachỉcầntiềnứngvớihànghóalàđược,làmănbuônbánkhôngnhấtthiếtphảinóidối.Tôicóngườibạnlàmkinhdoanhđãnhiềunăm,ôngtiếtlộbímậtthànhcônglà,khinóichuyệnvớibấtkìkháchhàngnàoôngđềuthànhtâmthànhý,nóilờichânthực,chođốiphươngbiếtrõlậptrườngcủamình.Ôngnói,ngoàichiphínguyênvậtliệuvàcáckhoảncầnchikhácđểhoànthànhsảnphẩm,ôngnhấtđịnhcần thu thêmmộtkhoản tiền lãihợp lí.Ôngchorằng,chỉcầnđảmbảodoanhthucầnthiếtcủangườibỏvốnkinhdoanh,ôngkhôngthíchkiếmlờibằngcáchnângcaogiá thànhsảnphẩm,kiếm lờibằngbấtkỳgiánào.Thếchonên làmănkinhdoanh

cũngkhôngnhấtđịnhphảinóidối.Bíquyết thànhcông lâudài là “tiềnnàocủanấy”để tùyýkháchhàngchọnsảnphẩmtheotúitiền,cầngiữchữtín,đólàđạođứcnghềnghiệp,đạođứctrênthươngtrường.Trongcuộcsốnghằngngày,chúngtakhôngnhữngcầnthựchiện“khôngnóidối”,“khôngnóilờithêudệt”,“khôngnóihai lưỡi”,“khôngnói lời thôác”màcònphải tậpnói lờichânthật,nói lờitôntrọng,nóilờikhuyếnkhíchkhenngợi,nóilờianủingườikhác.Nếubạntịnhhóalờinóicủamình,nhấtđịnhcuộcsốngcủabạnsẽtránhđượclờiđồnđại,thịphi.

NÓILỜICHÂNTHẬTCóngườinóichúngtađangsốngtrongthờiđại“làmviệccôngcộng”nênthờigiantiếpxúcvớimọingườingắnngủichứkhôngcònnhưtrongxãhộitruyềnthống,cónhiềuthờigiantìmhiểumọingườixungquanh,thếnênviệc“tựquảngcáobảnthân”làđiềucầnthiết.Nghĩalà,conngườihiệnđạicầnthểhiệnưuđiểmcủamìnhchongườikhácbiết,nếuđiềukiệnbảnthânchưatốtcũngnêntựgiớithiệuvàicâu“bóngloáng”chomình.Tuynhiênviệckhoatrương,huênhhoangbảnthâncũnglàmộtloạivọngngữ.Vídụquảngcáosản phẩm là điều cần thiết trong việc quảng bá thương hiệu sản phẩm, nội dung quảng cáothườngcóchútkhuếchđạigiátrịsảnphẩm,đấylàđiềukhótránh,nhưngtuyệtđốikhôngđượclợidụngquảngcáođể lừagạtkháchhàngđểmưucầukiếmlời lớn.Nếunộidungquảngcáoquáxasovớigiá trị thựccủasảnphẩm,saukhingười tiêudùngmuanhầmvài lầnhọsẽtẩychaymặthàngđó,thậmchícònkiệncáođòinhàsảnxuấtphảibồithườngthiệthại.Hay trong khi đi xin việc cũng thế.Khi xin việc, người tìm việc thườngphải gửi hồ sơ chứngminhđiềukiệnvànănglựccủamìnhchonhàtuyểndụng.Khivượtqualầntuyểnđầu,ngườixinviệc thườngphải thôngquaphỏngvấncông tymới tuyểndụng.Vì thế, trongquá trìnhphỏngvấn,ngườixinviệcthườngtránhnhắcđếnkhuyếtđiểm,chỉnóiđếnưuđiểmcủamìnhnhưchămchỉ, chân thật, có trách nhiệm... Nhưng bạn không nên tự khoe quá nhiều vềmình, vì ngườiphỏngvấnsẽnhậnrađượcbạnlàngườithếnàotrongquátrìnhhỏibạn.Nếukhoekhoangbảnthânquámứckhôngnhữngkhôngcó lợimàrấtdễbịmấtđiểm,khôngmang lạikếtquảnhưmongmuốn.Cóngườimắcbệnhthíchkhoenănglực,dùkhôngcónănglựcthật,trườnghợpnàybảnthânngườiđótuykhôngcốýlừaai,xemratưởngnhưvôhạinhưngcũngbịquyvàotộivọngngữ.Chonên,khiphỏngvấnxinviệc,bạnnênnóithậtchonhàtuyểndụngbiết“tôicósởtrườngvềmặtnàyvàkhiếmkhuyếtvềmặtkia,nhưng tôisẽcốgắngpháthuyưuđiểm,bùđắpkhuyếtđiểm...Nhưthếcólẽngườiphỏngvấnsẽcócảmtìnhvớibạn,nhậnthấybạnlàngườihiểubảnthân,cóthểcơhộicủabạnsẽnhiềuhơn.Ngườitacócâu“thậtvàngkhôngsợlửa”,hay“giấykhônggóiđượclửa”,“sựthậtthuyếtphụchơnhùngbiện”...Trongxãhộicoitrọngsựminhbạch,côngkhaivàđúngđắnvềthôngtinnhưhiệnnay,dùbạncónóihay,cótàihùngbiệnthếnàođinữacũngkhôngthểthắngđượcsựthật.Chỉcầntrảiquamộtcuộcthửnghiệmthựctế,lờinóicủabạnsẽđượcchứngminhđúngsailậptức,vìthếbạnhãythậntrọngtronglờinói,hãybiếtgiữgiới“bấtvọngngữ”.

LỜIHAYCHƯAHẲNĐÃCHIẾMĐƯỢCLÒNGNGƯỜIAicũngthíchđượctándương,khenngợi,aicũngthấydễchịuvớinhữnglờikhen,dùbảnthânkhôngđúnghoặcđúngrấtítvớilờikhenđó.Tuynhiêncótrườnghợpmìnhnóilờianủi,động

viênngườikhácnhưngvẫnthấycảmgiáclàlạ,bấtangiốngnhưmìnhđangnóidối!Đểbiếtlờimìnhnóicóphảiđangphạmtội“vọngngữ”không,chúngtacầndựavàotâmlívàđộngcơcủalờinói.Cóngườinóingọtnhưrótmậtvàotai,nhưnghàmầnchâmchọcmỉamai.Đểđạtmụcđíchhọnóilờiđườngmậtnhưngkhôngthậttâm,âmmưuhiểmđộc,đấylàsựdốimìnhdốingười.Ngượclạinếuđấylàlờinóixuấtpháttừlòngchânthậtsẽkhác.Vídụ,mộtcôgáinếunhậnxétkháchquankhôngđẹpnhưngnếuaiđóngưỡngmộvàtheođuổisẽnói“hômnayemđẹpquá,thậtlộnglẫy!”.Đấylàlờinóixuấtpháttừlòngchânthậtsẽkhiếnngườinghecảmthấydễchịu,vuisướngthìbấtkìaicũngthíchnghe.Cólúcđểxâydựng,hàngắnquanhệvớimộtngườinàođóhoặcđểgâysựchúýcủangườinghe,vìmộtmụctiêugìđómànóilờingọtngào.Bảnthânlờinóiđókhôngsai,trườnghợpnàychúngtacầnxemxétđếntháiđộngườinói.Nếutháiđộngườinóithànhkhẩn,thậtlòng,khiêmtốnvớimongmuốnngườinghechấpnhậnýtốtcủamình,mongmìnhcóđượcsựgiúpđỡthìchỉcầnnóithếnàochứngtỏmìnhđangtôntrọngđốiphương,giúpmìnhvàngườixíchlạigầnnhauhơnthìđấykhôngphạmtội“ỷngữ”.Cóngườithườngnóivớitôi:“Thưathầy,mấynămconchưagặpthầy,saochẳngthấythầygiàchút nào cả, ngược lại hìnhnhư thầyđang trẻ ra!”.Nếu cho rằngngười đó khen tôi trẻ hơntrước thật thìđấy làdối,nếuhọnóibằngcảmnhận thậtnhư thế,đấycũngkhôngphải là tộivọngngữ.Thựcra,nhữngngườinóinhưthếkhôngcóácýgìnêncũngkhôngxemlàphạmtộivọngngữ.Hơnnữatôibiếthọnóithếvớimongmuốnsaochotôikhỏemạnhthựcsự,cònbảnthântôilàngườihiểumìnhthếnàonênđươngnhiênsẽkhôngnghĩđấylàlờinóithật!Nhưngcũngcóngườithíchtrọngdụngnhữngkẻtiểunhânchỉđểđượcnghelờinịnhbợtonhótcủahọ.Ngườinhưthếlàkhônghiểubảnthân,dễbịlờingontiếngngọtlừagạtlàmlumờtâmtrí.Trườnghợpnày khôngnhữngvô ích thậmchímình cònbị lời ngonngọt kiabưngbít taimắt.Cóngười cho rằng, lờinóidối vồhại cũngkhôngnênnói vídụcóngườiđi làmmuộnnhưngkhôngmuốnnóimìnhdậytrễnênlấycớtắcđường,hỏngxehoặcbấtkì lídonàođóđểbiệnhộchomình.Kiểulấylídođểcheđậysựthựccủamình,cóthểngườingheđãbiếtnhưngnhấtthờikhôngmuốnnóirathôi.Tuynhiênbạncứlấycớnàynọmãiđểmongngườikháchiểuvàthôngcảmchomình thì tốtnhấtbạnnênnóisự thật.Nói thêudệt,nóisaisự thậtbất lợichongườichomìnhnêntốtnhấtlàbạnđừngnói.

NGƯỜICÓTRÍSẼKHÔNGTINLỜIĐỒNNHẢMTrongnămgiới cấmquan trọng củagiới luậtPhật giáo cógiới “không vọngngữ” ý là khôngđượcnóibấtkìlờinàogâytổnthươngđếnngườikhác.Sởdĩgiới“bấtvọngngữ”đượcxemlàmộttrongnhữnggiớitrọng

2vìđâylàlỗithườngmắcphảivàcóảnhhưởnglớnđếnhạnhphúc

ngườikhác.Trongđờiítngườibiếtkhenngợi,biếtnóiđúngnơiđúnglúc,thíchnóilờingonngọtnịnh hót trướcmặt, chê bai sau lưng. Thông thườngmột người hoặc là khen ngợi, ca tụngngườikhácvìmưucầu lợi íchgìđóhoặc làđốkị,ghen tức,xóimóisau lưngchứkhôngnóiđúngnhưthậtđểthỏacơncămhận.Mộtkhiđãquenvớithóingồi lêđôimách,soimóingườinàykẻnọbạnsẽcảmthấykhenngợingườikháclàsựxaxỉcònkhôngchêtráchthìthấynhưthiếuthiếuđiềugì.

Hiệntượng“thíchquétdọnnhàngười”3đãtrởthànhphổbiến.Cácphươngtiệntruyềnthông,

báochíthíchđăngtảichuyệngâysốcnhư“casĩnàycótìnhcảmvớiôngkia,côcasĩnọcóconriêngvới...”.Quảthựcđấylànhữngcâuchuyệngâysốc,aicũngthíchbànluận,nhưngbạnthửnghĩkĩ,đấychỉlàchuyệnvôbổ,chỉdànhđểlấpkhoảngtrốngchongườinhànrỗi!Tuymọingườiđềubiết khôngnênnghe tinnhảm, lời đồnđại, nhưng lại rất thíchnghe, thíchloantinnhảmđi.Vídụmộtngườinói:“Đấy!Tôichỉnghephongthanhnhưthếchứchẳngbiếtđúngsaithếnào,cậukhôngnênkểchuyệnnàychongườikhácbiết...”Ngườikianghexonggậtđầuđồngýnhưnglạiâmthầmkểtiếpchonhiềungườikhácrằng“tôichỉ nghe thế, chưabiết có đúng không, cậu khôngnên kể chongười khác...”Cứmột truyềnmười,mườitruyềntrăm,lờiđồnnhảmcứthếlanđi!Cócâu “chuyệnhay thiênhạ chẳngmàng, hung tin đồnnhảmkhắp làngđềuhay” chính là vìđiềunày.Nếuviệctốttruyềnđicònkhíchlệ,anủiđượclòngngười,ngượclạichuyệnxấuđồnđiđãkhôngcógìhaylạicònảnhhưởngxấuđếnngườinghe,trongkhiđóchuyệnđượccoilàxấukiachưahẳnđãlàchuyệnthực.Vìthếtrướckhikểlạinhữngtinđồnkiachúngtacầnnghĩlại,thửđặtmìnhlàngườibịtinđồnxấukiasẽtưởngtượngđượcnỗiđaucủangườibịtaitiếngkhôngđúngsựthựckia.Khichúngtabiếtcáchđặtmìnhvàovịtrícủangườibịhạibởilờiđồnnhảmchắcchắnsẽkhôngbao giờ thíchmình trở thànhmộtmắt xích trong việc loan tin kia. Tin nhảm sẽ không lọt taingườihiểubiết.Trướckhibìnhluận,đánhgiá,chỉtrích,châmchọcbấtkìaibạnhãynghĩ“mìnhkểthôngtinnàycóíchgìchomình,chongười,cóảnhhưởnggìtốtkhông”,chỉcầnbạnbiếtnghĩthếtôitinchắcrằngbạnsẽkhôngănnóibừabãinữa,nhưthếbạnsẽtíchđượccáiđứccủalờinói.Ngượclại,nếubạnănnóibừabãi,thíchngồilêđôimáchthìnhấtđịnhsẽcómộtngàybạnsẽgặpácbáotừnhữngviệclàmcủamình.Vìthếchúngtachỉnênnóilờihay,cólợichomìnhvàngười,khôngtintựbiếnmìnhthànhkẻtuyêntruyềntinnhảm,hạimìnhhạingười.

CHỈNÊNGIẢIHẬN,KHÔNGNÊNÔMHẬNHaichữ“Oántrách”cómặttrongkhắpmọingõngáchxãhội,từquanhệgiađìnhbèbạnđếnhầuhếtcácmốiquanhệxãhội.Có thểnóiđây làhiện tượngphổbiến.Dù thân thiếtnhưvợchồng,chamẹ,concáicũngkhótránhđượchaichữ“tráchcứ”nhau.Vídụkhimẹthấyconcáikhôngvânglời,cóthểnóivớicontrướcmặtchồng:“Concáigìmàchẳngbiếtnghelờigìcả,tínhtìnhxấuxadạythếnàovẫnchứngnàotậtnấy,bốmàychịukhómàkèmnóchotốt”.Đấyquảthựclànhữngcâunóikhiếnngườinghekhóchịu.Người ta thường trách cứ nhau sau khi nổi giận, vì thế những lời “phát tiết” thường rất khónghe,khôngnhữngngườinghecảmthấykhóchịumàbảnthânngườinóicũngchẳngvuivẻgì.Khibạnbấtmãnđiềugìvớingườihoặcsựviệcnàođó,bạnsẽcảmthấyấmức,tứcgiậnoánhờntráchmóc,tuynhiênbạncầnhiểurằng,ngườisốngtrongđờimườiviệchếttámchínviệckhôngnhư ý, nếu bạn chỉ biết oán hờn tráchmóc chỉ làm cho sự việc thêm rối lênmà cũngchẳnggiảiquyếtcôngviệcêmđẹp.Khinghelờioántrách,mọingườithườngnghĩ“tôiđốixửtốtvớinóthếmàchẳnghiểusaonóthườngkhônghài lòngvềtôi.Vìtốtchonótôimớilàmthế,khôngnhữngkhôngđượclờicámơnngượclạicònbịchêtrách,thậtlàlàmơnmắcoán”.Cáchnghĩvấnđềnhưvậychỉlàmbạn

thêmbựctức!Nếubạnxemoánhờntráchmóclàhiệntượngphổbiến,bìnhthườngthìngườibịoánsẽkhôngthấyđaukhổ,nếukhônghễcứbị tráchmócbạn liềnnghĩmìnhbị tráchoan,đaukhổsẽnhưquảcầutuyết,cànglảncànglớn.Nếubạnbiếttiếpcậnvấnđềởgócđộkhác,bạnhãynghĩ“khôngphảihiềnthánh,mấyaitránhkhỏilỗilầm”,bạnthấyngườikhácchỉtríchhợplí,bạnnênrútkinhnghiệm,bạnphảicámơnhọđãchobạncơhộinhìnlạithiếusótcủabảnthân.Ngườibìnhthườngmấyaikhôngphiềnnão,cóphiềnnãonhấtđịnhsẽcóoánhờn,tráchmóc.Cóthểbạnkhôngphảilànguyênnhânlàmchongườikhácphiềnnãonhưngvẫnbịtráchmóc,bạnhãynghĩmìnhđanglàmđiềutốt,đanggiúphọtrútgiận,giúphọxảbớtphiềnmuộn,căngthẳng.Khicảm thấybấtmãn,có thểdongườikháccũngcó thểdomình tựgây ra,bạnnênnghĩrằngdomộtngườinàođótungtinnhảmchứkhôngphảilỗicủamọingười.Khigặptrườnghợpnàyhãyđặtmìnhvàovị tríngườikhácđểsuynghĩ,cốgắng thựchiện:khôngoán tráchngườikhác,chấpnhậnngườikháctráchmóc,vàlắngnghechỉtríchcủangườikhác.KhổngTửnói “bậcquân tửnghe lỗi lầm thìvuimừng”,khôngnhữngkhôngnênphiềnnãomàngược lạinênvuivẻđónnhậnvìkhingườikháccònbiếttráchnghĩalàbạncòngiátrịtronghọ.Có trường hợp khi nghe người khác oán trách liền nghĩ “người thanh cao sẽ tự thanh cao,ngườinhơbẩntựlàmnhơbẩn”thếlàđóngcửatuyệtgiao,khôngthèmđểýđếnngườikhác,nhưthếchỉlàmchođốiphươngthêmgiận,họsẽchorằngbạnmuốncắtđứtmọimốiquanhệvớihọ.Nếuđếnmứcnàysẽrấtkhóhòagiải.Khinghengườikháctráchmìnhbạnnêntìmbiệnphápgiảiquyếthợptìnhhợplí,khôngnênđổthêmdầuvàolửa.Nếulàlờitráchbìnhthường,bạnchỉnêngậtđầutỏýchođốiphươngrằngmìnhđãbiết,vìcóthểđốiphươngchỉnhắcnhởchứkhôngcóýgìkhác.Nếu bạn bị người khác oán trách, chỉ trích thậm tệ bạn nên phản ứng lại. Trường hợp đốiphươnghiểu lầm,bạnnhấtđịnhphải tìmcáchgiải thíchchohọbiết.Nếuđốiphương tráchvìbạnkhônglàmnhưhọmongđợithìhãynóivớihọrằngbạnsẽcốgắngsửasaitronglầnsau.Nếuđốiphươngvẫnthấykhônghàilòng,bạncứnóithậtlàmìnhđãcốhếtsứcđểđốiphươngthôngcảm.Nếuaicũngbiếtdùngtháiđộbìnhthảnđểđónnhậnnhữnglờichỉtríchvàtìmcáchgiảiquyếtthỏađángthìsẽtrưởngthànhhơnsaunhữnglờichỉtríchđó.

NÓIDỐINHƯNGVÔHẠI,CÓNÊNNÓI?Trongcuộcsốngcólúcchúngtakhôngthểkhôngnóidối.Vídụkhimẹmắcchứngnany,sợnóithậtsẽgâysốc,làmsuysụptinhthần,chúngtacóthểnói“mẹchỉbịbệnhnhẹthôi,uốngthuốcnghỉngơivàihômsẽkhỏingay”.Trongcuộcsống,cólúcchúngtasẽgặptrườnghợpnhưthế,vậyđâycóbịxếpvàotộivọngngữ?VọngngữmàgiớiluậtPhậtgiáomuốnnóiđượcchiathànhbacấpđộ:Đạivọngngữ;tiểuvọngngữvàphươngtiệnvọngngữ

4.Trongđó,tộiđạivọngngữnhưmìnhchưachứngngộlạitựcho

mìnhđãchứng, chưa thànhPhậtnhưng tựchomìnhđã thànhPhật, không thấyPhật,Bồ-tátnhưnglạinóiđãtậnmắtthấy...TrườnghợpngườitựchomìnhđãchứngngộcácquảvịthánhnhưchứngAlahán,Tuđàhoàn...đểlừađảotínđồ,mongcầuđượcsựtônkínhcúngdàng;tựxưngmìnhlàhóathâncủaPhật,củađạiBồ-tátsẽmangtộirấtnặng,đượcxếpvàoloại“cựctrọngtội”(tộinặngnhất).

Ngoàitộiđạivọngngữtrênđềuthuộctộitiểuvọngngữ,baogồmcáctội:mìnhchưatừngthấy,nghe,biếtlạinóimìnhđãthấy,đãnghe,đãbiết.Loạivọngngữnàycóthểlợimìnhnhưnghạingườicũngcóthểhạicảhai.Phươngtiệnvọngngữchỉ lờinóidốivôhại.Nóidốikhôngcóhạichomình,vôhạiđốivớimọingười,thậmchílờinóidốiđócòncólợichongườinghenữa.Nhưtrườnghợpnóidốivớingườibệnhtrên,chỉcầnbạnkhôngnóikhoác,quáxathựctếlàcóthểchấpnhậnđược.Cólúcchúngtacầnsửdụng“phươngtiệnvọngngữ”.Vídụcóngườivàonhàbạntrốnkẻxấutruysát,đểcứungườibạnphảinóidối“tôichưatừngthấyngườiđóquađây”,giảsửkẻxấutruyhỏi “tôi vừa thấyngườiđóvàođâymà” thìbạnphải cẩn thận,nghĩ cáchnóidốiđểcứungười.Nếunóithậtsẽgâymấtthiệncảmtronggiaotiếp,bạnnênlựalờinóidốivôhại,miễnlàkhônggâytổnthươngchongườikhác.Khinói,bạncầnnắmbắtthờicơ,xemnóikhinàotốtnhất,cóhiệuquảnhất,cóíchnhất.Cótrườnghợpcơhộinóichỉđếnmộtlần,nếukhôngnóisẽmãimãikhôngnóiđược,đốiphươngsẽhiểulầmhọlàmnhưthếlàđúng.Tuynhiênbạncũngphảixétđếntâmlíđốiphương.Nếunóithậtsẽlàmmấtsĩdiệncủađốiphương,thìtốtnhấtbạnnênimlặng.Bảnthânlờinóivốnvôtội,nếubạnkhéoléovậndụngnólàmviệctốtsẽlàtốt,nếubạndùnglờitốtđểphụcvụchoýđồxấunóvẫnlàxấu.Ngônngữlàphươngtiệngiaotiếp,làcầunốiđểcảmthôngnhau,nhưngnếukhôngbiếtsửdụngnó,bạnsẽbịphiềnnãovìtáchạicủalờinói.

