forum6 website
TRANSCRIPT
ปท 1 ฉบบท 6 ประจำเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2555 พนทแบงปนความร สระบบสขภาพทเปนธรรมและยงยน
www.hsri.or.th
ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม
“3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
คาใชจายตอหวใน
กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต
คาใชจายตอหวใน
กองทนประกนสงคม
คาใชจายตอหวใน
กองทนสวสดการขาราชการ
จลสาร HSRI Forum จดทำโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข ทปรกษา นพ.พงษพสทธ จงอดมสข พญ.วชรา รวไพบลย ทพ.จเร วชาไทย ภก.สรชย จำเนยรดำรงการ ภญ.พรพศ ศลขวธท นพ.บญชย กจสนาโยธน ผศ.ดร.จรวยพร ศรศศลกษณ นพ.คณตสรณ สมฤทธเดชขจร บรรณาธการ นพ.พงษพสทธ จงอดมสข กองบรรณาธการ นธภา อดมสาล ฐตมา นวชนกล ศภฑต สนธนช
สวสดครบทานผอาน HSRI Forum พนทแบงปนความรดานระบบสขภาพ เดนมา
ถงฉบบท 6 เดอนพฤศจกายน 2555 ในเลมนนำเสนอเนอหาทเปนประเดน
สำคญระดบชาตทตองไดรบการปฏรปเพอสรางความเปนธรรมใหเกดแก
ประชาชน นนคอ การจดการระบบบรหารทง 3 กองทนสขภาพ ประกอบดวย กองทนหลกประกน
สขภาพแหงชาต กองทนสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ และกองทนประกนสงคม ซงเมอ
ชวงเดอนมนาคมปน ทางรฐบาลมนโยบายใหหามาตรการเพอลดความเหลอมลำและสราง
ความเปนธรรมในระบบบรการสขภาพใหมากขน
HSRI Forum ฉบบน จงไดนำเรอง 3ระบบกองทนสขภาพ มาเสนอใหเหนความเปนมา
และความแตกตาง พรอมนำเสนอใหเหนความคบหนาของมาตรการในการลดความเหลอมลำ
ของ 3 กองทน โดยเฉพาะนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขคนใหมในดาน
ตางๆ เชน การปรบโครงสรางการเงน การคลง ฯลฯ
ทงยงมมมมองและความเหนเรองการจดการและบรหารกองทนสขภาพจากผทำงานวชาการ
ตลอดจนประเดนความทาทายในอนาคตของระบบหลกประกนสขภาพไทย ไมวาจะเปนเรอง
การบรหารจดการกองทนเพอลดความเหลอมลำ การปรบปรงประสทธภาพและคณภาพในการ
บรการ การกาวไปสสงคมผสงวยทจะตองเผชญกบผปวยโรคเรอรงเพมขน การขาดแคลน
บคลากรดานสขภาพ ปญหาดานการเงนการคลงของประเทศ ฯลฯ ซงจะเปนความทาทายของ
ระบบสขภาพในอนาคต
สวนเนอหาอนๆ ภายในเลม ‘แกะกลองงานวจย’ หยบเนอหาในมมของปญหาอปสรรค
และทศทางการปฏรประบบหลกประกนสขภาพ 3 กองทน และแนวทางในการแกไขปญหา
ตางๆ มาขยายผล สวน ‘เสนทางสสขภาพทเปนธรรมและยงยน’ นำประเดนรอนๆ ของ
ปญหาวกฤตพยาบาลลกจางชวคราวทวประเทศทรวมตวกนเรยกรองใหกระทรวงสาธารณสข
บรรจเขาเปนขาราชการประมาณ 17,000 ตำแหนง หลงจากรอคอยมานานกวา 7 ป
ขณะททาง สธ. เองกกำลงหาทางในการไขปญหา
ขณะท ‘ตนกลาความรสตนแบบสขภาพ’ นำเสนอประเดนการบรหารบคลากรของ
โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน) ซงถอวาเปนโรงพยาบาลทบรหารงานในรปแบบ
องคการมหาชนแหงแรกและแหงเดยวของประเทศไทย เนองในโอกาสทดำเนนงานมาครบ
10 ป โดยพนกงานทกคนของโรงพยาบาลบานแพวตางมฐานะเปน ‘พนกงานโรงพยาบาล’
ไมใชขาราชการ แตทกคนกทำงานอยางมความสข พอใจกบสวสดการทตวเองไดรบ ถอเปน
กรณศกษาสำหรบโรงพยาบาลรฐแหงอนๆ ทตองการปฏรปตวเอง เหลานตดตามกนแบบจใจ
ในฉบบ
แลวกลบมาพบกนกบ HSRI Forum ฉบบหนา...สวสดครบ !
บ ท บ ร ร ณ า ธ ก า ร
สารบญ
CONTENT 03
08
10
12
14
รายงานพเศษ ลดความเหลอมลำเพมความ
เปนธรรม“3กองทนสขภาพ”
รบความทาทายในอนาคต แกะกลองงานวจยจากปญหาสทศทางการปฏรป
ระบบหลกประกนสขภาพ3กองทน เสนทางสสขภาพทเปนธรรมและยงยน ทางแยก‘วกฤตกำลงพยาบาล’
กบแสงสวางปลายทาง ตนกลาความรสตนแบบสขภาพ “รพ.บานแพว”
ดงดดกำลงคน
ไมพงตำแหนงขรก.
เกาะกระแสสวรส.รวมกบCUSRIเปดเวทหารอ
กบProf.Dr.MichaelBurawoy•
ศมสท.จดประชมประเมนระบบทะเบยน
ราษฎรและสถตชพ• สวรส.เกบขอมล
พฒนาเครองมอHealthLiteracy
นพ.พงษพสทธจงอดมสข
ผอำนวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข
02 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
ร า ย ง า น พ เ ศ ษ
ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม
“3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
ระบบบรการสขภาพของประเทศไทย ถอเปนประเดน
สำคญทจำเปนตองไดรบการปฏรปอยางเรงดวน
เพ อสร างความเปนธรรมให เกดแกประชาชน
ท งหมด 65 ลานคน ดงท “นางสาวย งลกษณ ชนวตร
นายกรฐมนตร” กลาวไวในงานประชมวชาการ ‘หลกประกน
สขภาพถวนหนาในทศวรรษทสอง’ ทโรงแรมรามาการเดน
กรงเทพฯ เมอชวงตนปวา รฐบาลมแนวนโยบายลดความ
เหลอมลำและสรางความเปนธรรมในระบบบรการสขภาพท
ประชาชนจะไดรบผานการบรณาการจดการระบบบรหารทง
3 กองทน ประกอบดวย กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต กองทนสวสดการรกษาพยาบาล
ขาราชการ และกองทนประกนสงคม
ทงน เพอใหเกดประสทธภาพและความเปนธรรม โดยใหประชาชนทกคนไดรบบรการตาม
สทธประโยชนหลก ครอบคลมการดแลสขภาพทจำเปนเหมอนกน สวนบรการเพมเตมแตละกองทน
สขภาพอาจจดใหโดยขนอยกบขดความสามารถทางการเงนของกองทนนนๆ ซงขณะนไดรวม
กนทำสทธประโยชนหลกเรยบรอยแลว พรอมกนนนรฐบาลยงพฒนา ‘ระบบหรอกลไกกลาง’
เพอสนบสนนการบรหารจดการรวมกน ทำใหลดความซำซอน และสามารถอำนวยความ
สะดวกใหกบประชาชนไดมากขน โดยเรมดำเนนการในระบบบรการการแพทยฉกเฉนกอน (เรม
ตงแต 1 เม.ย. 55) และจะตามมาดวยการรกษาผปวยโรคไต เอดส และมะเรง ในเวลาอนใกลน
03HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
รากเหงา “ความเหลอมลำ”
หลงจากท “นพ.ประดษฐ สนธวณรงค” รฐมนตรวาการ
กระทรวงสาธารณสข คนใหมไดเขามารบตำแหนงตอจาก “นายวทยา
บรณศร” ประกาศเดนหนาสนองนโยบายบรณาการ 3 กองทนสขภาพ
ใหมความตอเนอง โดยยนยนวารฐบาลไมมนโยบายในการรวมกองทน
เนองจากทมาของแตละกองทนตางกน และสทธประโยชนของแตละ
กองทนจะตองไมลดลง โดยจะยกระดบสทธประโยชนแตละกองทน
ขนไปใหเทากนและบรณาการใหมมาตรฐานเดยวกน
คำกลาวของ รมว.สธ. สะทอนถงนโยบายการคงไวซงความแตกตาง ขณะเดยวกนกชให
เหนวา ความเปนมาทแตกตางกนของแตละกองทนเปนรากเหงาของความเหลอมลำในระบบ
บรการสขภาพอยางมนยสำคญทจำเปนตองบรณาการเพอใหเกดความเทาเทยมและเปนธรรม
นพ.สมฤทธ ศรธำรงสวสดผอำนวยการสำนกงานวจยเพอ
การพฒนาหลกประกนสขภาพไทย (สวปก.) เครอสถาบนวจยระบบ
สาธารณสข เลาถงทมาและพฒนาการของกองทนสขภาพ 3 กลม
คอ 1) กลมขาราชการ เจาหนาท พนกงาน และลกจางประจำ
ภาครฐ 2) กลมลกจางภาคเอกชน และ 3) กลมประชาชนทอยใน
ภาคการจางงานแบบไมเปนทางการดงน
กลมแรก เปนกลมทอยในระบบ ‘กองทนสวสดการรกษา
พยาบาลขาราชการ’ ทรฐจดใหเพอเปนสวสดการแกขาราชการและบคคลในครอบครว
ครอบคลมสทธการใชบรการทงผปวยนอกและผปวยใน สามารถเลอกใชบรการในสถานบรการ
ของรฐทกแหง เปนการจายตามปรมาณการใชบรการหรอแบบปลายเปด และใชระบบเบกจาย
ตรง ผปวยไมตองสำรองจายลวงหนา มกรมบญชกลาง กระทรวงการคลง เปนผรบผดชอบ
โดยมแหลงเงนจากภาษ ครอบคลมขาราชการ ลกจางของรฐและบคคลในครอบครวประมาณ
4.9 ลานคน
กลมทสอง ลกจางภาคเอกชนจะอยในระบบ ‘กองทน
ประกนสงคม’ เกดจากหลกคดเพอสรางความมนคงดานสงคม
ใหแกลกจาง เปนระบบทครอบคลมเฉพาะตวลกจางไมรวมค
สมรสและบตร มแหลงเงนจากการสมทบ 3 ฝาย คอ นายจาง
5% ลกจาง 5% และรฐบาล 2.5% ใชการจายแบบเหมาจาย
รายหวโดยไมมการปรบอตราเหมาจายตามความเสยง และให
ผประกนตนมสทธเลอกโรงพยาบาลคสญญาหลกไดอยางเสร
ครอบคลมผเอาประกนตนทเปนลกจางและพนกงานบรษท
เอกชน ประมาณ 9.9 ลานคน อยภายใตความรบผดชอบของ
สำนกงานประกนสงคม (สปส.)
