COMMON S.A.

ul. Aleksandrowska 67/93

91-205 Łódź

tel: (0-42) 253 66 00

fax: (0-42) 253 66 98

GAZOMIERZE TURBINOWE

seria CGT-02

INSTRUKCJA TECHNICZNA

CGT/IU04 Łódź 2004

PRZED ZAINSTALOWANIEM I URUCHOMIENIEM GAZOMIERZA NALEśY ZAPOZNAĆ SIĘ Z TREŚCIA INSTRUKCII TECHNICZNEJ

1

Spis treści

Str. I. PRZEZNACZENIE I WARUNKI STOSOWANIA 2 II. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA 7 III. URZĄDZENIE ODCZYTOWE I WYJŚCIA POMIAROWE 9 IV. OZNAKOWANIE I LEGALIZACJA GAZOMIERZY 14 V. PAKOWANIE, TRANSPORT I MAGAZYNOWANIE 16 VI. INSTALOWANIE I URUCHOMIENIE GAZOMIERZA 17 VII. KONSERWACJA, USTERKI, NAPRAWY 23 VIII. WYPOSAśENIE DODATKOWE 25

2

I. PRZEZNACZENIE I WARUNKI STOSOWANIA

Przeznaczenie urządzenia

Gazomierze turbinowe serii CGT-02 są elektromechanicznymi urządzeniami ciśnie-niowymi przeznaczonymi do pomiaru objętości gazu przepływającego przez instalację. W wykonaniu standardowym mogą być instalowane w miejscach gdzie jest prawdopodobne wy-stępowanie atmosfer wybuchowych, powstałych jako mieszaniny gazów, zaliczanych do grup wybuchowości IIA i IIB, z powietrzem (w wykonaniu specjalnym – równieŜ IIC). W tabeli 1 podano własności fizyczne częściej stosowanych gazów i mieszanin gazów, do których są przystosowane gazomierze CGT-02. Maksymalne ciśnienie gazu dla gazomierzy turbinowych serii CGT-02 wynosi:

- dla gazomierzy z przyłączami PN16 - 1,6 MPa, - dla gazomierzy z przyłączami PN20 (ANSI150) - 2 MPa. - dla gazomierzy z przyłączami PN50 (ANSI300) - 5 MPa. - dla gazomierzy z przyłączami PN64 - 6,4 MPa. - dla gazomierzy z przyłączami PN110 (ANSI600) - 11 MPa.

Gazomierze turbinowe mogą być instalowane zarówno w pomieszczeniach o ustabilizowanej temperaturze, jak i na wolnym powietrzu, ale wtedy powinny być osłonięte przed bezpośred-nim oddziaływaniem czynników atmosferycznych (kontenery blaszane, szafki, daszki, osłony itp.). Zakres temperatury otoczenia od -25°C do + 70°C. Zakres temperatury gazu w instalacji od -20°C do + 60°C.

Warunki stosowania urządzenia.

1. Zgodność z wymaganiami dyrektywy 94/9/WE ATEX:

- certyfikat KDB 04ATEX036, - oznaczenie CE 1453, - warunki stosowania wykonanie standardowe II 2G EEx ia IIB T4

wykonanie specjalne II 2G EEx ia IIC T4 - ochrona obudowy liczydła IP65, - normy zharmonizowane PN-EN 13463-1:2003, PN-EN 50014:2002 (U),

PN-EN 50020:2003 (U)

2. Zgodność z wymaganiami dyrektywy 97/23/WE PED:

- certyfikat 67/JN/2004-003/3, - oznaczenie CE 1433, - maksymalne ciśnienie pracy wykonanie PN16 Pmax = 1,6 MPa,

wykonanie PN20 Pmax = 2 MPa. wykonanie PN50 Pmax = 5 MPa. wykonanie PN64 Pmax = 6,4 MPa. wykonanie PN110 Pmax = 11 MPa.

- temperatura otoczenia -25° C ≤ Ta ≤ + 70° C - normy zharmonizowane PN-EN 1515:2002 (U), PN-EN 10269:2002 (U), PN-EN 10222-1:2000, PN-EN 10222-3:2002, PN-EN 10222-4:2002, PN-EN 10222-5:2002,

PN-EN 13445-6:2002 (U) - inne zastosowane przepisy Warunki Urzędu Dozory Technicznego. Urządzenia ciśnieniowe WUDT/UC/2003 (WUDT-UC-WO, WUDT-UC-WO-O/00, WUDT-UC-WO-O/01,

3

WUDT-UC-WO-O/19)

3. Zgodność z Zarządzeniem nr 2 Prezesa GUM z dn. 05.01.1996 w Sprawie Wprowadzenia Przepisów Metrologicznych o Gazomierzach:

- decyzja Prezesa GUM ZT 867/98 - znak typu RP T 98 287, - parametry metrologiczne Tabela 2. - połoŜenie pracy gazomierza H – standard, ( VD, VU – opcja na zamówienie)

4. Zgodność z innymi normami PN-EN 12261:2003 (U), PN-92/M-54832.3 PN-M-54832-1/A1: 1995, ZN-G-4005, PN-EN 10208-2+AC:1999, PN-EN 10216-4:2003, PN-EN 10250-2:2001, PN-EN ISO 898-1:2001, PN-EN ISO 3506-1:2000, PN-EN ISO 3506-2:2000 PN-ISO 7005-1:1996. Tabela 1. Własności fizyczne częściej stosowanych gazów i mieszanin gazów, do których są

przystosowane gazomierze CGT-02. Gęstość podana przy ciśnieniu 101,325 kPa, w temperaturze 20o C

Gaz lub

mieszanina gazów

Symbol (wzór)

chemiczny

Gęstość ρ

[kg/m3]

Gęstość względem powietrza

Wykonanie gazomierza

argon Ar 1,66 1,38 standardowy IIB

azot N2 1,16 0,97 standardowe IIB

butan C4H10 2,53 2,1 standardowe IIB

dwutlenek węgla CO2 1,84 1,53 standardowe IIB

etan C2H6 1,27 1,06 standardowe IIB

etylen C2H4 1,17 0,98 standardowe IIB

gaz ziemny ≈CH4 ok. 0,75 ok. 0,63 standardowe IIB

hel He 0,17 0,14 standardowe IIB

metan CH4 0,67 0,55 standardowe IIB

propan C3H8 1,87 1,56 standardowe IIB

tlenek węgla CO 1,16 0,97 standardowe IIB

acetylen C2H2 1,09 0,91 specjalne IIC

wodór H2 0,084 0,07 specjalne IIC

powietrze - 1,20 1 standardowe IIB

Zasadnicze parametry metrologiczne gazomierzy turbinowych serii CGT-02 są zesta-wione w tabeli 2. Tabeli tej nie naleŜy jednak traktować jako aktualnej oferty handlowej; in-formacje na ten temat moŜna uzyskać w Dziale Marketingu (nr telefonu podany na stronie tytułowej).