KHÔNGNÊNNÓINẶNGLỜITHÀNHÁCKHẨUÁckhẩutứcnóilờiác,lờicayđộcđểnhụcmạ,đedọangườikhác,tốtnhấtkhôngnênnói,vìmộtkhinóirasẽgâytổnthươngngườikhác.Trongcuộcsống,đểđánhmạnhvàotâmlíconcái,họctròcácbậcphụhuynh,thầycôgiáocóthểnóinặnglờivớimongmuốnngườinghesẽsửasai,chừabỏthóihưtậtxấu.Khinóinặnglờicó thể dùng ngữ điệu nghiêm khắc, lớn giọng hơn nhưng chưa hẳn đó là ác khẩu. Cũng cótrườnghợpnóinặnglời thànháckhẩu,khiđósẽgâytổnthươnglớnđếnngườinghe,nhất làcácemnhỏ.Vídụcóngườigiậncon,nhấtthờikhôngkìmđượclớntiếngmắng“màychếtđi”,lờitráchmắngđãthànháckhẩu.Nhiềungườiđếnhỏi tôivềcáchnuôidạycon,cóngườihỏi “con tôihamvui,khôngchịuhọc,khôngvânglời,thầybảotôiphảidạythếnào,cónênđánhmắng?”.Tôinói,đánhhaymắngđềukhôngtốt,chỉnêntìmlúcthíchhợpnóinặnglờiđểthứctỉnhlàđược.Cótrườnghợptôikhuyênrằngcácbậcphụhuynhnênnóivớicon“bốmẹkhôngthểởmãisuốtđờibênconđược,nếulỡbốmẹkhôngcònnữa,tươnglaicủaconphảidoconnỗlực,phải tự lập”.Nóinặnglờinhưnghợplíhợptình,đúngnơiđúnglúcsẽcótácdụngmạnhhơnchửibớiđánhđập.Nóicólígiúpcon trẻ hiểuđiềugì nên làm, điềugì khôngnên, giúp chúng ý thứcđượcbản thânnhất địnhchúngsẽbiếtcốgắng.Tôicóquenmộtngười,khuyênthếnàoanhcũngkhôngchịuquyyTambảonhưnghayđichùa,haytìmhiểukinhphậtvàthườngnóichuyệnvớitôi,cólầntôinói“thầygiàrồi,chắcsẽđitrướccon,có lẽkhiconnhư thầy, thầysẽkhôngcònởđâynữa,nếugiờconkhôngchịuquyyđợiđếnkhithầyđiconcómuốncũngkhôngkịpnữa”.Từkhinghe tôinói thế,ngườiđóbắtđầunghĩvềviệcquyyvàcuốicùngđãquyếtđịnh theo

Phật. Lời tôi nói với vị đó lúc ấy không phải là ác khẩumà chỉ nói nặng lời.Ngoài ra,mắngngườikhônghẳnlàáckhẩu,tuyvậykhimắngdotathườnglớngiọngnênrấtdễgâyxungđột,mâu thuẫn.Nói lớn tiếng rất tổnsứcnên tôi rất ít nói, trừ trườnghợpkhẩncấphoặcnói đểngườinghenângcao cảnhgiác.Trườnghợphọc trò khôngnghe lời hoặcphớt lờ lời tôi, tôithườngnóilớntiếngvớihọ.Nói lớn tiếnghoặcnóinặng lờicầnđúng lúc,đúngnơi,đúngđối tượng,nếukhôngrấtdễ tạothànhhiểulầm,gâytổnthương.Bạnbè,đồngnghiệp,chacon,vợchồngcũngrấtdễmâuthuẫnnhaukhilớntiếng,nặnglời.Vì“lớntiếng”,“nặnglời”nhưliềuthuốcmạnh,khôngnêndùngtùytiện,thứnhấtsẽphảntácdụng,thứhaicókhinhờnthuốc.Lớn tiếng,nóinặng lời làbiệnphápbất thườngđểđối trị trườnghợpbất thường,khôngnênlạmdụng.Chúngtacầnnóilờidịunhẹ,dễnghe,nóikhiêmtốn,tôntrọngngườinghethaychocáchnóinặnglời, lớntiếng,đấymớilàbìnhthường.Bạnsửdụngcáchnói“bìnhthường”hay“bấtthường”đềuđược,điềuquantrọnglàbạnnêndùngnólúcnào,dùngchoai,trongtrườnghợpnàođểnópháthuytácdụngnhất.Đểlàmđượcđiềunày,đòihỏibạnphảicótrítuệvàbiếtvậndụnglinhhoạt.

HỌCCÁCHKHENNGỢI

ÍTTRANHCHẤP,NHIỀUHÒATHUẬNThamdụccủaconngườichia thànhhai loạichính.Loại thứnhất là thamcầu tư lợi.Với lòngthamnày,conngườiluônmongướcsaochotoànbộcủacải,toànbộconngườitrênthếgiannàyđều thuộcvềmình.Lòng thamđóđượcvínhưhangsâukhôngđáy.Nếubạnkhôngbiếtđiềuchỉnh,ngănchặnnósẽtrởthànhđộnglựcgâytộiác.Đểđápứnglòngthamcủamình,bạnsẽbấtchấpthủđoạn,cămhậntấtcảnhữngailàmcảntrởbạnthựchiệnâmmưucủamình.Lòng tham thứhai là “tranh thủ”.Thông thườngmọi người nghĩ, tranh thủmangýnghĩa tíchcực.Khôngbiết tranhthủchứngtỏbạnkhôngcóchí tiếnthủ.Bạncầnphânbiệt tranhthủvàtranhđoạt. Tranhđoạtmangnghĩa xấu, bất chấp lí do,mùquáng vơ vét của cải vốn không thuộcquyềnsởhữucủamình,bấtchấplợiíchngườikhác.Vídụcóbangườicùngsởhữumộtmónđồ,mónđồkhôngthểchiacắtđượcthếlàcảbangườicùngtranhnhauchiếmlấy.Thêmmộtvídụnữa,trongkhinghegiảng,chỗngồiởhàngghếđầuítnhưngaicũngthíchngồinênxảyratranhchấp,chiếmchỗnhau.Cóngườicho rằng, tranhchấp,giànhgiật cũng làmộtcách rèn luyện.Quả thực, tranhchấpkhiếnngườitacứngcáp,khônngoanhơn,Đác-uynđưarathuyếttiếnhóavànhậnxét“vạnvậtđềuđấu tranhsinh tồn,kẻnào thắng tồn tại”,cạnh tranh làcách loạibỏnhững loàiyếukém,nhườngchỗcholoàikhôn,mạnh.Tuynhiênđấylàcạnhtranhcủacácloàiđộngvật,nếuđểconngườicạnhtranhtựdonhưđộngvậtsẽxảyrachiếntranh,giếtchóc,khiđólợibấtcậphại.

HOÀNTHÀNHTỐTCÔNGVIỆCCỦAMÌNH,KHÔNGNÊNSOSÁNHNếubạnlàmviệcvớimụcđíchsosánhhơnthua,tốtxấuvớingườikhác,cuộcđờibạnsẽkhổđau.Trongmột lần thimồnbơi lội tạiđạihội thể thaoOlympic,vậnđộngviênNhậtgiànhgiảinhất,NgachiếmvịtríthứhaivàMỹthứba,phóngviênđếnphỏngvấnngườiđoạthuychươngvàngđãhỏi:“Tronglầnthiđấunày,vậnđộngviênhaibênđềutừnglànhữngvôđịch,phákỷlụcthếgiới,anhcóbiếtkhông?”. “Thưa, tôikhôngbiết”. “Thếanhcóbiếtcácđối thủcủaanhđãbámrấtsátanhtrongkhithiđấu,thếanhcóbiếtlúcvậnđộngviênNgacònvượtlêncảanh?”.“Thưa, tôikhôngbiết.Tôichỉbiết toàntâmtoàn lựcđểbơi,cònbơicùngai thì tôikhôngcầnbiết”.Điềuđóchothấy,khibạntoàntâmtoànýchocôngviệcmìnhthìkhôngnênsotínhhơnthiệt.Nếubạncốýmuốnsotínhhơnthuavớingườikhác,cóthểbạnsẽhọctheocáchlàmcủahọ,nhưngliệubạncóthểhọctheovàđuổikịphọtronglĩnhvựcđókhông?Conđườngmìnhđidochínhmìnhnỗlực,dùbạnđinhanhchậm,tốtxấuthếnàothìnómãimãilàconđườngcủariêngbạn.Còn nhớ hồi nhỏ tôi cùng bố đi trên con đường ven sông, thấy đàn vịt bơi bố nói “con thấykhông,đànvịtkialớncónhỏcó,connàocũngbơitheoýmình,conlớnsẽbơitheođườnglớn,connhỏbơitheođườngnhỏnhưngchúngđềucómộtđiểmchunglàbơiđếnbờbênkia,dùcóconđếntrước,conđếnsau”.Câuchuyệnđãchotôirấtnhiềuđiềuhữuích,tôihiểurằng,conngườisốngchomình,khôngnênsosánhvớibấtkìai,chỉcầndốchếtsứcmìnhchocôngviệcmìnhđãchọn.

Trênđườngđờidùbạnđithếnào,chỉcầnbạnđitrênđôichâncủamình,trênconđườngmìnhđãchọnthìconđườngkiamãilàconđườngcủariêngbạn.Tôi làngườiđầutiênnêurakháiniệm“Bảovệmôitrườngtâmlinh”tuynhiêncóngườikhôngnhữngđã làmđiềuđómàcòn làmrất tốt, tôikhôngcầnphảisosánhai làm tốthơn,chỉbiếtrằngtôirấtthíchmọingườicùngtôithựchiệntốtđiềunày.Từđiểmnàychúngtanhậnramộtđiềurằngconđườngmìnhđingườikháccũngcóthểđivàngượclạiconđườngngườikhácđimìnhcũngđãđi rồi!Điềuquan trọngbạncầnnhớsosánhvớingườikhácsẽ lànguyênnhâncủađaukhổ.Tậnlựctậntâmvớicôngviệclàtháiđộlàmviệctốtnhất!Tuynhiênsosánhkhônghẳnlàđiềukhôngtốt.Vídụ,chúngsinhthấyPhậtđãthànhPhậthoặcmộtngườinàođótuhành,gặtháinhiềuthànhquảtốtđẹp,họcóđủtrítuệvàtừbi;nhìnlạibảnthânchúngtachưalàmđượcđiềugìcóíchchomình,chongười,chúngtathấyhổthạnmàtựphátnguyệnnỗlựctinhtấn.

Theotinhthầnđóchúngtanêncótháiđộhọchỏi“kiếnhiềntưtề”5.NgoàiraPhậtphápcònnói

đến“tứchínhcần”6.Tứchínhcầntrong37phẩmtrợđạo

7giúpchúngtapháthuyưuđiểmcủa

sosánhtrongquátrìnhtutập.Khinghengườikhácnóivịkiatuhànhtốt,ngườikiacókiếnthứcuyênthâmthìchúngtakhôngnênkhởitâmsotínhhơnthua,đốkị,mànênthấyxấuhổvìmìnhkhôngbằnghọđểgiúpmìnhcốgắnghơn.Trongtácphẩm“khuyênnhautuhành”củacácđệtửhộiPhápCổSơncócâu“tốtnhấthãytậntâmtậnlực,khôngnênsosánhanhíttôinhiều”,ýmuốnnói:bạnhãylàmtốtcôngviệccủabạn,khôngnênsosánhvớitôi,nếukhôngbạnkhôngnhữnglàmtổnthươngngườikhácmàbảnthânbạncũngthànhngườibịhại.

HỌCCÁCHTHATHỨVÀKHOANDUNGCónữPhật tửviết thưhỏi tôivềviệccôấyđãnhất thờinónggiậnnóinăngkhôngkiểmsoátlàmtổnthương,gâybấthòavớingườibạnthân,dùcôđãthậtlòngxinlỗinhưngngườikiavẫnkhôngthứlỗi.Côhỏi‘Thưathầy,mộtkhiphạmlầmlỗithìnênlàmgìđểđượcngườikhácthathứvàlàmthếnàođểhọccáchthathứngườikhác?”NgườiTrungQuốccócâu“họatùngkhẩuxuất,bệnhtùngkhẩunhập”

8.Lờinóilàphươngtiệngiaotiếp,tuynhiênnếukhôngthậntrọnglời

ăntiêngnói,nhỏthìgâybấthòa,khiếnbạnthântrởthànhthùđịch,lớncóthểlàmtổnthươngcảmộtngười,thậmchícảxãhội!Ngườixưacócâu“Nhấtngônkhảdĩhưngbang,nhấtngônkhảdĩtángbang”

9.Lờinóilàcondaohailưỡi,nólàmlợithìcũngđủkhảnănglàmhạithếnên

chúngtaphảicẩnthậntrongtừnglờinói.Giữlạichomìnhmộtítnhữnggìmìnhmuốnnóihếtvớingườikhác,khôngnênnghĩđếnđâunóiđếnđó.Ngồilêđôimách,tráchlỗilầmcủangườilàthóiquenxấu;nêndànhthờigiannhànrỗiđểnghĩvềnhữnggìmìnhnóimìnhlàmxemcóđúngkhông,khôngnênchỉbiếttráchngười.Nóikhôngđúnglúcđúngnơi,nóikhôngchọnlờicóthểgâybấthòa,trởmặtthànhthù,ânnhânthành oan gia, thậm chí còn làm người nghe phủ nhận hết tấm lòng tốt củamình đối với họtrướcđây.VỊPhậttửđóđãnóilỡlờilàmngườikháctứcgiận,đãthậtlòngxinlỗinhưngvẫnkhôngđượctha thứvậychỉ còncáchchờ thờigian làmphaimờdần, khôngnênnóngvội.Đangcơn tức

giận, thông thườngngười ta sẽ khôngdễdàng tha thứ,hơnnữacũngcó thểngười tađangngạinếubỏquangay thìngườiphạm lỗi thấyquádễdàngnênsẽ táiphạm,khiđósẽ thànhchuyệnlớnnênhọchọncách“tạmthờitránhmặt”.Chúngtathườngnghengườitanói“xatiểunhân,gầnquântử”tứcnêntránhxangườixấu,gầngũingườitốt.Mìnhđãtừnglỡlờinghĩalàmìnhtừnglàm“kẻtiểunhân”nênđươngnhiênngườikhácsẽlánhxa,đấyđượcxemlàquảbáonhãntiền.Mỗikhinhưthế,chúngtaphảithànhthậtsámhối,hứavớibảnthânsẽkhôngnóilờilàmtổnthươngngườikhácnữa,chỉnênnóinhữnglờiđộngviên,anủi.Làmđượcnhưthếchính làsámhối, làgộtrửa lòngmình, thayđổi tháiđộsốngđểtrởthànhngườibạntốtcủatấtcảmọingười.Nếubạnlàmđượcnhưthếthìnhữngngườioánhậnbạnsẽthayđổitháiđộsuynghĩvềbạnkhihọnghengườikhácnóivềbạn,tựnhiênhọcũngsẽxóahếthậnthùvàđợiđếnkhithíchhợpbạnchủđộnghỏihan,quantâmhọ.Đâylàcáchsửasailàmlànhtốtnhất,giúpbạncótháiđộứngxửtốtvớimọingười.Banđầucóthểbạnsẽthấyngượng,khôngtựnhiên,nhưngdầndầnbạnsẽhàngắnđượctìnhbạnnhưbanđầu.Đểhàngắn tìnhbạnchúng takhôngnênnóngvội,miễncưỡngcũngđừngquá ngọt ngào, chúng ta chỉ nên làm bạn như người xưa nói “quân tử chi giao đạm nhượcthủy”6.Vớibạnbè,nhữnglúcđángkhenchúngtakhen,nhữnglúccầnanủi,chúngtaanủi...hãyđểlờinóimìnhcógiátrị,khôngthừathãi.Nhữnglúcbạnbèkhôngcóviệcgìmìnhítgặp,nhữnglúccóviệcmìnhchủđộngđếngiúpđỡ,nhưthếchắcchắntìnhbạnsẽbềnlâu.

HÃYBIẾTMỈMCƯỜITheođiềutra,ngườiĐàiLoandễnónggiậnhơnngườiởcáckhuvực,quốcgiakháctrênthếgiới.Khoảng50%sốngườimỗingàyđềuítnhấtcómột lầnnónggiận,đối tượnglàmchohọnổinónglạithườnglànhữngngườigầngũitronggiađình.Cónhiềunguyênnhân khiến conngười nónggiận; cóngười giận vì xungđột, bất đồngquanđiểm,cóngườinổigiậncóliênquanđếnvấnđềsứckhỏe,thờitiết,môitrườngsống...Từđóchúngta thấy,nónggiậnkhôngdễkhốngchế.Tuynhiên,nếumộtngườicó tu tậpvẫncó thểhóagiảinónggiậnbằngtừbivàtrítuệ.Nhìnhìnhthức,thìkhibạngiậnngườikhácđồngnghĩavớiviệcbạnlàmngườikháckhổ,thựcra,ngườikhổđầutiênlàchínhbạn.Đốivớinhữngngườibệnhvềtimmạch,huyếtápsẽkhôngtốtvàrấtnguyhiểmnếunónggiận.Cóngườinghĩrằngnổigiậnlàcáchđểkhốngchế,khuấtphụchoặcuyhiếpngườikhác,đúngthật,nhưngchỉsửdụngđượcmộtvàilầnlàhết“linhnghiệm”.Cókhikhôngphảibạnđanggiậnthậtmàđóchỉlàcáchthểhiệntháiđộđể“dằnmặt”,ápđảođốiphương,trườnghợpnàybạncầntỉnhtáođểkiểmđiểmlại.Nhiềungườinónggiậnthànhthóiquen,khôngthểkhốngchếbảnthânmộtkhiđãnổinóng,dầndầnhọnghĩrằngđấyâucũnglàchuyệnthườngtình,khôngđánglongại,đểbàochữalồilầmkiahọtựnhủ“aimàchẳngbiếtgiận?”.Ngườinhưthếkhôngnhữngkhôngbiếtcáchkhốngchếsựbựctứcngượclạicònthấykhóchịukhikhôngnổinóng.Tínhbuôngthảđósẽdầntạothànhthói quenxấu.Một khi nổi giận khuônmặthọ rất đángsợ, khó coi, người khác thườngmiễncườngnhườngnhịnkhihọnổigiận.Cũngtừđóhọnghĩnónggiậnsẽgiúpmìnhchiếmưuthế,tuynhiênhọkhôngýthứcrằng,chútưuthếkiaphảiđổibằngcảtìnhbạnbè,mấtthăngbằngtâmlívàsựlànhmạnhcủalòngmình.

Vídụnhưsựbấthòagiữavợchồngbèbạn,nếucóbênlớntiếngtrướcthìbênkiasẽcànglớntiếnghơn,hungdữhơn,thậmchícònđánhnhau.Chúngtathườngthấybáođăngtingiếtngườichỉvìmộtcâunóihoặcmộtcáinhìn“đángghét”.Ngườiđươngcuộcthườngkhônglườngtrướcđượcmìnhsẽgiậnđếnmứcđộgiếtngườimàphầnlớnhọgiếtngườichỉvìnónggiận,nhấtthờikhônglàmchủbảnthângâynên.Nónggiậnkhôngphảilàcáchgiảiquyếtvấnđềtốtvàtriệtđểngượclạinócònlàmchovấnđềcàngnangiảihơn.Họccáchlàmchủtâmlícũnglàmộtmônhọcbắtbuộctrongcuộcsống.XéttừgócđộPhậtpháp,chúngtacóthểthayđổi:thứnhất là tựđiềuchỉnh; thứhai lànhờnhữngbiệnpháphỗ trợ.Điềuchỉnhquanniệmtức lànhìnlạisựnónggiận.Khibạnthấymìnhsắpnónggiận,bạnnêntậptrungquánsáthơithở;lắngnghe,cảmnhậnhơithởmình,dầndần, lòngbạnsẽ trầmlắng lạikhôngcònnónggiậnnữa.Bạncũngcó thểnghĩ“đốiphươngđangcốýlàmchomìnhbựctức,họmongmìnhđaukhổ,vìthếnhấtđịnhkhôngđểmìnhmắc lừahọ”.Nếubạnkhôngmuốnmìnhbịmắc lừa,bạnsẽgiảiquyếtsựviệcbằngnụcườivàbạnkhôngcònnónggiậnnữa.

ĐỐKỴCHỈCÓTHIỆTHẠINếubạnthấykhôngvuikhingườikháctỏragiỏihơnbạnđấychínhlàlúclòngđốkị,ghenghéttronglòngbạndấykhởi.Tuynhiênđâylàtâmlíphổbiếncủaconngười,thậmchíloàiđộngvậtcũngkhôngngoại lệ.Nguyênnhâncủađốkị làlòngthamlam,íchkỷchỉmuốngomhếttấtcảđiềuhay lẽphải trongthiênhạvềmình,dùthựcsựmìnhkhôngthểcó tấtcả.Điềunàyđượcxemlàbảntínhcốhữu,nóthúcđẩyphảnứngkiamàkhôngcầnbấtkìmộtnguyênnhânnàokhác.Bấtkìaicũngkhông thểđộcchiếmđiều tốt,vìđó là tàisảnchung, thếnhưngvẫn thấyghenghétđố kị khi phải phânchiađiềuđó với người khác.Ví dụđứabé lênba khôngcầnngườikhácdạydỗcũngtựnhiênthểhiệnlòngíchkỉcủamình.Khimẹbếđứabékhác,nósẽphảnứngvớiýlà“mẹ”phảihoàntoànthuộcvềnó,bấtkìaicũngkhôngthểtranhgiànhtìnhcảmkiacủanóđược.Tuynhiênnókhôngýthứcrằngmìnhđangđốkịmàchỉbiết“mẹlàcủamìnhsaocóthểtrởthànhcủangườikhácđược?”.Điềuđóchothấy,đốkịlàbảntínhsongsongtồntạivớiconngườikhimớilọtlòngmẹ.Đốkịđượcphân thànhhai loại tốt, xấu;nếubực tứcvì thua thiệtngườikhácmang tính tíchcực,đóchínhlàđộnglựcgiúpconngườiphấnđấu,pháttriểnhướngthượng.Khibạnghentứcvìngườikháccókiếnthứcnhiềuhơnbạn,tốthơnbạn,bạncảmthấymìnhkhôngbằngngườikhácbạnsẽdốchếttoànlựcđểhoànthiệnbảnthân,tìmcáchgiúpmìnhvượtlênngườikhác,nhưthếcảmgiácnàymangtínhtíchcực,cóíchchosựpháttriểncủaconngười.Tuynhiên rất ítngười tậndụngđược lòngđốkịnày,họchỉbiết tìmmọi thủđoạnnhằmngănchặn,gâybất lợichongườikhác.Tụcngữcócâu“congàtứcnhautiếnggáy”,đốkị làngọnlửa,làphiềnnãothiêurụihạnhphúc,chỉcònlạitrotàncủađaukhổ.Khilòngbạnnghĩ“tạisaongườitacóthểmìnhlạikhôngthể”thìlúcđólòngbạnnhennhúmýnghĩlàmtổnthương,chènépngườikhác.Nếubạnlàmthếvẫnkhôngcóđượcnhữnggìmìnhtheođuổithìlòngđốkịkiasẽlớndầnthànhsựthùhận,đâyquảlàmộtkiểutâmlírấtđángsợcủaconngười.Thựcra,đốkịvớingườikháclàđiềukhôngnên,vìngườiđaukhổkhôngchỉcómìnhbạnmà

mộtkhiđốiphươngnhận thấybạnđangđốkị,ghen tứcvớihọ,họsẽ tìmcách tránhxabạn,bạnsẽbịcôlậpdầntrongxãhội.Bạncóthểcheđậyhìnhthứcbằngáoquầnđẹpnhưngbạnkhôngthểcheđậyđượclòngxấuxacủamình.Khi lòngđốkịkhởilênnhưđámmâyđenchekhuấtmặttrời lươngtri thìdùbạncó trangđiểm thếnàocũngkhông thể thoátđượcbóngđenkia.Mộtkhi lòngbạnkhúcmắc,thiênlệchthìthếgiớimàbạnthấycũngbịthiênlệchkhúcmắctheo.Mộtkhisựthậtbịlòngđốkịchekhuấtthìbạnkhôngthểxửlítìnhhuốngchínhxácđược.Vìthế,khichúngtathấyngườikhácgiỏihơnmình,tốthơnmình,bạnhãymởrộngcõilòngđểhọchỏivàxemviệcngườikháclàmđược cũng như chính bản thân bạn làmđược, đấy chính là hạnh tùy hỷ củaBồ-tát PhổHiền.

