Zielona Góra 5.01.2009r.

Formy odbieraniażycia- statysyki.

Kamila Jagiełowicz, Dorota Rosiak, Kaja Drzymała, WandaZakrzewska, Martyna Jankowska, Julita Gracz.

2

PROBLEM ODBIERANIA ŻYCIA. Aborcja, eutanazja, karyśmierci, samobójstwa oraz błędy w sztuce lekarskiej jako formyodbierania życia. Problematyka, opinia publiczna i statystyki.

WSTĘPProblem odbierania życia jest tematem budzącym żywe emocje podczas dysk usji w środkachprzekazu, w debatach publicznych i prywatnych. A w dyskusjach tych często powołujemy się nainformacje niedokładne, niesprawdzone, przekazywane przez niewiarygodne osoby lub przezpopularną prasę, czerpane z nieudokumentowanych źródeł. Dość dawno nie było w Polsce, a także iw Europie poważnej dyskusji naukowej na temat przyczyn odbierania życia. Ważnym pytaniem jest -co można zrobić, aby zmniejszyć częstość występowania tego rodzaju sytuacji? Jakie ta sytuacja możenieść konsekwencje: dla życia i zdrowia. Oraz czy konsekwencje takiego kroku można wyeliminowaćlub zmniejszyć?

I. ABORCJA

Samoistne przedwczesne zakończenie ciąży nazywane jest poronieniem. Poronieniem kończy sięokoło 1 na 5 ciąż, najczęściej w ciągu pierwszych trzynastu tygodni, stąd wiele kobiet nie jestświadomych, że były w ciąży. Przyczynami najczęściej są letalne (śmiercionośne) wady zarodka lubpłodu i wady biologiczne ciężarnej, rzadziej urazy fizyczne, wpływ środków chemicznych, choroby,konflikt serologiczny i inne. W języku polskim nie używa się słowa aborcja w znaczeniu poronieniesamoistne'. Aborcja natomiast (od łac. abortus - poronienie) to celowe, przedwczesne zakończenieciąży, skutkujące śmiercią zarodka lub płodu.

Środki antykoncepcyjne, używane po stosunku (do 72 godzin), zapobiegają uwolnieniukomórek jajowych z jajników lub zapobiegają zapłodnieniu. Stosowane później zapobiegajązagnieżdżeniu się zapłodnionej już komórki. Jest to powodem sporu o to, czy są formą aborcji. Zmedycznego punktu widzenia nie są, ponieważ warunkiem ciąży jest zagnieżdżenie się zygoty wmacicy. Kościół katolicki i niektóre inne środowiska argumentują, że poczęcie następuje wraz zzapłodnieniem, a przed zagnieżdżeniem. Niektóre osoby uzn ają, że zygota jest już istotą ludzką, i/lubposiada duszę przed początkiem ciąży w sensie wyżej zdefiniowanym.

Wyraźny zakaz dokonywania aborcji znajduje się również w Przysiędze Hipokratesa:

Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał,podobnie też nie dam nigdy niewieście środka poronnego.

W tekście Przyrzeczenia Lekarskiego z 1948, które jest dziś składane przez lekarzy, fragment tenzostał zastąpiony następującym zapisem: mieć będę najwyższy szacunek dl a życia ludzkiego już odchwili jego poczęcia.

3

1. Metody Aborcji

* aborcja farmakologiczna, tzw. "regulacja miesiączki", pigułka RU -486, Mifegine, Mifeprex,Methotrexate,

* rozszerzenie szyjki macicy i aspiracja (odessanie pod ciśnieniem – możliwa w 7-12 tygodniu ciąży)lub wyłyżeczkowanie płodu (generalnie między 10, a 22 tygodniem ciąży),

* aborcja w drugim trymestrze (12 -22 tydzień ciąży) polegająca na wywołaniu akcji skurczowej