Na specjalne zamówienie Common S.A. moŜe wykonać gazomierze o średnicy nominalnej DN 400, 500, 600 wg tabeli 2b

4

Gazomierz wywołuje spadek ciśnienia w instalacji. Wartość tego spadku dla gazomierzy CGT-02 przy gęstości ρ0 wynoszącej 1,2 kg/m3 moŜe być odczytana z wykresu na rysunku 1.

W rzeczywistych warunkach stratę ciśnienia ∆prz [Pa] oblicza się ze wzoru:

∆ ∆pp p

pprz

o

a

a

= +ρρρρρρρρ

gdzie: ρ - gęstość gazu wg tabeli 1 [kg/m3],

pa - ciśnienie atmosferyczne (pa ≅ 101 [kPa] ),

p - nadciśnienie gazu przed gazomierzem [kPa],

∆p - spadek ciśnienia w warunkach odniesienia (wg rysunku 1) [Pa].

1 10 100 1000

10

100

1000

p[Pa]∆

Q [m3/h]

DN

300

DN

250

DN

200

DN

150

DN

100

DN

80

DN

50

0.1

1

10

100

p∆[mm H2O]

Rys.1. Strata ciśnienia na gazomierzach turbinowych CGT-02

przy gęstości odniesienia ρo = 1,2 kg/m3

5

Przepływ minimalny Qmin

dla gazomierzy na ci-śnienie 1,6 i 2 MPa przy zakresowości :

Przepływ minimalny Qmin

dla gazomierzy na ciśnienie 5 6,4 i 11 MPa

przy zakresowości :

Oznaczenie nominalnej średnicy

Oznaczenie wielkości

gazomierza

Przepływ maksymalny

Qmax

1:10 1:20 1:30 1:5 1:10 1:20 1:30

Objętość gazu odpowiadająca

jednemu impulsowi LF

Cyfrowy kod *

wielkości gazomierza

- - m3/h [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/impuls]

DN 50 G 40

G 65

65

100

6

10

-

5

-

-

13

20

6

10

-

-

-

- 0,1

14....

15....

DN 80

G 100

G 160

G 250

160

250

400

16

25

40

8

13

20

-

-

-

32

50

80

16

25

40

8

13

20

-

-

-

1

21....

22....

23....

DN 100

G 160

G 250

G 400

250

400

650

-

-

-

13

20

32

8

13

20

50

80

130

25

40

65

13

20

32

-

-

-

1

32....

33....

34....

G 400

G 650

650

1000

-

-

32

50

20

32

130

200

65

100

32

50

20

32 1

44....

45....

DN 150

G1000 1600 - 80 50 320 160 80 50 10 41....

G 650 1000 - 50 32 - 100 50 32 1 55....

DN 200 G 1000

G 1600

1600

2500

-

-

80

130

50

80

-

-

160

250

80

130

50

80 10

51....

52....

DN 250

G 1000

G 1600

G 2500

1600

2500

4000

-

-

-

80

130

200

50

80

130

-

-

-

160

250

400

80

130

200

50

80

130

10

61....

62....

63....

DN 300

G 1600

G 2500

G 4000

2500

4000

6500

-

-

-

130

200

320

80

130

200

-

-

-

250

400

650

130

200

320

80

130

200

10

72....

73....

74....

Ta

bela

2a

. Za

sad

nicze

pa

ram

etry m

etro

log

iczne i ko

d cyfro

wy

ga

zom

ierzy tu

rbin

ow

ych se

rii CG

T-0

2 w

zakre

sie D

N5

0÷DN

30

0

6

Przepływ minimalny Qmin

dla gazomierzy na ci-śnienie1,6 i 2 MPa przy zakresowości :

Przepływ minimalny Qmin

dla gazomierzy na ciśnienie 5 6,4 i 11 MPa

przy zakresowości :

Oznaczenie nominalnej średnicy

Oznaczenie wielkości

gazomierza

Przepływ maksymalny

Qmax

1:10 1:20 1:30 1:5 1:10 1:20 1:30

Objętość gazu odpowiadająca

jednemu impulsowi LF

Cyfrowy kod *

wielkości gazomierza

- - m3/h [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/h] [m3/impuls]

DN 400

G 2500

G 4000

G 6500

4000

6500

10000

-

-

-

200

320

500

130

200

320

-

-

-

400

650

1000

200

320

500

130

200

320

10

10

100

403...

404...

405...

DN 500

G 4000

G 6500

G 10000

6500

10000

16000

-

-

-

320

500

800

200

320

500

-

-

-

650

1000

1600

320

500

800

200

320

500

10

100

100

504...

505...

501...

DN 600

G 6500

G 10000

G 16000

10000

16000

25000

-

-

-

500

800

1300

320

500

800

-

-

-

1000

1600

2500

500

800

1300

320

500

800

100

100

100

605...

601...

602... *) Uwaga: Kod cyfrowy gazomierzy na ciśnienie pmax = 2 MPa rozpoczyna się od cyfry 2-, na ciśnienie pmax = 5 MPa rozpoczyna się od cyfry 5-, na ciśnienie 6,4 MPa rozpoczyna się od cyfry 6-, a na ciśnienie 11 MPa - od cyfry 11- .

Ta

bela

2b

. Za

sad

nicze

pa

ram

etry m

etro

log

iczne i ko

d cyfro

wy

ga

zom

ierzy tu

rbin

ow

ych se

rii CG

T-0

2 w

zakre

sie D

N4

00

÷DN

60

0

7

II. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA Gazomierz turbinowy działa na zasadzie proporcjonalności prędkości obrotowej wirni-ka turbiny do prędkości liniowej, a więc i do strumienia objętości przepływającego gazu. Gaz wpływający do gazomierza (rys. 2) jest kierowany przez kierownicę wlotową do zespołu po-miarowego i wywołuje obrót wirnika. Ruch obrotowy z wirnika jest przekazywany przez przekładnie zębate i sprzęgło magnetyczne do liczydła. Mechanizm liczydła dokonuje sumo-wania objętości, która przepłynęła przez urządzenie, a ośmiopozycyjny licznik wskazuje war-tość tej sumy. KaŜdy z gazomierzy serii CGT-02 działa prawidłowo tylko w określonym za-kresie wielkości przepływu od Qmax do Qmin, opisanym w danych technicznych (tabela 2).

