Jos van Waterschoot – redacteur StripNieuws en beheerder Strip-collectie bij Bijzondere Collecties van de UvA – speelt al enige tijdmet het idee van een biografi e over Ger van Wulften. Vooralsnogmoet u het doen met dit uitgebreide portret en interview. En Gerzou Ger niet zijn als hij er niet op had gestaan hiervan zelf de vorm-geving te mogen verzorgen.

“Ik heb een mening en dat wordt niet altijd gewaardeerd.” In éénzin legt Ger van Wulften zijn reputatie op tafel. Een man met eenenorme staat van dienst binnen en buiten de stripwereld. Te veelom hier allemaal uit de doeken te doen. Geroemd en verguisd. Hij wordt daarom ook wel eens ‘het geweten van de Nederlandsestripwereld’ genoemd. Geheel terecht kreeg hij in 2010 de P. HansFrankfurtherprijs voor zijn bijdrage aan de Nederlandse strip-cultuur. Zelfs als je een vlugge blik werpt op zijn carrière is dieindrukwekkend te noemen.

Vormgeving van bladen als Pep, Eppo, Stripkoerier, Stripschrift enWordt Vervolgd. Uitgever van stripmakers als Dick Matena, PeterPontiac, Evert Geradts, Gerrit de Jager & Wim Stevenhagen, en niet te vergeten Eric Schreurs en Hein de Kort. Hij stak zijn nek uit met een volwassen striptijdschrift, Gummi, waarin Nederlandkennismaakte met Richard Corben, Moebius, Ceppi, Binet, Lauzier,Claire Bretécher, Chantal Montellier, Wolinski en strips als De Ironische man en Herinneringen.

Van Wulften zorgde ervoor dat De Vrije Balloen na de doorstart een vrijplaats werd voor een nieuwe generatie Nederlandse strip-makers, met Aart Clerkx, Windig & De Jong, Aad Labadie, PaulBodoni en Willem Vleeschouwer. Ook verdiende hij zijn sporen buiten de strip, onder meer als manager van Ischa Meijer (‘Izzy M’)en Bram Vermeulen & De Toekomst.

In dezelfde periode gooide Van Wulften hoge ogen met De FamilieDoorzon, Joop Klepzeiker en Dirk & Desirée. Hij scoorde met scheur-kalenders en schoolagenda’s en kreeg geregeld een Stripschap-penning voor zijn albumuitgaven, zoals De Gouden Vogel van FredJulsing. Eind jaren negentig kwam hij met het erotische striptijd-schrift Penthouse ComiX. En hij is nog altijd actief bij uitgeverij Xtra,die deze zomer tien jaar bestaat.

GER VAN WULFTEN 4 5 J A A R I N H E T VA K

GEROEMDEN VERGUISD

T E K S T : C O K J O U V E N A A R E N J O S V A N W A T E R S C H O O T V O R M G E V I N G E N B E E L D M A T E R I A A L : G E R V A N W U L F T E N

VORMGEVER EN UITGEVER GER VAN WULFTEN

ZIT VOL MET VERHALEN EN ANEKDOTES. RE-

GELMATIG RAAKT DE REDACTIE VAN STRIP-

NIEUWS MET HEM AAN DE PRAAT. ZO KWAMEN

WE ERACHTER DAT VAN WULFTEN DIT JAAR

NIET ALLEEN VIJFENVEERTIG JAAR IN HET

(STRIP)VAK ZIT, MAAR OOK DAT HIJ ONLANGS

DE LEEFTIJD VAN ZEVENTIG BEREIKTE. EN HIJ

WERKT ONVERDROTEN VOORT.

“Ik heb een meningen dat wordt niet altijd

gewaardeerd.”

BAN K E T O PPA L E I S NOORDE I ND EHet is vooral een kwestie van lefen zien wat onderscheidend is. En dat voor iemand die ooit als banketbakker begon. Ger van Wulften: “In de banketbakkerij spelen fantasie en creativiteit ookeen rol. Ik kon mijn ei er wel inkwijt. Op school won ik geregeldeen prijs bij competities, bijvoor-beeld met een glas-in-loodraamvan suiker in een formaat van vier bij twee meter. Als leerling mocht ik meewerken aan een banket voor het Koninklijk Huis in Paleis Noordeinde tijdens eenstaatsbezoek. Wat ik daar alle-maal niet hoorde over koningin Juliana…”

“Na de opleiding runde ik als twintigjarige een banketzaak met twaalf man personeel, met alle verantwoordelijkheden vandien, inclusief de inkoop. Ik was me er toen niet zo van bewust, maar blijkbaar was ik daar goedin. De sociale omstandigheden waren anders in die tijd. Je begonom zes uur ’s ochtends en ging rond acht uur ’s avonds naar huis,zes dagen in de week. Werkdisci-pline, overzicht houden, plannenen na een lange werkdag alles weer schoon en opgeruimd ach-terlaten, dat kreeg je er met depaplepel ingegoten. Ik had nog geen idee wat ik ermee kon. Te-genwoordig ligt de hele wereld aan je voeten als je begint en goed bent, maar destijds was hetculinaire wereldje bepaald nog niet hip.”

G E RR I T R I E T V E LDAC ADEM I E“Rond mijn twintigste heb ik nogeven overwogen om naar Nieuw-Zeeland te emigreren toen me daar een baan werd aangeboden.Maar ik kreeg ook andere am-bities; ik had ontdekt dat ik kontekenen. Dat wil zeggen: beter dan gemiddeld in mijn toenma-lige omgeving. Vervolgens benik de avondopleiding aan de Ger-rit Rietveld Academie gaan doen,die in dat eerste jaar nog de Kunstnijverheidsschool heette.”