TÙYHỶLÀTHUỐCGIẢICỦAĐỐKỊ“Chúcmừngbạn,bạnthậttuyệtvời,giỏigiang,tôicảmthấyvinhdựkhiđượcquenbạn”đấylàcâubạnnênnóithầm,nênnhắcnhủchínhmìnhkhibạnthấyngườikhácgặtháithànhcông.Tuynhiênbạncũngđừngbiếnnóthànhcâuchótlưỡiđầumôi,miệngnóithếnhưnglòngđắngnhư ngậm bồ hòn và bạn cứ tự hỏi “tại sao việc tốt cứ đến với người khácmà lại lánh xamình?”.Cóthểlòngđốkịđóchỉlenlỏidấylêntronglòngnhưngđấycũnglàdấuhiệuchothấylòngđốkịghenghétđangmanhnhatrongbạn.Thựcraconngườirấtdễsinhlòngđốkị,cóthểnóinóđếnbấtchợtvàcómặtmọilúcmọinơi,chẳngqua làdomìnhchưa thựcsựnhìn thấubảnchất củanó.Cácbậc thánhmớigiữ lòngmìnhbìnhthảncònngườithườngkhôngítthìnhiềubấtkìlúcnàocũngthấyvịchuacháttronglòngkhithấyngườikhácthànhcông.Tâm lí đốkị ghen tứcđượcxếpvào loại phiềnnãongấmngầmkhó trị, cóngườihiểu rất rõrằngcóthểsuốtđờicũngkhôngthểgặtháiđượcthànhquảtốtđẹpnhưhọnhưngvẫnkhôngchịu“nócógìlàghêgớmlắmđâu,chẳngquanógặpmay,cóquanhệtốt,từnhỏnóđãđượcbốmẹ toàn tâm toàn lực bồi dưỡng, xây đắp”.Những gìmình chưa thể hoặc không thể cóđượcthìluônluôncảmthấybấtan,khôngcamtâmchútnàođấychínhlàđốkị.Cóngườithấyngườikhácthăngquantiếnchứccũngghenghét,cholàngườiđónhờnịnhnọtnênđượcnhưthế.Trongthựctếcuộcsốngkhôngnhấtđịnhthăngquantiếnchứcđềunhờnịnhbợ;bạnthửnghĩkĩxemtạisaohọ“nịnhhótthànhcông”cònbạnthìkhông?Saongườitacógiacảnhtốtđẹp,tạisaongườikhácđượcnhiềungườiyêuquýủnghộcònbạnthìkhông?Cóngườitừngkểvớitôivềviệccấptrêncủavịđóhỏivềmộtđồngnghiệpthếnào,vịnàynghĩbụngchắcôngchủđangcóýđềbạt,nêndù rấtmuốn trả lời “anhấy làngườiưu tú, khôngnhữngtậntâmtậntráchtrongcôngviệcmàcònrấttốtvớibạnbè,đồngnghiệp”.Tuynhiênvịnàychorằng,nếumìnhnóithậtnhưthếerằngồngchủsẽchỉchúýđếnngườikiavàsẽquênhẳnmìnhđithếlàđànhnói“xétvềmặtbiểuhiện,anhấylàngườitốt,nhưngtheonhậnxétcủamộtsốđồngnghiệpkhác thìngược lại,mặcdùvậy, theonhậnxétcủacánhântôi,anhấy làngườitốt.Cóđiềunhiềulúcanhấyghentứcvớitôi,tôinhậnthấyanhấycóđiềugìđóthiếusótvềcáchsốngvàứngxửvớibạnbèđồngnghiệp”.Cuốicùngôngchủvẫnquyếtđịnhchongườikiathăngchứcchứkhôngphảivịnày.Thậtra,ôngchủchỉmuốnthửlòngvịnàyxemcóđủtiêuchuẩnđểgiữtrọngtráchhaykhôngnênmớihỏivậy.Nếulúcđó,vịnàylòngdạquảngđại,biếtcáchpháthiệnưuđiểmvàkhenngợingườikhácthì

ngườithăngchứccólẽkhôngphảingườikiamàchínhlàvịnày.

Nhưngquacáchtrảlờichothấyvịnàylòngdạhẹphòi,khôngđủtưcáchgiữtrọngtrách,từđóchúngtathấy,lòngđốkị,ghentứcđãđánhmấtcơhộichovịnày.Khibạnthấylòngđốkịtrongmìnhnổidậy,bạncầnđềcaocảnhgiác, lậptứcnghĩđếnhạnhtùyhỷ“ngườikhácđượcđiềutốt cũng nhưmình có được” để hóa giải lòng đố kị, ghen ghét. Chúng ta hãy học cách tándương,khenngợingườikhác,thấyngườikhácthànhcôngmìnhvuinhưchínhmìnhđangthànhcông.Trường hợp có người cho rằng, khen ngợi, tán dương khi thấy người khác thành công phảichănglàviệc“giúphọthêmcơhộithànhcông?”.Tụcngữcócâu“đãgiúpthìgiúpđếncùng”,nếubạntựthấybảnthânkhôngthểlàmđượcnhưngcóngườiđãlàmtốtthìbạnnêngiúpđỡ,ủnghộhếtmình.Làmthếnghĩalàbạnđangtíchphúc,bạngiúpmìnhhóagiảiđốkị,ghenghétvàlàmngườikhácvuimừng.Trongthiđấucũngthế,khibảnthânmìnhkhônggiànhđượchuychươngnàonhưngcácbạntrongđộigiànhđượcthìbạncũngđượcthơmlây.Nếubạncótháiđộđốinhânxửthếtheotinhthầnnày,biếtcáchkhenngợiưuđiểmvàtìmcáchhọc tậpưuđiểmđó củangười khác chắc chắnbạn sẽ tiếnbộ khôngngừng và tâm lí đố kị,ghentứccũngsẽkhôngcòntrongbạnnữa.

LÀMTHẾNÀOĐỂDIỆTTRỪLÒNGĐỐKỊCóngườikhithấyngườikhácthànhcông,vinhdự,tốtđẹpthườngkhenngợi,tándươngnhưngtronglònglạikhôngphục;cóngườilạinghĩbụng“ngườikiachẳngcótàicángì”,đấychínhlàbiểuhiệncủalòngđốkịđangdấykhởi.Đốkị,ghenghétlàtâmlíphổbiếncủaconngười,thậmchílàngườituhànhcũngkhôngtránhđượclòngđốkị,chỉkhácởđiểmlàmứcđộđốkị,ghenghétíthaynhiều,lớnhaynhỏmàthôi!Đốkịkhiếnngườitamêmờ,nghihoặc,đánhmấtcơhộinhìnlạibảnthânđồngthờicònlàvậtcản lớn trênconđường thànhcồngcủamỗiconngười.Tâm líđốkịgầngiốngvớisự íchkỉ,hẹp hòi vì chúng đều có đặc điểm chung là “nếumình không có được thì người khác cũngkhôngthểcó”.Vídụchàngtraitheođuổimộtcôgáixinhđẹpnhưngcôgáiđãcóngườiyêunênchàng traikia theođuổi trongvôvọng.Vìkhôngcóđược tìnhcảmcủacôgái,ngườikia liềnnghĩđếnviệcpháhoạihạnhphúccủađôinày, sởdĩngười kia làmnhưvậy là vì lòngđốkị,ghenghéttronglònganhtaquálớn.Vídụnữa,mìnhvốnvuivẻlàmviệcnhưngdolòngđốkịkhởi lên, luônnghĩđếnđối tượngmàmìnhghentức, từđóhàng loạt“tộichứng”vànhữngtừngữtráchmócnungnấutronglòngkhiếnmìnhcảmthấybấtan,khôngthểlàmviệctậptrung,cứnhưthếdầndầnsẽtrởthànhsựoánhận.XéttừquanđiểmPhậtpháp,đốkịlàmộttrongnhữngmónphiềnnãonặngnề,nócóliênquanmậtthiếtđếntâmsânhận.TamđộcmàPhậtgiáothườngnhắcđếnchỉcholòngthamlam,sânhậnvàngusinhưngcũngcómộtsốkinhluậnkháclạichorằngtamđộcgồmthamdục,tậtđố(tứcghenghét,đốkị,trongPhậtgiáothườngđểtừTậtĐố)vàtàkiến.Theoquanđiểmnày,tậtđố(ghenghét,đốkị)đượcxếpvàomột trongbađộc lớnnhấtcủaconngười.Tậtđố làbiểuhiệncủasânhận.Vì thế, tậtđốchính làmặtkháccủasânhận,chúngcócùng tínhbất thiệnchunglàđềuhạingười,hạimình.Vậylàmthếnàođểhóagiảilòngđốkịghenghét?Cóhai conđườnghóagiải lòngđố kị,một là khôngnênđố kị, ghenghét người khác, hai là

khôngđượclàmbảnthânthànhđốitượngđốkị,ghenghétcủangườikhác.Phươngpháphóagiảiđốkịhữuhiệunhất là thựchiệnhạnhnguyện thứnăm trongmườinguyện lớncủaBồ-tátPhổHiềnlà“tùyhỷcôngđức—côngđứccóđượcnhờsựtánthán,vuivẻnhưchínhbảnthânmìnhcóđượckhithấyngườikhácthànhcông”.Thêmmộtýnghĩacủatùyhỷcôngđứcnữalàkhibạnthànhcông,bạnphảihồihướng,chiađềuhạnhphúcthànhcôngđếntấtcảmọingười,khôngnghĩđólàthànhcôngcủariêngbảnthân.Cólầntronglễtuyêndương,traogiảithưởng“áitâm—tìnhthương”chomườigươngmặttiêubiểuvềsựnghiệptừthiệnxãhội,trongđócótôi,tôiđãthaymặtnhữngngườicònlạiphátbiểucảm tưởngvới ý rằng, “tôi được tuyêndươngvànhậngiải thưởngái tâmkhôngcónghĩa làtrongxãhội chỉ cómườingười có tình thương,mườingười làm từ thiệnmàchúng tôi chỉ lànhững người đại diện cho tất cả những người làm sự nghiệp từ thiện trong xã hội, hơn nữachúngtôichỉlàngườimaymắnđượcngườikhácđềcửnhậngiảimàthôi.Thậtracòncónhiềungườiâmthầmcốnghiến,họvĩđạivàđángđượcbiểudươnghơnchúngtôinhiều”.Vả lại,đây làgiải thưởngkhôngdành riêngchomỗicánhân tôimà làgiải thưởngchungchosựcốnghiến,nỗlựccủatínchúngBồ-tátvànghĩacôngBồ-tát

10tronghộiPhápcổ

Sơn.Vì thế, khi thấy tôi nhận giải thưởng nàymọi người không khởi tâmđố kị vì đây là sựnghiệpchungcủamọingườichứchẳngphảicủacánhântôi.Giảithưởngnàycóýnghĩakhíchlệđộngviêntấtcảmọingườihãylàmđiềuthiện,cốnghiếnsứcmìnhchoxãhội.Khilàmđượcmộtviệcgìđóthànhcôngchúngtakhôngnêncótâmlíkiêucăng,thấymìnhvĩđại,vìmộtkhibạnkhởitâmnghĩrằng,đâylàđiềuvinhdự,đángđượctựhàothìsẽgâytâmlíđố kị, ghen ghét của người khác. Bạn làm việc với sự khiêm tốn, lễ độ sẽ giúp người kháckhôngkhởitâmđốkịvớibạn.

NÊNGIEOÂNKHÔNGNÊNKẾTOÁNTâmoánhận,đốkịđềuliênquanmậtthiếtđếntâmsânhậntuynhiêngiữachúngvẫncónhiềuđiềukhácbiệt.Đốkị là tâm líghen tức,không thíchngườikháccóđượcnhữnggìmàmìnhnghĩ“cáiđóđánglẽphảilàcủamình”,nóichungđốkịlàkhôngthíchngườikháccóđiềutốt,vídụkhibạnthấyngườikháccóxehơi,cónhàđẹptrongkhimìnhkhôngcó,bạnsẽghenăntứcở,đâmbịthócchọcbịgạođểthỏalòngghentức.Cònoánhậnlàcảmgiácbấtcôngvìnhữnggìmìnhnhậnđượcquábọtbèosovớinhữnggìmìnhđãbỏra;vídụkhibạnthấyngườikhácdùngtiềncóthểđẻratiền,họkiếmtiềnrấtdễ,rấtnhiềutrongmộtthờigianrấtngắn,trongkhiđóbạnphảivấtvả,khónhọcmớikiếmđượcmộtíttiền.Đâylàđiềumàhầuhếtmọingườiđềucảmthấybấtcông,cảmthấymìnhbịấmức,tâmlíoánhậnbắtnguồntừnhữngsuynghĩnhưthế.Oánhậnlàhiệntượngmấtthăngbằngtâmlí,chorằngmộtđốitượng,mộtsựviệcthậmchícảcuộcđờinàyđãkhôngđốixửcôngbằngvớimình.Cóngườioántráchỏngtrờiđãbấtcôngvớimình rằng: Rõ ràng mình làm việc thiện sao lại chỉ mỗi mình chịu khổ, tại sao toàn nhữngchuyệnbất hạnhxảy ra vớimìnhmàkhôngxảy ra với người khác?Tại saongười tốt khôngđượcquảbáotốtngượclạingườixấulạitoàngặtháihếtquảtốtnàyđếnquảđẹpkhác?...Nhữngngườicótưtưởngnhưthếthườngnghĩrằngchếđộnhànước,môitrườngxãhội,bạnbèthânthuộcđềutrởmặtvớimìnhvàdườngnhưtrămvạnđiềusaitráiđềudongườikhácgâyracònbảnthânhọluônlàsốmột.Tâmlímấtthăngbằngnàylàcộinguồncủasựoánhận,lànguồngốccủabấthạnhvàđaukhổchongườiđó.

Tìnhthânnhưruộtthịt,máuchảyruộtmềmlànhữngcâunóithểhiệntìnhcảmthânthuộc,máumủ trongquanhệgiađình.Tuynhiên, trongcuộcsốnghiệnđại,donhiềumốiquanhệ lợi íchđanxennênkhông ítgiađìnhxảy ramâu thuẫn,xungđột.Những lúcnhư thếnếukhôngbiếtcáchhòagiải thìmâu thuẫn,xungđộtsẽngàycàng lớn.Có lúc,chuyệnxíchmíchmâu thuẫnvớingườingoàicòníthơnlàngườithântronggiađình.Vídụ,nhữngngườilàmmẹthườngđốiđãicôngbằngvớicácconmìnhnhưngchỉcần thểhiện tìnhcảmnhiềuhơnmộtchútvớiđứanàythìđứakiasẽcảmthấybấtcông,cảmthấymẹchưachămsóccôngbằngvàchuđáotừđóhìnhthànhýnghĩbốmẹbấtcông,ởđâutâmlíbấtcôngxuấthiệnthìkhiđósẽcósựoánhận.Tụcngữcócâu“khôngphảioangiakhôngchungnhà”,cóngườicòngọivợhoặcchồngmìnhlà“tiểuoangia”,điềuđócónghĩa làgiữa tìnhyêuvàhận thùcómối “duyên”gắnbóvớinhau,ranhgiớigiữachúngmơhồ,khóphânbiệt.Nhữngngườiđãcùngchungsốngvớimìnhthìhoặclàngười thân,hoặc làoangia,nó làchuỗiânoán trảvaykhôngdứt, khóphânđịnh rạch ròinhưngnóichungthìkếtoánchiếmtỷ lệcaohơnsovớikếtânvì thếkiếpsau lại tiếp tục làmngườithân,kẻoáncủanhaumãi.PhươngTâycócâungạnngữ“Khibạnoánhậnaithìlúcđóbạnsẽlànôlệcủangườiđó”,giaotiếp,ứngxửgiữangườivớingườichỉnênkếtânkhôngnênkếtoán.Mộtgiađình,mộtđoànthể,mộtxãhộibiếtkếtânthaychokếtoánthìmọingườisẽđượcchungsốngtronghòabình,hạnhphúc,nếukhông thờigianbạnnghĩđếnkẻ thùnhiềuhơnnghĩ về chínhbạn thì sẽbiếncuộcsống thànhbãichiến trường,địangục.Vì thếkhibạn tiếpxúcvớibấtkìngườinàobạncũngđừngquêntấmlòngbaodung,đừngbaogiờnghĩđếnthùđịch.

XÓATRỪOÁNHẬNBẰNGLÒNGCẢMÂNConngườithườngchỉnhớoánmàhayquênânvìthếđãlấycâulàmơnmắcoánhaycứuvậtvậttrảơn,cứunhânnhântrảoánđểnhắcnhởbảnthânkhithiân.Đâyquảlàmộtnhậnđịnh,mộtquanniệmvôcùngsailầm.Khingườikhácđốixửtốtvớibạn,vớilòngthamlamcủamìnhbạn luôn luônmongmuốnngườikiasẽđối xử tốthơnnữa,ngược lại khibạnvay tiềnngườikhácbạncócảmgiácngườitachovayítrồioántráchngườitahẹphòi.Nếunghĩ thếchứng tỏbạn làngườivongân,chỉ luônmongngườikhác thiân.Ngườicósuynghĩnhưthếluônchorằng,việcngườikhácthiân,giúpđỡmìnhtoànlàviệcnênlàm,bốmẹ,anhchịemtốtvớibạnlàđiềuhiểnnhiên,thậmchícònchorằngmìnhđãgiúpngườikhácvuikhimìnhtrởthànhđốitượngchohọquantâmgiúpđỡ.Mộtkhiquenvớicáchnghĩđó,bạnsẽthấyoánhậnngườikhácnếuhọkhôngquantâmđếnbạn.Ngườivongân thườngoánhận tấtcảmọingười,mọiviệc,ngày trờinắnghọ trách “sao trờinóngquávậy,muốnthiêuchếtconngườihaysaomàkhôngchịumưa?”;khitrờimưalạitrách“trờisaomưamãimưahoàikhôngchịutạnhchoấmáp?”;nếuthời tiếtbốnmùaấmáp, tươiđẹpnhưmùaxuâncũngtráchlà“trờigìmàmùanàonhưmùanấy,chẳngphânbiệtxuânhạthuđônggìcả”.Vớihọ,từmôitrườngtựnhiênđếnconngườichẳngcógìđểhọphảicảmơncả,họluônsốngtrongoántrách,hậnthù.Kẻvongânphụnghĩamãimãikhôngbaogiờthấyđủ,chỉbiếtômlòngoántráchngườikhác.Chínhvìthếchúngtacầnchếngựtâmoánhận,mộtkhithấymìnhoánhậnhãynghĩcáchhóagiảinhưthếmớitránhảnhhưởngxấuchomình.Cáchhóagiảihận thù tốtnhất làhãynuôidưỡng lòng triânđốivớimọingười,mọiviệc.Con

người không thể sống tách rời khỏi quần thể xã hội,muôn sựmuôn vật đều là ân nhân củachúngta.Chúngtaảnuống,ngủnghỉ, thở,đi lạiđềumangânconngườivàsựvậtvì thếhãyhọccáchcảmơn.Khibạnbiếtơncảcỏcâyhoalá,trờiđấtvạnvậtthìlòngoánhậnsẽkhônghiệnhữutrongbạnnữa.Bạnthấythỏamãn,hạnhphúchaykhôngkhôngliênquanđếnviệcbạnsởhữuđượcbaonhiêucủacảivậtchấthaysựquan tâmcủangườikhácmà thenchốt là tâm líbạn thếnàovàbạntiếpcậnsựvậtdướigócđộnào.Tâmsinhthìmuônvậtsinh,tâmdiệtthìmuônvậtcũngdiệttheo,mọisựvậttrongđờiđềudotâmmìnhlàmchủ,nếubạnnuôidưỡnglòngtriân,biếtđủthìcuộcđờibạntựnhiêncũngvẹntoàn.Dùbạnkhôngcònsởhữubấtkìmộtđiềugìnhưngchỉcầnbạnthấyhàilòng,mãnnguyệnkhiănmộtmiếngcơm,uốngmộtngụmnước,hítthởkhôngkhíbạnđềuphảibiếtcảmơnvànóilờitriânthìnhấtđịnhbạnsẽsốngtừngngàytronghạnhphúc.

HỌCTẬPTỪBIVÀBAODUNG

LÀMTHẾNÀOĐỂCHUNGSỐNGVỚINGƯỜIMÌNHKHÔNGTHÍCHNgườiTrungQuốcthườngdùngtừ“nhânduyên”,ngườiNhậtdùngtừ“nhânkhí”đểnóivềmốiquanhệgiữangườivớingười.Vídụmộtdiễnviêntuynhậpvaidiễnkhôngxuấtsắclắmnhưngdo người đó có điều gì đó khác người, thì điểm khác người đó trở nên thu hút người xem,ngượclạimộtdiễnviênkhôngđượcmọingườihoannghênhnhưngnhậpvaixuấtsắc,diễnxuấthayvẫnsẽđượcnhiềungườimếnmộtàinăng,đấychínhlàhaicách“làmquen”vớingườikháccủahaikiểungườivừanêu,cuốicùnghọđềuđượclòngngười.Tôithườngthuyếtgiảngởnhiềunơihoặcviếtsáchcũnglàcáchlàmquenvớimọingười,vìthếkhiđiđườngcóngườichàotôivàhỏi“xinhỏithầycóphảilàHòathượngThánhNghiêm,tôicóđọcsáchcủathầy”.Tuytôikhôngđượctrựctiếpnóichuyệnvớihọ,nhưnghọđọcsáchhoặcxemcácchươngtrìnhdiễngiảngPhậtphápcủatôiquacácphươngtiệnthôngtinđạichúngcũngđượcxemlàđãgiántiếpnóichuyệnvớitôi,nhưthếcũngcóthểxemlàtôiđã“kếtduyên”cùngmọingười.TheoquanđiểmPhậtgiáo,gặpgỡtrựctiếphaygiántiếpnhưthếđềuđượcgọilà“duyên”,nếuchúngta“kếtduyênlành”ngườikhácsẽchủđộnggầngũibạn,thíchđượclàmquenvớibạn.Nếulà“duyênchẳnglành”thìhọsẽghétbạn,khôngmuốnhợptácvớibạn.Mọingườicóduyênchungsốnggầngũinhautrongmộtmôitrườngnhấtđịnhsẽcảmthấygầngũi,thânthiệnvàquýmếnnhau;ởvớingười thiếuduyên,chỉcầnnhìnthấyhìnhdángngườikiađãthấyđángghét,bấtkìhànhvicửchỉnàocủahọđềulàcáiđinhtrongmắtbạn,bạnkhôngthíchthậmchícảđếnkiểutóchaydángđicủangườiđóbạnđềucảmthấykhóchịu.Thựcravấnđềkhôngnằmởbảnthânđốiphươngvìyêuhayghétnằmởcảmgiácchủquancủabạn.Cónhữngquanniệmvềyêughéthìnhthànhtrongbạntừhồicònnhỏ,cókhilànhữngkí ức xấu đọng lại trong bạn khiến bạn có “kinh nghiệm” về cách nhìn nhận những người cóngoạihìnhtươngtựvớingườimàbạnghét,thếlàbạnghétluônngườimớiquenkia.Vídụkhibạnnhìnthấyngườicókhuônmặthìnhtamgiác,theokinhnghiệmcótrước,bạnthấyđầurắnđộccũngcóhìnhtamgiácthếlàbạnghétluônconngườicókhuônmặthìnhtamgiác.Khibạnnhìnngườicókhuônmặtgầygòvàdàibạnliêntưởngđếnmặtngựa,bạncảmthấyngườiđóxấuxí,khónhìnkhóưa.Khibạnthấyngườicókhuônmặttrònbạnliêntưởngđếnchiếcbánhđa,bạnthấyhọthôlỗ,thiếulịchsự...bấtluậnbạnnhìnkhuônmặtnàocũngkhôngthích,cũngcóđiểmđểbạnphêbìnhvàcó lídođểghét.Ngượclạikhibạntiếpxúcvớingườinàođócókhuônmặtgiốngngườimàbạntừngquenvàhọcũngtừngmanglạiniềmvuichobạn,bạnsẽcảmthấymếnhọ.Khibạntựnhiêncảmthấykhôngthíchmộtngườinàođórấtcóthểdokiếptrướcbạnđãkhôngkếtduyênvớihọhoặclàdobạnkếtduyênkhôngtốtcũngcóthểdongaytrongkiếpnàybạnkhôngthíchkếtduyênvớinhữngngườinhưthế.Cóđiềubạncầnlưuý,tấtcảnhữngngườimàbạn thiếu thiệncảmkhôngnhấtđịnhhọsẽmang lạibất lợichobạn, tấtcảđềudoýkiếnchủquancủabạnchiphốikhiếnbạnkhôngthíchtiếpxúcvớihọ.Trườnghợpcảhaibênđềukhôngthíchnhaurấtcóthểhaibênsẽtrởthànhđốiđịch.Khichúngtagặpngườimàmìnhkhôngthích,bạnnênnghĩrằng,chắckiếptrướcmìnhkhông

kếtduyên lànhvớihọnênđờinàyhọđến làmphiềnbạn,chỉnh lưngbạn, làmbạnkhóchịu...bạnphải cảmơnhọvìhọđãchobạncơhôiđể rèn luyệnbản thân, tạokhônggianchobạntrưởngthành.Thậmchíkhibạnđốixử tốtvớiđốiphươngnhưnghọvẫnkhôngchấpnhận thìbạnhãynghĩ,kiếpnàykhôngthuậnlòngnhaunhấtđịnhlàdokhônggieoduyêntừkiếptrước,nếucứtiếptụcthìkiếpsausẽghétnhaumãi,vìthếtrướchếtbạnphảilàmộtngườibạntốtcủahọtrước.NếubạncóýnghĩnhưthếthìdùgặpphảingườimìnhkhôngthíchcũngcảmthấyhọđềulànhữngvịBồ-tátđếntácthànhchobạn.Vìthếkhingườikhácđốixửkhôngtốtvớimình,bạncũngphảiđốixửthậttốtvớihọ.Nếubịngườikháclàmtổnthương,bạnvẫncầnyêuthươnghọ,nếungườikháckhidễbạn,bạnphảithathứchohọđấygọilàrộngkếtduyênlành.Bạncứtiếptụcnhưthếngườikhácsẽthayđổitháiđộ,thayđổicáchnhìnvềbạntheohướngtốtdầnlên.Có thểcảđờinàybạnchođinhưngvẫnchưacóquảbáo tốt,vẫnkhôngcóđược thiệncảmcủamọingườibạnvẫnphảitiếptụckếtduyênlànhvớihọđâyđượcgọilà“kếtduyênlànhchokiếpsau”.Câycỏcôntrùngcòncótìnhcảmhuốngchi làconngười.Chỉcầnbạncóý tốt thìmọingườicũngsẽthayđổicáchnhìnxấuvềbạn,nếukiếpnàychưađượcthìbạncứvuntrồngduyên lànhchokiếpsau.Vì thếchỉcầnbạncóniềmtinvàoviệcgieoduyên lành thìviệcbạnsốngvớingườimìnhkhôngthíchsẽkhôngcònlàcựchìnhvớibạnnữa.