กลมทสาม อยในระบบ ‘กองทนหลกประกนสขภาพ
ถวนหนา’ ทเกดขนโดยยดหลกการรกษาพยาบาลเปนสทธขน
พนฐานทประชาชนทกคนจะไดรบตามรฐธรรมนญ ถอเปนกลมทมพฒนาการคอนขางมาก
กอนหนานรฐสงสมประสบการณมาจากการใหความชวยเหลอบางกลม เชน ผมรายไดนอย
ทหารผานศก ผสงอาย เดก และผมบตรสขภาพเรอยมา กระทงเมอรฐบาลประกาศนโยบาย
หลกประกนสขภาพถวนหนาจงสามารถดำเนนการและขบเคลอนไปได จนเปนบทเรยนและ
เปนทศกษาดงานของตางประเทศ สำหรบกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา อยภายใตการ
ดแลของสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) มแหลงทมาของเงนคารกษาพยาบาล
จากภาษ ไมตองจายเมอเขารบบรการ ครอบคลมสทธประโยชนอยางรอบดานและใหความ
สำคญกบระบบบรการปฐมภมและบรการสงเสรมปองกนโรค โดยใชระบบงบประมาณและ
การจายคาบรการแบบปลายปดเพอควบคมคาใชจาย ดวยวธ
การเหมาจายแบบรายหวเชนเดยวกบกองทนประกนสงคม
ครอบคลมประชากรราว 48 ลานคน
ฉะนนเมอแตละกองทนมทมาตางกนจงม“ปรชญา-
หลกการ-วธคด-การดแล”ของหนวยงานรบผดชอบ
ทแตกตางกนรวมไปถงระเบยบวธการและกฎหมายรองรบ
ตางกนเปนสาเหตททำใหเกดความเหลอมลำระหวางกองทน
โดยหวใจสำคญของความเหลอมลำอยทการออกแบบ
ระบบ เชนรปแบบการจายอตราการจายขณะทรายการ
รกษาและสทธประโยชนในภาพรวมไมคอยมความแตกตาง
กนเทาใดนก
จากความแตกตางของรปแบบการจาย โดยกองทน
สวสดการรกษาพยาบาลขาราชการมระบบการจายตามปรมาณ
การใชบรการหรอแบบปลายเปด ขณะทกองทนประกนสงคม
และกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา เปนการจายแบบ
เหมาจายรายหว สงผลใหอตราการจายมความแตกตางกน
มาก โดยในปงบประมาณ พ.ศ.2556 กองทนหลกประกน
สขภาพถวนหนา มงบเหมาจายรายหว 2,755.60 บาทตอคน
ตอป กองทนประกนสงคม มงบเหมาจายรายหวอยท 2,500
บาทตอคนตอป สวนกองทนสทธสวสดการขาราชการม
งบประมาณกวา 60,000 ลานบาท เฉลยคาใชจายตอหว
ประมาณ 15,000 บาท ถอวาสงมากเมอเทยบกบอกสองกองทน
“ประกนสงคมและหลกประกนสขภาพจายตามราย
หว โรงพยาบาลจงมแรง
จงใจในการควบคมคาใช
จายแตขาราชการจายตาม
ปรมาณการใช ไมมการ
ควบคมเปนประเดนสาเหต
ททำใหเกดความแตกตาง
ซงในตางประเทศกำหนดให
ผใหบรการตองมความเสยง
อยดวย ไมใชเบกจายตาม
ปรมาณการใชอยางทเปน
อย ใ นกล มข า ร าชการ”
นพ.สมฤทธ กลาว
รากเหงา “ความเหลอมลำ” หากลวงลงไปใหลกแลวจะ
พบวา พฒนาการของแตละกองทนและวธคดทแตกตางกน
ทำใหการบรหารความเหลอมลำมความยากลำบาก ทผานมา
ประเทศไทยขาดกลไกระดบชาตเขามาบรหารจดการระหวาง
กองทน โดยแตละกองทนกมกฎหมายของตนเองรองรบ
แตกตางกบตางประเทศทจะมกฎหมายแมมากำหนดใหกองทน
แตละแหงตองปฏบตตาม เพอใหเกดความเทาเทยมและเปน
ธรรม
04 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
รวมทงการรกษาผปวยเบาหวาน ซงผปวยทใชสทธสวสดการ
รกษาพยาบาลขาราชการมโอกาสไดรบการตรวจทางหอง
ปฏบตการมากกวาผปวยทใชสทธหลกประกนสขภาพแหง
ชาต อนเปนผลมาจากวธการจายเงนทง 3 กองทนตางกน
เชนเดยวกบระยะเวลาการนอนในโรงพยาบาลของผปวยใน
กองทนสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการจากโรคหรอภาวะ
ตางๆ เชน ปอดบวม ภาวะหวใจลมเหลว ภาวะหวใจขาด
เลอดเฉยบพลน โรคหลอดเลอดตบในสมอง นานกวาผปวย
สทธหลกประกนสขภาพ และจำนวนวนนอนในโรงพยาบาล
ของผปวยเบาหวานสทธสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการก
สงกวาทงสองสทธ เปนตน
นอกจากน การมกองทนสขภาพหลายกองทนยงทำให
ระบบขาดประสทธภาพ เชน การซำซอนของสทธ การผลก
ภาระการจายจากระบบหนงไปยงอกระบบ รวมทงยงกอให
เกดการขาดประสทธภาพในระบบจากรปแบบการจายแบบ
ปลายเปด โดยคาใชจายในระบบสวสดการรกษาพยาบาล
ขาราชการเพมสงขนอยางรวดเรว จากรอยละ 10 เพมขน
เปนกวารอยละ 20 นบจากป 2549 เปนตนมา
นอกจากน ถงแมประเทศไทยจะมกองทนสขภาพอยหลาย
กองทนหลายระบบ แตประชากรบางกลมกลบขาดหลกประกน
สขภาพไมไดรบการเหลยวแล เชน กลมแรงงานตางชาตท
เขามาทำงานในประเทศไทยทขาดการดแล นพ.สมฤทธให
ความเหนวา “แรงงานตางชาตไมมเจาภาพในการดแล
สขภาพทงทมขอมลยนยนวาแรงงานเหลานสรางผลผลต
ใหแกระบบเศรษฐกจของประเทศไทยถงรอยละ 5 ของ
ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ เราเอาเปรยบเขามาก
แตไมมใครคมครองสทธกรณนคนทไดประโยชนทกคน
ควรมสวนรวมจายในการดแลรกษาพยาบาลใหโดยเฉพาะ
กลมผประกอบการ”
4 นโยบาย
สความเปนธรรม 3 กองทน
สำหรบการขบเคลอนเปาหมายบรณาการ 3 กองทนสขภาพ
สความเทาเทยมและเปนธรรมนน นพ.ประดษฐสนธวณรงค
รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ไดกำหนดทศทางการ
ทำงาน โดยเฉพาะระบบหลกประกนสขภาพทกำลงกาวเขาส
ทศวรรษทสองโดยมนโยบายหลก 4 ประการ ดงน
1. ปรบโครงสรางดานการเงนการคลงเพอสรางความสมดล
ของรายไดและรายจายดานสขภาพของประเทศในระยะยาว
ในระดบมหภาค ภมภาค และโรงพยาบาลทเหมาะสมของ
แตละแหง โดย สปสช. ตองมระบบการใชงบประมาณอยาง
มประสทธภาพ สอดคลองกบระบบตวชวดรวมกบกระทรวงฯ
มการปรบระบบโครงสรางเพอรองรบงานใหม เปนตน
ตารางเปรยบเทยบระบบประกนสขภาพหลก 3 ระบบในประเทศไทย
ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ
ระบบประกนสงคม ระบบหลกประกน สขภาพแหงชาต
แนวคด สวสดการ (fringe benefit) สาหรบผทางานภาครฐ
ความมนคงดานสงคม (social security)
สทธขนพนฐานประชาชน (entitlement)
หนวยงานรบผดชอบ
กรมบญชกลาง กระทรวงการคลง
สานกงานประกนสงคม กระทรวงแรงงาน
สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)
จานวนผมสทธ๑ ๕ ลานคน (๘%) ๙.๒๙ ลานคน (๑๕.๘%) ๔๗ ลานคน (๗๕%)
แหลงเงน งบประมาณรฐ สมทบจากรฐ นายจาง และลกจางฝายละเทากนรอยละ ๑.๕ ของเงนเดอน โดยมเพดานเงนเดอนสงสดทใชคานวณท ๑๕,๐๐๐ บาท
งบประมาณรฐ
รปแบบการคลง การเบกจายคน (public reimbursement)
สญญาทางปกครอง (public contracted)
การขนทะเบยนหนวยบรการและสญญาทางปกครอง (public service unit registration & contracted)
งบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๑
๕๔,๙๐๔.๔๘ ลานบาท๒
(~๑๑,๐๐๐ บาท/คน) อตราเหมาจายรายหวเทากบ ๑,๓๐๖ บาท และมรายจายรวมคารกษาพยาบาล ๑๘๕๒๘.๑๕ ลานบาท คาคลอดบตร ๕๗๔๖.๑๔ ลานบาท คดเปน คาใชจาย ๒,๖๑๒ บาท/คน หรอ ๑,๙๙๔ บาท/คนหากคดเฉพาะคารกษาพยาบาล๒
อตราเหมาจายรายหว เทากบ ๒,๑๐๐ บาท๑
สทธประโยชน รอบดานทงบรการผปวยนอก/ ใน ทนตกรรม คายาเวชภณฑ คาอาหารและหองพเศษ คาคลอดบตร
รอบดานทงบรการผปวยนอก/ ใน ทนตกรรม คายาเวชภณฑ คาอาหารและหองสามญ ชดเชยกรณคลอดบตร ตาย พการ
รอบดานทงบรการผปวยนอก/ ใน ทนตกรรม คายาเวชภณฑ คาอาหารและหองสามญ คาคลอดบตร ชดเชยตาม ม.๔๑
เงอนไขการใชบรการ
สถานพยาบาลรฐแหงใดกไดตามอสระ ใช รพ.เอกชนไดกรณฉกเฉนแบบผปวยใน แตเบกไดไมเกน ๓,๐๐๐ บาท
เฉพาะโรงพยาบาลรฐหรอเอกชนคสญญาทขนทะเบยนดวย และสถานพยาบาลในครอขาย
เฉพาะโรงพยาบาลรฐหรอเอกชนคสญญาทขนทะเบยนดวย และสถานพยาบาลในเครอขาย
รปแบบวธการจายเงน
ผปวยนอก ตามปรมาณบรการและราคาทเรยกเกบยอนหลงสาหรบ บรการผปวยในตามรายปวยในอตราทกาหนด (กลมวนจฉยโรครวม)
เหมาจายรายหวรวมสาหรบบรการผปวยนอกและใน และจายเพมเปนรายกรณ
เหมาจายรายหวสาหรบบรการสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรคและผปวยนอก; งบประมาณจากดวงเงนรวมถวงนาหนกตามกลมวนจฉยโรครวม และจายตามปรมาณบรการหรอรายปวยเฉพาะกรณ สาหรบบรการ ผปวยใน
ทมา : ๑รายงานประจำป พ.ศ. ๒๕๕๑ สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, ๒สำนกงานประกนสงคม รายงานประจำป พ.ศ. ๒๕๕๑, ๓กรมบญชกลาง
ปญหาและชองวาง ไมเปนธรรม
เมอกองทนสขภาพแตละกองทนมกฏหมาย มกลมเปาหมาย รวมถงมวธการออกแบบและ
การจายทแตกตางกน ทำใหเกดปญหาความไมเปนธรรมตามมาอยางหลกเลยงไมได !!