Op de Rietveld zag Ger wat ta-lent en kwaliteit is en leerde hij zijn eigen beperkingen kennen. “Ik kon het een tijdje redden, maar kreeg al snel in de gaten dat er mensen rondliepen die écht goed konden tekenen. Ikheb een beetje kunnen snoepenvan het vak illustratie, maar wasniet goed genoeg en er moest geld verdiend worden; ik had aljong een gezin. Toen ben ik over-gestapt naar grafi sche vormge-ving, een breder toepasbaar vak.”

“Overdag werkte ik als vormge-ver en ontwerper bij onder meerde Stadsdrukkerij, Jumbo Spellen– waar ik met de blancopuzzel voor blinden en slechtzienden kwam – en de Hema. Daar komje dan tot de ontdekking hoe verdomd slim die verpakkingen in elkaar steken. Bij Hiemstra Evolux, een ontwerpbureau voor verlichting, leerde ik tech-nisch tekenen en inrichtingen verzorgen. In die hele periode heb ik veel kennis opgedaan.”

3

6

4

5

1

2

7

8

1. ‘Glas-in-loodraam’ van suiker,

oorspronkelijk in kleur. 2. Lampont-

werp (metaal en glas) voor Hiemstra

Evolux. 3. 3D-letters, opdracht aan

de Gerrit Rietveld Academie. 4. De

onderdelen van de 3D-kalenderkubus

in opdracht van de gemeente Am-

sterdam

(nieuwjaarsgeschenk). 5. Op-art lampen

voor Hiemstra Evolux. 6. Omslag voor

de gemeentelijke energiebedrijven.

7. Als assistent van Anthon Beeke wer-

kend aan diens naaktalfabet. 8. Illustra-

ties voor Jumbo (ruimtevaartspel) en de

Nederlandse Spellenfabriek (renbaan).

S T R I P :V E RDORV EN L E C TU URGer van Wulften heeft altijd freelance gewerkt. Een van zijnopdrachtgevers als twintiger wasde toenmalige VNU (VerenigdeNederlandse Uitgeversbedrijven),die in die jaren via de striptakOberon bladen uitgaf als Popfoto,Story, Libelle, Hitkrant, MuziekExpress, Sjors en Pep.

“Pas begin jaren zeventig kwamik via VNU in contact met strips.Zelf was ik daar niet mee groot-gebracht, op Akim en Dick Bosna. In mijn jeugd golden strips nog echt als verdorven lectuur. Naar mijn mening ligt dat nog al-tijd aan de basis van de ellende rond strips in Nederland. Dat zijnwe nooit te boven gekomen.”

“Wat een verschil met Frankrijk.In de ochtendtrein zie je daar forenzen strak in het pak strips lezen. Man en vrouw, jong en oud, hoog en laag opgeleid, debezoekers van het stripfestivalin Angoulême vormen een dwarsdoorsnede van de bevol-king. Bij ons worden strips nog steeds niet voor vol aangezien, ondanks dat Toonder geweldig werk heeft verricht en met zijntekenaars de weg heeft vrijge-maakt; wat daar gebeurde was echt uniek.”

“Bij Oberon raakte men door het stripsucces in het buitenlandgeïnspireerd om zelf ook een stripblad te beginnen, Pep. Bij hetreclamebureau dat ik toen als op-drachtgever had, kwam tekenaarPeter de Smet van De Generaal regelmatig langs. Hij maakte pop-platen voor Pep. Als hij geen tijdhad, nam ik zijn werk over, ano-niem. Via hem ben ik daar toenbinnengekomen en die montages en illustraties van popbands uit-eindelijk vast gaan doen.”

PE P E N E PPOVoor Ger een mooie kans, zekertoen hij ook de redactionele pa-gina’s mocht gaan vormgeven. “Bij Pep heeft hoofdredactrice Hetty Hagebeuk zich enorm in-gezet. Jonge tekenaars kregen ereen kans, zoals Fred Julsing, DaanJippes en Dick Matena. Iets alsvormgeving speelde in de strip-wereld een ondergeschikte rol,dus daar lag een dankbare taak.”

“Op verzoek van Hetty’s opvol-ger Jan de Rooij heb ik het Pep-logo opnieuw ontworpen enging ik voortaan ook de coverserbij doen. Het was een week-productie en het betaalde waan-zinnig goed. Op een zeker mo-ment kreeg ik de vrijheid om zelfonderwerpen te verzinnen. Alleskon, zoals met Pasen een cover met daarop een doos eieren. Ikgeloof dat Henk Kuijpers nog al-tijd boos op mij is vanwege mijnbehandeling van zijn coverteke-ning van het misdaadmuseum [Pep 1974-51 – red.].”

“Tekenaars waren niet gewend dat je aan hun werk kwam. Nie-mand die ermee bezig was watstripvormgeving inhield of watje vanuit het tekenen met vorm-geving kon doen. Toen Pep in 1975 overging in Eppo mocht ik ook dat logo ontwerpen. Bij de nieuwe lancering in 2009 door Rob van Bavel ben ik wederom de vormgeving gaan doen.”

Covers voor Pep, o.a. 1. geïnspireerd

op Tina. 2. De ‘controversiële’ cover

met illustratie van Henk Kuijpers.

3. Cover en middenplaat met poppen

(gemaakt door Marijke Scholten) van

De Generaal. 4. Het nieuwe Pep-logo

(met voorstudies) en het Eppo-logo.

1

3

2

4

ONT S L AG O PS TA ANDE VO E TDat er wel degelijk grenzen wa-ren aan de onbegrensde moge-lijkheden in de vrije jaren zeventigbleek uit een vrijpostigheid dieVan Wulften de kop zou kostenbij Muziek Express. “Op een ge-geven moment was ik daar ar t director en werd me gevraagd of ik iets vanuit strips wilde doenmet pin-ups. Ik kwam toen meteen montage van Doortje Stoot,Betty Boop en Sneeuwwitje en de zeven dwergen.”