* tzw. wczesne cięcie cesarskie.W zależno ści od etapu ciąży stosowane są różne metody. Nanajwcześniejszym etapie (do dziewiątego tygodnia) zwykle podaje się kobiecie serię środkówchemicznych wywołujących poronienie. Chemiczna aborcja (aborcja farmakologiczna) jest używana w10% wszystkich aborcji przeprowadzanych w Stanach Zjednoczonych i w Europie. Używany jestpreparat dwuskładnikowy. Dawka pierwsza zawiera substancję niszczącą lub deformującą zarodek,dawka druga powoduje skurcze macicy i wydalenie zarodka i wyściółki macicy. Dawka pierwszazawiera metotreksat – chemioterapeutyk, antymetabolit kwasu foliowego lub mifeproston – inhibitorprogesteronu, druga dawka zawiera prostaglandyny w postaci mizoprostolu (stosowany również wPolsce w terapii choroby wrzodowej żołądka) lub gemeprostu. Mizopr ostol jest używany w USA agemeprost jest używany w UK i w Szwecji. Preparaty te są skuteczne w pierwszym trymestrze ciąży.Gdy użyte w pierwszych 49 dniach ciąży, 92% kobiet przechodzi poronienie bez koniecznościinterwencji chirurgicznej. Mizoprostol lub metotreksat mogą być użyte pojedynczo, ale mają niższąskuteczność i na poronienie trzeba czekać do 2 tygodni. W wypadku użycia metotreksatu dochodzi dopoważnej deformacji płodu.

Na dalszych etapach stosuje się rozmaite połączenia metody podciśnieniowego opróżniania macicy zmechanicznym zniszczeniem zarodka/płodu i usunięciem jego resztek.

W ostatnim trymestrze używana jest zazwyczaj metoda wywołania przedwczesnego porodu lubniszczącego płód odpowiednika metody cesarskiego cięcia. Płód jest najczęściej uśmiercanywewnątrz macicy, przed rozpoczęciem właściwej operacji.

Do późnych aborcji stosowane jest również wstrzykiwanie zasadowego roztworu soli do workaowodniowego powodujące uśmiercenie płodu. W wyniku aborcji metodą wstrzyknięcia roztworu solistosunkowo często dochodzi do urodzenia żywego, zdolnego do przeżycia płodu – w Wielkiej Brytaniizdarza się około pięćdziesięciu takich przypadków rocznie, przy czym ze względu na późny wiekdopuszczalnego uśmiercenia (24 tydzień) wiele dzieci jest zdolnych do samodzielnego życia, lecz wpraktyce są pozostawiane bez opieki i umierają[4].

Wszystkie powyższe metody aborcji wykonuje się bez znieczulenia płodu, który ze względu naniekompletny rozwój układu nerwowego odczuwa ból dopiero w III trymestrze ciąży

4

2. Odbiór Społeczny i Sytuacja Prawna

2.1 Odbiór społecznyProblematyka dopuszczalności i wykonywania aborcji jest wysoce kontrowersyjna w odbiorzespołecznym i jest przedmiotem różnych ocen moralnych. Wykon ywanie zabiegu aborcji wiąże się zdużym sprzeciwem wielu osób oraz środowisk, między innymi związanych z Kościołem katolickim(tzw. "obrońcy życia", ruchy pro -life). W ich przekonaniu płód jest istotą ludzką (życie jest procesem,dlatego jedynym logicznie zasadnym jego początkiem może być zapłodnienie), aborcja zaś jestzabójstwem. Stanowi ona grzech śmiertelny w religii katolickiej. Środowiska popierające swobodędecydowania o wykonaniu lub nie zabiegu aborcji, nie zgadzają się z tym stanowiskiem i sprzec iwiająsię wprowadzaniu zakazu dokonywania aborcji. Radykalne stanowisko opowiada się za brakiemograniczeń w dopuszczalności aborcji do określonego etapu rozwoju płodu (aborcja "na życzenie").Jego argumentem jest prawo kobiety do swobodnego wyboru odnośn ie swojego stanu ciąży,uznawane przez zwolenników tej opcji za wartość. Umiarkowane stanowiska uznają na ogół aborcjęza zjawisko niepożądane i opowiadają się za dopuszczalnością aborcji jedynie pod pewnymiokreślonymi warunkami (jak ciąża w wyniku gwałtu , trudne warunki życiowe lub materialne kobiety,uszkodzenia lub wady genetyczne płodu). Na ogół nie budzi wątpliwości dopuszczalność aborcji wwypadku zagrożenia zdrowia lub życia kobiety.