Rys.2. Gazomierz turbinowy CGT-02 w przekroju

8

Gazomierz turbinowy (rys. 2) jest zbudowany z następujących podstawowych zespołów:

Korpus główny. Korpus główny przenosi wszystkie obciąŜenia, zarówno te pochodzące od ciśnienia gazu jak i od przyłączy do instalacji. Korpusy gazomierzy o wymiarze nominalnym od DN50 do DN 150 z przyłączami PN16 i PN20 mogą być wykonywane w dwóch wersjach, jako stalowe skrawane z odkuwki lub jako odlewane z Ŝeliwa sferoidalnego. Korpusy z przy-łączami PN50, PN64, PN110 występują tylko w wersji stalowej. Większe korpusy począwszy od DN200 wykonywane są zawsze jako stalowe, spawane. KaŜdy korpus posiada dwa kołnie-rze przyłączeniowe z przylgą typu „B” o wymiarach przyłączeniowych zgodnych z normą PN-ISO 7005-1:1996. Wymiary kołnierzy, jak teŜ wymiary gabarytowe i orientacyjne masy ga-zomierzy w podstawowym wykonaniu, są podane w tabelach 3 a i b, a oznaczone na rysunku 14. Na zamówienie specjalne korpus moŜe być wyposaŜony w inne rodzaje kołnierzy zgodne z Polskimi Normami (np. z występami lub rowkami) albo wg norm ISO, ANSI lub GOST. Na korpusie gazomierza umieszczone są gniazda wyjścia sygnałów wysokiej częstotliwości oraz gniazda termometrów (patrz rozdział III).

Zespół pomiarowy. Obejmuje on turbinę, kierownicę i zespół przekładni. Wirnik turbiny jest umieszczony w osi korpusu gazomierza i ułoŜyskowany na dwóch miniaturowych łoŜyskach kulkowych. Kierownica strumienia, umieszczona przed turbiną, symetryzuje przepływ gazu i kieruje go na łopatki wirnika turbiny. Zespół przekładni (ślimakowa i walcowa) redukuje prędkość obrotową i przekazuje napęd na sprzęgło magnetyczne.

Zespół przeniesienia napędu. Obejmuje on sprzęgło magnetyczne wraz z korpusem przegro-dy hermetycznej. Cześć napędzająca sprzęgła znajduje się wewnątrz, zaś część napędzana na zewnątrz przegrody. Sprzęgło to przenosi napęd ze strefy ciśnieniowej do zespołu liczydła, gdzie nie dociera gaz płynący przez gazomierz. Do części napędzanej sprzęgła moŜe być za-mocowane koło referencyjne stanowiące wzbudnik nadajnika wysokiej częstotliwości HF.

Zespół liczydła. Następuje w nim dalsza redukcja prędkości obrotowej (przez przekładnię ślimakową oraz przekładnie walcowe) w celu napędu liczydła mechanicznego oraz elementów wzbudzających nadajniki sygnałów elektrycznych niskiej częstotliwości. Do zespołu tego na-leŜą teŜ gniazda wyprowadzające sygnały elektryczne niskiej i wysokiej częstotliwości na zewnątrz gazomierza.

Zespół smarowania. Gazomierze CGT-02 są wyposaŜone w układ okresowego smarowania łoŜysk wirnika turbiny (nie dotyczy gazomierzy DN50 w wykonaniu standardowym). Układ ten jest zasilany ręczną pompką tłoczkową zblokowaną ze zbiorniczkiem oleju (rys. 3). Pojemność zbiorniczka oleju wynosi 2⋅10-5 m3 [20 cm3]. Pozostałe mechanizmy gazomierzy nie są smarowane zewnętrznie; są tam zastosowane łoŜyska zakryte z zapasem środka smaro-wego. Układ smarowania jest fabrycznie odpowietrzony i napełniony olejem.

9

III. URZĄDZENIE ODCZYTOWE I WYJŚCIA POMIAROWE

Gazomierz CGT-02 posiada urządzenie odczytowe w postaci liczydła mechanicznego wraz z wyjściami sygnałów elektrycznych. Na korpusie rozmieszczone są gniazda do zabu-dowy zewnętrznych nadajników HF oraz wyjścia do pomiaru ciśnienia i temperatury (opcja). Wyjścia te umoŜliwiają kontrolę pracy gazomierza i przyłączenie osprzętu zewnętrznego. Usytuowanie wyjść pomiarowych na gazomierzu jest zilustrowane na rysunku 3.

Liczydło mechaniczne znajduje się wewnątrz zespołu liczydła i jest widoczne przez wzier-nik z poliwęglanu. UmoŜliwia ono bezpośredni odczyt rzeczywistej objętości gazu, która przepływa przez gazomierz przy danym ciśnieniu i w danej temperaturze. Zespół liczydła moŜna obracać wokół poziomej osi gazomierza w zakresie ok. 345o co umoŜliwia wygodny odczyt liczydła praktycznie z dowolnego kierunku.

Wyj ścia elektryczne z liczydła. Wyjścia sygnałów elektrycznych mogą być dwóch rodzajów: niskiej częstotliwości (LF-low frequency) oraz wysokiej częstotliwości (HF-high frequency). Liczydło moŜe być wyposaŜone maksymalnie w dwa gniazda i sześć nadajników impulsów elektrycznych:

- dwa zbliŜeniowe nadajniki indukcyjne wysokiej częstotliwości HF, - dwa szczelinowe nadajniki indukcyjne niskiej częstotliwości LFI, - dwa nadajniki kontaktronowe niskiej częstotliwości LFK.

Nadajniki kontaktronowe LFK są przewidziane do współpracy z przelicznikiem obję-tości o zasilaniu bateryjnym lub sieciowo-bateryjnym umieszczonym blisko gazomierza (do ok. 2 m). Nadajniki indukcyjne, zarówno niskoczęstotliwościowe LFI jak i wysokoczęstotli-wościowe HF mogą przesyłać sygnały prądowe na znacznie większą odległość (do ok. 200 m, zaleŜnie od warunków). Ze względu na duŜy pobór prądu mogą one współpracować tylko z przelicznikami o zasilaniu sieciowym. Odpowiadająca jednemu impulsowi nadajnika LF obję-tość gazu jest podana w tabeli 2.

Liczba impulsów HF przypadająca na jeden m3 gazu jest ustalana indywidualnie dla kaŜdego gazomierza i podana na tabliczce znamionowej.

Kreska umieszczona na tabliczce znamionowej zamiast liczby impulsów oznacza brak odpowiedniego nadajnika.

Wszystkie nadajniki umieszczone w liczydle gazomierza są połączone ze stykami gniazd „Tu-chel” C091 31N006 100 2, umieszczonymi na tylnej ścianie osłony liczydła. Do gniazd tych naleŜy przyłączyć przewody z wtykami 6-stykowymi Tuchel” C091 31H006 100 2. Złącza “Tuchel” zastosowane w gazomierzach CGT są wykonane w klasie IP67. MoŜliwe połączenia nadajników z odpowiednimi gniazdami wyjść sygnałów elektrycznych są przedstawione w tabeli 3.

10

Rys.3. Usytuowanie wyjść pomiarowych w gazomierzach CGT-02

Tabela 3. MoŜliwe połączenia nadajników gazomierza do gniazd wyjść elektrycznych.

styk

bieguno-wość

LFK 1 LFI 1 HF 1 LFK 2 LFI 2 HF 2

1 − S O 4 + S O

Gniazdo 1 2 − P O O O 5 + P O O O 3 − P 6 + P 1 − O P 4 + O P

Gniazdo 2 2 − O O P O 5 + O O P O 3 − O P 6 + O P

S - połączenia w wykonaniu standardowym P - połączenia zalecane w wersji pełnej O - połączenia alternatywne

W standardowym wykonaniu gazomierza CGT-02 jest zainstalowany tylko jeden nadajnik kontaktronowy LFK 1.