“Van de hoofdredactie kreeg ikcomplimenten, maar een paar dagen na verschijning van hetnummer werd ik door diezelfdehoofdredacteur op het matje ge-roepen. De directies en commis-sarissen vonden mijn montage seksistisch; ik werd uitgemaakt voor vieze man. Ik bleek eigen-lijk helemaal niet zo bekend tezijn met de cultuur bij VNU. Daar werd ik pas mee geconfron-teerd toen ik stante pede de laanuit werd gestuurd.”

Ondanks deze faux pas was zijnwerk voor VNU een geweldigeleerschool. “Ik heb er een gede-gen opleiding genoten en me erop diverse vlakken kunnen ont-wikkelen.”

Ondertussen had Van WulftenSemic Press als klant en daar kwam al snel zijn ondernemers-geest bovendrijven. “Semic Presswas een Zweedse stripuitgeverdie in Nederland albums op demarkt bracht. Ik deed de verzor-ging, inclusief strips letteren, fi lmsschoonmaken en covertjes ma-ken, zoals die boekjes met kran-tenstrips als Jippie, Linke Loetje enRoodoog. Daar zie je goed mijn geknutsel als vormgever.”

“Semic Press werd in Nederlandgerund door een Spanjaard, Guillermo Hierro (‘IJzeren Wil-lem’), een heel handige man. Opde beurs in Frankfurt kwam ikerachter dat Oberon voor Blue-berry geen albumcontract had, maar alleen de voorpublicatie-

rechten in Pep. Ik wilde de albumszelf wel gaan uitgeven, maar durf-de het risico uiteindelijk niet aanen heb Semic Press getipt. Toenhun contract voor de eerste seriealbums afl iep, sloeg Oberon als-nog toe. Wakker geworden had-den ze inmiddels ook de albumrechten voor de andere Pep-tekenaars veiliggesteld.”

E S PE E : E EN S PANNENDJ ONG EN SBOE KEind jaren zeventig star tte Ger zijn eerste eigen uitgeverij, VanWulften, die niet lang daarna overging in Espee en later C.I.C.Espee stond voor Small Publish-ers en de geschiedenis leest alseen spannend jongensboek. “Alsvormgever word je ouder en erkomt een hoop aanwas van on-deren. Wat inhoudt dat, als je straks vijftig bent, je niet meer meetelt en geen werk meer hebt.Ik dacht: alles wat ik tot nu toe bij de bladen heb gedaan, waseen mooie ervaring; nu is het tijdom het zelf te gaan proberen met uitgeven.”

“Ik ben toen begonnen met het700 centenboek van Jos Houwe-ling, een samenwerking met deGemeentegiro naar aanleidingvan zevenhonderd jaar Amster-dam in 1975. Daarna volgde hetHandige Jongensboek, een satire op huishoudelijke tips, ook van Jos Houweling, in een oplage van25.000.” Allebei geen striptitels,maar die zouden weldra volgen,te beginnen met Gers eigen maandelijkse stripblad Gummi.

1. Popplaten voor Pep (door Ger gete-

kend) en Muziek Express (fotomontages).

In dit precomputertijdperk allemaal met

de hand gedaan. 2. Het eerste nummer

van Gummi met een coverillustratie van

Paulette door Aart Clerkx.

3. De interviews met ouders van strip-

tekenaars (door Hilbrand Gringhuis)

waren soms verrassend openhartig,

zoals met de moeder van Eric Schreurs:

“’s Avonds tekende hij voor onze mid-

delste zoon gore pornostripjes. Dan

moest ik de volgende dag de lakens

verschonen.”

1

2

3

“Via internationale contacten hadik kennisgemaakt met het werk van buitenlandse tekenaars, on-der wie Moebius. Ik ging op be-zoek bij het Franse satirische stripblad Hara Kiri, de voorlopervan Charlie Hebdo, om te pratenover samenwerking. Ook in Ne-derland keek ik om me heen welke tekenaars aan Gummi meewilden doen.”

“Ik verwachtte dat er vanuit de VNU-stal mensen zouden vol-gen, maar alleen Dick Matena was daarvoor in. Hij was ook ophet buitenland gericht en durfdehet avontuur wel aan. Verder waser een keur aan andere tekenaars,zoals Peter Pontiac, Aart Clerkx,Claire Bretécher, George Wolinski en Rudolf Kahl. Gummiliep echter niet voldoende en navierentwintig nummers moest ikde stekker eruit trekken.”

HE T E E R S T EV E R KOOP SU CC E SHet uitgeefwerk van albums be-gon met De Gefrustreerden van Claire Bretécher. “Eigenlijk is zijde enige fatsoenlijke vrouwelijkeFranse striptekenaar die hier inNederland succes heeft gehad. De albums liepen als een trein, mede dankzij voorpublicatie inPanorama, Nieuwe Revu en Opzij.Ik kreeg ook andere tekenaars inhet vizier, zoals Eric Schreurs, dieik bezig zag in De Zaak Zonne-bloem in de Amsterdamse Haar-lemmerstraat. Ik was meteen onder de indruk.”

“Wim Stevenhagen en Gerrit dejager kwamen gewoon bij me binnenlopen. En Hein de Kort meldde zich later ook. Toen ginghet mechanisme draaien en werdde uitgeverij een succes. En ja...dan komen er ook mensen bin-nen die niets met strips te makenhebben, maar andere kunstjes doen en die het allemaal wel spannend vinden.”