ตวอยางเชน ผปวยในกองทนสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ ไดรบยานอกบญชยา
หลก ยาตนแบบนำเขาจากตางประเทศ รวมถงการไดบรการหตถการ เชน การผาคลอด
การผาตดสองกลอง สงกวาผปวยกองทนประกนสงคมและกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา
05HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
2. การพฒนาระบบขอมลขาวสาร มการนำเทคโนโลยมาใช
เพอเพมประสทธภาพและคณภาพ เพอใชเปนฐานขอมลระดบ
ชาต และภายใน 1 ป จะมหนวยงานกลางในการจดทำธรกรรมการ
เบกจายระดบชาต (National clearing house) โดยหนวยบรการจะ
สงขอมลทกระบบผานหนวยงานเดยวระบบเดยว มระบบการ
เรยกเกบเงนจาก สปสช.ไปยงกองทนอน และจายเงนจาก สปสช.
ใหหนวยบรการเปนระบบเดยวใชไดกบ 3 กองทน เปนตน
3. การเสรมสรางบทบาทหลกประกนสขภาพของประเทศ
ไทยในระดบโลกและระดบภมภาค รวมถงประชาคมเศรษฐกจ
อาเซยน เพอใหเกดคณภาพชวตทดและประโยชนรวมกน การม
สวนรวมในการกำหนดตวชวดสหสวรรษใหมโดยนำบทเรยน
เกยวกบระบบหลกประกนสขภาพตางประเทศมาประยกตใชกบ
ประเทศไทย
4. การเพมประสทธภาพและปรบปรงคณภาพของระบบ
หลกประกนสขภาพ มนโยบายสำคญคอ 1) การบรณาการสทธ
ของผปวยทพงไดรบจากระบบประกนสขภาพตางๆ ใหทดเทยม
กน เชน มหลกเกณฑการรกษาโรคมะเรงเหมอนกน ใชระบบ
การเบกจายเดยวกน มการจดระบบการจดซอยารวมเพอใหได
ราคาถกลง 2) การดแลสขภาพในระยะยาว โดยจะรวมกบญปน
จดทำระบบหลกประกนสขภาพแนวใหม และ 3) การดแลผปวย
มะเรงแบบประคบประคอง นำระบบบำบดอาการปวยมะเรง
ระยะสดทายมาใช เปนตน
นพ.สมฤทธ ใหความเหนวา สงสำคญคอกลไกกลางระดบ
ชาตทำหนาทบรหารจดการในภาพรวม ตลอดจนการเบกจาย
ระหวางกองทน โดยกรรมการทมสวนรวมของผเกยวของทกภาค
สวน จะชวยลดความเหลอมลำซำซอนในการบรหารกองทนสขภาพ
ทง 3 กองทนไดเปนอยางด แมวาชวงทศวรรษทผานมาจะมความ
พยายามแกปญหาการลดความไมเทาเทยมกนของกองทนสขภาพ
แตเปนเพยงการแกไขในรายละเอยดยบยอยเทานน หวใจสำคญ
ของการแกปญหาเรองน คอ กฎหมายหลกทจะทำใหทศทางของ
3 กองทนเกดเอกภาพและความเทาเทยม
“เมอนายกฯไดมานงเปนประธานคณะกรรมการลดความ
เหลอมลำระหวาง3กองทนสขภาพมตวแทนจาก3กองทนฯ
และหนวยงานราชการทเกยวของ โดยไดมมตสำคญออกมา
คอ การดแลผปวยฉกเฉนภายใตมาตรฐานเดยวกนของ
3กองทนโดยไมตองถามสทธไมตองสำรองจายสามารถเขา
รบบรการไดจากสถานพยาบาลทวประเทศรวมทงมาตรการ
ควบคมราคายากเปนผลมาจากกลไกน”
“เปนความเฉยบคมของรฐบาลทใชกลไกบรหารมากำกบ
ทำใหมความเปนไปไดสงในการแกปญหาระบบประกนสขภาพ
โดยไมไดปรบเปลยนโครงสรางทงหมดทเดยว คอ คอยๆ
ปลดลอคทละเรอง เรมจากการเจบปวยฉกเฉนจากนนกมา
เปนโรคไต โรคเอดสและมะเรงทำใหไมมแรงตาน เมอเทยบ
กบการยบรวมกองทน” นพ.สมฤทธ ใหความเหน
อภบาลระบบ ดง สธ. เจาภาพหลก
ดร.เดอนเดนนคมบรรกษผอำนวยการวจยดานการบรหาร
จดการระบบเศรษฐกจ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย
(ทดอารไอ) ชวา ขอมลจากงานวจยหวขอ ‘แนวทางการอภบาล
ระบบประกนสขภาพไทย’ ทศกษาโมเดลจากตางประเทศ
พบวา การบรหารจดการกองทนสขภาพทประสบความสำเรจไม
วาจะมกกองทนกตาม จะอยภายใตการบรหารงานของกระทรวง
หรอหนวยงานเดยว
“จะมกกองทนไมวา แตควรอยกระทรวงเดยว เพราะการทอยภายใตกระทรวง
เดยวกนทำใหการบรหารจดการเปนอนหนงอนเดยวหลายประเทศสวนมากมความ
เหนวาเรองของเบยประกนและสทธประโยชนนนไมควรแตกตางกนมากนกไมวาจะมก
กองทนดงนนเรองของกองทนเปนเพยงเรองของการบรหารจดการในดานการเงน
แมจะแยกบรหารเปนกองทนแตเรองสทธประโยชนและเบยประกนสวนมากจะไมตางกน”
จากการศกษาของทดอารไอ พบวา แนวคดทดทสด คอ ไมจำเปนตองยบรวม
3 กองทนมาเปน 1 กองทน เพยงแตตองเอางบประมาณดานการดแลสขภาพมาขนอยกบ
เจาภาพเดยวกน หากไมยอมรบให สปสช. บรหารเงนทงระบบ กควรมการตงบคคลท 3
มาดแล ในทนคงไมมใครเหมาะสมเทากระทรวงสาธารณสข หากทำอยางนไดเชอวาแรง
ตานจะลดลง
“รวมหรอไมรวมอาจจะไมสำคญเทากบพยายามใหสทธประโยชนเบยประกนและ
คาใชจายทตองรบภาระตองสอดคลองกน” ดร.เดอนเดนระบ และยกกรณกองทน
ประกนสงคมทผเอาประกนตองจายเงนสมทบ ทวาสทธประโยชนดานการรกษาพยาบาล
กลบดอยกวากองทนหลกประกนสขภาพถวนหนาทผรบบรการไมตองจายเงนสมทบทำให
เกดความรสกเหลอมลำไมเปนธรรมเกดขน
หากศกษาโมเดลตางประเทศวา ประเทศตางๆ รวมกองทนดานสขภาพอยางไร
เพอไมใหเกดแรงตาน วธการคอรฐบาลตองไปรบภาระตรงนนแทนหรอไมเกบเบยประกน
หรอในประเทศองกฤษทแตกอนกมหลายกองทน และบางกองทนกจายเยอะจายนอย
สดทายแลวรฐบาลบอกวาเรองสขภาพจะตองฟรสำหรบทกคน ซงรฐบาลกจายใหหมดโดย
เกบจากภาษรายไดหรอภาษทรพยสน
เชนเดยวกบ นพ.สมฤทธ ทเสนอวา ตองมกลไกการอภบาลระบบระดบชาตมาแกท
ปญหารากเหงาความเหลอมลำ คอการปรบอตราและรปแบบการจาย แทนทจะใหปลอยให
แตละกองทนกำหนดกนเอง กระทรวงสาธารณสขมความเหมาะสมทสดในการเปนกลไก
ระดบชาต พรอมกบเสนอใหปรบบทบาทของกระทรวงใหเปนหนวยงานกำหนดนโยบาย
สาธารณสขของชาต โดยตองแยกบทบาทการเปนผใหบรการออกไป โรงพยาบาลควรเปน
องคกรอสระ เพราะหากยงเปนเชนนอยกระทรวงสาธารณสขยงคงตองนกถงและปกปอง
แตในสวนของตวเอง
นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอำนวยการสถาบนวจย
ระบบสาธารณสข (สวรส.)สะทอนถงการเปลยนผานบทบาท
ของกระทรวงสาธารณสข วา ประเดนสำคญทควรพจารณา
อยางยง คอ กระทรวงสาธารณสขไมควรจะมบทบาทเพยงแค
การบรหารจดการสถานพยาบาลของรฐเทานน แตควรมบทบาท
ในการเปนหนวยพฒนาและกำหนดนโยบายสขภาพของประเทศ
การกำหนดมาตรฐานสขภาพดานตางๆ การควบคมกำกบใหมการดำเนนการตามกฎหมาย
และนโยบายตางๆ ซงเปนบทบาทสำคญ ทงยงเปนบทบาททไมมหนวยงานใดจะทำหนาท
นแทนกระทรวงสาธารณสขได จงควรใหความสำคญอยางยงในการพฒนาบทบาทดงกลาว
06 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
ขณะท นพ.ณรงคสหเมธาพฒนปลดกระทรวงสาธารณสข กลาวระหวางการบรรยาย
พเศษ เรอง ‘นโยบายและแนวทางการตรวจราชการและนเทศงานกระทรวงสาธารณสข
ประจำปงบประมาณ2556’วา สธ. จะปฏรปบทบาทใน 5 นโยบาย
หลกดวยกน หนงในนนคอ การจดการบรการใน 3 กองทนสขภาพ
ทเรมไปเมอในวนท 1 ตลาคม 2555 ในเรองการลางไตและยาเอดส
ทจะทำใหเกดความเทาเทยมกน โดยเรมจากเรองของการเงนการ
คลงทจะปรบการจดการระบบในหลายๆ ดานใหกลบเขามาอยภาย
ใตการดแลของ สธ. ทงนจะเรงจดการดำเนนการระบบใหเสรจ
ภายในสนปน
นบเปนการสงสญญาณของ สธ. ในการปรบบทบาทเพอเตรยมความพรอมในการเปน
หนวยงานกลางทจะตองคอยตดตามกนตอไป...