Zgodnie z warunkami stosowania gazomierze serii CGT-02 powinny być wyposaŜone w na-dajniki zapewniające poziom zabezpieczenia co najmniej II 2G EEx ib IIC T4. Warunek ten spełniają na przykład następujące nadajniki zastosowane w liczydle:

- HF typu NJ0,8-5GM-N, produkcji Pepperl+Fuchs GmbH, II 1G EEx ia IIC T6. - LFI typu CLFI-02 produkcji Common S.A. II 2G EEx ia IIC T6. - LFK typu CLFK-02 produkcji Common S.A. II 2G EEx ia IIC T6.

11

Dopuszczalne parametry zasilania nadajników z obwodów iskrobezpiecznych (Ui ,I i , Pi ) oraz maksymalna indukcyjność i pojemność wewnętrzna nadajników (L i , Ci )

HF LFI LFK Ui = 16 V DC Ui = 15,5 V DC Ui = 15,5 V DC I i = 25 mA Ii = 52 mA Ii = 52 mA Pi = 64 mW Pi = 169 mW Pi = 169 mW L i = 50 µH L i ≈ 40 µH L i ≈ 0 Ci = 30 nF Ci = 28 nF Ci ≈ 0

Znamionowe parametry pracy stosowanych nadajników:

kontaktronowego CLFK-02: napięci znamionowe Un = 5÷15,5 V DC, rezystancja styku zamkniętego Rz = 500Ω ÷ 2 kΩ ,

rezystancja styku otwartego Ro > 100 MΩ , maks. częstotliwość przełączania fp = 500 Hz .

indukcyjnych CLFI-02 NJ0,8-5GM-N napięcie znamionowe Un = 5÷15,5 V Un = 5÷16 V, prąd nadajnika nieaktywnego IL < 1,2 mA , IL < 1,2 mA, prąd nadajnika aktywnego IH > 2,1 mA , IH > 2,1 mA, rezystancja obciąŜenia Rn < 1 kΩ , Rn < 1 kΩ, maks. częstotliwość przełączania fp = 200 Hz, fp = 5 kHz.

Na rezystorze obciąŜenia o wartości 1 kΩ powstaje spadek napięcia o wartości zaleŜnej od stanu nadajnika (aktywny lub nieaktywny). Przy wyŜej przedstawionych wartościach prądu nadajnika (zgodnych z normą DIN 19234) napięcie wyjściowe moŜe przyjmować wartości:

- w stanie nieaktywnym UL < 1,2 V, - w stanie aktywnym UH > 2,1 V.

Wyj ście elektryczne HF z nadajników w korpusie gazomierza

Nadajnik impulsów wysokiej częstotliwości moŜe być umieszczony w korpusie głównym gazomierza nad wirnikiem turbiny lub nad kołem referencyjnym, o liczbie zębów równej licz-bie łopatek wirnika. Elementem modulującym pole magnetyczne nadajnika HF jest wówczas odpowiednio wirnik turbiny lub koło referencyjne. Nadajnik jest montowany w gnieździe, którego połoŜenie jest pokazane na rys.3. W gnieździe tym jest wykonany otwór z gwintem M16 x 1,5 (rys. 4).

Instalowanie nadajnika HF w korpusie gazomierza wymaga duŜej precyzji i posłuŜenia się elektronicznym sprzętem kontrolnym, więc moŜe być dokonane tylko przez przed-

stawiciela producenta lub przedsiębiorstwo przez niego autoryzowane.

Maksymalnie do gazomierza mogą być zamontowane cztery zbliŜeniowe nadajniki indukcyj-ne wysokiej częstotliwości HF:

- dwa nadajniki HF z wirnika turbiny, - dwa nadajniki HF z koła referencyjnego.

Nadajniki te powinny zapewnić poziom zabezpieczenia co najmniej II 2G EEx ib IIC T5. Warunki te spełniają na przykład nadajniki:

12

- HF typu CHFI-02 produkcji Common S.A. II 2G EEx ia IIC T6 , - HF typu NJ1,5-10GM-N-Y07451, Pepperl+Fuchs GmbH, II 1G EEx ia IIC T6. - HF typu Bi1-EH04-Y1, produkcji Hans Turck GmbH, II 2G EEx ia IIC T6.

Rys.4. Wymiary króćca do zamocowania nadajnika impulsów wysokiej częstotliwości HF.

Dopuszczalne parametry zasilania ww nadajników z obwodów iskrobezpiecznych oraz mak-symalna indukcyjność i pojemność wewnętrzna nadajników wynoszą odpowiednio:

- CHFI-02 Ui = 15,5 V, Ii = 52 mA, Pi = 169 mW, Li ≈ 40 µH, Ci = 28 nF. - NJ1,5-10GM-N-Y07451 Ui = 16 V, Ii = 25 mA, Pi = 64 mW, Li = 50 µH, Ci = 20 nF. - Bi1-EH04-Y1 Ui = 15 V, Ii = 60 mA, Pi = 80 mW, Li = 150 µH, Ci = 150 nF.

Warunki stosowania i parametry zasilania naniesione są na osłonie nadajnika.

Nadajniki wyposaŜone są w 4-stykowe wtyki „Tuchel” C091 31W004 100 2. NaleŜy przyłą-czać do nich przewody zaopatrzone w gniazda „Tuchel” C091 31D004 100 2. Nadajnik jest przyłączony do styków „3” i „4” wtyku. Schemat połączenia nadajnika z obwodem pomiaro-wym jest przedstawiony na rysunku 5.

R=1kΩ

+8,2V

1 4

2 3 wtyk gniazdo

Rys.5. Schemat przyłączenia nadajnika HF

Liczba impulsów HF przypadająca na jeden m3 gazu jest ustalana indywidualnie dla kaŜdego gazomierza i podana na tabliczce znamionowej wyjść elektrycznych (rys. 10), umieszczonej na górnej powierzchni liczydła.

Kreska umieszczona na tabliczce znamionowej zamiast liczby impulsów, oznacza brak odpowiedniego nadajnika.

13

Wyjście HF jest szczególnie przydatne do śledzenia zmian wielkości strumienia przepływają-cego czynnika.

Wyj ście pomiaru ciśnienia. Wyjścia przeznaczone do pomiaru ciśnienia (otwory impulsowe) znajdują się po obu stronach korpusu głównego (rys. 3). W otworach mogą być wykonane gniazda z gwintem metrycznym M12x1,5 (rys. 6) lub calowym NPT 1/4 (rys. 7). Rodzaj gwintu oznaczony jest na korpusie. Wejścia słuŜą do podłączone przetworników ciśnienia, bezpośrednio lub za pośrednictwem zaworów trójdrogowych. Wyjścia nie uŜywane są zaślepione korkami.