CHUYỂNHÓAPHIỀNNÃOConngườihiệnđạisốngtrongnhữngngôinhàngăncáchnhaubằngbêtôngcốtthép,càngxâybaonhiêusựngăncáchgiữacácngôinhàcàngkiêncốbấynhiêu.Bứctườngngăncáchlòngngườicũngthế,càngngàycàngcaolêntheolòngthamlam,íchkỉcủamình.Bứctườngngăncách trong lòngngườiđượcxâydựngbằngchất liệu “lấymình làm trung tâmcủavũ trụ”mànêntừđómọingườikhôngcònthẳngthắnnhìnvàolòngnhauđượcnữa.Thựcrađấykhôngphảilàđặcđiểmcủaconngườihiệnđạivìđólàtâmlíphổbiếnnênđờinàocũngvậy,chẳngquathờixưaconngườikhôngđủđiềukiệnđểthựchiện.Thờikìđứctrịđếnđỉnhcaotrongxãhộithờixưakểvềngườiđiđườngkhôngnhặtcủarơichỉđượcnghekểtrongsử sách; thời con người thương yêu, đối đãi nhau bằng lòng chân thành cũng rất hiếm, cóchăngcũngchỉquasáchvởghichép.Vàothờiloạnlạc,conngườilạicàngphongtỏalòngmìnhđểtránhngườikhácxâmhạivìthếnhângiancócâu“khôngnêncólònghạingười,càngkhôngthểthiếulòngđềphòngngườihại”.Nhưngrốtcụclàchúngtacầnphòngngừađiềugì?Nếuphòngngừagiặccướpthếthìgiặctừđâumàcó?Ailàgiặc?Giặcchínhlàngườisẽlàmtổnthươngbạn,khiếnbạnbịtổnthấttiềncủa,vànếuailàmnhữngđiềunhư thế làgiặc thì rất có thểgiặcsẽcóngay trongnhàbạn,ngaycảngườithânthíchruộtthịtcũngcóthểlàgiặc,nhưthếchắcchắnbạnkhôngthểphòngngừađược.Khibạncàngphòngngừa thì tìnhcảmgiữabạnvớimọingườicàngngăncách,đóchính làđiềukiệnđể“giặc”khởi lên.Sởdĩmìnhxemngườikhác làgiặcchính làđểđềcaocảnhgiácchobảnthân,bạnkhôngnhữngsợngườikháclàmhạibạnmàcơhộigiúpđỡngườikháccủabạncũnggiảmbớt,đấylàtháiđộthểhiệnlòngíchkỉhẹphòicũnglànguồngốccủaphiềnnão.Vìthếbạncầnxóabỏbứctườngngăncáchtronglòngbạn,tiêudiệt“giặc”ngaytronglòngđểmọingườichungsốnghòathuậnchânthànhvớinhau,diệtphiềnnãotrongbảnthânlàtiềnđềcủa

mọisựtốtđẹp.

TrongPhậtgiáocó rất nhiều từchỉ phiềnnãonhư tham lam, sânhận,ngusi, ngãmạn,nghingờ,tàkiến.Khibạnbớtmột ít lòng thamthì từ tâmcủabạntăng trưởngthêmmột ít;giảmmộtchútsânhậnsẽtăngmộtchútkhoandung,thathứ;giảmmộtítngusinhsẽtăngthêmmộtchúttrítuệ;giảmmộtítlòngkiêungạo,ngãmạnsẽtảngthêmmộtítkhiêmtốn,lễđộ;giảmmộtchútnghingờsẽtăngthêmmộtítniềmtin.Nếubạnchuyếnhóaphiềnnãotrênthànhtừbi,trítuệ,niềmtin,khiêmtốn,thathứbaodungthì“giặc”tronglòngbạnchẳngcònnơinàoẩnnấp,khiđócửalòngcủabạntựnhiênrộngmở.Khiđóbứctườngngăncáchtronglòngngườisẽtiêumất,ngườivớingườisẽthôngcảm,hiểubiếtnhau, khiđóbạnkhôngphảibận tâmvới việcmìnhsẽbị cướpmất tài sản, khôngbị khidễ,khôngcòngiặccướpđểbạnphảinơmnớplosợnữa.Tôithườngnói“aicũnglàngườitốt,chẳngailàngườixấucả”.Tuynhiênđểxóabỏhoàntoàntâm línghingờđốivớingườikhác làđiều rấtkhóvìkhôngaicó thểgặpnhau lầnđầuđã tintưởngnhau,hơnnữatâmlíconngườicũngvôthường,cóthểdomộtnguyênnhânnàođómộtconngườitốtcóthểlàmviệcxấu.Nếulúcnàobạncũngbậntâmvớiviệcđềphòngngườikhácthìngườikháccũngthế,họcũngsẽđềcaocảnhgiácvớibạn,từđóhốngăncáchtronglòngngườingàycàngđàosâuthêm.Đềphòngkẻgianlàtâmlícầncótuynhiênchúngtakhôngnênnghingờtấtcảmọingười,vìtintấtcả vàhoài nghi tất cảđều lỗi lầmnhưnhau.Trongđối nhânxử thếbạn cần có thái độ chânthành,bạnphảiluônnghĩrằngaicũnglàngườitốt,nhưthếbạnmớixâydựngmốiquanhệtốtvớimọingười.Trong thực tế có thể bạn khôngđềphòng, hoài nghi người khácnhưngngười khác vẫnnghingờ,đềphòngbạnthìbạnkhôngnêngiậnngườita.Khiđóbạnphảihiểurằngsởdĩhọlàmthếvớimình làdo trướcđâyhọđãbịquánhiềungười lừarồinênmớiđềphòngnhư thế.Ngườinhưthếcàngcầnbạnquantâmvàthôngcảmhơn.Nếubạnbiếtđặtmìnhvàovịtríngườikhácđểsuynghĩnhưthế,hốngảncáchgiữabạnvàmọingườisẽđược lấpdầnbằngtìnhyêuvàlòng tin tưởng lẫnnhau, từđóbạnsẽ thấyconngườiđángyêuchứkhôngđángsợnhưbạntừngnhầmtưởng.Vì thế nếu bạn muốn mình sống trong môi trường vui vẻ, thoải mái thì trước hết bạn phảichuyểnhóaphiềnnãotronglòngbạntrước,hãymởlòngravớimọingười,rộngkếtduyênlành.Trongquanhệconngườichỉcầnchúngtabiếttôntrọng,biếtquantâmđếnngườikhác,hiểuvàthathứchonhữnglỗilầmhọphạmphảivớilòngtừbivàsựkhoandungđộlượng,gỡbỏbứctườngngăncáchtronglòngthìconngườisẽngàycàngxíchlạigầnnhauhơn,đượcthếlàbạnđãxâydựngtìnhhữunghị,chânthànhthaychobứctườngngăncáchlòngngười.

LÀMNGƯỜIKHÔNGNÊNGIANTRÁCóngườichorằng làmngườicầnphảibiết tùycơđểhòathuậnvớimọingười, tuynhiênnếubạnchỉbiếthùatheođểlấylòngngườimàkhôngcómộtquychuẩnchomìnhvôtìnhbạnsẽtrởthànhngười gian trá, giảo hoạt.Giảo hoạt, giả dối, nói không thật lòng là ba phạm trù khácnhau:nóidốiđểlừagạtnhằmđạtmụcđíchchomình,trườnghợpnàybạncóthểkhôngtừthủđoạnlừadốibằnglờinóihoặchànhđộngđểthựchiệnmụcđíchlừangười;giảdốitứclàbạn

làmthếnàođểngườikháctinnhữnggìbạnnóilàthật;còngiảohoạtlàbạnlàmchongườitakhôngbiếtchủýthựccủabạnthếnào,bạnluônđặtmìnhtrongtrạngtháibiếnđổilinhhoạtđểchiều theoýngườinhằm thựchiệnhànhvi lừađảocủamình.Tuynhiêngiảohoạtvẫncóđôiphầnthựcnênmứcđộcủagiảohoạtcóítnhiềusaikhácsovớinóikhôngthựclòngvàgiảdối.Mộtngườicótínhgiảohoạt thườngrấtbiếtchiều lòngngười,hơnnữangườikháckhôngthểnắmbắtchủýthựccủahọ.Khibạnsốngvớingườigiảohoạtbạnsẽrấtkhóchịuvìbạnkhôngthểnắmbắtchủýthựccủahọ.Khibạnhỏiýkiếnngườigiảohoạthọsẽkhôngtrảlờithậtlòng,vídụkhibạnhỏi“màuđỏtốthaymàuvàngtốt?”họsẽhỏingượclạibạn“thếýbạnthìsao?”.Nếubạntrảlời làmàuvàngtốtthìhọcũngsẽnóivớibạnlà“vàngmớitốt”,cũngthế,khibạnnóiđỏmớitốtthìhọcũnghùatheo“đỏmớitốt”.Vìthếngườigiảohoạtthườngđểbạnđưaraýkiếnđồngthờihọcũngsẽsuyđoánýnghĩcủabạnrồinóihùavớibạn.Bạnkhôngthểnắmbắtđượcchủýthựcsựcủangườigiảohoạt,thựcra,họđangmuốnbảovệ lợi íchvà lập trườngcủamìnhnênhaynói kiểunướcđôi, thếnàocũngđược.Tuynhiên,điềuchúngtacóthểkhẳngđịnhđólàhọđanglừabạnnhằmđạtkếtquảcholợiíchcủahọ.Ngườigiảohoạtthườngxuikhiếnngườikháclàmđiềuxấucònbảnthânhọchỉlàngườinémđágiấutay,khôngchongườikhácbiếtmìnhđãlàmgì.Cóthểhọkhôngcóchủýlàmtổnthươnghoặcgây tổn thất chongườikhácnhưng trong thực tếhọđã làm tổn thươngngườikhácđểbảovệlợiíchchomình.Người giảohoạt thôngminh, thực ra đó chỉ là kiểu khôn vặt.Họ cũng tựhào vềbản thân làngười thôngminh,ngườikhácđều là thằngkhờ trongmắthọ,đây làmẫungườikhôngdũngcảm,khôngdámđốidiệnvớitậtxấucủamình,chỉthíchlàmviệcnémđádấutay.Bạncóthểdễdàngpháthiệnngườigiảohoạt,ởThượngHảingười taquengọikẻgiảohoạt là “hònđátròn”,gọithếđểchỉtínhcáchchungcủahạngngườinày,nếubạnlưuýsẽpháthiệntừlờinóiđếnhànhđộngcủangườigiảohoạt thường thiếusựchân thật.Họ thườngcốýcheđậy tínhxấucủamìnhnhưngsựthựcvẫn làsựthực,họgiấuđượcmộtngàyhaingày,mộtngườihaingườichứkhôngthểgiấumọingườimãiđược.Giảohoạtcũngnhưlừagạt,dầndầnsẽlộchântướng,khiđómọingườisẽtựtránhxahọ.Ngườigiảohoạtkhôngđángtincậy,aiaicũngmuốnlánhxa.Mộtkhibạnpháthiệnhọkhôngđángtincậythìnhữngviệctốttựnhiêncũngsẽkhôngđếnvớihọ,cuốicùnghọchỉtrơtrọimộtmình,chẳngaidámlàmquenhọ.Người ta thường nói “thỏ khôn ở ba hang”. Để tránh kẻ đi săn, những con thỏ khôn ngoanthườngởhangcóbalỗthoátnạn,khilỗhangnàybịlấpnósẽtrốnsanglỗkhác.Cũngthế,đểbảovệlợiíchcủamình,ngườigiảohoạtthườngchuẩnbịchomìnhnhữngphươngánphụ.Vídụbạncóbangôinhà,bạnnóivớimọingườiđếntìmbạnởbấtkìmộttrongbangôinhàkiađềugặpđượcbạnnhưngđếncảbanhàtìmvẫnkhôngthấybạn.Khingườikhácđếntìmbạnmộtđồilầnkhônggặptựnhiênhọsẽkhôngcầntìmbạnnữa.Bạnlàmthếđểbảovệmình,khôngnhữngngườimuốnhạibạnkhôngtìmđượcmàcảngườimuốngiúpcũngkhôngthểtìmbạnđược,thậmchíngaycảbạnthâncũngkhôngthểtìmrabạn,vìthếgiảohoạtkhôngphảilàtínhtốt.Phầnlớnmọingườiđềuchânthànhvìhọhiểurõrằng,giảohoạtchẳngcólợigìchomìnhcả.Mộtkhibạnquenvớisựgiảohoạt, tựnhiênnósẽtrởthànhtínhcáchcủabạn,khiđó,ngườikhácsẽdễdàngpháthiện, cuối cùngngườichịu thiệt khôngphải làai khácmàchính làbảnthânbạn.

Muốntrừbỏtínhgiảohoạtbạnphảitậpchomìnhđứctínhchânthật,giữchữtín.Bạnphảihọccáchnóithật,tháiđộphảitrầmtĩnh,khôngnênnôngnổi,vọngđộng,khinàobạnlàmđượcđiềunàythìkhiđóbạnsẽxóabỏđượctínhgiảohoạt.Đươngnhiênkhigiảohoạtđãtrởthànhthóiquen,tínhcáchcủabạnthìcầnphảicóthờigianvàsựquyếttâmmạnhmẽđểbỏnhữngnéttínhcáchnày.

XARỜINGƯỜISỐNGHAIMẶTNgườihaimặtchỉnhữngngườikhiởtrướcmặtngườikhácmộtkiểunhưngsaulưnglạisốngkiểukhác.Vídụ,khigặpmặtnhautaybắtmặtmừngnhưngsaulưnglạichêbai,nhụcmạ,đấychínhlàngườihaimặt.Họđốiđãivớingườikhácbằngsựgiảdối.Chúngtathườngrấtkhópháthiệntìnhcảmgiảdốicủangườihaimặt,chúngtakhôngbiếtsựcungkính,lễđộcủahọchỉlàsựgiảdốibênngoài.Nhưngnếubạnthấyđốiphươngquákháchkhí, lúcđóbạnnênđặtdấuhỏivìkẻsốnghaimặtcóthểnóibấtkìđiềugìmiễnlàcólợichohọ.Mộtngườicốýtôđiểmvẻngoàichomìnhnhấtđịnhsẽcómụcđích.Trongthựctế,bấtkìhànhđộng,lờinóinàovượtquámứclễphépthôngthườngđềulàgiảdối,lễphépsuông.Thựcrachỉcầnbạnlưuý,quansátsẽdễdàngnhậnthấythậtgiả.Mộtngườixalạnhấtđịnhchẳngcólídogìđểhếtlờicatụng,tándươngchúngta,trừphihọcómụcđíchgìkhác,trườnghợpquenbiếtlâungàyhọvẫnnhưthếchứngtỏmộtlàhọthậtlònghailàthóigiảdốiđãtrởthànhbảntínhtronghọ.Tôi từng gặpmột người, người này có thói quen hễ gặp bất kì người nào đều xưng hô vớingườiđórất lễphép, thậmchíđó làđứatrẻcũnglễphép,nghevôcùngkháchsáo.Dùngtừtôn xưngngười khác cầnphải đúng lúc, đúngnơi, đúngđối tượngnếu khôngngười khác sẽcảm thấygiảdối, khóchịu.Nếuchỉ vì thóiquenchứchẳngcóácýhaymưucầugì thì cũngkhôngsai,tuynhiênchúngtacũngcầntránhthóiquennày.TrongsáchLuậnNgữcócâu“ngườiănnóiquákhéo,trangđiểmquálòeloẹtchứngtỏlàngườithiếulòngnhânái”.Tronggiaotiếpchúngtacốgắngnói lờichânthật,nói lờinhưlòngmìnhđãnghĩ,đừngtrauchuốt lờiăntiếngnóinhiềuquá.Thực ra bất kì người nào sống không thật lòng đều cảm thấy day dứt, khó chịu. Trừ nhữngngườiđã thành thóiquenhọkhôngcònnhận thấymìnhgiảdốinữamớikhôngcảm thấykhóchịu,vàngườikhácvẫncảmnhậntronglờinóicủahọthiếusựchânthật.Khigặpnhữngngườigiảdốitốtnhấtbạnnêntránhmặt,vìkhibạntiếpxúc,gầngũirấtcóthểbạnsẽbịtổnthương.Nhữnglúcthíchhợp,bạncóthểnhắcnhởhọ“bạnkhôngnênănnóiquákháchsáovàtháiđộnhưdiễnkịchnhưthếvìvớitôinóchẳngcótácdụnggìcả”.Nếungườiđóvẫnkhôngchịunghelờithìtốtnhấtbạnnêntránhhọ.

PHẢICHĂNGNGƯỜITỐTSẼCHỊUTHIỆTTHÒI?Ngườitathườngnói“ngườitốtdễbịlừa,ngựatốtdễbịcưỡi”,ýnóingườitốtsẽdễphảichịuthiệtthòiTôicũngthường“làmphiền”ngườitốtnhiềuhơn.Trongcácđệtửcảtạigialẫnxuấtgiacủatôi,nhữngaibiếtvânglờithìtôilạithường“làmphiền”họ,nhờhọgiúphếtviệcnàyđếnviệckhác.Sởdĩnhưthếlàvìngườitốtthườngbiếttiếpthuphêbình,biếtvânglời,tôicóthểchỉtríchhọ,thậmchímắnghọtrướcmặtmọingười;họkhôngnhữngkhônggiậntôi,ngượclạicòncảmơnvìtôiđãchỉđúngđiểmsaicủahọ.TôithườngmắngmộtđôivợchồngPhậttửlàngusi,saukhi

mắng,cảhaivợchồngkhôngnhữngkhônggiậnmàcònnóivớitôimộtcáchxúcđộng“cámơnsưphụ”.Tuynhiên, chỉ khinào tôi tìmhiểu rõnguyênnhân tại saohọ làmsai tráimớimắng“đau” để răn đe, nhắc nhở không chophép tái phạm, nếu tôi chưahiểu đầuđuôi sự việc sẽkhôngdámmắng!Khi thấyhọchân thành, thẳng thắnbộcbạch tâmsự, thựcsựcầu thị,cần tôisửasai, tôisẽmắngmộttrậnnênthân.Vìnhữngtrườnghợpnhưthếnếunóilờimềmmỏngsẽkhôngcótácdụng,muốnchữabệnhnặngphảidùngthuốcmạnh,vìthếđôilúctôiphảitùycơđểdẫndắthọctrò.Nhữngngườibiếtsửasai, thíchngườikhácchỉđiểm lỗi lầmđểsửađổi thìmắngchửi làcầnthiếtchohọ.Saukhihọbị tráchnặnglờihọsẽthayđổi,họsẽkhôngcònthanthântráchphận, tựdằnvặtđaukhổnữa.Tuynhiên,trongcuộcsống,chúngtarấtkhótìmđượcnhữngngườinhưthế.Trườnghợpngườikhôngchịusửasai,không thíchbịchỉ trích,khôngchịu tiếp thudạydỗsẽkhác.Chúng takhôngnên tráchhọ,nếubạn tráchsẽbịhọhậnsuốtđời!Có lúcdạy là tráchmắng,cólúclàsựthỉnhcầu.Tùytheotínhcáchcủamỗingười,chúngtachọnnhữngcáchtiếpcận tươngứngđểchỉ ra sai lầmchohọ,nhữngngười thếnàychúng tanênhạmình,nói lờimềmmỏng,thậmchícólúctôicònxinlỗihọ.Nhữngkhihọthấytôixinlỗi,họsẽnghĩ,“thầyđãnhậnsai,chúngtanênthươngthầyvànghetheoýthầy”.Đốivớinhữngngườikhôngmắng,khôngkhuyên,khôngnóilờimềmmỏngđểdạydỗđượcthìtốtchọncáchkhác,mỗikhigặphọtôichỉchào“AdiđàPhật,conkhỏekhông?”hoặcnói“xinchào”làđược.Vìnhữngngườinhưthếnếuchúngtatrựctiếpnói“làmthếkhôngổn”thìhọsẽlập tứcnói “conkhôngsaođâu”hoặcbạncó lòng tốtkhuyênhọ“làmthếkhôngđược”họsẽđápngay là“cógìkhôngđượcchứ,ngườikháccóvấnđềchứconcóvấnđềgìđâu?”.Gặpnhững trường hợp như thế tôi chỉ nói “ừ, con đúng rồi, người khác sai chứ không phải con,chúngtanêntìmcáchkhácđểlàmlạixemsao!”Người tốt thườngbịchỉ trích, tráchmắng,như thếphảichăngđiềuđóchứng tỏngười tốtsẽthườngbị thiệt thòi?Thựcrangườikhôngchịu tiếp thuýkiếnphêbình,khôngcócơhộisửasai,khônggặtháilợiíchđíchthựcmớilàngườichịuthiệt.Nếuđượcbấtquáchỉlàcáihưvinhnhấtthời,cáitựtônmiễncưỡngchứchẳngphảilòngtựtônthựcsự.Vớitôi,họkhôngxếpvàohạngtốthayxấunhưngvớiriêngbảnthânhọnhấtđịnhlàhọhạichínhhọ,khôngcócơhộisửasai,cứmãihoàithếthậmchíđếnhếtđờikhôngbiếtmìnhsaiđểsửa.Vìthếkhibạnnóichuyệnvớingườikhácmàhọkhôngdámcãilạihoặchọsợ,lúcđóbạncầntỉnhtáoxétlạibảnthân,nghĩmìnhphảichănglàngườixấukhiếnngườikhácphảilánhmặt,sợvàkhôngthèmnóichuyện.Khibạnbịngườikhácghẻlạnh,khôngmuốntiếpchuyệnbạnsẽkhónhậnđượcýkiếnxâydựngtừngườikhác.Nếungườikháclàmphiềnbạnnhưngcólí,bảnthânbạncũngtìnhnguyệnđểhọlàmphiền,điềuđóchứngtỏrằngbạnlàmộthànhgiảBồ-tátđíchthực.Nóichungbiếtkhiêmtốnlắngnghelờichỉtrích,tráchmắngcủangườikháclàmộtưuđiểmnhưKhổngTửtừngnói“vănquátắchỷ,hữutắccảichi,vôtắcgiamiễn”

11.Đốivớilờiphêbìnhchỉ

tríchcủangườikhác,bấtluậnmìnhcólỗihaykhôngcũngcầnphảicảmơnngườiđãnhắcnhởmìnhvìđólànguồnđộnglựcnuôilớnnhâncáchmình.