S E X , D RUG S& RO CK ’ N RO L LUitgeverij Espee was in die jareneen centrum van creativiteit, goed voor enkele gouden strip-jaren. Toen de studio in de Am-sterdamse Langestraat, te middenvan de prostituees, te klein werd,volgde er een verhuizing naar hetruime pand met grote tuin op Raamstraat nummer 10, om de hoek bij het Leidseplein.

“Het was een creatief bolwerk met een goede wisselwerking eneen grote vanzelfsprekendheid.Er was een fl ow. Het is weleensvergeleken met een soort AndyWarhol-werkplaats. Iedereen kon er zijn ding doen. De strip-makers en andere creatieven in-spireerden elkaar, stuwden elkaarop, zeken elkaar af, zaten aan el-kaars vrouw...”

“Je had mensen die even kwamenaanwaaien, maar ook constante factoren zoals Rudolf Kahl, diealtijd van alles aanpakte. Als ik op basis van gesprekken met dedistributie plannen voorstelde, riep iedereen meteen: “Ja, gaan

we doen!” Daar waren geen ver-gadersessies voor nodig. Zo zijnonder meer de vakantieboeken,de scheurkalenders en het Door-zon Verkleedboek ontstaan.”

“In die creatieve chaos vond ikhet belangrijk dat er een profes-sionele werkomgeving was metalle benodigde apparatuur. Er heerste een enorme werkdisci-pline. Ik had natuurlijk de naam dat ik met de zweep rondliep; dathoort bij je imago. Ik was wel de-gene die het overzicht moest bewaren en alle ballen in de lucht houden – en dat waren ernogal wat.”

“Dus geen drugs of alcoholroesvoor mij. Want het was daarnaastook behoorlijk rock ’n roll, metPeter Pontiac, die zijn ervaringenmet heroïne voor Gummi opte-kende in The Amsterdam Heroine Connection, Herman Brood enJules Deelder. Er werd gezopen en gesnoven. Echt één grote bende soms, een in- en uitloopvan mensen. Sommigen voeldenzich er happy bij, anderen weer niet.”

1. In The Amsterdam

Heroine Connection

tekende Peter Pontiac

voor Gummi over zijn

leven als junk, waar hij

destijds nog middenin

zat. Met een rol voor

zijn toenmalige vrien-

din Rita Dolce Vita (en

een bijrol voor zijn uitgever). Onlangs

overleed Pontiac aan de late gevolgen

van zijn verslaving uit de jaren zeventig.

2. Uitgave bij de tentoonstelling Vondel

en Amsterdam in het Theatermuseum

(ingericht en vormgegeven door Van

Wulften), met achterin een strip.

3. Ongepubliceerde prent door Wim

Hanssen, met de tekenaars en mede-

werkers van De Balloen, een verjaar-

dagscadeau voor de uitgever (midden).

1

2

3

1. Wim Stevenhagen, Ruud Hulleman, Gerrit de

Jager, Bert Tier en Paul Bodoni in de studio in de

Langestraat. 2. Gerrit de Jager en Wim Steven-

hagen (Prutswerk) bij de uitgever thuis. 3. Eric Schreurs,

in pak en met snor voor een publiciteitsfoto voor De Balloen.

4. Fake fi lmposter als reclame voor het Doorzon Vakantie-

boek, geschilderd door Aad Labadie. 5. Ger als ‘Arabier’

tijdens een (ongebruikte) fotoshoot voor De Balloen met

Aad Labadie en Aart Clerkx. 6. De Asterix-seksparodie.

7. Footage van covershoot: Ruud Hulleman als ‘vlees-

monster’ en Willem Vleeschouwer met trompet

(bij een onherkenbare Ger van Wulften).

1

2

3

4

6

7

5

PUNK , DO EMDENK ENEN D E B A L LO ENDe voortzetting van De Vrije Bal-loen is onlosmakelijk verbondenmet die tijdgeest van begin jarentachtig, met z’n punk, krakersrel-len, doemdenken en de gene-ratie striptekenaars die losging onder hoede van Van Wulften.Het blad werd onder zijn leidingtot De Balloen herdoopt. “Jan vanHaasteren of Patty Klein was naarme toegekomen of ik De Vrije Balloen niet wilde gaan doen. Datblad was destijds door hen op-gericht na hun vertrek bij Eppo, maar op een gegeven moment wilden zij er vanaf.”

“Het was de bedoeling dat de te-kenaars van De Vrije Balloen zichzouden mengen met de mensenuit mijn eigen stal, maar de ver-schillen waren te groot, waarna de oude lichting min of meer ver-trok. De Balloen werd een speel-tuin voor een nieuwe generatie tekenaars die er als een dolle voor ging, met jongens als Wim Stevenhagen, Aart Clerkx, Paul Bodoni en Adriaan Labadie.”

“Toen Labadie begon, was zijnwerk nog heel stuntelig, maar ikzag wel dat het potentie had. Toen hij de ruimte kreeg, heeftAad uiteindelijk dingen gemaaktdie op dat niveau nog nooit in Nederland gedaan waren. Hij konzich echt meten met de grote internationale tekenaars. Vaak isdat soort succes een combinatievan meerdere zaken. Wat zettenmensen neer, hoe is hun per-soonlijkheid en hoe kun je hen dusdanig faciliteren – zakelijk enprivé – dat ze optimaal preste-ren. Zo had ik voor Labadie bij-voorbeeld een woning in het centrum gehuurd en ingericht.”

S E K S PA ROD I EDe Familie Doorzon, Joop Klepzei-ker en Dirk & Desirée vormdende grootste successen in die ja-ren, mede dankzij de voorpubli-catie in Nieuwe Revu. Bijna was het misgelopen. “Adverteerder Heineken wilde niet met dat soort ‘ranzigheid’ geassocieerd worden en dreigde zich uit hetblad terug te trekken. Maar hoofdredacteur Derk Sauer hield zijn poot stijf. De pagina-strips hebben twintig jaar lang bovenin de populariteitspoll vanNieuwe Revu geprijkt. Ongekend.”