W Polsce problematyka warunków dopuszczalności aborcji jest od lat 90. XX wieku przedmiotemdebaty publicznej. Istotny wpływ na społeczne postrzeganie aborcji ma stanowisko Kościołakatolickiego. Problematyka aborcji wywołuje silne emocje, których wyrazem jest między innymi językdebat, odnoszący się do "zabijania nienarodzonych" z jednej strony, a do "wolności brzucha" zdrugiej. Kwestia aborcji podnoszona jednak bywa często w doraźnych celach politycznych.

W USA, gdzie szczególnie silne są ruchy antyaborc yjne, miały miejsce zabójstwa lekarzy dokonującychaborcje przez fanatycznych przeciwników aborcji jednak organizacje pro -life całkowicie odcinały sięod takich aktów, co obejrzeć można w filmie Cher pod tytułem "If These Walls Could Talk".

2.2 Sytuacja prawnaStatus prawny aborcji jest różny w różnych krajach.

W krajach gdzie aborcja jest dopuszczona prawnie, dokonywana jest głównie w przypadkach jeśli:

ciąża zagraża życiu i zdrowiu kobiety (legalna praktycznie wszędzie)

ciąża powstała wbrew woli kobiety (nieskuteczna antykoncepcja, gwałt itp.)

Sprawa ma się różnie jeśli nie ma zagrożenia dla życia lub zdrowia kobiety. W zdecydowanejwiększości krajów aborcja we wczesnym okresie ciąży jest legalna, lub jeśli nie jest w pełni legaln a,ograniczenia nie są egzekwowane.

Z krajów w których aborcja jest nielegalna i zakaz jest egzekwowany (takich jak Irlandia), kobietyzwykle jeżdżą na zabieg za granicę (turystyka aborcyjna).

5

W Stanach Zjednoczonych aborcja do momentu porodu jest legalna na mocy wyroku SąduNajwyższego, który w procesie Roe vs. Wade w 1973 r. uznał próby ograniczenia prawa do aborcji zasprzeczne z Konstytucją, a dziecko nieurodzone nie jest osobą i należy do matki.

2.3 Sytuacja prawna w PolsceW Polsce powojennej, do 1956 r. obowiązywał zakaz aborcji, a od 1956 r. wprowadzono prawo doaborcji de facto na życzenie kobiety. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochroniepłodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży w prowadziła znaczne ograniczenietego prawa. Odtąd można dokonywać legalnej aborcji w trzech przypadkach:

*ciąża powstała w wyniku przestępstwa

*ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub poważne zagrożenie dla zdrowia kobiety

*płód jest ciężko i nieodwracalnie uszkodzony.

Nowelizacja tej ustawy w 1996 r. dodała do powyższych warunków "złą sytuację społeczną", leczTrybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 28 maja 1997 uznał ten przepis za niekonstytucyjny izabronił przerywania ciąży ze względu na "złą sytuac ję społeczną".

Za nielegalne przeprowadzenie aborcji w RP odpowiada wyłącznie lekarz, a także osoba pomagającakobiecie do wykonania aborcji (kara do 3 lat pozbawienia wolności), Kodeks karny nie przewidujenatomiast karania kobiety usuwającej ciążę.

Obowiązujące prawo, brak świadomości seksualnej oraz brak odpowiedzialności wielu potencjalnychrodziców powodują występowanie zjawiska "podziemia aborcyjnego", tj. nielegalnych zabiegówprzerywania ciąży oraz "turystyki aborcyjnej", tj. wyjazdów do krajów gdzi e aborcja jest legalna. Wpraktyce w Polsce przełomu XX i XXI wieku rzadko zdarzało się, żeby przepisy te były egzekwowaneprzez policję czy prokuraturę.