LÀMTHẾNÀOĐỂGIÚPĐỠNGƯỜITỰTI,MẶCCẢM?Tựtilàmộtloạiphiềnnão,nguồngốcsâuxacủatựtilàtựcaotựđại.Ngườitựtitựthấytàinăng,địavị,danhdựcủamìnhkhôngbằngngườivìthếhọthườngthiếucảmgiácantoàn;trêncơsởthiếucảmgiácantoànđóhọnghĩcáchvàsẽbấtchấpthủđoạnđểchứngminhgiátrịtồntạicủamình,kếtquảhọkhôngnhữnglàmtổnthươngchínhhọmàcòntổnthươngcảngườikhác.Vìthếkhuynhhướngchungcủangườitựti làcaongạo,hai trạngthái tâmlíđốicựcđósongsongtồntại tronghọ,nguyênnhânlàhọtựcảmthấymìnhchẳngragìnhưnglạimuốnchứngminhmìnhlàngười“ragì”;cũnggiốngnhưloàigàrừng,khihaiconđánhauchúngthườngxùlông lênvừađểchođốiphươngthấymìnhto lớn,khôngdễbắtnạtvừathểhiệnsựyếuđuốicầnsựngụytrangcủamình.Ngườitựtirấtđaukhổ,họthườngcảmthấymìnhchẳngcógìđểsánhvới người khác,mặt kháchọmuốngồngmình lênđể chứngminh sở trườngcủamình.Gồngmìnhđểchứngminhnăng lực làđiềuvôcùngđaukhổ,nhưnghọcam tâm tìnhnguyệnlàmthếđểngụytrang,trongPhậtgiáoghéptựtithành“tiliệtmạn—tựtinhưnglạimuốnthểhiện,muốnchứngminhcáingãcủamình”.Tiliệtmạnnghĩalàkhibạnbiếtrõmìnhkhôngthểlàmđượcnhưnglạinóingườikhácchẳngcógìtàicánhơnmình.Vídụngườikhácđixehơi,bạnđixeđạp,bạnnghĩbụngngườikiađixehơicũngchẳngcógìghêgớmlắm,bạnđangngậmbồhònrồitựnhủnócóvịngọt.Đâylàtâmlítựngụytrang,tựlừadốibảnthânđểtìmsựanủitrongđó,thựcchấtđólàlòngtựtiđangxuikhiếnbạnlàmthế.Ngườicótínhtựtithườngrấtnhạycảmcũngrấtdễbịtổnthương.Ngườikhácchỉbuộtmiệngnóivàicâu,họliềnnghĩngườiđóđangámchỉhọ.Vìthế,khisốngvớingườicótínhtựtibạncầnđặcbiệtlưuýđếncảmnhậntronglònghọ.Nếubạnmuốngiúpđỡngườitựti,tốtnhấtbạnphảihạmìnhđểtándươngkhenngợi,làmbạnvớihọ.Nếubiếtngườitựtibạnnênhiểuvàthôngcảmchohọ,nênyêuthươnghọthậtlòng.Bạnnênđặtmình hoặc là thấp hơn hoặc là ngang họ, tuyệt đối không được thể hiện rằngmình giỏigianghơnhọ,hơnnữabạnphải tôn trọng,đểhọbiếtmìnhchỉ làhạng tầm thường thậmchíkémhơnhọnhiềuvìthậtratrongmắthọ“chẳngcóaighêgớm”.Vì thếkhibạnnói “chẳngcógìghêgớm”nghĩa làbạnđãcócùngquanđiểmvớihọnhư thếmớimonghọchấpnhậnsựgiúpđỡcủamình.Nóichungvớingườicótínhtựtibạnnênyêuthương,khenngợi,khíchlệhọ.Nếubạnbiếtcáchkhenngợiđúnglúc,biếtcáchbiểudươngưuđiểmcủangườitựti,họsẽlấylạiđượccảmgiácantoànvàtựtin.Việcđộngviênkhích lệngườitựtivừagiúpbạnthayđổi tínhxấu,biếtnhìnvàoưuđiểmcủangườikhácvừahọccáchtôntrọngngườikhác.Tuynhiênđâykhôngphải làbiệnpháplâudài,vì lờinóichỉgiúphọthoátkhỏitâmlítựtimặccảmtrongchốclát,mộtkhikhôngcólờiđộngviênkhíchlệ,tâmlíkialạitrỗidậy.Vìthếbướctiếptheolàchúngtaphảigiúpđỡhọnhìnlạibảnthân,giúphọlấylạidũngkhínhìnthẳngvàokhuyếtđiểmcủamìnhđểtiếptụcphấnđấu,đấymớilàcáchkhắcphục,giúpđỡngườicótínhtựtimộtcáchhiệuquả.

KHÔNGCHỈQUANTÂM,CẦNCẢSỰBAODUNG“Quan tâm”và“baodung” tuygiốngnhaunhưnggiữachúngvẫncónhữngđiểmkhácbiệt rất

lớn.“Quantâm”làchămlođếnngườikhác,khôngnhấtđịnhbaogồmcảsựbaodung.Khinàobạnmởrộnglòngmình,đónnhậnlấyhọ,đómớilà“baodung”.Baodungtứclonghĩchongườikhác,đặtmìnhvàovịtríngườikhácđểnhìnnhậnvấnđề,chiasẻnhữnglotoan,phiềnmuộncủahọ.Khingườikhácthànhcôngbạnthấyvuinhưchínhmìnhthành công. Bạn thấy người khác được khen ngợi, ca tụng bạn vui như đang khenmình vàngược lại,khingườikháchiểunhầm,phêbình,đảkích,giàyvòngườiđó,bạncảmthấynhưđanggiàyvòmình.Khibạnbịđốiphươnggiàyvò,nếubạnbiếtbaodung,bạnsẽđặtmìnhvàongườiđóđểsuynghĩ,tìmcáchlígiảixemtạisaohọđốixửvớimìnhnhưthế:Tạisaoanhlạigiàyvòtôi,phêbìnhtôi?Cóthểanhcũngcólậptrường,cónhữnglýdoriêng,nếukhôngvìlídođó,cóthểanhsẽkhôngđứngởlậptrườngđóvàcũngsẽkhôngđốixửvớitôinhưvậy.Vídụ, conchó trung thànhvớichủ,vì vậykhinósủangườikhác trướcmặtchủmình,điềuđócóthểthathứ,vìđấylàđiềubấtđắcdĩcủanó,nóphảiđứngvềphíachủmình.Conchósủakhithấyngườilạđểbảovệchủmìnhchứkhôngphảinólàloàihungdữ,đóchínhlànguyênnhânkhiếnnóxemngườilạlàđốithủcủachủ.BaodungcóbatầngýnghĩaThứnhất,khingườikháckhôngđảkíchhoặclàmhạibạn,họcónănglựctốt,nếubạnkhenngợiưuđiểm,tándươngthậtlòng,tôntrọngđốiphương,đólàbaodung.Nếulàmđượcđiềunày,bạnsẽlàmộtngườilươngthiện.Thứhai,khiđốiphươngcólậptrườngđốilậpvớimình,dùngthủđoạnxấuxa,thấphènđểđốiphóvớimình,trườnghợpnày,bạnsẽkhóbaodunghơn.Thứba,đâylàsựbaodungkhónhất.Bạnquan tâmchuđáođếnđốiphươngnhưnghọkhôngnhữngkhôngbiếtcảmơn,ngược lạicònlấyoántrảơn.Bạnvẫnbaodunglàđiềurấtkhó.Phần lớnmọi người chỉ làm được đến tầng nghĩa thứ nhất; tầng nghĩa thứ hai ít người làmđượcvàhầunhưkhôngaihoặcrấthiếmngườilàmđượctầngthứbacủabaodung.Vìvậy,baodungkhôngphải làđiềudễ thựchiện.Muốn thựchiệnđược, lòngbạnphảichấpnhậnđiềugìđókhôngbình thườngvớimình,có thểvíđó làhạtcát trongmắtThông thườngtrongtrườnghợpgiữamìnhvàđốiphươngnhưvậy,hoặcgặpnhữngđốithủcósứcmạnhhơnmình,điềuđókhôngnhấtđịnhhọsẽđảkíchbạn,bạncũngvìđốiphươngnhườngchomìnhvìmìnhthuakémmàcóhànhđộngđốkị,đảkíchlàmtổnthươngđốiphương.Thựcchất,nếucóthểtôntrọng,khenngợiđốiphương,điềuđósẽthểhiệnsựđộlượng“anhhùngxótthươnganhhùng”,tuynhiênđểlàmđượcnhưvậykhôngđơngiản.Baodungmặcdùrấtkhócóthểlàmđược,nhưngbaodunglạicótầmquantrọngđốivớiviệclàmtrongsạchtâmhồnmình,nếucóthểbaodungvớingườikhác,tráitimsẽđượcmởrộngrađếnvôtận.Nếubấtkìviệcgìcũngsuynghĩchongườikhác,trungtâmcủacáitôisẽgiảmbớtđimộtchút vàcũnggiảmbớtđimộtchútđaukhổ,mộtchútphiềnmuộn.Vì vậy trái timbaodungkhôngchỉlàmộtsựtudưỡngmàđốivớibảnthânmình,đócũnglàmộtkiểutrítuệ,hơnnữanólạilàsựhưởngthụ.

BAODUNGNHƯNGKHÔNGBAOCHEBaodungngườikhácthậtkhôngdễdàng,nócầnsựnhẫnnại,bởikhichúngtabịđảkíchhoặcbịphêbìnhsẽ luôn luôncảm thấyvô lývàbấtcông.Nếuđốiphương làngười thâncủabạn,ngườibạntốthoặcbạntâmgiaocàngkhiếnchotakhôngthểchấpnhận.Tuynhiên,dùcóxảy

rathậtchúngtavẫncầnphảikhoandung.

Khoandung làmộtbộphậncủabaodung,nghĩa làcầnchấpnhậnanh ta,hơnnữacầnphảitiếptụcchấpnhậnanhta,nếunhưđốiphươngvẫntiếptụcchốnglạibạn,bạnvẫnphảitiếptụcchấp nhận. Vì vậy, khoan dung là một điều khó thực hiện, nhưng khoan dung hợp lí khôngnhữngbảovệđượcbạnmàcònbảovệchongườikhác,khôngnhữngbạnkhôngbịđốiphươnghãmhạibạnhoặckhiếnbạnphảihisinhmàcónngănchặnđượcnhữngviệcmàđốiphươngsẽlàmđểhạingườikhác,saunàyhọsẽcảmơnbạn.Giốngnhưcondaochặtlênđá,bềmặtcủađácóthểsứtmẻ,tuynhiênnếuchặttrênmộtchiếcbôngmềmhoặcnhữngvậtkháccótínhđànhồi,bềmặtcủavậtthểsẽkhôngbịvếtxước,condaocũngsẽkhôngbịhưhỏng,đóchínhlàviệclấy“nhu”đểchịuđựngsựmấtcânbằngcủađốiphươnghoặcsựđảkíchkhácthường.“Nhu”cóhaicách,mộtlàsựxoaychuyển,hailànhượngbộ.Vídụ,khingườikhácmuốnđấmbạn,bạncóthểxoayngườihoặclùibước,khiếnchohọkhôngchạmvàobạnđược.Nhưngcóđượccôngphunhưvậycầnphảitrảiquasựluyệntập,giốngnhưkhitậptháicựcquyền,ngườikhác tấncôngbạn,nếubạncó thểdùngbốn lạngđểđẩyđượcngàncân,bạnsẽkhôngcầnphảiđốidiệntrựctiếpvớiđốiphương,cũngsẽkhôngbịđánhđếntoànthândậpnát.Vìvậy,khibịđốiphươngtấncông, trướctiêncầnnhẫnnại,khôngnênphảncôngtức thì, tốtnhấtlànétránh,phântánsựchúýcủađốiphương,sauđómớitìmcáchđốiphó.Bạncóthểtìmcơhộikhácđểgiảiquyếthoặcđểchoanhtanhậnrađượchànhviđólàsai,khicósựcáchlyvềkhônggian,sựviệctrôiđihoặccóthờicơđểthayđổitìnhhình,thậmchíhaibêncóthểchuyểnthùthànhbạn.Chữ“biến”ở trong“biếnđịch thànhbạn” rấtquan trọng,bởivìmộtkhisựbaodungđếncuốicùngrấtdễbiếnthành“baoche”.Saukhibạnđãnhườngnhịnđốiphươngmột thờigian,dầndầnanhtacũngcảmthấyhìnhnhưmìnhđãđánhnhầmngười,làmsaiviệc,cảmthấycólỗivớibạn,quanniệmcủaanhtacóthểbắtđầucósựthayđổi.Khicáchnghĩđãthayđổi,bạncóthểtừngbướcnóichuyệnđểhiểunhauhơn,hỏianhtalúcđónếuđốixửvớianhtanhưvậythìanhta sẽ cảm thấy thế nào, hoặc cũng có thể tỏ rõ thiện ý của bạn thực sựmuốn giúp anh ta,khôngcóýmuốnhại,nếuanhtađồngýnóichuyện,vuivẻchấpnhậnthìbạnđãgiúpchođốiphươngtừbỏđisựthùhậntronglòng.KhoandungcũnglàmộttrongnhữngđứctínhcầntutậpcủamộtvịBồ-tát.Tuynhiên,đểbiếnđịchthànhbạn,bạncầncótrítuệđểphânbiệtgiớihạncủabaodungvàbaoche.Nếukhôngviệclàmcủabạnkhôngnhữngsẽgâybấtlợichongườimàcảchomình.

CHỪNGMỰCTRONGBAODUNGVÀTRÍTUỆBaodungngườikháccóthểlàmgiảmđinhữngphiềnmuộncủamình,tăngthêmtrítuệ,nhưngbao dung cũng cần có tiêu chuẩn và phạm vi của nó, tránh trở thành những gánh nặng chomình.Giớihạncủabaodungkhôngđượclớnđếnmứckhiếnchobảnthầnmìnhđaukhổ,mệtmỏithậmchílàsựcămghét,cầnphảibiếtlượngsứcmình,khôngđượclàmqúakhảnăngcóthể.Hơnnữa,baodunglỗilầmcủangườikhác,mặcdùđólàbiểuhiệncủalòngđộlượng,tuynhiênnếunóảnhhưởngđếnchấtlượngcôngviệcbạncầnphảicânnhắc.Bởinếucấpdướiphạmsailầm,cấp trêncũngphảichịu tráchnhiệm liênđới,nếuvẫnbaodung,e rằngsựviệcsẽngày

càngtồitệhơn.

Vìvậykhi chúng ta tìmngười làmviệc, cần tìmnhữngngườicóđủnăng lựcđểđảmnhiệm,phẩmchấtđạođứccóthểtincậyđược,nếukhôngquantâmđếnnhữngđiểmtốtxấucủanhântài,cho rằngmìnhcó thểbaodungvới tấtcảmọingười,cuốicùngsẽnảysinhnhiềuvấnđềphức tạp.Suychocùngbaodungmộtngười, có thểkhôngcógiớihạn,nhưngsựbaodungtrongcôngviệc,khôngthểtùytiệnđược,nếukhôngsẽảnhhưởngrấtlớnđếncảđoànthể.Tuynhiên,nhữngngườicónănglực,đạođức,cũngcóthểphạmsailầm,mặcdùhọkhôngcốýgâyra,nhưngkhicóliênquanđếnbạn:nếubạnhiểuđượcphẩmchấtđạođứcvànănglựccủangườinày,thìnêngánhvácthaychoanhta.Cáchgiảiquyếtnhưvậykhôngphảilàsựbaochecholỗilầmcủamàđólàsựthôngcảmvìcósựthayđổidonguyênnhânnàođómàkhôngthểtránhđượcsailầm,vìvậyđiềuđócóthểđượcbaodung.Ngược lại, nếubạnbiết rõngườinàykhôngđủnăng lực, thiếuphẩmchấtđạođức,nếuvẫnmiễncưỡngđểchoanhtalàm,giốngnhưđểmộtcondêtrướcmiệnghổ,dêtấtnhiênsẽbịhổànthịt,đóchínhlàtráchnhiệmcủabạn.Nếunhưbạngặpmộtnhânviêncấpdướithiếunănglựcthìcầnchoanhtacơhộihọctập,cảithiệnbảnthân.Bỏinănglựccóthểcóđượcnhờsựđàotạovàbồidưỡng,thậmchíngườicóphẩmchấtchưatốtcũngcónhiềutiếnbộ.Tuynhiên,vẫncầnphảigiữchừngmực,bởitrítuệ,tàinăngconngườicógiớihạnbầmsinh,khôngnênquámiễncưỡng,nếuquácứngrắnđểbiếnsắtthànhvàng,nhưvậylàvượtquácáchthôngthường.Thôngquaquá trình luyện tập,có thểkhiếncómứcđộbaodungcủaconngười lớnhơn, tuynhiênkhimớibắtđầu,cầnphảicânnhắcđếnphạmvinănglựccủamình.Giốngnhưdựavàokíchthướctonhỏcủachiếctúiđểquyếtđịnhnênđựngbaonhiêuthứvàotrongđó,nếuchỉđựngđượcmộtđấugạothìkhôngnênđựngquanhiều,khiđựngnhiều,nếukhôngphảiđồvậtbịrơirangoàithìchiếctúicũngsẽbịrách.Phạmvivàtiêuchuẩnvềmứcđộbao dung củamột cá nhân, hoàn toàn dựa vào lòng khoan dung của người đó nhiều hay ít:ngườinhỏbaodungnhữngviệcnhỏ,ngườilớnsẽbaodungnhữngviệclớn.

TượngPhậtDiLặcphầnlớngiốngvớihìnhdángcủahòathượngđeotúivải12,túivảiđócótên

là“túicànkhôn”,cóthểbiếnthànhlớnnhỏtùyý,dùlàrácrưởi,vàngbạchaybấtkỳvậtnàocũngcóthểchovàođựngđược,nhưngkhilấyrathìlạitrốngrỗng,khôngcógìcả.Điềuđóthểhiệntúiđócóthểchứađượcvôsốđồvật,chiếctúi tượngtrưngchotấmlòngquảngđạicủangườimangnó.Khibaodungngườikhác,cầnnghĩmìnhlàmộtchiếcthùngrácvôđáycóthểchứađựngđượclượngráckhổng lồcủangườikhác,nhưngcầnchúý,khôngđểchorácrưởicủangườikháctrởthànhgánhnặngcủabạn.Tốtnhấtnêngiốngnhưchiếctúicànkhôncủahòathượng,cóthểlớn có thểnhỏ, baodungđược tất cả.Muốn cóđượcbản lĩnhnhưvậy, bình thườngcó thểluyệntậpviệcmìnhhãynghĩnhiềuchongườikhác,ítmưucầucholợiíchcánhânmìnhtừđótâmlượngcủabạnsẽlớndầntheonămtháng.

SỰMỀMMỎNGĐÍCHTHỰCGọi“tráitimmềmmỏng”đểchỉđểcáitôigiảmthấpxuống,giảmítđivànhẹhơn.Khôngmangtheotráitimhoàinghitronggiaotiếpvớimọingười,cũngkhôngnghĩđếnlợiíchchoriêngmình,tấm lòng đượcmở rộng ra hoàn toàn.Vì vậy, những aimang nặng cái tôi, xembản thân là

trungtấtcủatấtcảthìkhôngthểcótâmnhunhuyến13.Chữ“vôtâm”trongPhậtgiáothựcrađể

chỉchotâmnhunhuyếnởcảnhgiớicaocủangườituhành.“Tâm”trongtừ“vôtâm”chỉlấycáitâmởtrongcáitôilàmtrungtâm,khichúngtatừbỏtráitimởtrongbảnthânmình,mớicóthểthựcsựbiếnnóthànhsựmềmmỏng,nếukhôngkhingườikhácchỉnóivớibạnvàicâu,đãlậptứcchuẩnbịvũkhí,khôngnhữngkhôngthểnóichuyệnmộtcáchbìnhtĩnhmàcóthểxảyrachiếntranh!Vìvậytráitimmềmmỏng(tâmnhunhuyến)vàtriếtlítính“không”trongPhậtphápcómốiliênhệmật thiết, khinhận thứcđượccái tôi và tất cảcácsựvậtkhácđềucóbảnchấtchung là“không”,tấmlòngmớithựcsựrộngmở.Tutậpnhunhuyếntâmlàcônghạnhtự lợi lợi tha,bởinếumìnhcóthểtiêubiếnđicái tôi,khigặp việc gì đó,mặc dù bạn vẫn là chính bạn nhưng không dễ dàng bị lời nói và cử chỉ củangườikháclàmtổnthương.Hơnnữa,khibạnkhônglàmhạingườikhác,ngườikháccũngsẽkhôngcốýlàmhạibạn,vìvậytráitimmềmmỏngcóthểnóiđólàmộtsựbảovệchochínhbạnvàngườikhác.VídụnhưLãoTử từngnói: “Thiênhạkhôngcócáigìmềmyếunhưnướcnhưngnhững thứmạnhmẽthìkhôngthểthắngnổi,nhữngthứđólàkhôngbaogiờthayđổi”.Nướclàmộtloạivậtchấtmềmnhất,nhưngnhữnggiọtnướccóthểlàmchođáphảimòn.Nướckhông có hướng đi nhất định, nhưng chỉ cần có những khe nhỏ, chúng đều có thể chảy quađược,hơnnữahìnhdạngvàtrạngtháicủachúngbiếnđổikhôngngừng,khigặplạnhsẽthànhbăng,khigặpnóngsẽbiếnthànhkhí,gặpcáigìsẽbiếnthànhcáiđó.Mặcdùchúngluônbiếnđổinhưngchodùcóthayđổi thếnàonhưngbảnchấtcảchúngvẫnkhôngđổi,đó làvìchúngmãimãigiữđượcnguyêntắccủachínhmình.Nhữngngườimềmmỏngthựcsự,giốngnhưBồ-tát,anhtachỉcómộtconđườngđểđi,đólàgiúpđỡchochúngsinh;chỉcầnchúngsinhcóđượclợi,ngườiđócóthểbiếnthànhcáigìcũngđược.Đểmang lại lợi ích cho chúng sinh, Bồ-tát và người thực hành hạnhBồ-tát cầnmềmmỏng,thuậntheonhânduyêncủachúngsinh,thayđổitheoduyêncủachúngsinhnhưngkhôngđượcrờixatônchỉcủamìnhchodùcóthayđổithếnàothìcũngkhôngthayđổihướngđivàmụctiêubanđầu,đómớichínhlàsựmềmmỏngthựcthụ.Nếunhưluônluônthayđổiđếnnỗiquênđiconđườngđãchọnhoặclàmmấtđinhữngnguyêntắc,đókhôngphảilàsựmềmmỏngthựcthụ,màđóchỉlàviệchùatheomọingười,gióchiềunàotheochiềuđó.Hơnnữagọilà“manglạilợiíchchochúngsinh”đólàsựhưởnglợithựcthụchưkhôngphải làsựtồntạicủatrái timnhânhậu,kếtquả lại làmviệcxấu,nhữngtiêuchuẩntrongđólạidựavào“trítuệ”đểcânnhắc.Ngoàira,“mềmmỏng”khôngphảilà“mềmyếu”.Ngườimềmyếulàngườirấtyếuđuối,rấtdễbịtổnthươngkhibịngườikhácứchiếp,hơnnữamộtkhiđãgụcngãsẽkhôngtìmcáchđứngdậy.Nhưngđốivớingườicótráitimmềmmỏngsẽkhôngbịngườikhácứchiếp,bởihọgiốngnhưnước,cótínhđànhồi,hiểuđượcviệcthuậntheotìnhhìnhmàthayđổihoặcđivònghoặcchuyểnhướng;chodùngườikhácđáanhtamộtcái,saukhingãxuống,anhtalạilậptứcđứngdậyđược,giốngnhưconlậtđật,đóchínhlà“mềmmỏngcóthểthắngđượcsựmạnhmẽ”.Kiêncườngvàmềmmỏngvềbảnchấtlàgiốngnhau,ngườikiêncườngcókhảnăngchịuđựng

rất lớn, khôngdễbịnhững thấtbại làmgụcngã.Lấyvídụnhư tôi, tôi rấtgầyyếu lại khôngđượcmaymắn,trítuệcũngkhôngtốtlắm,nhưngtôiđườngmàtôiđãchọn.Trongtrườnghợpnàođó, tôicó thể tạmthờidừngbướchoặc làđiđườngvòng,khôngnhấtđịnhcầnđiđườngthẳng,nhưngnhấtdịnhtôisẽđitheohướngmìnhđãchọnđểtiếnlên.Vìvậyđiđếnconđườngcủahômnay,chodùđólàconđườnglớnhayđườngnhỏ,cuốicùngmìnhvẫnđitheomộtconđườngđểđếnđích.

