Ιστορικό λεύκωμα Θέμα: το κάστρο της Λιβαδειάς

Εργασία β22ο γυμνάσιο Λιβαδειάς

Το μεσαιωνικό κάστρο της Λιβαδειάς

Το σημαντικότερο μνημείο της πόλης μας κατατάσσεται στην κατηγορία των μεσαιωνικών κάστρων και η κατασκευή του με τη σημερινή του μορφή χρονολογείται κατά την επικράτηση των Καταλανών στην περιοχή (14ος αι.)Ωστόσο αποδεικνύεται πως οι ρίζες του είναι πολύ βαθιές στην ιστορία του χρόνου.

Η θέση του κάστρου και ο περιβάλλων χώρος

Το κάστρο βρίσκεται νότια της πόλης σε απόσταση 300 μέτρων από το κέντρο της πόλης, μέσα στο μαγευτικό φαράγγι της Έρκυνας, με απόκρημνα βράχια, θεόρατα δέντρα ενώ στους πρόποδές του κυλούν με ορμητικότητα τα νερά από τις πηγές της Έρκυνας. Είναι χτισμένο πάνω στο λόφο του Προφήτη Ηλία σε υψόμετρο 250 μέτρων ακολουθώντας τη φυσική κλίση του εδάφους. Ο χώρος επιλέχτηκε για την κατασκευή του κάστρου λόγω της φυσικής οχύρωσης και των άφθονων νερών που διαθέτει η περιοχή.

Η περιοχή του κάστρου στους προϊστορικούς χρόνους

Όστρακα που βρέθηκαν σε πρόσφατες ανασκαφές στο χώρο της ΒΑ γωνίας των οχυρώσεων μαρτυρούν την εγκατάσταση πληθυσμών ήδη από την πρωτοελλαδική εποχή.

Η περιοχή του κάστρου την αρχαιότητα (6ος αι. π.Χ.-4ος αι.μ.Χ.)

Στους ιστορικούς χρόνους στο χώρο αυτό υπήρχε το περίφημο μαντείο του Τροφωνίου, σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία αλλά και άλλους συγγραφείς.Το ίδιο το μαντείο δεν έχει ακόμη εντοπιστεί. Όμως οι λαξευμένες στον απότομο βράχο κόγχες που χρησίμευαν στην τοποθέτηση αναθημάτων και σε ιεροπραξίες, καθώς και το οικοδομικό υλικό από αρχαίους ναούς για την κατασκευή του οχυρώματος επιβεβαιώνουν τη μαρτυρία του Παυσανία.

Το κάστρο στους βυζαντινούς χρόνους

Στους βυζαντινούς χρόνους,πιθανόν στα χρόνια του Ιουστινιανού,ο λόφος οχυρώθηκε για πρώτη φορά. Τα κατώτερα τμήματα του μεγάλου οχυρώματος του πύργου της ΒΑ γωνίας χτίστηκαν με υλικά από την κατεδάφιση των αρχαίων κτιρίων. Αργότερα, κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο,μετά τις καταστροφές και την ερήμωση που έφεραν διάφορες επιδρομές,το τείχος ξαναχτίζεται. Τμήματα του κάστρου ανήκουν στην περίοδο αυτή. Οι τοιχοποιίες είναι από ακατέργαστους λίθους, τεμάχια πλίνθων, ενισχυμένες με ξυλοδεσιές.

Η δημιουργία του κάστρου από τους Καταλανούς

Μετά την άλωση του 1204 από τους σταυροφόρους αρχίζει η περίοδος της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα.. Η Βοιωτία υπάγεται στο δουκάτο των Αθηνών,υπό την ηγεμονία του Όθωνα Ντε λα Ρος. Μετά τη μάχη της Κωπαΐδας το 1311 οι Καταλανοί γίνονται κυρίαρχοι της περιοχής. Οι Καταλανοί είναι οι δημιουργοί του κάστρου με τη μορφή που σώζεται σήμερα .

Στην Τουρκοκρατία και τα νεότερα χρόνια

Μετά το 1460 το κάστρο περιέρχεται στην κατοχή των Τούρκων. Εκεί έδρευε η φρουρά της πόλης.Το καλοκαίρι του 1821,στο μεγάλο ξεσηκωμό, χίλιοι περίπου επαναστάτες κατέφυγαν εκεί και αμύνθηκαν για δεκαεπτά μέρες. Μετά την Απελευθέρωση το κάστρο εγκαταλείφθηκε και μεγάλα τμήματά του ερειπώθηκαν.

Το κάστρο σήμερα

Στη δεκαετία του1960 έγιναν εργασίες συντήρησης ετοιμόρροπων τμημάτων ή ανοικοδόμησης άλλων τελείως κατεστραμμένων. Σήμερα, μετά την αποκατάσταση τόσο του εξωτερικού όσο και του εσωτερικού μέρους του πύργου της ΒΑ γωνίας, ο χώρος αυτός είναι επισκέψιμος από το κοινό.

Το σχέδιο του κάστρουΤο κάστρο έχει σχήμα τριγωνικό και περιβάλλεται από δύο σειρές τείχους. Ένας μακρύς βραχίονας τείχους ξεκινάει από τη ΒΔ πλευρά του λόφου και ακολουθώντας την κατωφέρεια του εδάφους καταλήγει στη ΒΑ γωνία που δεσπόζει ο μεγάλος πύργος -προμαχώνας ( εξωτερικό τείχος).

Η νότια πλευρά είναι ατείχιστη, καθώς οι απόκρημνοι βράχοι την καθιστούν απόρθητη.

Στο ψηλότερο σημείο του λόφου βρίσκεται η Ακρόπολη,που περιβάλλεται από εσωτερικό τείχος.

Τα ορμητικά νερά της Έρκυνας στους πρόποδες του λόφου.

Η Ακρόπολη

Βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του οχυρωμένου χώρου.Περιβάλλεται από μια σειρά τείχους ορθογωνίου περίπου σχήματος.Υπάρχουν δύο πύλες από τις οποίες μπορεί κάποιος να εισέλθει στην ακρόπολη.Στο κέντρο δεσπόζει ο επιβλητικός πύργος, έδρα του Φεουδάρχη, χτισμένος πάνω σε βράχους.Αριστερά βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας χτισμένο μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους πάνω σε δίχωρη,θολωτή δεξαμενή

Η τειχοποιία

Τα κατώτερα τμήματα του μεγάλου οχυρώματος είναι χτισμένα από υλικά που προέκυψαν από την κατεδάφιση των αρχαίων ναών.

Σε άλλα σημεία του κάστρου η τειχοποιία έχει γίνει με ακατέργαστους λίθους και τεμάχια πλίνθων.Αυτό μαρτυρά τις διαφορετικές φάσεις της κατασκευής του.

Τμήμα του τείχους της βόρειας πλευράς

• Πύλη εισόδου στον περίβολο του κάστρου στη βόρεια πλευρά του τείχους

Η ξύλινη κλίμακα που οδηγεί στην είσοδο του ΒΑ πύργου

• Η κάθοδος στο εσωτερικό του πύργου .

Ο πρώτος όροφος του πύργου . Λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος αρχείων του κάστρου.

• Στη βάση του πύργου υπάρχει πηγή που τροφοδοτεί τον πύργο με νερό.

• Η κεντρική πύλη εισόδου του κάστρου στη ΒΔ πλευρά του τείχους

• Η Αγία Σοφία στην κορυφή του κάστρου από τους πρόποδες της νότιας πλευράς του λόφου.