Rys. 6. Gniazdo pomiaru ciśnienia M12x1,5. Rys 7. Gniazdo pomiaru ciśnienia NPT 1/4

Wyj ście pomiaru temperatury. Wyjścia przeznaczone do pomiaru temperatury znajdują się po obu stronach korpusu główne-go (rys. 3). W otworach mogą być wykonane gniazda z gwintem metrycznym M14x1,5 (rys.8) lub calowym NPT 1/4 (rys. 9). Do wyjść, za pośrednictwem tulejek termometrycznych, pod-łącza się termometry elektryczne lub przetworniki temperatury. Wyjścia nie uŜywane są za-ślepione korkami.

Rys. 8. Gniazdo pomiaru temperatury M14x1,5. Rys. 9. Gniazdo pomiaru temperatury NPT 1/4

14

IV. OZNAKOWANIE I LEGALIZACJA GAZOMIERZY

Informacje o podstawowych parametrach technicznych gazomierza oraz numer fa-bryczny i rok produkcji podane są na tabliczkach znamionowych (rys.10 i rys.11), zamocowa-nych wkrętami do osłony liczydła. Dwie pierwsze cyfry numeru fabrycznego stanowią kodo-we oznaczenie wielkości gazomierza, według opisu zawartego w tabeli 2. Na górnej po-wierzchni korpusu gazomierza umieszczone są znaki informacyjne o kierunku przepływu ga-zu oraz oznaczenia wyjść do pomiaru ciśnienia i temperatury (rys. 12).

Rys. 10. Tabliczki znamionowe wykonanie standardowe

Rys. 11. Tabliczka znamionowa wykonanie specjalne

15

Rys.12. Znaki informacyjne kierunku przepływu oraz wyjść do pomiaru ciśnienia i temperatury.

KaŜdy gazomierz sprawdzany w upowaŜnionym laboratorium (punkcie legalizacyjnym) nad-zorowanym przez Okręgowy Urząd Miar, musi mieć naniesione cechy legalizacyjne na plom-bach umieszczonych w punktach nr 1 i 2 rys. 13. Cechy legalizacyjne na plombie obejmują znak Urzędu Miar lub punktu legalizującego oraz rok i miesiąc legalizacji. Do gazomierza moŜe być dołączone (na Ŝyczenie nabywcy) udokumentowanie sprawdzenia w postaci Świa-dectwa Legalizacji.

Rys. 13. Punkty umieszczania plomb na gazomierzach CGT-02.

Na połączeniach części nie podlegających demontaŜowi przy instalowaniu gazomierza są umieszczone plomby zabezpieczające z cechą Urzędu Miar lub upowaŜnionego laborato-rium (nr 3, 4, 5 i 6 rys. 13).

16

Zachowanie plomb z cechami legalizacyjnymi i plomb zabezpieczających jest warunkiem uznania gazomierza za legalny przyrząd pomiarowy.

Na plombach instalacyjnych, zakładanych na przyłączu przetwornika ciśnienia (nr 7) , na na-dajnikach HF (nr 8) i ewentualnie na przetworniku temperatury (nr 9) są odciśnięte cechy pro-ducenta, dystrybutora gazu lub upowaŜnionego instalatora. Ponadto plomby instalacyjne po-winny być załoŜone na zaślepkach (korkach) niewykorzystanych wyjść elektrycznych oraz na ewentualnie załoŜonym zaworze trójdrogowym związanym z korektorem (patrz rozdz. VIII.)

Okres waŜności legalizacji wynosi 5 lat. Termin waŜności jest podany w Świadectwie Legali-zacji. Przed upływem tego terminu gazomierz powinien być zgłoszony do ponownej legaliza-cji do Okręgowego Urzędu Miar albo innej placówki legalizacyjnej mającej upowaŜnienie GUM (naleŜy przy tym uwzględnić okres wyczekiwania na realny termin przeprowadzenia legalizacji).

Common S.A. oferuje swoim Klientom przeprowadzenie procedury relegalizacyjnej we wła-snym laboratorium z uwagi na moŜliwość dokonania niezbędnej regulacji lub naprawy gazo-mierza.

V. PAKOWANIE, TRANSPORT I MAGAZYNOWANIE

Gazomierz dostarczany jest w opakowaniu fabrycznym, które zapewnia mu wystarcza-jącą ochronę w czasie transportu i przechowywania. Dla gazomierzy o wielkościach od DN50 do DN100 opakowanie składa się z kartonowego wzmocnionego pudła i profilowanych wkła-dów styropianowych. W bocznych ścianach pudła uformowane są uchwyty do przenoszenia gazomierza. Gazomierze DN150 i większe umieszczane są na odpowiednich paletach drew-nianych i osłonięte przy pomocy profilowanych wkładów styropianowych i kartonowych po-kryw. Na opakowaniu umieszczone są odpowiednie informacje dotyczące zawartości i ograni-czeń w zakresie załadunku/rozładunku i transportu.

Gazomierze do naprawy lub relegalizacji naleŜy dostarczyć w opakowaniu fabrycznym lub innym zapewniającym nie gorsze zabezpieczenie w czasie transportu.

Do kaŜdego gazomierza turbinowego produkcji Common S.A. dołączone jest następujące wyposaŜenie:

- wtyk 6-stykowy “Tuchel” C091 31H006 100 2, który moŜe być wykorzystany w celu przyłączenia korektora lub rejestratora do wyjścia elektrycznego niskiej częstotliwo-ści (jeŜeli korektor nie jest fabrycznie przyłączony do gazomierza);

- gniazdo 4-stykowe “Tuchel” C091 31D004 100 2 jeŜeli gazomierz jest wyposaŜony w HF zmontowany w korpusie;

- pojemnik z olejem LUBRINA (0,25 l); - Instrukcja Techniczna

Gazomierz turbinowy jest precyzyjnym urządzeniem pomiarowym i powinien być traktowany z odpowiednią ostroŜnością.

W czasie transportu i magazynowania naleŜy przestrzegać następujących zasad:

1. W czasie transportu niedopuszczalne jest rzucanie gazomierza, przewracanie go, czy teŜ poddawanie silnym wstrząsom (np. wskutek szybkiego przewoŜenia na nie resorowanym wózku).

17

2. Ze względu na moŜliwość wypłynięcia oleju, gazomierze powinny być transportowane i magazynowane tylko w przewidzianym połoŜeniu pracy, tzn. ze zbiorniczkiem oleju ustawionym zakrętką do góry. Wynikające z przebiegu instalowania zmiany połoŜe-nia powinny trwać jak najkrócej (kilkanaście sekund). Nie dotyczy to gazomierzy o śred-nicy DN 50.

3. Niedopuszczalne jest podnoszenie gazomierza za obudowę zespołu liczydła. Do przeno-szenia cięŜkich gazomierzy naleŜy wykorzystać śruby z uchem, które są wkręcone w kołnierze tych gazomierzy.

4. Szczególną ostroŜność naleŜy zachować przy załadunku, wyładunku i ręcznym transporcie gazomierzy wysokociśnieniowych, poniewaŜ odznaczają się one bardzo duŜą masą.