ความทาทายของ 3 กองทนในอนาคต
ในขณะทระบบประกนสขภาพของประเทศไทยยงมประเดนความเหลอมลำอยหลาย
ประการ รวมถงดานประสทธภาพของระบบ คณภาพการรกษาพยาบาล กยงมปญหาความ
ทาทายอนรออยขางหนา โดยเฉพาะความยงยนดานการคลงเปนเรองสำคญทตองพจารณา
นพ.สมฤทธ ไดสรปประเดนความทาทายในอนาคตของระบบประกนสขภาพไทยทรออย
เบองหนา ดงน
ประเดนแรก การลดความเหลอมลำระหวางระบบประกนสขภาพ ทดำเนนการไดใน
หลายรปแบบ เชน การรวมกองทนตางๆเขาดวยกน ใหเปนกองทนหลกประกนสขภาพแหง
ชาตกองทนเดยว แนวทางนหากดำเนนการไดจะทำใหระบบหลกประกนสขภาพไทยเปน
มาตรฐานเดยวกนและลดความเหลอมลำได แตในทางปฏบตเปนเรองไมงายเนองจากมแรง
ตานจากระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการเปนสำคญ
อกแนวทางหนง คอ การมกลไกดานนโยบายทอยเหนอกองทนโดยไมตองรวมกองทน
แตจำเปนตองมกลไกกลางเพอทำหนาทตางๆ เชน กลไกในการกำหนดสทธประโยชนกลาง
กลไกการพฒนาและกำหนดอตราการจาย กลไกการเบกจาย และกลไกการตรวจสอบการ
เบกจาย รวมไปถงการมรปแบบและอตราจายทเปนมาตรฐาน
ประเดนทสอง การเพมประสทธภาพและคณภาพในระบบ แมวาระบบหลกประกนสขภาพ
แหงชาตและระบบประกนสงคม จะควบคมคาใชจายไดดพอสมควร เมอเทยบกบระบบ
สวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ แตยงมความกงวลวาแรงจงใจในการควบคมคาใชจายใน
ระบบการจายแบบปลายปด อาจสงผลกระทบตอการเขาถงบรการและคณภาพทประชาชนใน
ระบบประกนสขภาพของสองระบบจะไดรบ โดยเฉพาะระบบประกนสงคม จำเปนตองมการ
พฒนารปแบบอตราการเหมาจายทปรบดวยภาระความเสยง และนำแนวคดในการแยกการ
จายบรการผปวยในจากงบเหมาจายรายหว โดยจะนำรปแบบการจายเงนตามกลมวนจฉยโรค
มารวมใชสำหรบบรการผปวยใน
สวน ระบบสวสดการการรกษาพยาบาลขาราชการนน ประเดนสำคญคอการควบคม
คาใชจาย ซงระบบการเบกจายตรงและการเบกจายตามปรมาณการใชบรการสำหรบผปวย
นอก ทำใหคาใชจายผปวยนอกเพมขนอยางรวดเรว โดยคาใชจายผปวยนอกทเพมขนนนเปน
คายาถงรอยละ 83 ดงนนในระยะทยงไมมการปรบเปลยนรปแบบการจายคาบรการ
ผปวยนอก การใชมาตรการควบคมคาใชจายดานยาจงเปนเรองจำเปนเรงดวน เชน การ
พฒนาระบบฐานขอมลในการตดตามการใชและการเบกจายคายาอยางเหมาะสม ในอนาคต
หากจะควบคมคาใชจายใหได จำเปนตองเปลยนวธการจายใหเปนลกษณะปลายปดมากขน
ประเดนทสาม ความสามารถของระบบสาธารณสขในการ
รองรบปญหาสขภาพใหมๆ ทเกดจากการเปลยนแปลงดาน
วทยาการระบาดของโรคและการชราภาพของประชากรไทย
สงผลให เพมภาระการดแลผปวยโรคเรอรงและผมภาวะ
ทพพลภาพ เชน ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะอมพฤกษ
อมพาต, ผปวยทไดรบบาดเจบสมองหรอไขสนหลง ผสงอาย
ในภาวะพงพง ขณะทระบบบรการสขภาพปจจบนยงคนเคย
อยกบการรกษาโรคแบบเฉยบพลนเปนหลก การพฒนาระบบ
บรการในเชงรกในชมชนเพอเขาไปดแลผปวยกลมนยงมอย
จำกด ทำใหผปวยจำนวนมากเขาไมถงบรการ จำเปนตอง
พฒนาระบบบรการปฐมภม โดยเฉพาะบรการสาธารณสขเชง
รกในทองถน สวนการบรหารจดการทรพยากรบคคลยงเปน
ประเดนทาทายระบบเปนอยางยง เพราะในขณะทอปสงคตอ
บรการสาธารณสขเพมขนมากจากปญหาสขภาพทเพมสงขน
และเปลยนไป แตระบบสาธารณสขในไทยปจจบนกำลงประสบ
ปญหาการขาดแคลนบคลากรวชาชพแทบทกสาขา
ประเดนสดทาย ความยงยนดานการคลงระบบบรการ
สาธารณสข วเคราะหจากภาระรายจายดานสขภาพเมอเทยบ
กบผลตภณฑมวลรวมในประเทศของไทย (GDP) พบวาบญช
รายจายสขภาพแหงชาตในชวงป 2537- 2551อยทระดบรอย
ละ 3.5 - 3.7 ของ GDP และเพมขนเปนรอยละ 4.2 ในป 2551
โดยรายจายภาครฐมอตราการเพมขนมากกวารายจายภาคเอกชน
โดยสดสวนรายจายภาครฐเพมจากรอยละ 45 ในป 2537 เปน
รอยละ 56 ในป 2544 และคอยๆ เพมขนจนถงรอยละ 71- 72
ในป 2551
จากบญชรายจายสขภาพแหงชาตขางตน พบวา รายจาย
ดานสขภาพภาครฐเมอเทยบกบสดสวนรายจายภาครฐทงหมด
เพมขนจากประมาณรอยละ 15 ชวงกอนมหลกประกนสขภาพ
แหงชาต เพมขนเปนประมาณรอยละ 20 หลงมระบบหลกประกน
สขภาพแหงชาต และในป 2551 มสดสวนรอยละ 22 ของรายจาย
ภาครฐทงหมด ซงถอวาอยในระดบสง
“เมอวเคราะหภาระคาใชจายในอนาคตทมแนวโนมเพม
มากขนจากสภาพปญหาสขภาพทเปลยนไปและการชราภาพ
ของประชากรกเปนทนากงวลตอความยงยนของภาระการ
คลงภาครฐในการลงทนดานสขภาพจงอาจมความจำเปน
ตองพจารณาถงแหลงเงนอนๆเพมเตมดวย” นพ.สมฤทธ
กลาวทงทายถงทางออกเพอแกปญหาภาระการคลงของระบบ
บรการสาธารณสขในอนาคต
07HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
แ ก ะ ก ล อ ง ง า น ว จ ย
จากปญหา สทศทางการปฏรป
ระบบหลกประกนสขภาพ 3 กองทน
เพอความตอเนองกบรายงานพเศษ ในฉบบนคอลมนแกะกลองงาน
วจย ขอเสนอบางแงมมของการประกนสขภาพในระบบสวสดการ
รกษาพยาบาลขาราชการ โดย กลเศกข ลมปยากร และรชตะ อนสข,
การประกนสขภาพในระบบประกนสงคม โดย สมพร ทองชนจตต และรงสมา
ปรชาชาต และการประกนสขภาพในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต
โดย จเดจ ธรรมธชอาร และวลยพร พชรนฤมล
เรยบเรยงจากหนงสอ ‘ระบบหลกประกนสขภาพไทย’ โดยสรจต สนทรธรรม และคณะ
เ ร มจาก “การประกนสขภาพในระบบสวสดการรกษาพยาบาล
ขาราชการ”ทสรปปญหาสำคญโดยพบวา การเบกจายคารกษาพยาบาล
ประเภทผปวยนอกทเพมสงขนอยางตอเนอง โดยเฉพาะการเบกจายคายา
มเหตปจจยสำคญประการหนงจากการเขาถงการรกษาพยาบาลไดสะดวกขน
จากระบบการเบกจายตรงคารกษาพยาบาลทกรมบญชกลางเรมดำเนนการ
ตงแตปงบ ประมาณ 2550 ขณะทบคลากรผรบผดชอบงานมจำกด และ
งบประมาณในการบรหารจดการระบบสวสดการรกษาพยาบาลมไมเพยงพอ
โดยไดรบงบเพอบรหารจดการและพฒนาระบบสวสดการฯ 41 ลานบาท หรอ
นอยกวารอยละ 0.1 ของคาใชจายทจายไปในการรกษาพยาบาล (กวา 60,000
ลานบาท)
08 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
ขอเสนอแนะในการบรหารระบบสวสดการน คอ จำเปนตองมการบรหาร
จดการระบบทมประสทธภาพมากขน จงควรมการศกษาความเหมาะสมและ
ความเปนไปไดในการจดตง ‘องคการกำกบดแลบรหารจดการระบบสวสดการ
รกษาพยาบาลขาราชการ’ เปนหนวยงานแยกออกจากกรมบญชกลางอยาง
จรงจง เพอใหบรหารจดการระบบสวสดการไดอยางมประสทธภาพและคลองตว
มผเชยวชาญทางการแพทยมาชวยในการวเคราะหและบรหารจดการงานได
อยางเหมาะสม มการดแลครอบคลมถงขาราชการสวนทองถน รฐวสาหกจ
และหนวยงานอนๆของรฐดวย เพอลดภาระการบรหารงานดานสวสดการของ
หนวยงานตางๆของรฐ
ในสวนของ “ระบบประกนสงคม”ปญหาอปสรรคทผานมา เปนเรอง
ปรมาณงานทเพมมากขน เนองจากการเพมประโยชนทดแทนดานการแพทย
และจำนวนผประกนตนเพมขน ประกอบกบนโยบายรฐบาลในการลดจำนวน
คนภาครฐ ทำใหลกจางสวนหนงตองเขามาในระบบประกนสงคม ทนาสนใจ
คอ การแอบแฝงเขามาในระบบประกนสงคมทแมจะมระบบหลกประกนสขภาพ
แหงชาตรองรบประชาชนทไมอยภายใตระบบประกนสงคมหรอสวสดการฯ
แตยงมบคคลทมไดเปนลกจางในสถานประกอบการเขามาในระบบประกน
สงคม ขณะทสถานพยาบาลคสญญาบางแหงหลกเลยงการสงตอผประกนตน
ทเกนขดความสามารถ ไปรบบรการทสถานพยาบาลซงมขดความสามารถท
เหมาะสม หรอใหบรการเพยงการประคบประคอง
จากปญหาและอปสรรคมขอเสนอทศทางการพฒนาระบบบรการสขภาพ
กองทนประกนสงคม เปน 2 ระยะ ไดแก การดำเนนงานระยะสน เชน
การสรางเครอขายความรวมมอของสถานพยาบาลในการใหบรการทางการ
แพทย เพออำนวยความสะดวกและเพมความพงพอใจใหกบผประกนตน
2.การปรบวธการจายคาบรการสขภาพ เชน ปรบวธการจายคาบรการสขภาพ
จากเหมาจายครอบคลมทงผปวยนอกและผปวยใน เปนเหมาจายเฉพาะผปวย
นอกและกนเงนเหมาจายสวนผปวยในมาบรหารจดการ เพอใหสถานพยาบาล