2.4 Skala aborcji na świecieUSA W Stanach Zjednoczonych w latach 60 i 70. u b. wieku działała organizacja NARAL, której celembyła legalizacja aborcji. Jeden z jej założycieli, dr Bernard Nathanson (który po latach zaprzestałwykonywania aborcji i został działaczem pro -life), tak opisuje działania NARAL: Sfałszowaliśmy danena temat nielegalnych zabiegów przerywania ciąży wykonywanych każdego roku w USA. Massmediom i opinii publicznej przekazywaliśmy informacje, że rocznie przeprowadza się w Stanach okołomiliona aborcji, chociaż wiedzieliśmy, że naprawdę jest ich około 100 tysięc y. Podczas nielegalnychzabiegów umierało rocznie 200 -250 kobiet, ale stale powtarzaliśmy, że śmiertelność jest znaczniewyższa i wynosi 10 tysięcy rocznie. Liczby te zaczęły kształtować świadomość społeczną w USA i byłynajlepszym środkiem, aby przekonać społeczeństwo, że trzeba zmienić prawo antyaborcyjne.Sfałszowane przez nas dane na temat przerywania ciąży wpłynęły na legalizację aborcji przez SądNajwyższy.

W roku 1985 - przeprowadzono 1.588.000 aborcji

Wielka Brytania Podobna sytuacja miała miejsce w trakcie kampanii na rzecz legalizacji aborcji wWielkiej Brytanii. Brytyjskie organizacje proaborcyjne w latach 1960 -65 podawały, że na terenieWielkiej Brytanii i Walii dokonuje się rocznie 250 tysięcy nielegalnych zabiegów przerywania ciąży.

6

Była to nieprawda. Rada Królewskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Położniczego wydała w 1966roku następujące oświadczenie: Wielokrotnie podawano, że liczba nielegalnych aborcji wynosi 100tys. rocznie, najnowsze szacunki mówią nawet o 250 tysiącach. Te liczby - podobnie jak wcześniejszeszacunki mówiące o 50 tys. nielegalnych aborcji rocznie - nie mają żadnych rzeczywistych podstaw.(British Medical Journal, 1966; 1: 850 -854)

Po legalizacji aborcji w Wielkiej Brytanii w 1968 r. legalnych aborcji było 23,6 tys., w 1 969 54,8 tys. Odmomentu legalizacji aborcji w tym kraju do chwili obecnej, nigdy liczba aborcji nie osiągnęła 250 tys.

Niemcy W Niemczech (RFN) aborcję zalegalizowano w 1976 r. Przed legalizacją zwolennicy aborcjipodawali liczbę nielegalnych zabiegów, sz acowaną nawet na 3 miliony rocznie. Po legalizacji liczbaaborcji wynosiła 54 309 w 1977, oraz 73 548 w r. 1978.

Kanada W roku 1984 - 62.291 aborcji

Chiny Szacuje się obecnie, że w Chinach na skutek zarówno dobrowolnej jak i przymusowej aborcji,rocznie dokonuje się 10.000.000 zabójstw dzieci.

Polska Sytuacja w Polsce w latach 50 -tych wyglądała podobnie. Strona rządowa, chcąc zalegalizowaćprzerywanie ciąży, podawała zupełnie zafałszowane szacunki. Podawano np.: Według ocenyMinisterstwa Zdrowia, liczba zab iegów dokonywanych z naruszeniem dotychczas obowiązującychprzepisów sięga ok. 300 tys. rocznie, lub jest nawet wyższa. (Trybuna Ludu nr 116 z 26 kwietnia 1956r. s. 4). Tymczasem po legalizacji w 1956 r. liczba legalnych aborcji wynosiła: w 1957 r. — 36 368, w1958 r. — 44 233, czyli niemal dziesięciokrotnie mniej (Biuletyn Statystyczny za rok 1960, nr 2).

Podawane ostatnio w Polsce przez środowiska aborcyjne szacunki podziemia aborcyjnego, sięgają 80 -200 tysięcy rocznie.

Analizy ruchów obrony życia wykazują, że wielkość tzw. podziemia aborcyjnego w Polsce zawiera sięw granicach 7 tys. — 13 tys. rocznie.