5. Pokrywki lub inne osłony załoŜone fabrycznie na otworach gazomierza naleŜy zdejmować nie wcześniej, niŜ bezpośrednio przed jego instalowaniem.

6. Miejsce magazynowania powinno zabezpieczać gazomierz przed opadami atmosferycz-nymi, a takŜe przed zawilgoceniem.

7. NaleŜy dbać o stan plomb legalizacyjnych, plomb zabezpieczających i plomb instalacyj-nych załoŜonych na gazomierzu. Uszkodzenie plomb grozi utratą waŜności legalizacji i gwarancji gazomierza oraz konsekwencjami prawnymi w rozliczeniach z dostawcą gazu.

8. Nie jest potrzebne smarowanie łoŜysk gazomierza spoczywającego w magazynie.

VI. INSTALOWANIE I URUCHOMIENIE GAZOMIERZA

Przed zainstalowaniem gazomierza naleŜy się upewnić, czy jest on dostosowany do parametrów ruchowych charakteryzujących instalację. W szczególności trzeba zwrócić uwagę na następujące informacje, podane na tabliczce znamionowej:

• Dopuszczalne nadciśnienie wewnątrz gazomierza [MPa], oznaczone pmax , • Maksymalny przepływ rzeczywisty [m

3/h], oznaczony Qmax .

• Dopuszczalne połoŜenie pracy oznaczone na tabliczce znamionowej: - H poziome (w wykonaniu standardowym), - VD pionowe; kierunek przepływu pionowo w dół (opcja – na zamówienie),

- VU pionowe, kierunek przepływu pionowo w górę (opcja – na zamówienie).

Dopuszcza się przekroczenie maksymalnego obciąŜenia gazomierza nie więcej niŜ o 25% , w czasie nie dłuŜszym niŜ 30 min.

Gazomierz nie powinien znajdować się w najniŜszym punkcie linii instalacyjnej, gdyŜ tam mogą zalegać skropliny i zanieczyszczenia.

Gazomierze turbinowe powinny być instalowane w pomieszczeniach zamkniętych lub pod odpowiednimi osłonami. Niedopuszczalne jest naraŜanie gazomierza na opady atmosferyczne lub opady innych substancji (np. pyłów).

Gazomierz musi być wstawiony między rury o odpowiedniej średnicy nominalnej, przy czym naleŜy zapewnić osiowanie gazomierza względem rur, zgodnie z obowiązującymi w gazownictwie przepisami. Układ przewodów (rur) nie powinien wywierać na gazomierz obciąŜenia montaŜowego większego niŜ przewidziany w normie PN-EN 12261:2003. Szcze-

18

gólnie niebezpieczne są siły poprzeczne w stosunku do osi gazomierza. Gazomierze o masie większej niŜ 50 kg powinny być tak podparte, aby nie obciąŜały rurociągu swoim cięŜarem.

W projektowaniu miejsca zabudowy dla gazomierza mogą być pomocne wymiary podane w tabeli 3a oraz 3b zilustrowane na rysunku 14.

Rys.14. Podstawowe wymiary gazomierzy turbinowych CGT-02.

DN L H A B C E F G N P R S T α β masa

mm

przyłącze (kołnierz)

korpus mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm ° ° kg

PN16/20 odlewany 286 150 - 21 8 PN16/20 286 150 - 15 9 PN50/64 294 - 226 26 12

50

PN110

toczony i frezowany

150

286

203 42 58

- 226 32

~140 91 - - - 45 -

17

PN16/20 odlewany 316 215 60 146 - 27 18

PN16/20 301 146 - 23 19

PN50/64 306 - 222 30 26 80

PN110

toczony i frezowany

240

302

206 80 95

- 222 38

~150 137 - - - 45 -

29

PN16/20 odlewany 340 229 157 - 30 66 60 23 PN16/20 320 157 - 25 24 PN50/64 338 - 233 34 40

100

PN110

toczony i frezowany

300

347

220 101 124

- 233 44

~165 171 85 ~172 85

40 65

52

PN16/20 odlewany 400 256 125 185 - 33 110 55 47

PN16/20 377 185 - 28 65

PN50/64 409 - 261 43 80 150

PN110

toczony i frezowany

450

412

247 155 180

- 261 54

~190 231 141 ~197 141

35 60

115

PN16/20 441 202 - 35 70 PN50/64 479 - 282 50 120 200

PN110

spawany 600

481

270 212 240

- 282 62

~205 333 168 ~212 168 30 55

160

PN16/20 502 232 - 32 130

PN50/64 534 - 308 55 195 250

PN110

spawany 750

553

298 270 330

- 308 70

~225 425 258 ~233 225 30 55

255

PN16/20 554 258 - 38 190 PN50/64 590 - 345 60 275 300

PN110

spawany 900

604

323 300 350

- 345 73

~250 448 278 ~257 245 30 55

360

PN16/20 673 46 410

PN50 742 67 510 400

PN110

spawany 1200

777

410 500 400 - 390

92

305 570 425 320

650

PN16/20 773 49 620

PN50 867 70 780 500

PN110

spawany 1500

907

460 630 550 - 440

102

355 745 575 470

1000

PN16/20 907 52 970

PN50 1026 74 1200 600

PN110

spawany 1800

1051

510 850 600 - 490

113

405 820 625 520

1500

Ta

bela

3a

. Po

dsta

wo

we w

ymia

ry i ma

sy ga

zom

ierzy C

GT

-02

.

20

Tabela 3b. Wymiary przyłączy gazomierzy CGT-02.

DN DZ D0 d0 n

mm

przyłącze (kołnierz) mm mm mm szt.