ไดรบการจดสรรคาบรการสขภาพเหมาะสมตามภาระงานทเกดขนจรง รวมถง
การแยกโรคคาใชจายสงมาบรหารจดการเฉพาะ เปนตน สวนการดำเนนงาน
ระยะยาว ควรจดระบบสถานพยาบาลประกนสงคมเปนระดบปฐมภม ทตยภม
และตตยภม รวมทงกำหนดมาตรฐานของสถานพยาบาลระดบตางๆ
สดทายมาถง “ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต” ทในรายงานระบวา
ชดสทธพนฐานตามประเภทและขอบเขตของบรการสาธารณสขทกำหนด โดย
เฉพาะดานระบบบรการ เชน ระบบบรบาลปฐมภม การสรางเสรมสขภาพ
และปองกนโรค ยงไมมการปรบปรงเปลยนแปลงมากนก ผลงานดานกระบวนการ
ใหบรการสวนใหญยงไมชดเจน และสวนทชดเจนกพบวา มการใหบรการนอย
กวาทควรเปน สวนดานการรกษาพยาบาลกยงคงมปญหาในการนำเทคโนโลย
ใหมๆ ซงมราคาแพงเขามาใช แมวาในปจจบน สปสช. ไดใชระบบประเมน
ความคมคาของเทคโนโลยมาชวยในการคดกรอง แตขณะนยงอยในขนเรมตน
ทตองรอการประเมนวามความสำเรจหรอไมอยางไร อกทงยงไมมระบบการ
จายเงนเพอเปนคาใชจายในบรการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคทเหมาะสม
วาควรเปนแบบเหมาจายรายหว การจายตามผลการปฏบตงาน หรอการจาย
เปนเงนเพมพเศษ
จากรายงานในหวขอ ระบบประกนสขภาพในประเทศไทย โดย นพ.สมฤทธ
ศรธำรงสวสด ในดานการเพมประสทธภาพและคณภาพในระบบระบบหลกประกน
สขภาพแหงชาต เสนอวา การพฒนารปแบบการจายเพอใหสรางแรงจงใจท
เหมาะสมในการใหบรการจงเปนสงจำเปน ไดแก
1. การพฒนารปแบบการจายเงนให
เปนไปตามผลลพธและคณภาพบรการ
รปแบบการจายคาบรการแบบเหมาจาย
รายหวนนไมอาจกอใหเกดแรงจงใจในการ
ใหบรการเทาทควร โดยเฉพาะหากไมม
การปรบตามความเสยงของผทลงทะเบยน
เลอกหนวยบรการประจำ หากระบบให
ผมสทธเลอกลงทะเบยนได อาจทำใหผท
มความเสยงสงถกปฏเสธหรอผลกภาระกน
ซงในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต
ปจจบนนนยงไมยอมมการใหเลอกแบบ
เสร ปญหาดงกลาวจงไมเกด
อยางไรกตาม อาจมปญหาในดานการเลอก
ปฏบตในการใหบรการเนองจากกลมผมความเสยงสงกจะมคาใชจายในการ
ใหบรการสงไปดวย เชน การพฒนาอตราเหมาจายรายหวสำหรบบรการ
ผปวยนอกทสะทอนคาใชจายและความจำเปนดานสขภาพของผมสทธ เพอให
สถานพยาบาลไมรงเกยจหรอเลอกปฏบตในการใหบรการ การกำหนดอตรา
การจายสาหรบผปวยสงตอหรออบตเหตฉกเฉนทมการใชบรการขามเขตใน
ปจจบนกำหนดเปนลกษณะอตราเดยว ซงสงผลกระทบตอแรงจงใจของผให
บรการหรอมผลกระทบตอการสงตอ กลาวคอโรงพยาบาลทสงตอผปวยทม
คาใชจายการตามจายถกกวาการใหบรการเองแมวาตนเองจะใหบรการได
ในขณะทโรงพยาบาลทรบการสงตอกไมอยากใหบรการเนองจากทราบอยแลว
วาขาดทน ดงนนจงจำเปนตองมการกำหนดรปแบบและอตราการจายทเหมาะสม
เพอใหบคลากรสาธารณสขมแรงจงใจพอสมควรและไมมผลกระทบเชงลบตอ
ผรบบรการ
2. การพฒนารปแบบการซอและจดบรการในพนท รวมถงการตดตาม
และกำกบการใหบรการและคณภาพบรการ การวางแผนการซอและจดบรการ
สาธารณสขทจำเปน รวมถงการกำกบตดตามในระดบพนท เชน เขตหรอ
จงหวด นาจะมประสทธภาพมากกวาการซอบรการหรอกำกบตดตามในสวนกลาง
เนองจากมความใกลชดกบผใหบรการมากกวา นอกจากนนยงมขอมลทดกวา
ในการตดสนใจ จากประสบการณทดำเนนการมาหลายปบงชวา กลไกการซอ
บรการปกตทำงานไมไดดในบรบททมการผกขาดหรอไมมการแขงขน (เชน
พนทสวนใหญในชนบท) เนองจากมผใหบรการเพยงรายเดยว ดงนนในอนาคต
ตองอาศยแนวคดแบบ “หนสวนกลยทธ” ในการใหบรการ คอมการกำหนด
กลยทธและเปาหมายในการพฒนาระบบบรการสาธารณสขรวมกนมากกวา
เปนความสมพนธระหวางผซอและผใหบรการสาธารณสข รวมทงตองกำหนด
เปาหมายเชงผลลพธเพอการตดตามกำกบการใหบรการและคณภาพบรการ
มากกวาเปนการกำกบกจกรรมในการใหบรการ
จะเหนไดวาปญหาและอปสรรคของทง 3กองทนสขภาพในประเทศ
ไทย เปนเรองทาทายในการพฒนาไปสทศทางการเปลยนแปลงของระบบ
ทมประสทธภาพเพอนำไปสความเทาเทยมเปนธรรมในอนาคต
09HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
เ ส น ท า ง ส ส ข ภ า พ ท เ ป น ธ ร ร ม แ ล ะ ย ง ย น
ปญหากำลงคนดานสาธารณสข เปนปญหาท
เรอรงมายาวนานหลายป โดยเฉพาะ “วกฤต
กำลงพยาบาล” ท ได ร บผลกระทบจาก
“นโยบายการควบคมตำแหนงขาราชการพลเรอน” ตงแต
ป 2543 หลงวกฤตฟองสบแตก ทำใหบคลากรดานสขภาพใน
สงกดกระทรวงสาธารณสขทเขาปฏบตหนาทชวงปดงกลาว
เปนตนมา ไมสามารถบรรจเปนขาราชการได ยกเวนแพทย
และทนตแพทยทย งถอวา เปนวชาชพขาดแคลน ฉะนน
“พยาบาล” จำนวนไมนอยจงมสถานะเปนเพยงลกจางชวคราวท
ตองตอสญญาจางงานทก 1 ป ทำใหขาดความมนคงในอาชพ
ขาดรายไดและสวสดการททดเทยมกบขาราชการ แมวาภาระ
หนาทการงานจะไมแตกตางกน ขณะทสวนหนงเดนหนาหา
อนาคตดวยการลาออกไปทำงานในภาคเอกชน
ครนกมาถงวน “ทวงถามถงสญญา” จากเครอขายพยาบาล
วชาชพลกจางชวคราว กระทรวงสาธารณสข ทออกมาเรยกรอง
ใหรฐบาลบรรจแตงตงพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในตำแหนง
ลกจางชวคราวของโรงพยาบาลรฐใหเปนขาราชการ !?!
ทางแยก ‘วกฤตกำลงพยาบาล’
กบแสงสวางปลายทาง
เปดเวทหาทางออก “วกฤตพยาบาล”
เพอรวมหาทางออกของวกฤตดงกลาว คณะ
กรรมการกำลงคนดานสขภาพแหงชาต รวมดวย
หนวยงานภาคดานสขภาพ ประกอบดวยกระทรวง
สาธารณสข(สธ.)สถาบนวจยระบบสาธารณสข
(สวรส.) สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหง
ชาต(สช.) จงเปดเวทสาธารณะ “วกฤตพยาบาล
ระดมปญญารวมหาทางออก”
โดยมตวแทนจากสำนกงานคณะกรรมการ
ขาราชการพลเรอน (กพ.) สำนกงบประมาณ ตวแทนพยาบาลวชาชพ รวมเสนอความคดเหน
นพ.อำพลจนดาวฒนะ เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) ในฐานะ
กรรมการกำลงคนดานสขภาพแหงชาต กลาววา “พยาบาล” ถอเปนกระดกสนหลงของระบบ
สาธารณสข แตเดมวทยาลยพยาบาลเปนผผลต โดยนำคนในทองถนมาเรยนแลวสงกลบไป
บรรจในโรงพยาบาลทองถน จงทำใหไมมปญหาเรองสมองไหล แตเมอเกดวกฤตเศรษฐกจใน
ประเทศ รฐจงตองจำกดกำลงคนในภาครฐ
ผลกระทบตามมา คอ ทำใหมการบรรจพยาบาลเปน
ขาราชการนอยลง มแตตำแหนงลกจางชวคราว จงเกด
การสะสมพยาบาลทไมไดบรรจ จากจำนวนหลกรอย
เพมเปนพนจากหลกพนเพมเปนหลกหมนทไมไดรบการ
บรรจ ตอนนปญหาเรองกำลงพยาบาลเปรยบเสมอนอย
ในถำมด จงตองชวยกนหาแสงสวางของทางออกรวมกน
ขอมลจากเอกสารความจรงวาดวยตำแหนงขาราชการ
กบวกฤตกำลงพยาบาล ระบวา ผลกระทบตอระบบสขภาพ
เมอบคลากรไมไดรบการบรรจเปนขาราชการ แบงออก
เปน 3 เรองสำคญ คอ
1.ผลกระทบตอการเงนการคลงของโรงพยาบาล
เชน วกฤตการเงนของโรงพยาบาลหลายแหงถกซำเตม
มากขน เมอตองนำรายไดทมไมเพยงพออยแลวมาจาง
ลกชวคราวสายวชาชพเพม เพอใหมกำลงคนเพยงพอกบ
ความตองการบรการสขภาพของประชาชนในพนท
10 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
เสยงสะทอนจากเวท รศ.ดร.จนตนา ยนพนธ นายกสมาคมพยาบาลแหง
ประเทศไทย กลาววา ปญหาวกฤตพยาบาลมมานานแลว โดยรอการบรรจมานานกวา 7 ป สวนการบรรจเปนพนกงาน กสธ.เปนทางออกในระยะยาว แมวาระบบเงนเดอนจะเทากบขาราชการกยงไมพอ ยงไมจงใจ ทงนเมอการบรรจพยาบาลกลบมาใชระบบแบบเดมไมไดอาจตองมาคดนอกกรอบ เชน ปลดลอคนโยบายของรฐเพอใหมอตราทเหมาะสม
นางจงกล อนทสาร หวหนาพยาบาล รพ.บางปะหน จ.อยธยา กลาววา วกฤตพยาบาลทผานมายงไมมผนำในการแกไขปญหา พยาบาลยงทำงานหนก สดสวนบคลากรนอย ทำใหประชาชนไดรบบรการตามมตามเกดหรอตามกำลง เราจะหาทางออกในการบรรจเปนขาราชการเปนเปาหมายของพยาบาล เพอลดความเหลอมลำกบขาราชการ การไดเงนตอบแทนไมใชคำตอบเพยงอยางเดยว เรองของศกดศรกเปนปจจยทสำคญ