NHỜMỀMMỎNGNÊNMỚIKIÊNCƯỜNGMềmmỏngvàkiêncườnglàhaitừnghenhưđốilậpnhau,nhưngchúngcóthểsongsongtồntại.Phần lớnmọingườiđềuchorằngnhữngthứcứngrắnnhấtđịnhrấtkiêncố, thựcchấtcónhững thứ cứng rắn luôn luôn là thứ yếu giòn, mặc dù có những vật cứng như kim cương,nhưngcũngcóthểdùngnhữngdụngcụcắtkimcươngkhiếnchochúngbịnứtvỡ.Vìvậy,nhữngthứcứngrắnnhấtthôngthườnglạilàthứyếugiònnhất,ngượclạinhữngthứmềmmỏngnhấtcóthểlàthứkiêncốnhất.Vìvậy,thựcsựmuốnhàngphụcđượcđịch,nhữngthứmàmìnhcầnsửdụngkhôngphảilàvũkhí,cũngkhôngphải làchiến tranhmàcónhữngcuộcnóichuyện thân thiện, từđódùngđạođứccủamìnhđểthuyếtphụcngườikhác.Bởivũ lựccótácdụngngănchặnhùdọatạmthời,chúng không phải là phương pháp để giữ gìn sự hòa bình, đồng thời cũng không phải conđườngthựcsựđểgiảiquyếtviệcphântranh,sứcmạnhcảmhóacủađạođứcmớilàthứmạnhnhất,sâusắcnhất.Sựkiêncườngmềmmỏnggiốngnhư“mặtđất”.Bìnhthườngmặtđấtvẫnmềmmỏngđểhứngchịusứcnặngcủavạnvật,đồngthờicũnglàchỗdựakiêncườngnhấtcủavạnvật;giốngnhưtínhcáchdịudàngcủangườicongái,đểbảovệcon,trongtrườnghợpđặcbiệt,lạicóthểtrởnênrấtkiêncường.Vìvậymọingườimớidùngmặtđấtđểcangợingườimẹ,mềmmỏngcũngtrởthànhmộtđạidanhtừchỉtínhcáchngườicongái.Thôngthườngmọingườichorằng,tínhcáchcủacongáilàdịudàng,ônhòa,trongkhiđócontrai thìcứngrắn, tuynhiên lẽnàocontraicũngkhôngcầncótháiđộmềmmỏng?Thựcchất,congáiquámềmmỏngsẽbiếnthànhnhunhược,namgiớicũngcầnmềmmỏngởtrongcứngrắn,nếukhôngcóđủsựmềmmỏng,họsẽkhôngthểtrởthànhnhânvậtvĩđại.Người Trung Quốc trước đây hay nhấn mạnh đến chủ ý của thanh niên trưởng thành, hìnhtượngngườicontrai luôn luônrấtcứngrắn,mạnhmẽ, tuynhiêndựavàonhữngvídụtừxưađếnnay,đại trượngphunhấtđịnhphải rấtmềmmỏng,nếuchỉbiếtkiêncườngthôi thìkhôngcònlàkiêncườngnữa.“Đạitrượngphubiếtnhubiếtcương”chínhlàvì lẽnày,sởdĩbịcoi làngườinhỏbévìkhôngcóđủsựmềmmỏng,luônchỉbiếtcươngmàkhôngbiếtnhu.Vìvậymộtđấngđạitrượngphuthựcthụlàngườibiếtnhẫnnhịn,biếtlúcnàonênnhu,lúcnàonêncương.Ví dụ,HànTín chịu đựngđượcnỗi nhục luồn trôn;Việt vươngCâuTiễn nhẫnnhục sống vấtvưởng,nếmmậtnằmgai,cuốicùnglậpnênnghiệplớn,từđóchúngtathấymuốnlàmnênđạinghiệpcầnphảichuẩnbịsựkiêncườngtrongsựmềmmỏng,ônhòavàngượclại.Trongcuộcsống,chúngtalàmthếnàođểthựcsựkiêncườngtrongmềmmỏng?Đóchínhlàđốixửvớingườicầnkhoandung,ônhòa,mặcdùngườikháccó tháiđộsắcbén,caynghiệtvới bạn, cũng không nghĩ đến chuyện ănmiếng trảmiếng, cần phải tạm thời nhẫn nhịn, baodung,nhưngcũngkhôngvìnhưvậymàbịgụcngã, thấtbạihoặcnghingờoánhận,màcầnphảicốgắngđemlạinhữngthứtốtđẹpvớimình,chờchođếnkhinhânduyênthayđổi,nhưvậy

vừacóthểbảovệđượcmình,cũngcóthểbảovệđượcngườikhác.

QUANTÂMVÀCỐNGHIẾN

KẾTTHÀNHMỐITHIỆNDUYÊNCHÂNCHÍNHPhậtgiáocónóivề“kếtduyên”,ýmuốnnóigiữaconngườivớinhaucầncósựủnghộ,giúpđỡlẫn nhau, cùng nhau bước trên con đường lương thiện, quangminh. Vì vậy “rộng kết duyênlành” thực chất chính là “phổ độ chúng sinh”. Tuy nhiên, chúng ta nên dùng cách nào để kếtduyên cùng với người khác?Bất luậnđó là sự viện trợ về vật chất hay sựquan tâmvề tinhthần,chỉcầnkhôngrờixatinhthầnPhậtpháp,đóchính làcáchđểkếtduyêncùngvớichúngsinh.Thông thườngmọingườidùngvật chất để kết duyêncùngngười khác, nhưngnếuhiểuPhậtpháp,cóthểdùngPhậtphápđểgiúpđỡmọingười,khuyênbảovàkhíchlệhọ,hivọngsaunàyhọsẽdùngPhậtphápđểgiúpđỡchínhhọ,đómớilàsựgiúpđỡtốtnhất.Bởivì,nếuchỉdựavàosựgiúpđỡcủangườikhác,bấtluậngiúpđỡnhiềubaonhiêu,lớnđếnđâucũngkhôngđángtincậy,khônglâudài,giốngnhưkhimắcbệnhchỉbiếtliêntụcđitìmbácsỹmàkhôngbiếtđiềuchỉnhthóiquenxấutrongcuộcsốngcủamình,thìkhôngthểkhỏibệnhhoàntoànđược.NếucóthểdùngPhậtphápđểgiảiquyết,khôngchỉlànhữngtiêuchíchữabệnh,cũngcóthểtrịđượctậngốc.DùngPhậtphápđểgiảiquyếtvấnđềtâmlý,đóchínhlàcáchtốtnhấtvàtriệtđểnhất.Vìvậy,dùngPhậtphápđểgiúpđỡngườikhác,đólàcáchkếtduyêntốtnhất.Tuynhiên,kếtduyêncũngphânbiệtgiữatịnhduyênvàchướngduyên,chúngtanêndùngtháiđộnhưthếnàođểkếtduyênvớingườikhác,dùngtráitimthanhtịnhđểkếtthànhduyêngọilàduyênthanhtịnh,lấytráitimdơbầnkếtthànhduyêngọilàduyêndơbẩn(chướngduyên).Gọilà trái timdơbần,chính lànội tâmmìnhcónhữngmụcđích,mongngóngngườikháccó thểbáođápchomình,mốiduyênnàykhiếnchocảhaiđềuthấymệtmỏi,phiềnmuộn,cuốicùngcóthểtrởthànhduyênác,cảhainảysinhnhữngthùhận,vớimốiduyênnhưvậytốtnhấtlàkhôngnênkết.Kếtduyêntrongtínngưỡngdângian,cũngcónhữngquanniệmđúngmàlạikhônghoàntoànđúng.Vídụ,quanniệmvề“liễuduyên”,đặcbiệtquanniệm“bảyđờivợchồng”,chorằngnamnữkhiquađờikếtthànhmốinhânduyênsâuđậm,nếunhưđôivợchồngnàykhôngcóđủbảyđờivớinhau,duyênphậncủahaingườikhôngthểbịchiacắt.Thực chất đây khôngphải là quanniệmđúng theo tinh thầnPhật pháp, bởimối liênhệnhânquả,nhânduyêngiữaconngườivớinhaulàđiềukhôngthểhiểuđược.Mặcdùmốiquanhệcủahaingườibanđầucóthểmờnhạt,dorấtnhiềunguyênnhân,cóthểtiếp tục trởnênngàycàngsâuđậm,giốngnhưcâymâyvàsợi tơbuộc lạivớinhau,chỉcầndùnglựcsẽkhiếnchúngcàngbuộccàngchặt,càngbuộccàngrối,khôngcóđầucócuối.Nhânduyên,nhânquảlàchuỗiliêntụckhôngngừng,hơnnữacũngkhôngphảilàcáibấtbiến,vìvậyquan niệm về “liễu duyên” phảimà lại không phải, “bảy đời vợ chồng” cũng chỉ là sự tưởngtượngtrongtiểuthuyếtmàthôi.Ngoàira,dângiancòncócáchnói“hoànnguyện”chorằngcácvịthầnthánhtrongchùacóthểđạtđếntrìnhđộcóthểđápứngđượcmọinguyệnvọngcủachúngsinhnênchúngtacầnphảihisinhhoặccúng tếđểhoànnguyện, tínhchấtcủaviệcbáođápnhưvậyđingược lạivớiquan

niệmcủaPhậtpháp.Phậtphápđốivớiviệccứuđộchúngsinhlàvôđiềukiện.Vídụ:tôidùngPhậtphápđểgiúpđỡngườikháckhôngcầnđiềukiệngì,khôngbởivìcómộtsốngườicúngchotôirấtnhiềuđồ,tôisẽđốixửtốtvớingườiđó,đốivớicánhântôi,ngườikhácđốivớitôitốtthìtôisẽtốtvớihọ,đốivớitôikhôngtốtthìthôi,tôikhôngđểhọởtronglòng,chỉcầnlàngườichấp nhậnPhật pháp, tôi sẽ dùng hết khả năng củamình để giúp đỡ họ. Vì vậy Phật phápkhôngbànvề “liễuduyên”bất tịnh,cũngkhôngnói “hoànduyên”cầnbáođáp,cầnhiểu rõvề“kếtduyên”trongPhậtgiáomớithựcsựkếtthànhmốithiệnduyênrộnglớn.

KHÔNGTỰGÂYCHƯỚNGNGẠIQuanniệm“nghiệp” trongPhậtgiáochỉ tấtcảnhữnghànhvicửchỉ,đượcthểhiện thôngquahoặclàngônngữhoặclàsuynghĩhoặclàhànhđộng,bởivậychúngtakhởitâmsuynghĩđiềukhiểncơthểhoạtđộngnhưgiơtaygiơchânđềuđượcxemlàchúngtađangtạonghiệp.Conngườikhôngthểkhôngtạonghiệp,nhưngcóthểngănchặnbảnthânmìnhkhôngtạothêmnghiệpchướng

14,bởinghiệpchướngsẽ tạochướngngạiđốivớinhữngviệcvốncómàmình

nên làm,nhữngýđịnhmàmìnhđangnghĩ,những lờimìnhnênnói, khiếnchoconngười tiếnthoáilưỡngnan.Gọi “tạochướngngại”chỉhànhvi, lờinói,ýnghĩcủamìnhkhiếnchongườikhácbuồnphiền,gâykhókhănchochínhmình;cũngcóthểnói,donguyênnhâncủachínhbạnmàtạoranhữngtổn thấtvề thờigian,năng lực, tài sảncủamình, từđókhiếnchocôngviệckhôngđược tiếnhànhthuậnlợi,đóchínhlàchướngngại.Hơnnữakhibạngâyranhữngtổnthất, làmhạingườikhác,họsẽđòi lạicôngbằng,yêucầuphảibồithường,họgiốngnhư“chủnợ”củabạnvàbạnchínhlàngườivaynợ.Nếunhưbạncónhiềulỗivớimọingười,lạithườngxuyênlàmhạinhiềungười,nhưvậy,bảnthânbạnsẽthườngxuyêngặpphảichướngngại,nhữngthứđóđềulànghiệpchướng.Làmthếnàođểkhôngtạonghiệpchướng, tránhnhậnbáochướng?1.Chỉcầnsuynghĩ,hànhđộng của chúng ta đềumang lại lợi ích chongười, chomình sẽ không thì bạn sẽ không tạonghiệpchướngvànhậnbáochướngnữa.Tuynhiênchúng ta thường rất íchkỉ,hẹphòi,chỉnghĩđến lợi íchcủamình,khôngquan tâmđếnngườikhác.Hẹphòiíchkỉcủacáitôinhỏbéthựcchất làsựnguxuẩn,thậmchícònchorằngkhingườikháctổnthấtthìcáilợikiasẽthuộcvềmình,khôngbiếtrằngnhữnghànhvinhưchỉmanglạicáilợingắnngủitrướcmắtnhữngsẽcóhạilâudàivềsauchomình.Nhữngviệclàmthểhiệnlònghẹphòi,íchkỉcủamìnhkhôngchỉlàmhạingườimàcònlàmhạicảchínhmình,vìvậyđólàmộtsựnguxuẩn.Vídụ trongcuộcsống tập thể,nếu tôivứthết ráccủamìnhrachỗcủangườikhác,chỉquantâmđếnmôitrườngxungquanhmình,trongthờigianngắndườngnhưcólợichomình,nhưngthờigiantrôiđi,hơithốiởbêncạnhmìnhsẽbayđến,đồngthờisẽgâyônhiễmchomôitrườngnơimìnhở.Hơnnữa,tôivứtrácvàochỗngườita,ngườitacũngcóthểvứtrácvàochỗmình,haibêncùngtạorasựphiềnnhiễu,đốiđịch,kếtquảvừakhôngnhậnđượcsựđềnbù,ngượclạilạigâyranhữngtổnhại,vìvậyvớicáitôinguxuẩn,íchkỉhẹphòinhưvậylàcáimàchúngtacầnphảirũbỏđi.Tuynhiênkhichúngtarũbỏđicáitôihẹphòi,nguxuẩnthìđồngthờicũngcầnđềcậpđến“cáitôicôngđức”.Gọi là“cáitôicôngđức”đểchỉnhữngviệclàmchícôngvôtư,cái tôivìngười

khácchứkhôngphảivìchínhmình,thoạtnhìndườngnhưmìnhkhôngcóđượclợiíchgì,thựcchấtkhichúngtanghĩđếnngườikhác,cảbảnthânmìnhcũngbaohàmởtrongđó,khôngtựtưngượclạiđólàcáchđốinhânxửthếtốtnhất,antoànnhất.Giúpđỡtấtcảchúngsinh,manglại lợiíchchohọ,đồngthờibảnthânmìnhcũngcóđượcsựthanhthảnvềtâmhồn,đóchính làcảnhgiớicủa“cái tôi to lớn”(đạingã),ởtầngsâuhơnđóchính là “vôngã”. “Vôngã” trongPhậtphápchỉviệc làmkhôngsođo tính toánđốivới tấtcảcôngđứcmàtôiđãlàm,cũngcóthểnói,tôiđãbỏratấtcảđểgiúpđỡmọingười,nhưngtronglòngmìnhkhôngmongđượcđềnđáp,tôichỉlàmnhữngviệcmàtôinênlàm,saukhilàmxongsẽkhôngcầnphảinghĩnhiều,khôngcầnnóinhiều,tronglòngkhôngchútbậntâm,đóchínhlàvôngã.ĐiềuđógiốngnhưPhật,Bồ-tátdựavàotrítuệ,từbiđểphổđộchúngsinh,chínhlàdùngtráitimthanhtịnh,khônghoenố,vôđiềukiệnđểgiúpđỡtấtcảmọingười.Phật,Bồ-tátvìluônluônnghĩcho lợi íchcủachúngsinh,vìvậykhôngbaogiờ tạoranhữngchướngngại,vìkhôngcóchướngngạinêncôngđứcvàsứcmạnhcủaPhật,Bồ-tátrấtlớn,khôngchỉởtrênthếgiớinày,trongthờigianvôtận,khônggianvôcùngcủamườiphươngbađờiđâuđâucũngtồntại, lúcnàocũngcó.Phật,Bồ-tátdựavào trí tuệđểgiảiquyếtvấnđềgọi là “tuệnghiệp”, lấy từbiđểgiúpngườiđượcgọilà“phúcnghiệp”,mặcdùđóđềulànghiệp,nhưngnhữngnghiệpnàysẽkhôngtạorachướngngại,ngược lạicó thể làm tăng thêmcôngđứcchochúng ta,khiếnchomọi thứđềuthuậnlợi.Nhờcó“tuệnghiệp”và“phúcnghiệp”chúngtacảmthấytựtạiởbấtcứnơiđâu,đóchínhlàđiềuchúngtanênhọctập,hơnnữađócũnglàđiềumàmọingườiđểcóthểhọcđược.

MẠNGXÃHỘIKHÔNGCÓNGHĨALÀPHÂNTÁNTrongxãhội thông tinhiệnnay,máy tínhngàycàngđượcphổcập,việcsửdụngmạngngàycàng rộng rãi, con người không cần ra cửa cũng có thể làm được rất nhiều việc, ở nhà lênmạngcóthểlàmviệc,muađồ,thậmchícóthểthamdựcuộchọpvớingườikhác.Cóngườilolắngrằng,hoạtđộnggiữaconngườivớinhausẽvìđiềuđómàítđichăng?Quanhệvớimọingườiliệucóphảingàycàngtrởnênlạnhnhạt?Thựcchất,dùsựthờiđạithôngtincóảnhhưởngnhưthếnàođếnmốiquanhệgiữaconngười,chúng tavẫncầnphải thíchứngvớisự thayđổicủahoàncảnh,hơnnữagiữaconngườivớinhauvẫncầnphảitiếpxúc,nếukhôngsẽcảmthấyngăncáchvàcảmgiáccôđơn.Trênthựctế,bấtluậnlàngườicủathờiđạinồngnghiệphaykhoahọckỹthuậtđềucảmthấycôđơn.Đặcbiệtlàvớinhữngngườiđãnghỉhưu,ngườiđãlớntuổi,ngườikôngcóviệclàm...,họkhôngcóviệcgìlàm,cảngàychỉbiếtxemtivi,xembáohoặcđếncôngviênđểđidạo,họsẽcảmthấymìnhthậtcôđơn.Lãngphíthờigiancứlặplạitừngngàynhưvậythậtđángtiếc,thậtphíhoài,trốngrỗng,bởiđờingườicógiớihạn,chúngtacầnphảibiếttậndụngtừnggiâyphúttrongcuộcđờimình.MặcdùPhậtgiáochorằng,cuộcđờinàycủachúngtasaukhibịhéotànvẫncònthếgiớikhácsẽđến,nhưngdùsaocũngđãtừngtồntạitrênthếgiớinày,tạisaokhôngbiếttậndụngcuộcsốngnày,làmnhữngviệcnênlàm?Nếunghĩđượcvậy, khimạngmáy tínhđã trởnên thuận tiện, cuộcsốngkhôngnhữngkhôngtrốngtrải,ngượclạicàngphongphúhơn,vìmọilúcmợinơichúngtacóthểtiếpcậnvớinhững

tintứckhácnhau,ởnhàcũngcóthếbiếtđượcmọiviệcdiễnratrênthếgiới,thậmchínhữngtrithứchọcvấncủanhânloại.Lúcđóbạnsẽpháthiệnranhữngthứmìnhcầnhọcrấtnhiều,đồngthờicũngsẽkhôngcảmthấycôđơn,buồntẻnữa.Vídụ,nhânvật lịchsửmặcdùđãgiàrồi,nhưngchúngtavẫncóthểgiaolưukếtbạnvớihọ.Đốivớimộtsốcaotăngtrong lịchsử,khichúngtađọcsáchcủahọ,hiểuđượccuộcđờicủahọ,họctậpnhữnghoàibãocủahọ,thấuhiểuđượctấmlòngcủahọ,cùngcósựđồngcảmvớinhữngnhânvật lịchsử,tôicũnggiốngnhưsốngtrongcùngthờiđạivớihọ,đốivớitôi,họvốnkhôngrờixachúngta,vẫnđangsốngtrongxãhộihiệnđại.Vídụkhác, khi chúng tanóiđến tiếtmục “đạiphápcổ” trên ti vi cũngvậndụngkhoahọckỹthuật,mộtlầncóthểchiếutrướcmộtvàitập.Khiđếnvớikhángiả,thờigianthựchiệnchươngtrìnhcó thểđãquađimấytuần, thậmchíđãquađimấytháng.Nhưngchỉcầnchủđềmàtôidiễnvẫnkhôngquálỗithời,nộidunglạicóýnghĩa,khángiảvẫncảmthấyrấtthânthiết,giốngnhưtôiđangnóichuyệnởtrươcmặthọ,đồngthờisẽkhôngcócảmgiácvềkhoảngcáchxaxôi,nhưvậysẽkhôngcònngăncách,côđơn.Vìvậysựpháttriểncủakhoahọckĩthuậthiệnđại đãmang lại rất nhiều lợi ích, thuận tiện cho conngười, giúpmọi người gắn kết với nhauhơn.Chỉcầnchúngtabiếtvậndụngđúngcáchđểlàmphongphúchocuộcsống,đểđờimìnhđạtđượcnhữngíchlợilớnnhất,đồngthờibiếttậndụngthờigianđểthamgiavàonhữngcôngviệccốnghiếnkhácnhau,sẽkhôngcảmthấytrốngrỗng,côđơnnữa.Thamgiacôngviệccôngíchxãhộikhiếnconngườicàngtrởnênphongphú.Kĩnăngcầnnhấtđểthamgiacôngviệcnàychínhlàviệctiếpcậnđượcvớimọingười.Vídụ,PhápcổSơnchínhlàmộttậpthểkhôngvìmụcđíchkinhdoanh,nhữngviệcmàchúngtôi làmlàsựkếthợpgiữacáclựclượngcôngíchđểcùngnhaucốnghiến.Mụctiêucủachúngtôilàlàmchoxãhộingàycàngtiếnbộ,khiếnchophẩmchấtđạođứccủanhữngngười thamgiangàycàngđượcnângcao,đểchomôi trườngcủa tráiđấtngàycàngyên lành, càng trong sạch, cànghài hòahơn,nhữngmục tiêunày chúng tôi đãdùngcả sinhmạngmìnhđểtạonên.Trong tương lai,bất luận thông tinphát triểnnhư thếnàođinữa thìnhữngnhucầugiao tiếp,phụcvụ,quantâmgiữaconngườivớinhauđềukhôngthayđổi,thậmchícàngcầnnhiềungườithamgia.Vìvậynhữngngườisốngtrongxãhộithôngtinhiệnnay,nếucảmthấycôđộc,cóthểthamgiavàonhữnghoạtđộngcôngíchcủacácđoànthể,ởđóluôncónhữngviệckhôngthểlàmhết,sẽgiúpbạncócơhộiđểtiếpxúc,phụcvụngườikhác.

THIỆNTRITHỨCVÀBẠNÁCPhậtgiáocónóiđếnthiệntrithức—bạntốt,thiệntrithứclàngườithầytốtcũnglàngườibạntốtcủachúng ta,họgiúpchúng ta thayđổiquanniệmđưaraýkiến tốtđểgiúpđỡ,khích lệ,khuyênnhủchúngta.KinhPhậtđặcbiệtnhấnmạnhtầmquantrọngcủathiệntrithức.Trongkinhthiệntrithứccòngọilà“đạitrithức”chủyếuchỉnhữngvịcaotăng,Bồ-tátđãđắcđạo.VídụnhưThiệnTàiĐồngTửtrong“KinhHoaNghiêm”,ngàiđã từng theohọc53vịBồ-tát,mỗivịBồ-tátđềucungcấpchongàinhữngphươngphápvàquanniệmcủahọđểcó làmtăngthêmtrí tuệ,cónhữngchỉdẫnquantrọngvềphươngdiệntrítuệ,từbi.VìvậynhữngvịnàyđãcónhữngbậcđạithiệntrithứcgiúpđỡngàinhanhchóngthànhPhật.