PN16 165 125 18 4

PN20 150 120,5 18 4

PN50 165 127 18 8

PN64 180 135 22 4

50

PN110 165 127 18 8

PN16 200 160 18 8

PN20 190 152,5 18 4

PN50 210 168,5 22 8

PN64 215 170 22 8

80

PN110 210 168,5 22 8

PN16 220 180 18 8

PN20 230 190,5 18 4

PN50 255 200 22 8

PN64 250 200 26 8

100

PN110 275 216 26 8

PN16 285 240 22 8

PN20 280 241,5 22 8

PN50 320 270 22 12

PN64 345 280 33 8

150

PN110 355 292 29,5 12

PN16 340 295 22 12

PN20 345 298,5 22 8

PN50 380 330 26 12

PN64 415 345 36 12

200

PN110 420 349 32,5 12

PN16 405 355 26 12

PN20 405 362 26 12

PN50 445 387,5 29,5 16

PN64 470 400 36 12

250

PN110 510 432 35,5 16

PN16 460 410 26 12

PN20 485 432 26 12

PN50 520 451 32,5 16

PN64 530 460 36 16

300

PN110 560 489 35,5 20

PN16 580 525 29,5 16

PN20 600 540 29,5 16

PN50 650 571,5 35,5 20 400

PN110 685 603 42 20

PN16 715 650 32,5 20

PN20 700 635 32,5 20

PN50 775 686 35,5 24 500

PN110 815 724 45 24

PN16 840 770 35,5 20

PN20 815 749,5 35,5 20

PN50 915 813 42 24 600

PN110 940 838 51 24

21

Zanieczyszczenia znajdujące się w gazie i w instalacji mogą uszkodzić mechanicznie turbinę pomiarową oraz zmniejszyć dokładność pomiaru. W związku z tym konieczne jest zastoso-wanie przed gazomierzem filtru o skuteczności nie gorszej, niŜ 10 µm (szczególnie w przy-padku przepływu gazu silnie zanieczyszczonego). Poza tym przed zainstalowaniem gazomie-rza naleŜy dokładnie oczyścić i przedmuchać instalację po stronie dopływowej, a na wlocie odcinka dopływowego zainstalować stoŜkowy filtr siatkowy, który moŜe być zdemontowany po 1 ÷ 2 miesiącach pracy. JeŜeli filtr nie zostanie zdemontowany, naleŜy zapewnić kontrolę stanu zanieczyszczenia filtra przez pomiar spadku ciśnienia lub regularne przeglądy. W przy-padku zapchania, filtr siatkowy moŜe zostać zniszczone przez ciśnienie gazu, a jego resztki mogą powaŜnie uszkodzić gazomierz.

Wytwórca nie odpowiada za uszkodzenia lub zatrzymania gazomierza wynikające z niedostatecznej filtracji przepływającego gazu.

UŜytkownik gazomierza powinien zwrócić uwagę na pewne niebezpieczeństwo związane ze zmianą natęŜenia przepływu. JeŜeli przez długi czas od oddania instalacji do uŜytku przepływ był stosunkowo niewielki, to zanieczyszczenia montaŜowe (np. resztki po spawaniu) pozosta-ją przed gazomierzem. Dopiero po znacznym zwiększeniu natęŜenia przepływu gaz moŜe porwać te zanieczyszczenia i w efekcie uszkodzić gazomierz. Z tego względu stoŜkowy filtr siatkowy moŜe okazać się poŜyteczne właśnie w okresie dochodzenia do maksymalnej wydaj-ności instalacji. W kaŜdym razie w interesie uŜytkownika leŜy zabezpieczenie gazomierza przed mechanicznymi uszkodzeniami.

Przed ostatecznym zamontowaniem gazomierza naleŜy sprawdzić, czy jest on właściwie skie-rowany, tzn. czy zwrot strzałki na korpusie gazomierza jest zgodny z kierunkiem przepływu gazu.

Do połączenia gazomierza z kołnierzami rurociągu powinny być uŜyte śruby zgodne z wyma-ganiami podanymi w normach: PN-EN 1515-2:2002, PN-EN ISO 898-1:2001, ZN-G-4008:1995. Uszczelki równieŜ powinny być dobrane odpowiednio do kołnierzy i do nominal-nego ciśnienia.

Długości śrub dobrać z uwzględnieniem wymiarów podanych w tabelach 3a i 3b oraz grubości zastosowanych uszczelek.

Do standardowych kołnierzy z przylgami typu „B” dla pmax= 2 MPa mogą być stosowane uszczelki płaskie (wg PN-EN 1514-1:2001 lub PN-EN 12560-1:2002), a dla pmax > 2 MPa uszczelki faliste (wg PN-EN 1514-4:2001 lub PN-EN 12560-4:2002)

Niewykorzystane gniazda wyjść elektrycznych muszą pozostać zamknięte zaślepkami fabrycznymi z plombami instalacyjnymi.

Układ smarowania gazomierzy turbinowych CGT-02 jest fabrycznie napełniany olejem Lu-brina. Przed uruchomieniem gazomierza naleŜy przesmarować mechanizm turbiny wg wska-zówek podanych w rozdziale VII.

W typowym przypadku zabudowy gazomierza, tzn. instalacji z obejściem (rysunek. 15), prze-bieg uruchamiania gazomierza powinien być następujący:

1. Gazomierz jest instalowany przy zamkniętych zaworach 1, 2, 5 i otwartym zaworze obej-ścia 4. Zawór wydmuchowy 3 pozostał otwarty po odgazowaniu instalacji.

22

2. Po dokręceniu śrub łączących gazomierz z rurociągiem naleŜy instalację odpowietrzyć zgodnie z przepisami otwierając zawór 5. Zawór 3 pozostaje otwarty.

3. Po odpowietrzeniu, zamknąć zawór 3, i wyrównać ciśnienie gazu w instalacji z przyro-stem ciśnienia nie większym niŜ 30 ± 10 kPa/s.

4. Gdy licznik gazomierza przestaje wskazywać przepływ (towarzyszący wyrównywaniu ciśnienia), naleŜy zamknąć zawór 5.

5. Otworzyć w kolejności zawór 1 a następnie zawór 2.

6. Po pełnym otwarciu zaworu nr 2 moŜna zamknąć zawór obejścia 4.

1 23

4

5

Rys. 15. Schemat układu pomiarowego z obejściem (“bajpasem”)

Przy odłączeniu gazomierza naleŜy postępować odwrotnie, tzn.:

1. Najpierw otworzyć zawór obejścia 4,

2. W kolejności zamykać najpierw zawór 2, a następnie zawór 1.

3. Powoli opróŜniać odcinek pomiarowy za pomocą zaworu wydmuchowego 3 ze spadkiem ciśnienia nie większym niŜ 30 ± 10 kPa/s.

W innych przypadkach zabudowy naleŜy postępować wg tej samej zasady, tzn. bardzo wolno otwierać i zamykać przepływ gazu przez gazomierz. Nagła zmiana przepływu wywołana gwałtownym otwarciem zaworu moŜe być przyczyną uszkodzenia turbiny pomiarowej wsku-tek duŜej róŜnicy ciśnień przed i za wirnikiem.

JeŜeli zachodzi niebezpieczeństwo przeciąŜenia gazomierza w trakcie eksploatacji (tzn. prze-kroczenia Qmax o więcej, niŜ 25 %), to zaleca się stosowanie kryzy ograniczającej. Kryza po-winna być zamontowana w odległości 5÷10 nominalnych średnic (DN) za gazomierzem. Wymiary kryzy są dobierane indywidualnie na podstawie średnicy nominalnej, wielkości przepływu, ciśnienia i temperatury gazu. Na Ŝyczenie odbiorcy Common S.A. moŜe zaprojek-tować i dostarczyć odpowiednią kryzę.

Po zainstalowaniu gazomierza naleŜy zwrócić uwagę na prawidłowość wskazań liczydła. KaŜde kółko liczydła powinno płynnie się obracać oraz po pełnym obrocie wywoływać zmia-nę połoŜenia sąsiedniego lewego kółka o 1/10 obrotu.