นพ.ธวชชย กมลธรรม ผตรวจราชการ สธ. กลาววา ปญหากำลงพยาบาลคนนอกยากทจะเขาใจ ทงนอยาเพงหวงอะไรกนมาก เพราะจะกลายเปนการหลอกกน มองอกทางหนงคอ การฝากสำนกงบประมาณพจารณาวา นโยบายลดอตรากำลงทผานมาชวยลดงบประมาณมากนอยเพยงใด คมคาหรอไม เพราะการแกระเบยบจากลกจางชวคราวมาเปน พนง.กสธ. กยงตองใชงบประมาณของรฐอยด
2. ผลกระทบตอบคลากรในระบบสขภาพ สถานะลกจางชวคราวทรายไดนอย
สวสดการตำ ขาดแรงจงใจ ไมมความมนคง มภาระงานทไมตางจากเพอนรวมวชาชพ
ทเปนขาราชการอาจสงผลใหกำลงคนใหมไมเดนเขาสระบบบรการสขภาพภาครฐ และ
กำลงคนเดมในระบบมภาระงานมากขน
3. ผลกระทบตอการใหบรการสขภาพ การมกำลงคนทไมเพยงพอในระบบ
บรการสขภาพ รวมถงการทกำลงคนทเปนทมสขภาพตองอยในระบบพรอมกบความ
รสกไมมนคง ทำใหระบบบรการสขภาพของประเทศมความไมมนคงตามไปดวย (อาน
เพมเตมไดทาง http://www.hsri.or.th/issue/1004)
ทางแยกปลดวกฤตพยาบาล
จากเวทวกฤตพยาบาล ระดมปญญารวมหาทางออก นพ.สพรรณศรธรรมมา รองปลด
กระทรวงสาธารณสข ระบวา เปนไปไมไดททกคนจะเปนขาราชการทงหมด เพราะดวย
ขอจำกดหลายประการ ทงกรอบอตรากำลงและงบประมาณภาพรวมของประเทศ ทวาสงท
สธ. ตองดำเนนการคอ การปรบบทบาทกระทรวงฯ ใหสอดคลองกบความจำเปนและสถานการณ
ในปจจบน เชน การกระจายอำนาจลงสทองถน และการบรหารกำลงคนดวยการจางงานใน
หลายรปแบบ
สวนการแกปญหาใหกลมพยาบาลทมสถานะเปนลกจางชวคราวทเรยกรองใหบรรจเปน
ขาราชการนน ขณะน สธ. ไดยกรางระเบยบกระทรวง “พนกงานกระทรวงสาธารณสข”
(พนง.กสธ.)ไวแลว รอเพยงใหกระทรวงการคลงเหนชอบจะมผลบงคบใชทนท
สาระสำคญของรางระเบยบดงกลาวจะมการแบงกำลงคนเปน 3 กลม คอ 1.กลมวชาชพ
เชน แพทย พยาบาล เภสช 2.กลมสนบสนน เชน ธรการ การเงน บญช และ 3.กลมผเชยวชาญ
เชน สถาปนก วศวะ หรอกลมงานอนทกระทรวงฯ ตองใชความเชยวชาญพเศษ ทำใหหลงจากน
จะไมมระบบลกจางชวคราวอกตอไป
“พนกงานกระทรวงสาธารณสขดงกลาวจะไดเงนเดอนมากกวาขาราชการ1.2 เทา
มสทธการลาเทากบขาราชการสวนสทธการรกษาพยาบาลจะนำเขาระบบกองทนประกน
สงคมซงในอนาคตจะมการปรบมาตรฐานทง 3กองทนใหเทาเทยมกน (ประกนสงคม
หลกประกนสขภาพและสวสดการขาราชการ)อยางไรกตามพนง.กสธ.จะไมมบำเหนจ
บำนาญแตจะมกองทนบำเหนจบำนาญขาราชการสาธารณสข โดยการหกเงนสะสมและ
รฐจะสมทบในอตราเทาๆกนเขากองทนทกเดอน” รองปลด สธ.กลาว สวนในเรองของ
ความกาวหนาในวชาชพจะแกไขระเบยบบางเรองเพอเปดโอกาสใหผทมความสามารถเตบโต
ในสายงานได รวมทงสทธการรกษาพยาบาลสำหรบคนในครอบครว
นอกจากน ในการประชมมการนำเสนอทางออกจากวกฤตดงกลาว เชน “ขอเสนอจด
อตรากำลงและการบรหารจดการบคลากรในภารกจบรการดานสขภาพในสงกดกระทรวง
สาธารณสข” โดย วไลลกษณ เรองรตนตรยนกวจยและคณะ ไดเสนอแนวทางแกปญหา
ในระยะสน คอ การปรบรปแบบการจางงานเปนรปแบบอนๆ ทมขอพงใหความสำคญในหลาย
ประเดน เชน การใชคำวาลกจางทผานมาทำใหมผลตอการทำธรกรรมทางการเงนหรอสนเชอ
การปรบปรงระบบการจายคาตอบแทน รวมถงการพจารณาเพมตำแหนงขาราชการในกรณท
จำเปน เพอลดความเหลอมลำและแกปญหาขาดแคลนในบางพนท เปนตน สวนขอเสนอแนวทาง
แกปญหาระยะยาว คอ การพฒนารปแบบการจางและการกำหนดคาตอบแทนแนวใหม การศกษา
ปจจยทางดานกฎหมายและระเบยบตางๆ ทเกยวพนกบการบรหารจดการบคลากร พฒนาการจด
ระบบบรการทมการใชทรพยากรบคคลอยางมประสทธผลและมประสทธภาพ ฯลฯ
ทางดาน ผศ.ดร.จรวยพรศรศศลกษณผจดการงาน
วจย สวรส. ไดนำเสนอขอมลทเปนแนวทางในการบรหาร
บคลากร กรณศกษา ‘การประเมนผล10ป โรงพยาบาล
บานแพว (องคการมหาชน)’ โดยระบวา รพ.บานแพว เปน
โรงพยาบาลทมฐานะเปนองคกรอสระแหงแรกและแหงเดยว
ของประเทศไทย ปจจบนมพยาบาลวชาชพจำนวน 184 คน
โดยทกตำแหนงมฐานะเปนพนกงานโรงพยาบาล ไมมใคร
เปนขาราชการ ทกคนสามารถทำงานไดอยางมประสทธภาพ
และมความสข เหนไดจากการเขารบบรการของประชาชน
และอตราการลาออกของบคลากรทตำกวาคาเฉลยการลา
ออกของบคลากรในสงกดโรงพยาบาลรฐอนๆ (อานเพมไดใน
คอลมนตนกลาความรสตนแบบสขภาพ หนา 12)
แมจะดเหมอนวาวกฤตพยาบาลในครงนยงดเหมอนมดมน
ไรทางออก แตกถอวาเปนจดเรมตนทดททกฝายไดหนหนา
เขามาพดคยกน และรวมกนเสนอทางออกจากปญหาทเรอรง
มายาวนาน นพ.มงคลณสงขลา ประธานคณะกรรมการ
กำลงคนดานสขภาพแหงชาต ใหขอคดเอาไววา “อยาไปยด
ตดกบสงหนงสงใดอยางเดยวจะบรรจเปนขาราชการเพยง
อยางเดยวคงไมไดตองใชสตในการพจารณาปญหาทเปนจรง
ในการนำเสนอสงทดเพอเปนแนวทางแกไขปญหาตอไป”
11HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
ต น ก ล า ค ว า ม ร ส ต น แ บ บ ส ข ภ า พ
H SRI FORUMฉบบนขอนำเสนอ ‘การประเมนผล 10 ป
โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน)’ของดร.วระศกด
พทธาศรและคณะ โดยหยบยกมมของการบรหารบคลากร
ของรพ.บานแพวทมการบรหารจดการจนประสบผลสำเรจนบเปนกรณ
ศกษาทเปนทางเลอกหนงทตอบโจทยความทาทายของปญหาบคลากร
ดานสาธารณสขของภาครฐ
โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน) เปนสถานพยาบาลประเภท
องคการมหาชน “แหงแรกและแหงเดยว” ของประเทศไทย ภายหลงการปรบ
เปลยนสถานะจากโรงพยาบาลของรฐใหเปนโรงพยาบาลในกำกบของรฐหรอ
องคการมหาชน
10 ปของการทำงาน พบวา รปแบบสถานการณจางงานมความแตกตาง
จากทอนๆ เพราะแพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล รวมทงเจาหนาททก
คน มรปแบบเดยวกน คอ มฐานะเปน “พนกงานโรงพยาบาล” ไมมใครเปน
ขาราชการ จำนวนบคลากร รพ. ตงแตป 2551-2553 มบคลากรทงหมดรวม
2,286 คน
นพ.สรพงษบญประเสรฐผอำนวยการโรงพยาบาลบานแพว บอกถง
หลกคดสำคญและสงทาทายของการบรหารงานบคคลในรปแบบองคการ
มหาชน คอ
1. สรางมาตรการทสำคญ คอ แรงจงใจบคลากร โดยการใชแรงจงใจดาน
การเงนอยางเดยวไมสามารถแกปญหาการลาออกของบคลากรในระยะ
ยาวได
2. การสรางวฒนธรรมการทำกจกรรมรวมกนเพอพฒนาองคกรอยาง
สมำเสมอ
3. เปดโอกาสใหบคลากรทกคนไดแสดงความสามารถ โดยเฉพาะการ
บรหารจดการบคลากรทไมมซหรอตำแหนงเหมอนระบบราชการ
23การประเมนผล ๑๐ ป โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน)
• สาธารณสขอำเภอบานแพว
• เจาหนาท/ผจดบรการในระดบสถานอนามย/PCU
• ตวแทนหนวยงาน/องคกรทเกยวของในพนท
• ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน
• ตวแทน/ผนำชมชน
๒.๓ การบรหารจดการดานการเงนการคลง
วธการศกษา
๑) ทบทวนวรรณกรรม เอกสาร รายงานของโรงพยาบาลบานแพว
ทเกยวของกบแนวคดและวธการบรหารจดการการเงนการคลง
ไดแก รายงานการประชมกรรมการ ระเบยบ ประกาศ ตาง ๆ
๒) ศกษาขอมลทตยภม รายงานการเงน รายรบและคาใชจายประเภท
ตาง ๆ ของโรงพยาบาลองคการมหาชนและเครอขาย การมสวน
รวมสนบสนนดานการเงนการคลง และรายไดแหลงอน ๆ ในรอบ
๑๐ ปทผานมา (พ.ศ. ๒๕๔๓ - ๒๕๕๒)
รพ.บานแพว ดงดดกำลงคน ไมพงตำแหนง ขรก. “ในยคการปฏรประบบราชการ พ.ศ. 2540 รฐบาลมนโยบายสนบสนนใหโรงพยาบาลบางแหงเปลยนแปลงสถานะเปนโรงพยาบาลในกำกบของรฐ กระทงไดมพระราชกฤษฎกาจดตงโรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน) พ.ศ. 2543”
12 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
4. สรางระบบการจายตามผลปฏบตงาน เพอกระตนการใหบรการ โดยม
เงนเดอนเปนการประกนขนตำ
5. สงทยงเปนความทาทายของการบรหารบคลากรองคการมหาชน คอ
ตองมรายรบทโรงพยาบาลสามารถเลยงตวเองได
แนวคดนสงผลใหการบรหารบคลากรของโรงพยาบาลมความคลองตวและ
ยดหยนสง เนองจากกรรมการบรหารมอำนาจหนาทในการออกกฎเกณฑการ
บรหารจดการบคลากร โดยสามารถกำหนดอตราคาตอบแทนบคลากรเองได