3. Leczenie Po Zabiegach. Statystyki.

Według Międzynarodowej Konferencji Naukowej " Aborcja - przyczyny, następstwa, terapia ", któraodbyła się 20-22 czerwaca 2004 r. w Warszawie.

Debata zorganizowana pod auspicjami Rzecznika Praw Dziecka, Komitetu Nauk Demograficznych PANoraz Instytutu Psychiatrii i Neurologii. ( Informacje mogą częściowo pokrywa ć się z wcześniejszymizapisami).

3.1 Ponad dwie aborcje na jedną kobietęStwierdzono iż, rocznie na całym świecie zabija się około 50 milionów nowo poczętych dzieci.

Na każdą kobietę w karajach Europy Wschodniej w wieku rozrodcz ym przypadają ponad dwieaborcje. Tam właśnie, na Białorusi, Ukrainie, w Rosji, w Bułgarii występuje największy wskaźnikaborcji, najmniejszy w Hiszpanii.

Powody aborcji na całym świecie są takie same. Do najczęstszych należą: oddalenie decyzji ourodzeniu dziecka, trudna sytuacja materialna, zakończenie okresu rozrodczego.

7

Aż 98 proc. państw dopuszcza aborcję ze względu na zagrożenie życia kobiety, 63 proc. w sytuacjizagrożenia jej zdrowia, 43 proc. z powodu gwałtu i 39 proc. gdy płód jest uszkodzony. Ze względówekonomiczno-społecznych – 33 proc. aborcję uznaje za uzasadnioną, a 27 proc. dopuszcza zabiciedziecka na żądanie.

Badania demograficzne wykazują, że w Polsce około 65 proc. osób dopuszcza aborcję pod pewnymiwarunkami, czy też ją usprawiedliwia. Zdecydowanie zaś potępia aborcję 24 proc. Polaków, a 10 proc.ją popiera. Wśród osób akceptujących zabijanie nienarodzonych dzieci, większość to mieszkańcymiast.

Można także zauważyć zamiany zachodzące w obyczajowości seksualnej młodego i średniegopokolenia Polaków, a w tym także ich postawy wobec antykoncepcji i aborcji. Postawy Polaków stająsię coraz bardziej liberalne, na przyklad obniża się wiek inicjacji seksualnej.

3.2 Wielkie ludzkie nieporozumienie - trauma po dokonaniu aborcjiZdaniem lekarzy specjalistów wszelkie urazy poaborcyjne zaczynają się już przed aborcją, częstopoczątek traumy poaborcyjnej rozpoczyna się wraz z pierwszą wizytą u lekarza, dokonującegoaborcji.

Często przed aborcją następuje manipulacja i zwodzen ie kobiet, oszukiwanie. Słyszą one, że aborcjajest to delikatne ssanie, dzięki któremu usuwa się tkanki – skutek poczęcia. W USA następuje częstokonflikt interesów w poradnictwie przedaborcyjnym, ponieważ płaca osób zajmujących się nim wklinikach aborcyjnych uzależniona jest od ilości wykonywanych aborcji. Stąd wynika zafałszowanie ibrak pełnych informacji.

Zarówno kobiety jak i mężczyźni po traumatycznych przeżyciach aborcji, często doświadczają wielustrat oraz znaczących psychologicznych i seksualnyc h konfliktów. Straty te mogą objawiać się takzwanym „wdrukowaniem śmierci” w dalsze życie, lękami, żałobą, żalem, zaburzeniami więzi, małą lubnadmierną aktywnością seksualną, zaburzeniami regulacji stresu, a także zespołem poaborcyjnym.

Na potwierdzenie traumatycznych przeżyć, wiążących się z dokonaną aborcją, przedstawiono wynikibadań zespołu poaborcyjnego na przykładzie Rosji i USA. Aby mówić o zagrożeniach zdrowiapsychicznego u osób, które dokonały aborcji, przedstawiono badania przeprowadzaone u ko biet zdoświadczeniami aborcji. Zauważono u nich występowanie rozmaitych problemów i zaburzeńpsychicznych. Kobiety te często wymagają leczenia psychiatrycznego. U niektórych z nich możewystąpić nadużycie substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki c zy alkohol. Kolejnym ciążomnierzadko towarzyszą depresja i niepokój. Urazy poaborcyjnej traumy polegają na „translokacji”nienarodzonego dziecka z łona do mózgu.