Veel energie stak Van Wulftenook in merchandising en com-merciële opdrachten. Zo werden‘vieze tekenaars’ als Schreurs, DeJager en De Kort uiteindelijk sa-lonfähig bij mainstream merken als De Postbank en Wehkamp– om er slechtseen paar te noe-men. Het was een tijd waarin ook de seksparodieën als

paddenstoelen de grond uit scho-ten. Van Wulften heeft een heuseAsterix-seksparodie op z’n naamstaan: Rammérix, le Condôme. “Met die Franse titel wilden weeen rookgordijn optrekken rich-ting het offi ciële Asterix-label.”

“Gerrit de Jager en Wim Steven-hagen schreven het scenario enBert Tier, Willem Vleeschouweren Stevenhagen verzorgden hettekenwerk. Het was zaak om deboel goed te coördineren, wantalles moest geruisloos en in het geheim. We werkten samen meteen prestigieuze Nederlandse uitgever, die uiteraard anoniem wilde blijven. Toen de helft vande oplage was verkocht, kreeg dieuitgever alsnog koudwatervreesen heeft de rest laten vernieti-gen.”

K AMERVR AG ENDat Ger het lef had om met zijnstripauteurs tegen de gevestigdeorde aan te schoppen, bleef nietonopgemerkt. “Er waren zelfs Kamervragen. Bijvoorbeeld naaraanleiding van de Klepzeiker-grapover een prostituee die tegen meneer pastoor zegt: ‘Neem ditlichaam, want het is mijn brood’.”

Ook de Klepzeiker-agenda wasonderwerp in de Tweede Kamer.“Die werd op scholen verboden,omdat men vond dat er te veelseks in stond. De distributie hadvijfentwintigduizend agenda’s in-gekocht en heeft die toen uit dehandel genomen. Tijdens een vande eerste Stripdagen in Haarlemhebben we ze vervolgens wegge-ven. Uiteraard geen vergunning aangevraagd, anders had het ze-ker niet gemogen.”

Is het dwarsliggen of onwetend-heid? Ger ziet er vaak geen kwaad in. Zo ook bij de Strip-2-Daagse in Den Haag, eind jaren tachtig. “We hadden van die gro-te panelen gemaakt met fi gurenuit Klepzeiker, eigenlijk heel gê-nante scènes: vrouwen gespietstop Amsterdammertjes en dat soort dingen. Met die panelen stonden we naast de stand van Donald Duck. De organisatie waser niet blij mee. Maar wij haddenhet eigenlijk helemaal niet door;we deden gewoon aan promotie.”

L EG ENDAR I S CH EF E E S T EN I N HOT S POT SOok de legendarische feesten dieVan Wulften organiseerde, metdoor hemzelf in het leven ge-roepen prijzen, genereerden denodige aandacht. Buitenlandse tekenaars als Vuillemin, Liberatoreen Ralf König werden uitgenodigdom mee te dingen. “Die feestenwaren belangrijk voor de PR. Entekenaars hebben een eenzaamvak, dus zij vonden wat entertain-ment altijd leuk. Ik kon het geldin advertenties stoppen, maar ditleverde veel gratis publiciteit op;het zoemde rond.”

Die feesten, in hotspots als Para-diso, De Balie, Richter, Mazzo en De Melkweg, werden opge-luisterd door vuurspuwers, stelt-lopers, straatmuzikanten en ar-tiesten als Jules Deelder en Hans Dulfer.

Wie bepaalde de prijswinnaars?“Dat deed ik. Rudolf Kahl kreegde Dick Bos Prijs voor zijn boekHerinneringen. Omdat hij de enigewas die een echt origineel pro-duct maakte, vond ik. Het beeldwas vervaardigd door Wim Hans-sen. Dick Matena kreeg later deRonnie D. Award. En er was de Joop Klepzeiker Prijs, met een beeld door Sonja Schreurs, de moeder van Eric, die Peter van Straaten won.”

1. De Joop Klepzeiker School-

agenda ’91/’92: verboden op

scholen. 2. De Dick Bos Prijs

voor Rudolf Kahl, in Paradiso

uitgereikt door Derk Sauer.

3. De Ronnie D. Award voor Dick

Matena uit handen van Jules Deelder

in Richter. Met o.a. Jan en Rot en

Gerrit de Jager, Bart Chabot, Martin

Lodewijks (linksonder), Herman

Brood en Theo van Gogh en Hans

& Candy Dulfer. 4. Sonja Schreurs

met het door haar vervaardigde

bronzen beeld van de Joop Klepzei-

ker Prijs, in De Balie door Maarten

Biesheuvel uitgereikt aan Peter van

Straaten. Op de achtergrond werk

van Vuillemin.

Aan de prijzen

was een geldbedrag van

2.500 gulden verbonden.

1

2

3

4

DE B E F B AND ,B I G F UN CONDOOMSEN K L E P Z E I K E R - B I E RZoals vermeld deed Ger ook veeldingen buiten de stripwereld. Eén daarvan was de Befband, die voortkwam uit de band vanBram Vermeulen. “Met Hein deKort op trompet, Erik Mooijmanals zanger en Eric Schreurs diede mondharp bespeelde, en nogveel meer muzikanten. Soms gingTheo van Gogh mee om tekstenvoor te dragen. De samenstellingwisselde; ook de secretaressedeed mee. Het was een vrolijkebende; we traden overal in het land op en er kwam een cd. Denaam was verzonnen door Marijke de Kort, de vrouw van Hein.”