23

VII. KONSERWACJA, USTERKI, NAPRAWY

Gazomierze CGT-02 są wyposaŜone w układ smarowania łoŜysk wirnika turbiny (nie dotyczy gazomierzy DN 50 w wykonaniu standardowym). Jedyną czynnością konieczną w ramach konserwacji gazomierzy jest okresowe dosmarowanie tych łoŜysk. Dosmarowanie polega na przetłaczaniu porcji oleju ze zbiorniczka oleju do zespołu turbiny. W gazomierzach na ciśnie-nie pmax = 1,6 MPa dokonuje się tego przez naciskanie tłoczka znajdującego się na czołowej ściance pompki olejowej pod kapturkiem ochronnym. W gazomierzach na wyŜsze ciśnienia jest montowana pompka oleju z dźwignią działającą na tłoczek (por. rys. 14, wymiary E i F). Jeden pełny suw tłoczka (ok. 12 mm) wywołuje przetłoczenie ok. 1/3 cm3 oleju.

Dla gazów z tabeli 1, przesmarowanie naleŜy wykonać po kaŜdej porcji gazu V [m3] podanej w tabeli 4, ale nie rzadziej niŜ 1 raz w miesiącu. Dla gazów rafinacyjnych, gnilnych i pofermentacyjnych, okres między smarowaniami powinien wynosić 1 tydzień.

Tabela 4. Zalecane liczby suwów (n) pompki smarowniczej

G V n G V n

[m3] suwy [m3] suwy

G100 100.000 6 G1600 1.600.000 20

G160 160.000 6 G2500 2.500.000 20

G250 250.000 9 G4000 4.000.000 25

G400 400.000 9 G6500 6.500.000 wg instr.spec.

G650 650.000 12 G10000 10.000.000 wg instr.spec.

G1000 1.000.000 12 G16000 16.000.000 wg instr.spec.

Przy kaŜdym dosmarowaniu naleŜy skontrolować poziom oleju w zbiorniczku; olej powinien być widoczny przez przezroczystą część ścianki zbiorniczka. Do uzupełnienia naleŜy uŜywać olejów firmy Lubrina, których jedynym dystrybutorem jest Common S.A. Do gazomierzy o średnicy DN 80 zalecany jest olej Lubrina L 12 o lepkości ok. 12 mm2/s (cSt) w temperaturze 200 C; do większych gazomierzy naleŜy stosować olej Lubrina L 23 o lepkości ok. 23 mm2/s .

Do gazów wyszczególnionych w tabeli 1 dopuszczalne jest równieŜ stosowanie olejów: Iso-flex PDP10 do DN 80, Isoflex PDP38 lub Aeroshell Fluid 12 do DN>80.

Gazomierze, przez które przepływają gazy inne niŜ wymienione w tabeli 1, powinny być smarowane innymi olejami. W takich przypadkach rodzaj oleju powinien

być skonsultowany z wytwórcą gazomierza!

Kurz oraz inne zanieczyszczenia z powierzchni gazomierza moŜna usunąć ścierką zwilŜona wodą z dodatkiem mydła. Nie wolno do czyszczenia uŜywać rozpuszczalników lub innych środków chemicznych.

Gdyby w trakcie eksploatacji gazomierza wystąpiły jakiekolwiek nieprawidłowości (np. nie-równomierny bieg lub zatrzymanie liczydła, podwyŜszony poziom szumów, terkotanie, wy-cieki oleju), naleŜy niezwłocznie zgłosić gazomierz do naprawy.

24

Do napraw gazomierza uprawniony jest tylko producent lub przedsiębiorstwo przez niego autoryzowane.

Niedopuszczalne są próby samodzielnej naprawy przez uŜytkownika !

Po naprawie, wskutek której zerwano plomby z cechami Urzędu Miar, konieczna jest powtór-na legalizacja gazomierza.

Gazomierze CGT są objęte gwarancją producenta. Postępowanie z tytułu gwarancji i rękojmi jest zgodne z ogólnymi przepisami prawa handlowego.

25

VIII. WYPOSAśENIE DODATKOWE

W związku z wymaganiami taryfowymi bardzo często jest konieczne (lub zalecane) zastoso-wanie do współpracy z gazomierzem turbinowym urządzeń elektronicznych takich jak reje-stratory lub przeliczniki (korektory) objętości oraz urządzeń do transmisji danych. Common S.A. jest producentem takich urządzeń m.in. korektorów objętości bateryjno-sieciowych CMK-02 i rejestratorów impulsów CRI-02. Na specjalne zamówienie Common S.A. moŜe dostarczyć w/w urządzenia, jak równieŜ wykonać instalacje przyłączeniowe. Przykładowe instalacje przedstawiona są na rys.16 i 17.

odcinek dopływowy przelicznik

gazomierz

przetwornik temperatury

odcinek odpływowy

niskiej częstotliwości (LF)wyjście nadajnika

kurek trójdrogowy pomiar ciśnienia

Rys 16. Zestaw montaŜowy gazomierza turbinowego CGT-02 z korektorem CMK-02 (korektor mocowany na odcinku dopływowym)

odcinek dopływowy

gazomierz

przetwornik temperaturyodcinek odpływowy

do przelicznika

strefa Ex

wysokiej częstotliwości (HF)nadajnik

niskiej częstotliwości (LF)

wyjście nadajnika

kurek trójdrogowy

przetwornik ciśnienia

Rys.17. Układ przyłączeń zespołu korekcyjnego umieszczonego poza strefą zagroŜoną wybuchem (strefą Ex) zasilanego z sieci 220 V

Korektor pobiera trzy sygnały wejściowe: sygnał przepływu (z nadajnika impulsów niskiej lub wysokiej częstotliwości), sygnał ciśnienia oraz sygnał temperatury. Sygnał ciśnienia pobiera

26

się z otworu impulsowego pomiaru ciśnienia. Zalecany jest pobór impulsu ciśnienia przez kurek trójdrogowy typu CKMT (rys. 18) umoŜliwiający odcięcie przepływu do czujnika ci-śnienia, a w efekcie demontaŜ i kontrolę tego czujnika.

Rys. 18. Kurek trójdrogowy CKMT

PołoŜenie dźwigni kurka jest zabezpieczone plombą instalacyjną. Operowanie zaworem jest dozwolone tylko pod kontrolą przedstawiciela zakładu gazowniczego, po czym następuje ko-lejne zaplombowanie dźwigni plombą instalacyjną.

Sygnał temperatury jest pobierany z nadajnika zainstalowanego w odpowiednim króćcu w odcinku odpływowym (za gazomierzem) patrz rysunek 18, lub w króćcu w samym gazomie-rzu.

NaleŜy pamiętać, Ŝe wszelkie działania związane z przyłączaniem dodatkowych urzą-dzeń do gazomierza są związane z zerwaniem plomb instalacyjnych na gazomierzu i

wobec tego mogą być wykonane tylko przez przedstawiciela zakładu gazowniczego lub producenta. Niewykorzystane gniazda wyjść elektrycznych muszą pozostać zamknięte

zaślepkami fabrycznymi z plombami instalacyjnymi..

. Uwaga: Common S.A. zastrzega sobie prawo modyfikacji konstrukcji gazomierzy z zachowaniem spełnienia odpowiednich norm oraz wymagań w zakresie dokładności i bezpieczeństwa.