เพอใหมแรงจงใจในการทำงาน การกำหนดอตราเงนเดอน คาตอบแทนบคลากร
จงดำเนนการไดอยางสอดคลองเหมาะสมกบภารกจ มความยดหยนตาม
คณสมบตและลกษณะงาน โดยกลมวชาชพแพทยและสาธารณสขจะไดรบ
คาตอบแทนวชาชพและคาทำเวชปฏบตนอกเวลาเหมอนกบแพทยในระบบ
ราชการดวย
นอกจากนน การบรหารจดการคนสามารถปรบเปลยนตามความสามารถ
และพนธกจเฉพาะ ขณะเดยวกนกมระบบฝกใหบคลากรสามารถทำงานได
หลายหนาท เชน พยาบาลทปฏบตงานในระดบปฐมภมตองสามารถมาปฏบต
งานรกษาพยาบาลในโรงพยาบาลได
หลกการสำคญในการบรหารบคลากรของโรงพยาบาลบานแพว คอ “การ
สรางแรงจงใจทงทเปนตวเงน” และ “ไมใชตวเงน”
• การสรางแรงจงใจทเปนตวเงน
บคลากรบานแพวมฐานเงนเดอนทใกลเคยงขาราชการประจำ แตมการ
สรางแรงจงใจเพมดวยการจายคาตอบแทนตามภาระงาน ทำมากไดมาก
ทำนอยไดนอย โดยมเงนเดอนเปนการประกนรายไดขนตำ ทำใหบคลากรได
รบความเปนธรรม
โดยในป 2553 แพทย ทนตแพทยทเปนผเชยวชาญสาขา จะมคาตอบแทน
เฉลยตงแต 13,650-60,000 บาท คาวชาชพ 5,000 บาท คาไมทำเวชปฏบต
นอก รพ.อก 10,000 บาท แพทย ทนตแพทยทวไป มคาตอบแทนเฉลย 10,500-
50,000 บาท คาวชาชพ 5,000 บาท คาไมทำเวชปฏบตนอก รพ. 10,000
บาท เภสชกร คาตอบแทนเฉลย 9,450-45,000 บาท คาวชาชพ 2,000 บาท
พยาบาลวชาชพคาตอบแทน 7,875-40,000 บาท คาวชาชพ 2,000-3,500
บาท ผชวยพยาบาล มคาตอบแทนเฉลย 6,500-28,000 บาท โดยใครจะได
คาตอบแทนมากนอยแคไหนอยทภาระงาน
• การสรางแรงจงใจทไมใชตวเงน
นอกจากความมนคงในสายงานแลว พนกงานของโรงพยาบาลและญาต
สายตรง (สาม/ภรรยา บดามารดา และบตร) ไดรบสทธการรกษาพยาบาล
คลายๆ สทธสวสดการขาราชการ มโอกาสความกาวหนาทงสายงานวชาชพ
และบรหาร มกองทนสำรองเลยงชพ เชนเดยวกบลกจางบรษทเอกชน และ
พยาบาลสามารถลาศกษาตอได โดยเฉพาะแพทยมสทธลาศกษาตอโดยทำ
สญญากบโรงพยาบาลโดยตรง
รวมทงยงมสวสดการการเบกคาบำรงการศกษาบตร มสหกรณออมทรพย
หอพก คปองอาหาร บรการรถรบสง เปนตน นอกจากนนจดเดนของการ
บรหารบคลากรโรงพยาบาลบานแพวอกประการหนงคอ การมระบบตดตาม
ขอมลดานการบรการบคลากรและสขภาพบคลากรดวย
สำหรบอตราการลาออกของบคลากรโรงพยาบาลบานแพวในปงบประมาณ
2553 ถอไดวาตำมากเพยงรอยละ 0.86 โดยมจำนวนลาออกเฉลย 7.5 คนตอ
ป ถาพจารณาเฉพาะบคลากรวชาชพทางการแพทยจะมอตราการลาออกตำ
กวาคอรอยละ 0.18 เทานน
กลาวโดยสรป รปแบบการบรหารงานแบบองคการมหาชน ทกรรมการ
บรหารสามารถออกขอบงคบในการดำเนนการไดเอง ทำใหมความคลองตว
ในการบรหารบคคลและระบบจายคาตอบแทน ความยดหยนของระเบยบ
การจดซอจดจาง ทำใหสามารถถายโอนงานภารกจโดยใชระบบจางเหมา
และทำใหมชองทางการจดหาอปกรณทางการแพทยทหลากหลาย รวมถงการ
รวมลงทน อยางไรกตามความสำเรจของการดำเนนงานของโรงพยาบาลขน
อยกบผนำองคกรและกรรมการเปนสำคญ
‘การประเมนผล 10 ป โรงพยาบาลบานแพว (องคการ
มหาชน)’ โดย ดร.วระศกด พทธาศร และคณะ ไดรบ
การสนบสนนจากสถาบนวจยระบบสาธารณสข จดทำขนเพอศกษา
ผลการดำเนนงานของ รพ.บานแพว ทจดตงขนตามพระราชกฤษฎกา
พ.ศ.2543 โดยไดดำเนนการในรปแบบองคการมหาชนมานานกวา
10 ป เพอเปนบทเรยนสำหรบขอเสนอเชงนโยบายในการปฏรป
โรงพยาบาลของรฐใหเปนโรงพยาบาลในกำกบของรฐหรอองคการ
มหาชนในพนทอนๆ ตอไป ผทสนใจสามารถดาวนโหลดรายงานฉบบ
เตมไดท www.hsri.or.th/media/866
96 การประเมนผล ๑๐ ป โรงพยาบาลบานแพว (องคการมหาชน)
๔. การสรางระบบบรหารงานบคคลและคาตอบแทนใหม การคดเลอก
สรรหาเปนระบบเปด สามารถเลอกบคลากรทมความเหมาะสมมากขน ใหความ
สำคญและใหเวลากบการคดเลอกสรรหา มระบบประเมนผลแบบ ๓๖๐ องศา และ
การจายคาตอบแทนตามภาระงาน
๕. การปรบเปลยนกระบวนทศน วฒนธรรม และคานยม โดยไมยดถอ
ตำแหนง แตยดถอความรบผดชอบเปนสำคญ สรางสำนกการบรการดวยใจ
๖. การเสรมสรางระบบราชการใหทนสมย มระบบฐานขอมลทเชอถอได
และสามารถเชอมโยงกบหนวยงานภายนอกได
๗. การเปดระบบราชการใหประชาชนเขามามสวนรวม ทงการรวมสรรหา
กรรมการบรหารฯ การวางวสยทศน, กำหนดนโยบาย, เปาหมายการดำเนนงาน,
บรจาคทรพยสน, ตรวจสอบขอรองเรยนตาง ๆ และประเมนการทำงานขององคกร
13HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
ศมสท. จดประชมประเมนระบบทะเบยนราษฎรและสถตชพ
ศนยพฒนามาตรฐานระบบขอมลสขภาพไทย (ศมสท.) เครอสถาบนวจยระบบสาธารณสข จดประชม
การประเมนระบบทะเบยนราษฎรและสถตชพ (Civil Registration and Vital Statistics : CRVS) เมอวนท
6 พ.ย. 2555 ณ โรงแรมมราเคล แกรนด คอนเวนชน เพอระดมแนวคดและขอเสนอเกยวกบสถานการณ
และทศทางการพฒนาระบบ CRVS ของประเทศใหมประสทธภาพ
หนวยงานเขารวมประชมประกอบดวย สำนกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง, สำนกนโยบายและ
ยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, Economic and Social Commission for Asia and the Pacific
(ESCAP), สำนกงานสถตแหงชาต, สำนกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ, สำนกงานหลกประกน
สขภาพแหงชาต,สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สถาบนวจยเพอการ
พฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ,มลนธสถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลง สถาบนวจยประชากรและ
สงคม มหาวทยาลยมหดล และเครอขายวชาการ นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอำนวยการสถาบนวจย
ระบบสาธารณสข กลาววา ประเทศไทยมระบบทะเบยนราษฎรและสถตชพ (CRVS) มานานแลว ทผานมา
ไดมการพฒนาระบบซงชวยใหการทำงานงายขน เชน การพสจนสญชาตจนสามารถจำแนกประชากรได
อยางเปนระบบ การพฒนาระบบเพอรองรบบรการดานสขภาพโดยใชระบบทะเบยนราษฎรสำหรบเชอมโยง
ขอมลในการลงทะเบยนประชากรเขาระบบหลกประกนสขภาพ เปนตน
“อยางไรกตาม ระบบทะเบยนราษฎรและสถตชพในประเทศไทย ยงพบปญหาในดานการใชประโยชน
จากขอมลสำหรบการวางแผน เนองจากขอมลทไมตรงหรอไมสอดคลองกนกบแหลงขอมลอนในสถตบาง
ตว สะทอนใหเหนวาประเทศไทยตองหาแนวทางพฒนาระบบขอมลของประเทศใหมมาตรฐาน เพอใหม
ขอมลภาพรวมทนาเชอถอ สามารถอางองและเปรยบเทยบระหวางประเทศได และจะเปนประโยชนกบ
หนวยงานตางๆ ทจำเปนตองใชขอมลเพอประกอบการตดสนใจในการดำเนนงานตางๆ เชน การสราง
เสรมสขภาพของประชาชนของหนวยงานดานสขภาพ”
ทงน ศมสท. จงรบเปนหนวยประสานงานกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของกบ CRVS เพอดำเนนการ
ประเมนระบบดงกลาว โดยมการใชเครองมอมาตรฐานการประเมนและคมอพฒนาระบบ CRVS เบองตน
ทเรยกวา “Rapid Assessment” พฒนาโดยมหาวทยาลยควนสแลนด ประเทศออสเตรเลยรวมกบองคการ
อนามยโลก เพอประเมนระบบทะเบยนราษฎรและสถตชพเบองตน กรณศกษาประเทศไทย ในทประชมม
ขอเสนอแนะในการพฒนาระบบอยางกวางขวาง อาท การลงทะเบยนราษฎร เนนการบำรงรกษาระบบ
เพอรองรบกรณระบบขดของและการพฒนาอยางตอเนอง จดหลกสตรการใหสาเหตการตายใหแพรหลาย
มากขนสำหรบบคลากรดานสาธารณสขและมใชทางดานการแพทย เชน ผใหญบานหรอกำนนทไดรบมอบ
อำนาจในการใหสาเหตการตายนอกโรงพยาบาลของลกบาน สงเสรมใหมบคลากรทใหรหสการตายมากขน
เพอชวยในการตรวจสอบการใหรหส เปนตน
สวนประเดนทาทายจากการระดมความคดเหน คอ ควรหาแนวทางเพอลดการใหรหสดวยการตายไม
ทราบสาเหต การจดการรองรบกรณแรงงานตางดาว การกระตนใหเหนความสำคญของระบบ โดยใช
กระบวนการ “การใชประโยชนจากขอมล” เนองจากผใชจะชวยเสรมจดออนใหผผลตไดเหนถงสภาพ
ปญหาไดมากขน
เ ก า ะ ก ร ะ แ ส ส ว ร ส .