Met Theo van Gogh werkte hijaan diens f ilm Charley (1986),die bij Ger thuis werd gedraaid,met een bijrol voor Eric Schreursen zijn eigen kinderen. Een epi-sode die op zich al een hoofd-stuk vormt in een Van Wulften-biografi e, aangezien Van Gogh enige tijd bij hem inwoonde, metalle reuring van dien. “Ik heb nog altijd spijt dat ik het‘grondarchief ’in Theo’s ka-mer, een dikkehummuslaag van papieren,na zijn vertrekheb wegge-gooid.”

Een andere activiteit waren de condooms die hij op de markt bracht. “Big Fun Condooms, meteen getekende verpakking plus instructie door Hein en Eric. Welieten condooms uit Indonesië komen en verpakten die dan zelf.Maar het leverde allerlei gedoe op met Durex, die bovenop zijn

monopolie zat. Een andere com-plicatie was dat het Indonesischeformaat niet helemaal overeen bleek te komen met de standaardin Nederland.”

En er waren technische vergis-singen, zoals bij het Joop Klepzei-ker-bier. “We hadden bierfl esjes

laten bedruk-ken met het Klepzeiker-logo,maar daarbij had de fabri-kant geen reke-ning gehoudenmet het warm-en koudprocesvan het zeef-drukprocedé. Eenmaal be-drukt was het glas aangetast. Als je er dan mee ging schudden, brakhet in duizen-den korreltjes.Hierdoor spoelde al het bier letterlijk weg.”

1. Winnaar Peter van Straaten met genomineerden Vuillemin, Ralf

König en Liberatore. 2. De ‘gezelschapsdames’ van de genomineer-

den, die hen ieder een mini-Klepzeikerbeeld uitreikten. 3. Muzikale

omlijsting door de Befband. 4. Voordracht door dichter Adriaan

Bontebal (met lijfwacht). 5. Pardon Lul-condooms met ludieke gete-

kende instructie door Hein de Kort. 6. Backstage tijdens de opna-

mes van Theo van Goghs fi lm Charley. 7. Ger van Wulften, in de fi lm

onherkenbaar achter het douchegordijn. 8. Scène aan de deur in de

Raamstraat, met actrice Marie Kooyman. 9. Van Gogh met schrijfster

Rosita Steenbeek,

de andere hoofd-

rolspeelster.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

R I S I CO“De dingen die we deden, draai-den niet altijd om de verkoop. Ensoms zat ik er zelf gewoon ronduit naast. Als er van Gerrit de Jager en Eric Schreurs enor-me aantallen albums worden verkocht, ga je er vanuit dat bij eenzelfde voorpublicatie Hein de Kort ook een succes wordt. Maar daar zette ik in eerste in-stantie slechts een fractie van wegen bleef met een vol magazijn zitten.”

Risico nemen, het hoort bij hetuitgeversvak. “Soms liepen deambities wel eens uit de hand. Zoals bij een deal met een dis-tributeur voor vierentwintig al-bums per jaar, terwijl ik op datmoment nog moest bedenkenwat we dan zouden gaan maken.Niettemin een prachtige samen-werking. Kom daar vandaag de dag nog maar eens om.”

MEE S T G E T E K ENDEU I TG E V E RZelf stond Ger model voor destripfi guur Toon Ladder van Ger-rit de Jager in Muziek Express. “Ik ben denk ik wel de meest ge-tekende uitgever. Ik diende als dankbare inspiratiebron, met alleclichés die daarbij horen. Zo wasik ook Fer Gevelfut. En Walgfun,bedacht door Wim Stevenhagen.In Toon Ladder is al de aankondi-ging te zien van het confl ict datlater met Gerrit en Wim ont-stond.”

Midden jaren tachtig wilden Ger-rit de Jager en Wim Stevenhagenonder het contract met Ger vanWulften uit. “De concrete aan-leiding werd De Doorzon Doe-het-zelf-dodingsgids, een samen-werking van verschillende au-teurs uit mijn fonds. Toen puntjebij paaltje kwam, wilde Gerrit deJager niet met Theo van Gogh samen in één boek. Ik was me erniet erg van bewust, maar niet iedereen zag elkaar zitten. Somswas er sprake van jaloezie en ontstonden er onderhuidse spanningen.”

“Volgens mij deed ik het allemaalzo correct als maar mogelijk was.Alle ins en outs rondom De Doe-het-zelf-dodingsgids waren in over-leg gegaan. Gerrit heeft de blauwdruk van het album nog geaccordeerd, maar nadat hetgedrukt was, eiste hij dat de op-lage uit de markt werd geweerd.Daar heb ik toen gehoor aan ge-geven; ik wilde geen confl ict metmijn succesauteur. Het album is toen opnieuw gedrukt, zonder de bijdragen van Gerrit en Wim,onder de titel De Adrianus Zelf-dodingsgids. Maar dat confl ict kwam er evengoed en stond waarschijnlijk voor méér... Ik voelde de breuk al wel aanko-men, maar niet wanneer en hoe.”

1. Feest tijdens

de Stripdagen

Haarlem in

Café Studio,

met optredens

van zelf aangemelde

lookalikes uit de

Klepzeiker-

strip, support

van een groep uitgenodigde mensen met een verstandelijke beperking en

de gouden Pardon Lul-mascotte. 2. en 3. Van Wulften getekend door Aart

Clerkx (links: uit Jan Klaassen), 4. geschilderd door Fred de Heij voor de VPRO

Gids, 5. als platenbaas in Toon Ladder, 6. door Windig & De Jong, 7. door

Eric Schreurs en 8. Sjoerd Visser. 9. De Doe-het-zelf-dodingsgids, met links

de geboycotte Doorzon-editie.