Ngoàiđạithiệntrithứccòncócácbậcthiệntrithứcmàchúngtacóthểgặpởmọinơi.Thậmchíchỉcầnlàngườiđãtừnggiúpđỡbạn,chodùdùngbấtcứphươngthứcnàođềugọilàthiệntrithức,vìvậybấtluậnlàngườiđitrướchaycùngtuổi,íttuổihơnđềucóthểlànhữngthiệntrithứccủabạn.Gầngũivớicácbậcthiệntrithứccóthểkhiếnchonhâncáchcủabạnpháttriển,tăngthêmtrítuệ,cũngcóthểkhiếnbạnđượcbìnhan,giađìnhvuivẻ,côngviệcthuậnlợi.Tuynhiên, thôngthườngnếuthiện tri thứcchỉgiúpbạntrongcuộcsốngvàquanhệgiao tiếp,giải quyếtmột số vấnđề thì chỉ đượcgọi là “quýnhân”.Ngoài ra cònmộtbậc thiện tri thứckhác,họdùngPhậtphápđểmởrộngtrítuệchobạn,chỉchobạnphươnghướngcuộcđờivàmục tiêucuối cùng, từđóbạncóđượcnhững lợi ích từPhậtpháp.Vídụcóngườidạybạnniệm“ADiĐàPhật”,“QuanThếÂmBồTát”hoặckhuyếnkhíchbạnnghePhậtpháp,tudưỡnghọc tậpPhậtpháp,giúpbạn rộngkếtduyên lành,chứng thànhPhậtđạo,đóchính là thiện trithứctrongPhậtpháp.Vídụtrongtiếtmục“đạiphápcổ”,tôikhuyếnkhíchmọingườitheotinhthầnPhậtpháp,giúpđỡhọgiải quyết vấnđề theo tinh thầnPhật học, vì vậy tôi chính là thiện tri thức củamọi ngườitrongPhậtpháp.Có“thiệntrithức”ắtsẽcó“áctrithức—bạnxấu”.Nếucóngườidạybạngiếtngười,phónghỏa,ảncướpnhưthếnào,họchính làbạnxấu.Chúngtathườnghìnhdungngườibạnxấulà“bạnnhậu”, “bạnrượuthịt”, “bèđảngxấuxa”...nếubạnởcùngvớinhữngngườibạnnày, thìnếukhôngphải làănuốngvuivẻ thìsẽ làmnhữngviệcxấuxa.Kếtgiaovớihọ,khôngnhữngtiềnđồcủabạnbịđánhmấtmàthậmchíngườikháccũngkhôngdámgầngũibạn,bởihọchorằngbạnkếtgiaovớinhữngngườibạnnhưvậy,thểhiệnbạncũngcóthóixấunhưbọnchúng.Tuynhiêntốtxấukhôngphải làcái tuyệtđối,nếusaukhichúngta tiếpxúcvớinhữngbạnác,với“áctrithức”,chúngtacóthểdùngPhậtphápđểthayđổi,giáohóaquanniệmcủahọ,bạnsẽ trở thành thiện tri thứccủahọ;nếuhọnhờvậymà thayđổi cáchsốngvàphươnghướngcuộcđời,tiếptụcgiúpđỡngườikhác,khiđóchínhbảnthânhọsẽtrởthànhthiệntrithứccủangườikhác.Vìvậybạnáckhôngphảisẽmãimãilàngườixấu,chỉbiếtlàmđiềuxấu,nếubạnthayđổi,cảmhóahọ,khiếnnhững“kẻlãngtửbiếtquayđầu”họsẽtrởthànhthiệntrithứccủamọingười.

LÀMMỘTQUÝNHÂNCHÂNCHÍNHTrongcuộcsốngaicũngmongmuốngặpđượcquýnhân,mongcóđượcquýnhângiúpđỡ.Tuynhiêncónhữngngườisaukhiđượcgiúpđỡlạichorằngđólàlẽđươngnhiên,thậmchícònoánhậnđốiphương“bạnchỉgiúpmộtchútnhưvậychưađủ,nêntiếptụcgiúptôimớiđúng!”lạicóngườithấyquýnhântrướcmặtnhưngkhôngpháthiện,thậmchícònmắng“quýnhân”củamìnhlàkẻlắmđiều,thíchxenvàoviệccủangườikhác.NgườiTrungQuốcthườngdùngcâu“chócắnLãĐộngTân,khôngnhậnrađượcngườitốt”đểchỉnhữnghạngngườinày.LãĐộngTânlàngườitốt,ônglấythứcănchochó,kếtquảconchóđókhôngnhữngkhôngbiếtcảmkích,lạicòncắnông.Trong xã hội những việc tương tự như vậy rất nhiều. Bạn giúp người khác không những họkhôngbiếtơn,thậmchícòntráchbạnnhiềuchuyện,nhữngngườinhưthếdùbạncóđốitốtvớihọ thếnàohọcũngkhôngnhữngkhôngvừa lòng,có lúccònquayngược lại lấyoánbáoân.Gặpnhững trườnghợpnhưthếsẽ làmchochúng tadaođộng,khógiữbình tĩnh,nhưngnếunóixảyđếnthìchúngtanênlàmthếnào?

Cómộtvịcưsỹnóivới tôi: “Người tốtkhó làm,cửa thiệnkhómở.Vìvậy,nên làmngười tốtnhỏbé,khôngnênlàmngườitốtvĩđại;cầnlàmnhữngviệctốtnhonhỏ,khôngnênlàmviệctốtlớn;nênmởcánhcửathiệnnhỏbé,khôngnênmởcánhcủathiệntolớn”.Tôihỏinguyêndotạisao?Anhtanói:“Khimộtngườiđóikhát,bạnchohọnửacângạođểgiúphọvượtquacơnđóikhát,đáng líhọsẽcảmơnanhmớiphải.Nhưngnếubạnnuôihọ,ngàynàocũnglocơmnước,đếnkhibạncóviệccầnhọgiúpđỡ,sẽgâychohọsựphảncảm,lúcđóanhtasẽnói“cóviệcgìtotát,tôichỉănmộtvàibátcơmnhàanh,anhlạibiếntôithànhcáigìđây?”Dầndầnsẽxuấthiệnnhữngmâuthuẫntrongtâmlýhọ,xungđộtsẽxảyra.”Câunóicủavịcưsỹxemrarấtcóýnghĩa,rấtđúng,nhưngthựcchấtkhônghoàntoànchínhxác.Vídụ,nếucóngườibiếtPhápCổSơnđanglàmtừthiệnhọsẽ lũ lượtkéođếntrướccửa,hivọngchúngtôisẽchohọtiềncủa,vậtchất,nếucảmthấychúngtôikhôngcungcấpđủsẽlêntiếngmắngchúngtôi:“CửaPhậtnênđạitừđạibi,tạisaocácngàilạikhôngtừbi?”Cóngườichorằngnếuchúngtôikhônglàmtừthiện,sẽkhôngcóaibiết,cũngsẽkhôngcóaiđếntráchmắnghaycầuxinchúngtôi.Giữangườivớingườicầnphảicùngnhauhợptácgiúpđỡ,khimìnhcótiềncủa,tàisản,nănglựccầncốgắnggiúpđỡngườikhác.Việchọcócoibạn làquýnhânhaykhông,khôngquantrọng.Mặcdùcóthểsẽcónhữngdichứngsaunày,nhưngđãlàmviệctốt,mởcánhcửathiện,làmquýnhâncủangườikhác,bạnkhôngnênsođo,cũngkhôngnênhànhthiệnđểchờmongsựđềnđáp.Làmviệctốtchỉđơnthuầnbởivìchínhmìnhđã“tựnguyện” làm,khingườikhácđượcgiúpđỡ,mìnhcũngsẽcảmthấy rấtvui,đóchính làsựbáođáp từviệcgiúpđỡngườikhác,saunàyngườitacóphêphán,đốixửvớimìnhthếnào,cũngkhôngcầnquantâm.Vìvậy,nếubạnthựcsựmuốnlàmquýnhâncủangườikhác,nhữngviệccóthểlàmđượcnêncốgắnglàm,sựphêphán,phỉbáng,nhữngyêucầuquáđángcủahọcũngkhôngnênđểbụng.Dùđối phươngcó tráchmắng thếnào,đó là việc củahọ, khôngcó liênquanđếnmình;nếumìnhkhôngđángbịmắngmàlạibịmắng,vậythìhọđãphảitứcgiận,nảnlòng,chỉcầncócốnghiếnsứclựccủamình,bạnsẽcảmthấyvuivẻ.

BỐTHÍCỨUKHỔCỨUNẠNĐÍCHTHỰCTrongPhậtgiáocónóiđến“tứnhiếppháp”, trongđócómộtmụcgọi là “bố thínhiếp”.Nhiếpnghĩalàkếtduyêncùngngườikhác,bấtluậnlàtàisản,thờigian,trítuệhaykỹnăngcủamình,thậmchíđólàtráitimcủamình,đềucóthểdùngđểkếtmốithiệnduyênvớimọingười.Bốthíkhácvớisựvuivẻkhilàmviệcphânphátvậtchất.Vuivẻkhilàmviệcphânphátvậtchấtphầnlớnchỉlàsựbốthínhữngthứthườngdùngtrongcuộcsốngnhưthuốcmen,thựcphẩm,tiềnbạc...giốngnhưđếnvùngbịnạnđểcứutếchodânbịnạn,traotặngnhữngthứcầnthiếtchocuộcsống,saukhilàmxonglàhết,sẽkhôngcósựgiúpđỡtiếpnữa.Tuynhiênbốthítrong“tứnhiếppháp”ngoàiviệccungcấpchoconngườinhữngvậtchất,nhữngvậtphẩmcầnthiếttrongcuộcsống,lạicầngiúpđỡhọlàmsạchnhữngquanniệmvềmặttinhthần,vềtâmhồnchohọ,nhờ thế tâmhồnhọsẽngàycàng thanh tịnh.Cócâunói ví rấthay “chongười taăncá,khôngbằngviệcdạyngườitacâucá.”Chongườikháccơmănđươngnhiênlàđiềutốt,nhưngdạyngườitacáchcàyruộngtrồnglúa,giúphọtựthânvậnđộng,sảnxuất lươngthực,khôngnhữngtựnuôichínhmìnhmàcòncungcấpnhữngthựcphẩmcònthừachongườicầnnó,điềuđókhôngphảilàtốtsao?Đôngsơ lãonhânsáng lậphội vănhóaPhậtgiáoTrungHoa,hơn40năm làmviệc từ thiện.

Chúngtabốthí,khôngchỉcungcấpvậtchấtcònchiasẻvớihọmộtsốquanniệmPhậtpháp,anủi,khuyếnkhíchhọ:“Cácbạnhômnayđếnđểnhậnmộtvài thứ làrất tốt,khôngnênnghĩrằngnhậnsự tiếp tế làmộtviệcđángxấuhổ.Cóngườimuốngiúpđỡcácbạn,còncácbạnđếnđâyđểnhậnsựgiúpđỡđó,đâychínhlàmốinhânduyêngiữachúngta,đólàviệcrấttốt.Cácbạnđãsuynghĩnhưvậyđểđếnđâynhậnsựgiúpđỡ,saunàynhấtđịnhcácbạnsẽmuốnbáo đáp, khi đó giữa chúng ta sẽ không có bất kì sự nợ nần nhau nào nữa”. Sau khi nghechúngtôitrìnhbàyquanniệmđó,dầndần,quanniệmvềcuộcsốngcủarấtnhiềungườiđãthayđổi,đờisốngvậtchấtđượccảithiện,đasốđãđếnthamgiavàocôngviệctừthiệncủachúngtôi.Vìvậy,bốthítheotinhthầnPhậtpháplàcáchbốthínângcaođờisốngtinhthần,saukhicứugiúpmột người gặp khó khăn, còn gợi ra trong họ sự đồng tình, để họ nhận ra rằng nhữngngườiđangkhókhăncũngcầncứugiúpnhưchínhbảnthânhọbâygiờ.Ngoàiviệcgiúpmìnhthoátcảnhnghèotúngcòncầnbiếtquantâm,giúpđỡngườikhácthoátcảnhnghèotúngnhưmình. Làmvậy khôngnhữnggiúpngười nhậnbố thí từbỏ chướngngại, phiềnmuộnở tronglòngmàcònkêugọihọđếnthamgiacôngviệctừthiệnxãhội,cùngnhautuhànhhạnhBồ-tát,đấymớichínhlàsựbốthíthựcthụmà“tứnhiếppháp”muốnnóiđến.

LỜIYÊUTHƯƠNGPhậtgiáocómộttừgọilà“lờiyêuthương—áingữ”,chỉlờinói,tháiđộvàbiểuhiệntìnhyêuthươngcủamìnhđếnvớingườikhác.Đóchínhlàbiểuhiệnsựquantâm,âncầnkhíchlệcủamìnhđối vớingườikhác thôngqua lờinói,ngônngữcơ thểnhưgậtđầu,mỉmcười...nhữngđộngtácnhưvậyđềuđượcgọilà“lờiyêuthương”.Lờiyêuthương,khôngchỉhạnchếởngônngữ.Nhữngbiểuhiện trênkhuônmặt,ánhmắtcủachúng tacũngcó thểbiếtnói chuyện,ngaycảnhữngđộngtáccủacóthểcũngcóthểnóichuyệnđược,vìvậychúngđượcgọi là“ngônngữcơthể”.Chỉcầnbạncótấmlòngtừbi,mềmmỏng,hayquantâmđếnmọingười,bấtkỳhànhđộngnàomàbạnbiểuhiệnra,chodùđóchỉlàmộtcâunóikhiếnchongườikháccảmthấyrấtấmáp,đóchínhlàsứcmạnhcủalờiyêuthương.“Yêu” trong từ “lờiyêu thương”,khôngnêncoiđóchỉ là tìnhyêunamnữ.Yêucũngcónhiềutầngnghĩavàcấpđộ,tầngnghĩathấpnhấtchínhlàtìnhyêutựtư,đólàtìnhyêuchứađầysựchiếmhữuvàthamlam,vídụtôithíchăn,tôithíchxem,tôithíchnghe,tôithích....Nhưngnhữngđiềunàycóphảilàtìnhyêuthựcsự?Tìnhyêunàychỉlàsựtheođuổinhữngthamvọngvàbảnnăngcủamình,chỉmuốnthỏamãnđượchammuốncủacánhân,khôngphảilàtìnhyêucủalờiyêuthương.Tìnhyêuchânchính,chínhlàtừbỏcáitôi,luônnghĩchongườikhác,tánthưởngmộtcáchchânthành,lượngthứchongườikhác.Vìvậy,lờiyêuthương-áingữ)làmộttrong“tứnhiếppháp”củaPhậtgiáo.Dùngbốnphươngpháp,đầutiênlàthểhiệnsựquantâm,khíchlệ,khoandungđộlượngđốivớingườikhác,dùngthiệnýchânthànhđểcùngnóichuyệnvớingườikhác,sauđómớidùngPhậtphápđểtraođổiýkiếnvớihọ.Vídụ,khibạnchơiđùavới trẻnhỏ,phảiđùanhư trẻconmớikhiếnchúngvuivẻ, lúcđóbạnkhôngcầnthểhiệndángvẻcủangườilớn.Vớitôi,tôiđãlàmộtônggiàhơn70tuổi,nhưngmỗi

khigặp trẻ con, tôi đềuchơiđùavới chúng, cáccháu rất thích tôi, cảm thấy tôi cũng làmộtthànhviêncủachúng.Tươngtự,nếusốngvớingườigià,mặcdùtuổicủabạnkhôngcao,cũngcầnđivớibướcchânchậmrãi,cũnggiốngnhưngườigiàcónhữngbướcđiloạngchoạng,từngbướctừngbướcdẫnhọđi,nhưvậyhọsẽcảmthấyấmáp.Muốnlàmđượcvậybạncầnphảinghĩchohọ, từbỏnhữnglợihạiđượcmất,khôngnênluônluônnghĩmìnhnên làngườinhư thếnào,cố làm theocáchcủa riêngmìnhmàcầnphảinghĩđếnmọithứvìngườikhác,hiểuđượcngườitacầncáigì,tìnhtrạngbâygiờthếnào,đómớichínhlàsựbiểuhiệncủalờiyêuthương.CáchbiểuđạtPhậtphápkhôngnhấtđịnhphảidùngdanh từhay tướngmạomangdángdấpPhậtphápvì thuậtngữPhậthọc rất sâusắckhóhiểu, cónhững lúc lại khiếnchoconngườicảmthấyPhậtphápcókhoảngcáchvớihọ,thậmchíhọcònsợhãi.Vìvậychúngtanêndùngnhữnglờidễhiểuđểnóichuyện,hơnnữavềtháiđộcầnphảitỏraquantâm,từbi;nếubạnlúcnàocũngnói vớihọ rằng: “bạnnên thếnày... thếkia...”,đóchính làgiáođiều,khôngphải lànhữnglờiyêuthương.Lờiyêuthươngnênlànhữnglờikhuyênbảotốt,đểhọcảmthấybạnrấtthânthiệnvớihọ,hơnnữahọcảmthấynhữnglờibạnnói,nhữngviệcbạnlàm,cũngchínhlàđiềumàhọnênlàm,nênhọsẽnghevàchủđộnghọctheobạn.BởinhữnglờinóivàhànhđộngcủabạnđềuphùhợpvớitiêuchuẩncủaPhậtpháp,vìvậy lờiyêuthươngcủabạncũngphùhợpvới“nhiếp”ởtrongtứnhiếppháp,đươngnhiênngườikhácsẽđồngývớibạn,đồng thờicũngmuốn theobạn,dựatheonhữngđiềumàPhậtphápnóiđểlàm,đómớichínhlà“lờiyêuthương”đíchthực.

LỢIHÀNH-PHƯƠNGTHỨCHÀNHĐỘNGCÓSỨCHIỆUTRIỆULỚNNHẤTPhậtphápcónóiđến“tứnhiếppháp”,trongđócómộtmụcgọilà“lợihành”.Lợihànhchỉnhữnghànhviđemlạilợiíchchongườikhác,cũngcóthểnói,tấtcảnhữnghànhvicóthểđemlạithuậnlợi,anlạcchongườikhácđềugọilàlợihành.Vídụ,chínhphủđềxướng“chínhsáchmanglạilợiíchvàthuậntiệnchodân”giúpdâncảmthấythânthiết,tiệnlợikhihọđếnlàmviệcởcơquannhànước,đóchínhlàmộthìnhthứccủa“lợihành”.Trongphạmvinăng lựccủamìnhmọingườiđềucó thểgiúpđỡngườikhác.Chúng takhôngthểsốngcôđộcmộtmình,rấtítngườilưulạcnơihoangđảogiốngRôbinxơn,sốngcôđộcởngoàiđó.Bấtluậnngườinàocũngsẽsốngcùngvớiítnhấtlàmộtvàingười,thậmchíhọlàđànôngđộcthân,ngườitheochủnghĩađộcthân,cũngkhôngthểrờixaxãhộisốngmộtmìnhmàkhôngthamgiavàocáchoạtđộnggiaotiếp.Chúngtathựchiệnhạnh“lợihành”ởbấtcứnơinào,bấtcứlúcnào.Cóngườinói: “Conngườidễhànhthiện trongmôi trườngcôngcộng”.Thựcchất,khôngnhấtđịnhởcơquancôngsởmàbấtkỳthờigiannào,bấtkỳđịađiểmnàođềucóthểgiúpđỡngườikhác,córấtnhiềucơhộilàmviệcthiện,dùchỉlàviệcđitảnbộởtrênđườnghaylàđirachợmuathứcănbạnđềucócơhộiđểlàmviệcthiện.Vídụ,khiđixebuýtnhìnthấyngườigiàkhôngcóchỗngồitrongkhibạncóthìnênnhườngchỗchohọ.Nếubạnkhôngcóchỗngồicũngnêntìmgiúphoặcthươnglượngvớingườithanhniêncóchỗngồi,đềnghịanhtanhườngchỗ,đấychínhlàlợihành,làmviệcthiện.

Cólầntôiđixebuýt,cóthểdotôiquágầyyếutrôngnhưngườiđangbệnhnênvừalênxeđãnghengườinói“mờithầyngồiđâyạ!”nhưngtôiquansátkĩ,toànbộchỗngồitrênxeđềuđãcóngườingồihết,khôngcóchỗnàotrốngcả.Lậptứcngườiđóđứngdậytìmchỗngồihộtôi,hỏinhiềungườinhưngaicũngkhôngđồngýđứngdậynhườngchỗtuynhiênanhtavẫntiếptụcđitìmchỗcho tôi.Cuốicùngcóngườiđứngdậynói “Bến tiếp theo tôixuốngxe,mời thầyngồichỗ này”. Người không có chỗ ngồi vẫn nhiệt tình giúp tôi tìm chỗ, đấy làmột ví dụ về “lợihành”.Ngoàiviệcgiúpđỡtrongthờigianngắnnhưthamgialaođộngra,chúngtanêngiúpđỡngườikháclâudài,saukhigiúpxongviệcnàynêntiếptụcgiúpviệckhác.Vídụ,cómộtvịcưsỹ,anhtabiếttôikhôngcótiềnsangNhậtduhọc,khôngnhữngcungcấpchotôisinhhoạtphícần thiếtcòngiúp tôicảhọcphí, thậmchí luậnán tiếnsỹcủa tôianh tacũngbỏ tiềngiúpđỡ.HọcxongởNhật, anhvẫn tiếp tụcgiúpcho tôi điMỹnghiêncứuPhậtpháp.Sựgiúpđỡlâudàicủaanhấycóthểnóilàđãgiúptừđầuđếncuối.Nhậnđượcsựgiúpđỡtolớnđótôicảmthấymìnhcầnphảicảmơnanhta,báođáplạianhta.Cách tốtnhất lànênhọc tậpanh ta,dùngPhậtpháp,dùngvậtchất,dùngnhững thứ tiện lợinhấtđểgiúpđỡngườikhác.Kếtquảtôicànggiúpđỡngườikháccàngcảmthấytôiđángtincậy,vìvậyhọcũngbằnglònggiúpđỡ tôi, tạođiềukiệncho tôiđượcgiúpđỡnhiềungườihơn,đấychính làbước tiếncủahạnh“lợihành”.Vídụ tôi thamgiavàoviệcdiễnxuất,ghihình trongcác tiếtmục trên truyềnhìnhvớidụngýmuốngiúpđỡtấtcảmọingười,hivọngsaukhimọingườinghePhậtpháp,pháthuyđượctácdụngđángquý từquanniệmđếnhànhđộng,sauđóhọsẽđigiúpđỡngườikhác.Đối tượnggiúpđỡcóthể làngười tronggiađình,có thể làbạnbèquenthân,cũngcó thể làngườibạnchưahềquenbiết.Tôi vận dụng tinh thần từ bi và trí tuệPhật pháp để giúp đỡ người khác, nhờđómọi ngườihưởngứngcách làmcủa tôi,cùngnhauhợp táchoặccó thểsáng lậpsựnghiệphoằngphápmới,tiếptụctạoảnhhưởngtốtđếnngườikhác.Ngàycàngcónhiềungườinhậnđượcsựgiúpđỡvàchínhngườiđượcgiúplạidầntrởthànhngườiđigiúp,tinhtiếnhànhthiện,đólàhiệuquảlớn

ĐỒNGSỰ-NGƯỜICÙNGTÂMNGUYỆNSẼCHUNGĐƯỜNGThông thường “đồngsự”chỉnhữngngườicùng làmviệcở trongmộtcông tyhoặc trongmộtđoànthể,họcóthểcùnglàmmộtcôngviệc,hoặcởnhữngbộphậnkhácnhau,nhưngchỉcầnlàmviệcchomộtnhiệmvụthốngnhất,đềucóthểgọilàđồngsự.“Đồngsự”đượcnóitrong“tứnhiếppháp”củaPhậtgiáomuốnnóicónhữngđiểmtươngđồngvớiýnghĩa “đồngsự” thông thường,nhưngkhôngphảihoàn toàngiốngnhau. “Đồngsự”màPhậtphápnóiđếnđầutiênlàviệcđồngývớingườikhácđểchohọdễdàngchấpnhậnmình,sauđódầndầnchuyểnhóahọ,chohọgặtháilợiíchcủaviệctutậptheoPhậtpháprờikhổcóđượcvui.Tronghaibộkinhrấtquantrọng“KinhPhápHoa”và“KinhHoaNghiêm”cónhiềucâuchuyệngiảngrõýnghĩacủa“đồngsự”.TrongKinhPhápHoakể:cómộtđạiphúôngbịthấtlạccontừkhinócònbé,trởthànhmộtkẻănxinlưulạctrênđườngphố,chúbéhoàntoànkhôngbiếtmìnhcóngườibốrấtgiàucó.