กจกรรมและความเคลอนไหว ประจำเดอนตลาคม 2555
สวรส. รวมกบ CUSRI เปดเวทหารอกบ Prof. Dr. Michael Burawoy
เมอวนท 26 ตลาคม ทผานมา สถาบนวจยระบบสาธารณสข
(สวรส.) รวมกบ ศนยศกษาสนตภาพและความขดแยง จฬาลงกรณ
มหาวทยาลย (CUSRI) เปดเวทการประชมในหวขอ “Politics in
health care system and its stewardship” โดยม Prof. Dr. Michael
Burawoy, President, International Sociology Association (ISA),
University of California, Berkeley, CA, USA รวมหารอกบ ศ.สรชย
หวนแกว ผอำนวยการศนยศกษาสนตภาพและความขดแยง จฬาลงกรณ
มหาวทยาลย นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอ.สวรส. ผศ.ดร.สปรดา
อดลยานนท รองผจดการสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม
สขภาพ (สสส.) และนกวชาการจากสำนกงานคณะกรรมการสขภาพ
แหงชาต (สช.) สำนกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ
(IHPP) โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ (HITAP)
เครอขายถมชองวางทางสงคม (SIR-NET) ณ หองประชมสปญญา
สถาบนวจยระบบสาธารณสข ชน 4 อาคารสขภาพแหงชาต
เวทการหารอมประเดนทนาสนใจ อาทเชน เรองความเหลอมลำ
ของ 3 กองทน (ระบบรกษาพยาบาลสวสดการขาราชการ ประกน
สงคม หลกประกนสขภาพถวนหนา) เรองการกระจายกำลงคนดาน
สขภาพทไมเปนธรรม การเขาถงบรการสขภาพของคนไรสญชาต
เรองธรกจยาทสงผลกระทบดานลบตอสขภาพประชาชน เปนตน
14 HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
เปดชนหนงสอ - งานวจย
ชอเรองระบบหลกประกนสขภาพไทย
ผแตง สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต
เรองยอ จากการเปลยนแปลงทเกดขนในระบบประกนสขภาพและ
ระบบบรการสาธารณสขไทยในชวงทศวรรษทผานมา
ดงกลาว สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)
เหนถงความสำคญทตองมการทบทวนโดยไดจดทำหนงสอ
“หลกประกนสขภาพถวนหนาในประเทศไทย” ขนมาอก
ครงเพอปรบปรงขอมลตางๆ ใหทนสมย รวมทงทบทวน
และบนทกการเปลยนแปลงท เกดขนในระบบประกน
สขภาพและระบบบรการสาธารณสขไทยไวอยางครบถวน
ชดเจน
ชอเรอง บญชรายจายสขภาพแหงชาตของประเทศไทย
พ.ศ.2552-2553
ผแตง คณะทำงานจดทำบญชรายจายสขภาพแหงชาต
พ.ศ. 2552-2553
เรองยอ ผลการวเคราะหขอมลรายจายสขภาพของประเทศไทย
ในชวงระหวางป พ.ศ. 2537 - 2553 โดยจำแนกรายจาย
สขภาพตามแหลงการคลง ซงจายสำหรบกจกรรมสขภาพ
ประเภทตางๆ และจายไปยงผใหบรการทงในภาครฐและ
เอกชน การแจกแจงดงกลาวจดทำตามระบบบญชรายจาย
สขภาพทเสนอโดย องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจ
และการพฒนา โดยขอมลรายจายภาครฐนน รวบรวมจาก
หนวยงานหรอองคกรทเกยวของในภาครฐ
ชอเรอง การประเมนผลรปแบบการทบทวนตำรบยา
ผแตง หนวยปฏบตการวจยเภสชศาสตรสงคม
เรองยอ โครงการการประเมนผลรปแบบการทบทวนทะเบยนตำรบ
ยา เปนโครงการศกษาการดำเนนงานโครงการการพฒนา
รปแบบทบทวนทะเบยนตำรบยาและการนำไปสการปฏบต
ทดำเนนการโดยกองควบคมยา สำนกงานคณะกรรมการ
อาหารและยา โดยมวตถประสงคทสำคญเพอสรปบทเรยน
และเสนอแนะแนวทางทเหมาะสมในการทบทวนทะเบยน
ตำรบยาสำหรบประเทศไทย
สวรส. ลงพนทเกบขอมลพฒนาเครองมอ Health Literacy
ระหวางวนท 10-16 พ.ย.55 ทผานมา สถาบนวจยระบบสาธารณสข
(สวรส.) ลงพนทเกบขอมลงานวจย “โครงการพฒนาเครองมอ
ประเมนHealthLiteracyสำหรบประชาชนไทย” รวมกบ
สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน ม.มหดล, ม.เดคน ประเทศออสเตรเลย
และสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) เครอ สวรส. ทำการ
เกบขอมลเชงคณภาพกบกลมตวอยางประกอบดวย กลมคนทวไปใน
กทม.และปรมณฑล กลมผปวยเรอรง กลมคนพการทางการไดยน
และการมองเหน เพอพฒนาเปนเครองมอประเมน Health Literacy
ของประเทศ ซงเหมาะสมกบวถชวต วฒนธรรม ความเปนอย ความ
คดความเชอของคนไทย จนนำไปสการจดการสขภาพตนเองไดอยาง
เหมาะสม รวมถงหนวยงานทเกยวของกบการใหบรการสขภาพยง
สามารถนำไปใชในการตดตามและประเมนการดแลสขภาพของ
ผปวยแตละกลมไดอยางมประสทธภาพมากขน
ทงน ความหมายของคำวา “Health Literacy” องคการอนามย
โลก (WHO) ไดใหนยามวา เปนทกษะดานกระบวนการรบรและวธ
คด และทกษะดานสงคมทกำหนดแรงจงใจและความสามารถของ
บคคลทจะเขาถง เขาใจ และใชขอมลทไดรบมาในวธทสนบสนนและ
ธำรงสขภาพของตนเอง
สำหรบการเกบขอมลในครงน ไดดำเนนการเฉพาะกลมเปาหมาย
ทเปนผพการทางการไดยน ทมอายตงแต 18 ปขนไป โดยมพนท
เปาหมายสำรวจตวแทนใน 4 ภมภาค ไดแก พษณโลก ชลบร อดรธาน
นครศรธรรมราช รวม 400 คน อยางไรกตามการดำเนนงานในระยะ
ตอไป ทมวจยจะสรปขอมลจากการสำรวจน เพอทำการปรบ
แบบสอบถามใหมความกระชบและเหมาะสมกบบรบทของกลม
ผพการทางการไดยน จากนนจะมการสำรวจเปนครงท 2 เพอประเมน
แบบสอบถามซำ ในเดอนกมภาพนธ 2556
ทงน สวรส. จะนำเสนอความรเรอง Health Literacy ในเวท
ประชมนานาชาตดานการสรางเสรมสขภาพ ครงท 21 “การลงทน
ทดทสดเพอสขภาพ” ทจะจดขนในวนท 25-29 สงหาคม 2556
ณ ศนยการประชมพช พทยา ดวย
http://www.sem100library.in.th
15HSRI Forum : ลดความเหลอมลำ เพมความเปนธรรม “3 กองทนสขภาพ” รบความทาทายในอนาคต
“Best Investments for Health (การลงทนทดทสดเพอสขภาพ)”ณ ศนยประชมพช พทยา
สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และ The International Union for Health Promotion and Education (IUHPE) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) และ กระทรวงสาธารณสข (สธ.) ขอเชญชวนบคลากรดานการสรางเสรมสขภาพทกทาน สงบทคดยอและเขารวมงาน การประชมนานาชาตดานการสรางเสรมสขภาพครงท 21 ซงจะจดขนในวนท 25-29 สงหาคม 2556 ณ ศนยประชมพช เมองพทยา
เปดรบบทคดยอ วนน – 31 ธนวาคม 2555
ผสนใจสามารถสงบทคดยอ (งานวจย แนวคดเชงนโยบาย หรอบทเรยนจากการปฏบตจรง) ภายใตหวขอหลกในการประชม “การลงทนทดทสดเพอสขภาพ (Best Investments for Health)” หรอ หวขอรองในการประชม ในมตตางๆ ตอไปน
• นโยบายระหวางภาคสวน ยทธศาสตรและการปฏบตการทมสวนชวยใหเกดการลงทนดานสขภาพทยงยน• การรวมมอกนของภาคสวนตางๆในการสรางเสรมสขภาพ• การวจยพฒนาและการตดตอสอสารดานการสรางเสรมสขภาพ• ประเดนสขภาพและกลมประชากรในการสรางเสรมสขภาพ• สงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมในการสรางเสรมสขภาพ• หวขออนๆ
การสงบทคดยอเพอนาเสนอในเวทหลกการประชมฯ สามารถสงไดในรปแบบ 1) การนาเสนอผลงานแบบปากเปลา (Oral Presentation)/โปสเตอร (Poster Presentation) 2) การประชมเชงปฏบตการ (Workshop) หรอ 3) เวทอภปราย (Symposium) ไดทงในภาษาองกฤษ ฝรงเศส สเปน ผสนใจกรณาอานรายละเอยดเพมเตมหรอสงบทคดยอไดท www.iuhpeconference.net/login.php
“Best Investments for Health (การลงทนทดทสดเพอสขภาพ)”
ก า รปร ะ ช ม น า น า ช า ตดานการสรางเสรมสขภาพ ครงท21
25-29 สงหาคม 2556
เปดรบบทคดยอเปดรบลงทะเบยนลวงหนา (Early Bird)เปดรบสมคร ผขอทนสนบสนนคาใชจายในการเขารวมประชม
20 สงหาคม 2555
ปดรบบทคดยอ 31 ธนวาคม 2555
ประกาศผลบทคดยอทไดรบเลอกประกาศผลผไดรบทนสนบสนนคาใชจายในการเขารวมประชม 1 มนาคม 2556
ปดรบลงทะเบยนลวงหนา (Early Bird) 30 เมษายน 2556ปดรบลงทะเบยน (อตราปกต) 5 สงหาคม 2556
การประชมนานาชาตดานการสรางเสรมสขภาพ ครงท 21 25-29 สงหาคม 2556
เปดรบบทคดยอวนน – 31 ธนวาคม 2555
www.IUHPEconference.net
เจาภาพรวม: เจาภาพ:
www.IUHPEconference.net [email protected]
www.facebook.com/IUHPE2013
www.twitter.com/IUHPE2013
แบงปนความรโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) สามารถดาวนโหลดจลสาร HSRI Forum ไดท www.hsri.or.th สอบถามเพมเตม หนวยสอสารความรและขบเคลอนสงคม โทร 0-2832-9245 สถาบนวจยระบบสาธารณสข ชน 4 อาคารสขภาพแหงชาต ซ.สาธารณสข 6 ถ.ตวานนท 14 ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000 โทรศพท 0-2832-9200 โทรสาร 0-2832-9201 www.hsri.or.th