1. Feest

1

2

3

4

5

6

7

8

9

FA I L L I S S EMENT“Ik was druk, altijd aan het werken minstens drie dagen per weektot laat in de avond onderweg met bandjes en theaterproduc-ties. De breuk met De Jager waseen genadeklap: er volgde een faillissement. Ik zat midden in al-lerlei investeringen, zoals een fullanimation-fi lm van Doorzon, waaral tien minuten van klaar waren.Dat project had een paar ton ge-kost; er was een studio ingerichtmet inkleurders, animatoren encamera’s. We raakten het aan destraatstenen niet kwijt; het was te Hollands. Ik was opgebrand, lagte trillen in mijn bed. Ik draaide door.”

Geen prettige tijd. Maar wel leer-zaam. “Ik heb toen gas terugge-nomen en dingen die me tegen-stonden opgezegd. Als je failliet gaat, heb je ook subiet geen vrienden meer. De dag ervoor liep iedereen de deur nog plat.Dan weet je waar je staat. EricSchreurs en Hein de Kort blevenme trouw. Met hen ben ik toenverdergegaan. En Rudolf Kahl enHenno Eggenkamp zijn me van grote steun geweest.”

“Misschien was het hele circus op een gegeven moment ook wel uitgewerkt. En uiteindelijk zou ik het kunstje toch niet goedgenoeg beheerst hebben. Niet zoals de grote creatieve onder-nemers, die veel planmatiger, rationeler en effi ciënter met de zaken omgingen.”

PENTHOU S E COM IX : ‘ S T R I P S M E T B A L L EN ’Er volgde een tijd van rehabilita-tie en doorzetten. “Dan veeg jede puinhopen bij elkaar en ga jeweer vrolijk verder. Vanaf 1997heb ik samen met Esther Gasse-ling met veel plezier zestig num-mers van het erotische stripbladPenthouse ComiX gemaakt, in li-centie. Zonder Esther had ik hetnooit gekund. Wij vulden het Amerikaanse materiaal aan metEuropese tekenaars en artikelenover de wereld van de erotiek – altijd met een vette knipoog. Toen de moedereditie er een jaar later mee staakte, gingen weop eigen kracht verder. Fred deHeij heeft geweldige dingen voorhet blad gedaan.”

“Omdat we het op een gegevenmoment zonde vonden om het Penthouse-concern rechten te betalen terwijl er geen nieuw materiaal meer werd geleverd, hebben we de naam veranderdin Playhouse Comix – een samen-trekking van Playboy en Penthouse.Toen we in 2004, met het op-rukken van internet, de oplages zagen teruglopen, hebben we detitel verkocht. De nieuwe uitge-ver hield er een compleet an-dere kwaliteitsstandaard op na. Het blad heeft vervolgens niet lang meer bestaan.”

28 juli 1985

Beste Gerrit,

Het komt mij voor dat ‘Liefde & Geluk’ d.d. 26 juli, je poging totgeestigheid in Het Parool, niet uit eigen koker komt. Immers, de snor bij ’t vrouwtje heeft ondergetekende op de burelen van Espee geïntro-duceerde. ’t Stemt natuurlijk vreugdevol dat ik wederom een bron van inspiratie blijk te zijn, maar in jouw geval is ’t resultaat van dit jatwerk saai en slaapverwekkend. Met de babbels van je domme echtgenote overmijn persoontje meegerekend, kom ik dan op een rekening van fl . 50,-, over te maken op giro 3151174. Volgende keer waarschuw je me van tevoren als je uit mijn rijk gevulde moppentrommel graait, anders voorzie ik grote problemen, wat ik je brom…Overigens, sterkte in de strijd en voort maar weer.

Je Theo

1. Animositeit tussen Theo van Gogh

en Gerrit de Jager – een van de voorbo-

des van het confl ict rondom de Doe-het-

zelf-dodingsgids. Op aandringen van Van

Wulften werd de brief uiteindelijk niet verstuurd.

2. Rechtsboven: insert in Penthouse als vooraankon-

diging van Penthouse ComiX, met een bijdrage van Dick

Matena. 3. Promotiedames voor een poster met de

Penthouse Forum-cover. Het blad, gericht op een

vrouwelijke doelgroep, werd na een jaar gestaakt.

1

3

2

Daarna zijn we nog even beziggeweest met Joyhouse, een homo-erotisch stripblad, waarvoor wedummy’s hebben gemaakt. Demogelijkheden met het beeld-materiaal waren geweldig, maarzelf zijn we niet thuis in de gay-wereld en de toonzetting komt vrij nauw. Ook was het lastig omadverteerders te krijgen, aan-gezien veel van die strips be-hoorlijk hardcore waren. Het kwam dus niet van de grond.”

DE MOORD OPTH EO VAN GOG HEind 2003 bracht hij Allah weethet beter uit, een bundel columnsvan Theo van Gogh. “Voor de coverfoto deed ik een sessie bijTheo thuis. Omdat hij de kap vande gehuurde burka niet om zijnbolle hoofd kreeg, werd het uit-eindelijk een Yasser Arafat-sjaal.” De moord op Theo van Gogh,exact een jaar later, had uiter-aard een enorme impact. Hetvormde de motivatie om contro-versiële car toonbundels met “misselijke grappen” van Grego-rius Nekschot uit te geven. “Datwas een spannende tijd, kort nade moord op Theo, de Deense cartoonrellen en later de arres-tatie van Gregorius. Uit voorzorghebben we ons naambordje vande gevel gehaald...”