Mộthôm,câubéđiđếnnhàchamìnhxinăn,cậuđứngbênngoàicủanói:“Thưaquýônggiàucó!ôngcóthểđưachotôimộtíttiềnhoặcmộtchútcơmkhông?”Dotrênkhuônmặtcủacậubénàytừnhỏđãđượcđánhdấu làmhiệu,ngườibốvừanhìn thấyđãbiếtđó làcontraicủamình,vộisaingườigọicậubévàocửa.Khôngngờcậubéănxinvừanghethấy,chorằngquýônggiàucómuốnphạtcậu,sợhãibỏchạymấttăm.Chacậunghĩramộtcách,saimộtngườicóhìnhdángxấuxí,giảlàmngườiănxin,cầmchiếcbátvỡđitìmcậubé,cùngđiănxinvớicậu,saukhihaingườihọtrởthànhbạnbèdựanhauđểsống,ngườinàymớiđưacậubéănxinvềnhàngườichagiàucó.Lúcđóchacậubéđặcpháingườiđứngởcổngchờhọ,giảvờđồngtìnhnóivớihọ:“haingườithậtnghèođói,thậtđángthương,chibằngđếnđâylàmviệcchochúngtôi,khôngcầnphảilưulạcbốnphươngnữa.”Cậubéthấyýkiếnhaythếlàđồngý,bắtđầulàmnhữngcôngviệcnhỏnhặtnhất.Bốcậusaingườiđiănxinđicùngđếnbêncạnh,giúpđỡcậulàmviệc.Nhờvàosựcốgắngcủamình,cuốicùngcậuđượcthăngchứclàmtổngquản.Lúcđóchasắpquađời,ôngmớithúnhậnvớicậubé:“Thựcraconchínhlàđứaconmàtathấtlạctừnhỏ!Bâygiờchasắpchết,lạikhôngcóngườithừakếkhác,tấtcảnhữnggìcủachađềulàcủacon.”Docậubéànxinđãlàmtổngquản,cậucóđủnănglực,kinhnghiệmđểtiếpnhậnlấygianghiệp to lớncủangườicha,cộng thêmvớisự tínnhiệmvàongười thuêgiúpviệcđãnuôidưỡngnhiềunăm,cậutatintưởngnhữnglờinóicủachalàsựthật,từđómàvuilòngnhậnlạitổtôngcủamình”Ngoàira,trongPhẩmPhổMôncủaKinhPhápHoa,Bồ-tátQuanThếÂmlàvídụđiểnhìnhcủahạnh “đồngsựnhiếp”.QuanThếÂmBồ-tát trongkinhcó32phéphóathân, ví dụ, nếuđối tượngđượchóađộ là nhi đồng, ngài sẽ biến thànhnhi đồng, đối tượngđượchóađộlàphụnữ,ngàisẽbiếnthànhphụnữ.QuanThếÂmBồ-táthóathânthànhcácđốitượng có hình tướng và diệnmạo khác nhau,mục đích làmuốn tiếp cận giáo hóa nhiều đốitượngkhácnhau,mụcđíchcuốicùnglàgiúpchúngsinhtuhọctheophậtphápvàgiúphọtựtạivôngạinhưchínhbảnthânngài.Trong câu chuyệnThiệnTàiĐồngTử thamhọc với 53 vịBồ-tát (KinhHoaNghiêm) trongđónhiềuvịđạiBồ-tátcũngđãhiệnravớinhữngdanhphậnkhácnhau:cóngườilàquantưpháp,cóngười làkỹsư,cóngười thậmchícònsốngở lầuxanh.NhữngvịBồ-tátnàyđãhóa thânthànhcácdanhphậnkhácnhau,mụcđíchlàđộhóachúngsinhvớinhữngtínhcáchvàsởthíchkhácnhau.ThiềnsưĐạoNguyêncủaNhậtBảnđãgiảithíchvề“đồngsự”nhưsau:“Lúcđầu,bạnphảibiếnmình giống họ, sau đó khiến họ giốngmình”. Đồng sự làmình hòa vào trong xã hộimà đốitượngcầngiáohóađangsống,nhưngkhôngbịxãhộiảnhhưởngngượclạimàđánhmấtmình.Mụcđíchcủaviệchòanhậpvàoxãhộiđểlãnhđạoxãhội,cảmhóaxãhội,dựatheonhữngyêucầuxãhộimàthayđổimìnhvàtrởthànhngườicầnthiếtchoxãhội.

TỪBIVÀTRÍTUỆTôithườngnói:“Dùngtrítuệđểgiảiquyếtcôngviệccủamình,dùngtừbiđểđốixửvớingườikhác”.Thôngthườngmọingườichorằngdựavàotrítuệđểxemxétnộitâmcủamìnhlàviệcdễlàm,nhưngdùngtừbiđểthểnghiệmvàquansátnộitâmcủangườikhácsẽrấtkhó.Thựcchất, nếumuốnđồng thời làmđượchai điềunày,mặcdù khôngdễnhưng cũngphải là điềukhôngthể!Quansátnội tâmcủangườikhác,cáidùngđếnkhôngphải là thầnthôngkhácnhau,conmắt

thứba,kỹ thuậtđọcnội tâmhoặc thuật thôimiênmàđó làdùng “trái timđồng lý trí”.Thôngquanviệcquansátnhữngphảnứngcủanộitâmbảnthân,tựkiểmđiểmlạinhữngkinhnghiệmcủamình, từngbướcsosánh trái timvới trái timsẽ thểnghiệmvàquansátđượccáchnghĩtrongtâmlýngườikhác.Ngoàiviệcđoánbiếtđượcnhữngcảmgiácngườikháctừcảmgiáccủamình,còncóthểquansátmìnhvớingườikhác,sựkhácbiệtvềlậptrường,tuổitác,trìnhđộvănhóa,điềukiệncuộcsốngthậmchílàbốicảnhvănhóa,vớisựquansáttỉmỉ,bạnsẽpháthiệnra,trênthếgiớicơbảnkhôngcóhaingườigiốngnhauhoàntoàn,đãlànhữngngườikhácnhau,nêntôntrọngvàhọctậpngườikhác,hiểuđượcngườikhác,khôngnêncúngnhắcđốixửngườikhácgiốngnhưbảnthânmình.Thựcchất,giữaconngườivớinhau,chỉcầnsốngvớinhaulâu,tựnhiênsẽbiếtđượccáchnghĩvàphảnứngcủađốiphương,cóthểđoánrađượcanhtađangnghĩgì?cầngì?Phảnứngnhưthếnào?Vìvậysaukhinắmđượcthóiquencủaanhta,dầndấncóthểhiểuđượcđốiphương,đồngthờicóthểgiúpđỡkhianhtacần.Bởichúng tahiểuđượcmongmuốncủađốiphươngvàchủđộngđềnghịgiúpđỡ; tương tự,nếungườikhácmuốngiúpđỡbạn,bạnlạikhôngchohọgiúpđỡmình,ngườiđósẽcảmthấyđaukhổ,giốngnhưcóngườirấtyêubạn,nhưngbạnlạinói:“Tôikhôngcầntìnhyêucủaanh”.Vìvậychúngtangoàigiúpđỡngườikhác,cũngcầnchấpnhậnsựgiúpđỡcủangườikhác,nhờvậymàmốiquanhệgiữaconngườimớicósựtácđộngqualại.Nhưngđiềunàykhônggiốngvớiviệclàmvừalòng,nịnhhótngườikhác.Thôngthường,đốivớingườichúngtakhôngquen,hoặcchúngtacónhữngcâunóitươngđốikháchkhí,khoatrương,thậmchírấtkhiêmtốn,nhưngdùngnhữngcâunóinàyđốivớingườibạnquenthân,đốiphươngsẽcảmthấychúngtarấtxacách,thậmchíđólàlờisáorỗng.Ngoàira,khisốngcùngvớingườikháccũngkhôngcầngiữkẽ,đềphòng,mặcdùcócâunói:“tráitimhạingườikhôngthểcó,tráitimđềphòngkhôngthểkhôngcó”.Câunóinàyngheracóvẻđúng,bởinếuchúng takhôngđềphòngngườikhác,có thểsẽbịhãmhại,vídụ:bịngườikhácphảnbộihoặcbịngườikhácnémđásaulưng...Cómộtvịchủtịchhộiđồngquảntrịcủacôngtyđếngặptôi,ôngtanói:“Sưphụ!Tôibịkẻtiểunhânngầmhãmhại”.Kẻtiểunhântrongcâunóicủaôngtachínhlàvịtổnggiámđốccủacôngtyđó,đốiphươngsaukhitốtnghiệpxong,luônđượcsựđềbạtcủaôngta,kếtquảlạiphảnbộiôngta,khiếnchoôngphảithanthởvềthóiđờiđenbạc,conngườikhôngđượcnhưxưa.Tôiđãkhuyênông ta: “Dùsao thìcông tycũngđãbịsụpđổ,chỉcó thểcốgắngđểcứuvãnthôi.Điềuquantrọnglàsaunàykhôngphảivìxảyrasựviệclầnnàymàcósựthùghétvớimọingười.Mặcdùkhôngnênthùghét,nhưngcầnphảibiếttheodõitỉmỉ”,gọilàtheodõiđểhiểurõsự chân thành của đối phương; đồng thời với việc theo dõi, cũng cần thường xuyên hiểu vàthôngcảmchongườicấpdưới,quantâmđếncôngnhân,khiếnchohọcólòngtinvớiông,biếtđượcrằngôngsẽkhôngphảnbộilạihọ.Nếukhôngbồidưỡngchocấpdướicủamìnhvềmặtnhâncách, tâm tínhnhưvậy,chỉđề raviệchuấnluyệnvềkỹthuật,cuốicùngrấtcóthểkhihọhọcđượckỹthuật,sẽbaynhảyđinơikhác,khôngnhữngkhôngbiếtcảmơn, thậmchícó thể trở thànhngườiphảnbội.Thựcchất,chodù là bạnbè, cấpdưới và con cái cũngnhư vậy, từ bi khôngphải là sựungdung cũngkhôngphảilàsựchiềuchuộng,màđólàsựcoitrọngphươngphápvàtrítuệ.

TỪBIKHÔNGCÓKẺTHÙTRÍTUỆKHÔNGCÒNPHIỀNMUỘNChúngtathườngkhônggiữđượcbìnhtĩnhtrướcnghịchcảnh.Cóngườikểvớitôi,cólầnanhđangnónggiậnthìbỗngnhiênnghĩđếncâunóicủatôi“từbisẽkhôngcókẻthù,trítuệkhônggâyraphiềnmuộn.”Tronglòngđangbựcbộilậptứcgiốngnhưđượccơnmưamátmẻdộitắt,đồng thờianhcũngnhậnra rằngmìnhđốixửvớimọingườivẫn thiếu từ tâm, thiếu trí tuệ,vìvậyanhcảmthấyhổthẹn.SởdĩtôilấycâunóiấylàmchâmngồnchomìnhvìPhậtphápvốnchủtrươnglấytừbiđểcứuđộchúngsinh,đãcứuđộchúngsinhthìlàmsaocòncókẻthùnữa?Khitấtvảchúngsinhđềulàđốitượngđểmìnhhóađộ,kếtduyên,đươngnhiênkhôngthểcoihọlàkẻthù.Từ“kẻthù”dùngđểchỉhaithếlựcđốiđịchsongsongtồntại:anhchết,tôisẽsốngvàngượclại.Vídụ tình trườngcó tìnhđịch, thương trườngcó “thươngđịch”,chiến trườngcũngsẽcóquânđịch...thậmchígiữađồngnghiệpvớinhaucũngcólúctranhgiànhchứcvụ,haibênsẽcónhữngbiểuhiệncủasựcạnh tranh,hivọngmìnhsẽbiểuhiện tốtnhất,ngườikháckhông thểvượtquađượcmình, từđóhình thành tình trạngđốiđịch.Đóchính là tínhxấu trongmỗiconngười,cũngcóthểđólànhượcđiểm.Đây là nhượcđiểmphổbiến của conngười nên chúng ta cầnphải điều chỉnh lại thái độ củamìnhtrongviệcđốinhânxửthế,đầutiêncầnbiếtrộnglượngvớimọingười,đồngtìnhvớihọ,baodunghọ.Cóthểnói,vớinhữngngườikhôngbằngmình,cầnbaodung,ngườitốthơnmình,lạicầnphảihọctậphọ.Nếuconngườibiếtcáchhọctậplẫnnhau,aicũngtrởthànhthầybạn,đượcthếkhôngnhữngmìnhcóthểtrưởngthànhhơnmàđốiphươngcũngsẽtrưởngthành.Đáng tiếc là nhiều người không hiểu điều này, chỉ nghĩ đếnmình, không biết nghĩ đến ngườikhác.Khinhìnthấyngườitốthơnmìnhliềnsinhlòngđốkị,vớingườikhôngbằngmìnhlạicàngmongmuốnlàmthếnàođểmìnhcàngvượtxahơnhọcàngtốt.Thấyngườitốtthìtìmcáchchêbai,thấyngườixấutìmcáchvùidập,cuốicùngchỉcònlạimộtmìnhđơnđộc,đấykhôngphảilàtừbi.Từbichínhlàtháiđộđốixửbìnhđẳngvớimọingười.Đốitượngcủatừbi,ngoàitừbivớingườikháccũngcầntừbivớichínhmình.Bởinếukhôngtừbivớimình,sẽkhiếnchomìnhrấtđaukhổ.Vídụcóngườikhôngthểthathứchomình, tự tráchmócvà làmhạimình.Thựcrakhi làmsaichỉcầnbiết làđược.Nếucứtựtráchbạnsẽlàmmìnhđaukhổnhưthếlàkhôngtừbivớimình.Trítuệsẽkhôngphiềnmuộn!Phiềnmuộnlànỗikhổdaydứtbấttậncủaconngười,đểhóagiảiphiềnmuộnchúngtacầnvậndụngtrítuệ“khôngquán”(dùng trí tuệquánsátcácphápvốnkhông thựccó).Phiềnmuộnchỉhiệnhữukhi tanghĩđếnnó.Nếuvíphiềnmuộnlàbóngtốithìtrítuệchínhlàánhsáng,khitiasángxuấthiện,bóngtốinghìnnămcũngtựnhiêntanbiến.Thựcchấtbóngtốitồntạikhikhôngcóánhsáng.Tươngtự,phiềnmuộnvốnkhôngtồntại,chỉdo thiếu trí tuệ, doquanniệm tà kiến, điênđảomới nảy sinhnhững xungđột,mâu thuẫn vàtranhchấp...dẫnđếnphiềnmuộn.Cónhànhânchủnghọcnghiêncứuvàchỉ ra rằng,conngườiđầu tiênđến từChâuPhicùngmangmộtdòngmáu.Quanniệmnàythựcsựgiốngvớiquanniệm“chúngsinhbìnhđẳng”trongPhật pháp, tuy nhiên con người có thực sự cùng xuất thân cùng cội nguồn hay không không

quan trọngmàquan trọngở chỗ: nhữngnhu cầu và tâm lí cơbản của conngười đềugiốngnhau.Bảntínhcủaconngườigiốngnhauvìvậycầnquantâmgiúpđỡnhau,gắnbónhưmôivớirăng,nếunghĩđượcnhưvậy,khôngnhữngcólợichomìnhmàcòncólợichongườikhácvàmãimãisẽkhôngcókẻthù,đólàtrítuệ.

PHƯƠNGPHÁPBIẾNĐỊCHTHÀNHBẠNHIỆUQUẢNHẤTKhitôiđềxướng“tứcảm”tứclàbốnchủtrươngkhisốngvớimọingườigồm:Cảmơn,cảmtạ,cảmhóa,cảmđộng.Trongđó,nghĩacủa“cảmđộng”làviệcdùngtrítuệđểgiảiquyếtvấnđề,lấy từ bi để đối xử vớimọi người.Chúng ta khích lệ, kính trọng, khiêm tốn, khoan dung vớingườikhácnhưđốivớichínhbảnthânthìtựnhiênsẽtạorasứcmạnhcảmđộngngườikhác.Tuynhiênkhichúngtacốtìnhnghĩcáchlàmthếnàođểngườikháccảmđộng,tronglòngnhấtđịnhsẽcóđốitượngđặcbiệt,sẽcótâmlíchờđợi.Mộtkhisựchờđợikhôngthành,sẽcảmthấy trăn trở, khôngbiết làmgì.Nhưngnếuchỉ đơn thuần làgiúpđỡngười khác, trong lòngkhôngcómộtđốitượngđặcbiệtnào,cũngkhôngcầnquantâmsaukhilàmxongsẽcóngườicảmđộng không, chỉ làm việc thiện giúp ngườimột cách thầm lặng thì chính điều đó lại làmngườikháccảmđộng.Vídụ, thông thườngkhi tancahoặcngàynghỉ,mọingườiđềuđixemphim,đidạohoặcđếnnhà hàng.Nhưng những người xuất gia chúng tôi,một năm365 ngày không được nghỉ ngơingàynào,ngườixuấtgiakhôngsởhữugìcả,khôngcótàisản,khôngsựnghiệphaycủacải,thậmchíkhôngcócảconcháuruộtrà,khôngphảinghĩđếnchuyệnthăngquanpháttàimàchỉbận rộn cho việc hoằng dương chính phápmột cách vô tư, cũng chính vì thế đã cảm độngngườikhác!Tuynhiên ý tôi khôngphải khiến chomọi người cảmđộng, bởi bổnphận củangười xuất giachínhlàphụcvụchúngsinh.Tôithườngnóivớicáchọctrò“tôithựcsựrấtcảmơncácvị!Tôikhôngcóơngìvớicácvị,đólàơncủacácvịđemlạichotôi”.ĐấylàsựtriânnhìntheoquanđiểmcủađạoPhậtđồngthờicũngchínhlà“tamluânthểkhông”

152.Chúngtacầncảmơncon

ngườivìhọđãtạocơhộichochúngtatạophúc.Cácđệtửnghetôinóinhưvậy,tronglòngrấtcảmđộng,họnghĩ:“rõràngsưphụđãvấtvảđểdạydỗchúngtôi,giúpchúngtôi,tạisaolạicòncảmơnchúngtôi?”nhờsựcảmđộngđó,lòngcủahọsẽđượcmởrộngvàthayđổi,họcàngmongmuốngiúpđỡ,cốnghiếntừđáylòngmình.Ngoàira,cũngcóngười thườngđảkíchtôi,khibịđảkíchtôicũngrấtbuồn,nhưngtôikhôngoánhậnhaymuốnbáothù.Ngượclại,khingườiđảkíchmuốntôigiúpđỡ,tôivẫngiúpđỡhọ,khôngbaogiờlợidụngcơhộinàyđểbáothù.Chínhnhờtôi làmthếmàhọtựthấyhổthẹn,khibiếthổthẹn,họsẽcảmđộngvàtựthayđổi.Tuynhiênmụcđíchgiúpđỡngườikháckhôngphảivìtôimuốnkhiếnhọcảmđộngmàđólàviệctôinênlàm.TôichỉlàmđúngtheotinhthầnPhậtpháp,vànhữngkếtquảcủaviệcthựchiệntinhthầnđóluônluônlàmmọingườicảmđộng.Thêmnữa, trongcuộcsốnghàngngày,khôngnênvìmộtchuyệnnhỏnhặtmàoánghét,cămthùngườiđãgâychuyện,mặcdùngười kháccó lỗi chúng ta cũngvẫncầnphải tha thứ.Có

người không chịu nổi sự chỉ trích củangười khác nênnếubạnmắnghọ, họ sẽ thù bạn.Vớingườinhưvậy,chúng takhôngnêndùngcáchchỉ tríchđểgiảiquyếtvấnđề,cũngkhôngcầnphải tốn lờiđểgiải thích,chỉcầnbaodung, từbi, làmbạnvớihọ,dầndầnhọsẽcảmđộng,cảmthấyviệcchốnglạibạnlàkhôngnên,haibêntừđốiđịchdầndầnsẽtrởthànhbạntốt.Hóagiảixungđộtgiữaconngườimộtcáchtốtnhất,hiệuquảnhấtlàcảmhóahọtheotinhthầnPhậtpháp;cảmhóabằngPhậtpháplàphươngpháphữuhiệunhấtđểbiếnđịchthànhbạn.

Notes

[←1]Tứnhiếp pháp: Là bốn phương pháp tiếp cận và cảmhóa giúp người khác tu học theoPhậtpháp.(ND)

[←2]Trongluậtchỉdùnggiớitrọngvàgiớikhinh,chưathấyaidùnggiớinặngvàgiớinhẹ.Giớitrọngchỉcácgiớikhôngsátsinh,khôngtrộmcắp,khôngtàdâm,khôngnóidối.(ND)

[←3]Thíchphêbìnhchuyệnriêngcủangườikhác.(ND)

[←4]Đại vọng ngữ: Vọng ngữmang trọng tội; tiểu vọng ngữ: vọng ngữ tội nhẹ và vọng ngữphươngtiện:sửdụngvọngngữvìbịbắtbuộchoặcvìgiáohóachúngsinh.(ND)

[←5]Kiếnhiềntưtề:Thấyngườitàigiỏithìnghĩcáchgiúpmìnhtàigiỏinhưhọ.(ND)

[←6]Tứchínhcần:làbốntrạngtháitinhthầnnhằmloạitrừcácphápbấtthiện.Bốntrạngtháiđólà:cácđiềuthiệnđãlàmthìhãylàmchonótăngtrưởng;điềuthiệnchưalàm,chưabiếthãyhọcđểbiếtthêm;điềuácđãphạmthìkhôngđượctáiphạm;điềuácchưaphạmhãyngănngừakhôngđượcphạm.

[←7]37phẩmtrợđạo(Tamthậpthấttrợđạophẩm):chỉcácphươngphápgiúpngườituhànhchọnđúnghướng,thựchànhđúngcáchvàkhônglơlàtrongquátrìnhtutậpnhư:tứniệmxứ,tứchínhcần,tứnhưýtúc,ngũcăn,ngũlực,thấtbồđềphầnvàbátthánhđạophần.

[←8]Họatừlờira,bệnhtừmiệngvào.(ND)

[←9]Mộtlờicóthểlàmmộtnướchưngthịnhcũngcóthểlàmmộtnướcbạivong.(ND)

[←10]NghĩacôngBồ-tátchỉchonhữngngườithamgialaođộngcôngích,giúpđỡmọingườimàkhôngnhận tiền thù lao, tín chúngBồ-tát chỉnhữngngườiđónggóp tiềncủasức lựcđểlàmtừthiện.(ND)

[←11]Nghengườikhácchỉlỗithìthấyvuimừng,nếumìnhcólỗithậtsựthìsửalỗi,nếukhôngthìcốgắngđừngphạm.(ND)

[←12]Hòathượngtúivải(Bốđạihòathượng):BồtátDiLặckhácvớivịhòathượngmangtúivải,mặcdùhòathượngmangtúivảilàhóathâncủaDiLặc.(ND)

[←13]Nhunhuyếnlàmềmmỏngnhưngtrongkinhsáchđượcdịchkhôngthấydùngtừmềmmỏngmàdùngnhunhuyến,vídụnhưnhunhuyếnđức.(ND)

[←14]Nghiệpchướng,báochướngvàsởtrichướngđượcgọilàtamchướng,trongđónghiệpchướngchỉnhữnglỗilầmmìnhđãvàđangtạo,báochướnglàhậuquảphảigánhchịucủalỗilầmđãtạo,sởtrichướngchỉnhữngchướngngạidosựhiểubiếtcủamình,đếnmộtmứcđộnàođó,chínhsựhiểubiết,kiếnthứccủamìnhcũngđượcxemlàchướngngại.(ND)

[←15]Tam luân thể không: nghĩa là trongbố thí khôngcóngười cho, khôngcóngười nhận vàkhôngcóvậtđượccho—nhận.(ND)