Als hommage aan Theo van Goghwerd Recreatie (“helse liederen & heftige prenten”) opnieuw uit-gebracht, een ‘ jeugdzonde’ uit1985 van Van Gogh en Eric Schreurs. Dit keer met muziek-cd, waarop de liedteksten van Van Gogh vertolkt werden doorHans Teeuwen, Frederique Spigt,Spinvis en anderen. “Destijds wil-de de distributeur zijn vingers alniet aan de bundel branden. Twintig jaar later was dat niet anders: hij kwam de koffer van de vertegenwoordiger niet uit.”

N I EU WE WEG ENME T X TR AUitgeverij Xtra bestaat inmiddelsook al weer tien jaar en wordt gerund door Esther Gasseling, die een journalistieke achter-grond heeft. Uitgaven van Xtra hebben een specifi eke stijl, metcovers die de herkenbare Van Wulften-signatuur dragen.Het formaat is vaak A5-plus enhoofdzakelijk zwartwit. Naast eenhandvol Nederlandse auteurs brengt Xtra voornamelijk bui-tenlands werk. “Wij houden vansterk getekend materiaal met persoonlijkheid, liefst enigszins schurend. De trend is luxere uit-gaven in kleur. Ook bij ons zul jedie meer gaan zien.”

1. Prenten door Schreurs uit Recreatie,

gemaakt bij de liedteksten van Van Gogh.

2. Uit het Xtra-fonds, met boven een

eigen Engelse vertaling. 3. ‘Uit den ouden

doos’: Hein de Kort met dochter bij

ludieke uitbetaling in contanten van de

royalty’s, met nepcocaïne. 4. Hein en

Eric tijdens fotoshoot. 5. Kuif je voorbij:

poster bij de expositie over Franse te-

kenaars in De Meervaart in Amsterdam,

georganiseerd

door Van Wulften.

6. Uit de serie

Klepzeiker-

beeldjes.

1

2

34

6

5

Met Fred de Heij heeft Ger eennauwe band. “Ik ken Fred al langen werk perfect met hem samen.We vertrouwen elkaar, laten el-kaar in z’n waarde. Ik heb grootrespect voor hem: zijn autono-mie en originaliteit, zijn vakman-schap en enorme productie. Naast de titels die we van hem uitgeven, maken we samen hetblad Pulpman. Fred kwam met denaam en de karakters. Hij heefteen grote inbreng met zijn bijdra-gen; hij kan er veel in kwijt. En zelf heb ik ook wel wat te mel-den, wat zich vertaalt in de restvan de redactie. Ook al valt derespons tegen, we gaan gewoondoor omdat het erg leuk is om te doen.”

UP S & DOWNSOndanks zijn leeftijd van zeven-tig kijkt Ger nauwelijks achterom.“Ik heb niets met jubilea en jaar-tallen. Ik houd goed in de gatenwat er nú gebeurt, wat de actueleontwikkelingen zijn. Met alle upsen downs die ik heb meegemaakt,had ik een slechter leven kunnenleiden. Dat kan ik alleen maar zeggen omdat ik het overleefd hebt. Ik heb een vrouw die mejong houdt, mijn jongste zoon isachttien geworden en ik ben netopnieuw opa.”

In 2010 werd hij vanwege zijn bij-drage aan de strip bekroond met de P. HansFrankfurtherprijs.“Ja, dat was ze-ker een eer. Voormij persoonlijk schuilt de vol-doening vooral in het planten van het zaadje.Wat de gevolgen van die inspan-ningen zijn, telt minder zwaar.”

“Er wordt me wel eens gevraagdwat ik nou het leukste vind watik in al die jaren gedaan heb. Ikvond de Xtra-stripkrant gewel-dig om te maken, en uitgaven alsPulpman, Penthouse ComiX, Gummien De Balloen. Allemaal tijd-schriften dus. Op het grote for-maat van de Xtra-stripkrant konik me als vormgever helemaal uit-leven. Met blow-ups van pakkendbeeld, vol in het gezicht. Als con-cept en als product vind ik diekrant nog steeds enorm geslaagd,maar we kregen het op de langetermijn niet exploitabel.”

AMB I T I E SGer heeft nog ambities zat. “Ikzou nog een keer zoiets uniekswillen doen als Peking, oorlog inde diplomatenwijk , een samen-werkingsproject met het Natio-naal Archief. Dat album is een bijzondere combinatie van eenwaar gebeurd verhaal, histori-sche documenten, foto’s en strip-fi ctie. Een mooie wisselwerking tussen Fred als tekenaar en mij als vormgever.”

“Verder ben ik van mening datsommige tekenaars meer eer ver-dienen dan nu het geval is. Ik misbijvoorbeeld een mooi kloek overzichtsboek met het werk vanBernard ‘Willem’ Holtrop. [ Ditinterview werd afgenomen vóór deaanslag op de redactie van CharlieHebdo, waar Holtrop een van devaste cartoonisten is – red. ] Dat-zelfde geldt voor het werk van Vuillemin en iemand als Aart Clerkx. Die man is nog steeds bezig. En ja, daar is geld mee ge-moeid en dat moet er dan weleerst komen. Vooralsnog con-centreer ik mij op haalbare zakendie ik eveneens echt de moeite waard vind.”

u i t g e v e r i j x t r a . n l

1.‘Uit den ouden doos’ (vervolg):

poster voor Izzy M., de theater-

show van Ischa Meijer, samen met

lilliputter Marianne Copéz. 2. Met

Bram Vermeulen. De illustraties op

de poster zijn van Peter Pontiac,

“een mismatch van mij: de undergroundstijl van Pontiac combineerde niet met de main-

stream-muziek van Bram Vermeulen.” 3. Eric Schreurs feliciteert Bernard ‘Willem’

Holtrop met de Joop Klepzeiker Prijs in De Melkweg (uitgereikt door Rudy Kous-

broek). 4. Uitgaven van Aart Clerks en Willem uit de Espee-tijd.

1

3

4

2