Należy także dodać, iż w podobnej sytuacji są mężczyźni, u których po dokonaniu aborcji prze z bliskąkobiete także występują zaburzenia psychiczne.

Inną konsekwencją aborcji moga być uzależnienia – Doświadczenie aborcji wywołuje bowiem częstoreakcje emocjonalne, które rozpoznać można jako pourazowy stres. Towarzyszą temu nierzadkoróżne rodzaje uzależnień, jako sposoby radzenia sobie z poczuciem winy, wstydem, utratą sensużycia.

8

Przedstawiając aborcje od strony terapii systemowej, czyli takiej która obejmuje całą rodzinę,możemy zauważyć, że ten problem nie dotyka jednej osoby, ale wszystkich cz łonków rodziny. Rodziceczęsto postrzegają swoje „ocalałe” dzieci jako „zastępcze”. Postawy wobec takich dzieci przyjmująrozmaite formy: nadopiekuńczość, wyidealizowane oczekiwania, wobec których dzieci nierzadko siębuntują przeciw rodzicom, w wyniku cze go czasem zostają przez nich odtrącone.

Zespół poaborcyjny dotyka zatem całą rodzinę, dochodzi w niej często do zaburzenia więzi,niepożądanych interakcji

– Ryzykowne, autodestruktywne lub samobójcze zachowania obserwowane u młodych osób mogąbyć rozumiane jako echo tragicznej śmierci rodzeństwa. Większość kobiet nie zdaje sobie sprawy zkonsekwencji zdrowotnych lub psychicznych występujących po dokonaniu aborcji. Decyzja o aborcjiw dużej mierze zależy od czynników osobistych kobiety, od jakości jej związ ku, czy też od sytuacjiżyciowej, społecznej, kulturowej.Dla większości kobiet jednak decyzja o aborcji jest bardzo trudna.

Wymieniane są cztery postawy kobiet podejmujących decyzje o aborcji: pierwsza dotyczy tych kobiet,które szybko, bez namysłu podejm ują decyzje, nie zastanawiając się nad ich konsekwencjami; drugapostawa charakteryzuje kobiety, które na potwierdzenie zamiaru dokonania zabiegu przerwania ciążyszukają racjonalnych powodów, na przykład trudnej sytuacji materialnej; trzecia postawa toodwlekanie decyzji o aborcji, kobiety takie ulegają jednak naciskom z zewnątrz, zaś czwarta tospychanie decyzji na innych, na lekarza lub swoich bliskich, tak by jej nie podjąć osobiście.

Za mało uwagi poświęca się zjawiskom, które mają miejsce przed aborc ją, wciąż większośćprowadzonych badań dotyczy jej skutków. Należałoby zapobiegać zbrodniom, a nie jedynie leczyć ichskutki.

Trudna sytuacja ekonomiczna, którą kobiety najczęściej tłumaczą dokonaną aborcję, jest tylkowymówką. Ogromny wpływ na decyzję o z abiciu własnego dziecka mają osobiste uwarunkowaniakobiety, jej historia życia, relacje w rodzinie, nieuświadomione procesy podejmowania decyzji. WStanach Zjednoczonych dostrzegamy, że zaniechanie tworzenia „kultury życia” w postawach wobecmałżeństwa, ludzkiej płciowości i narodzin dziecka, niesie szkodliwe konsekwencje dlaposzczególnych osób i całych rodzin

3.3 Proces zdrowienia.Psychoterapeuci zastanawiają się nad procesami, które poprzedziły decyzję o aborcji. Wszystkowskacuje na potrzebę zrozumienia przez terapeutę natury kobiety oraz jej indywidualny dylemategzystencjalny. Aby pomóc kobiecie, która dokonała aborcji trzeba ją w pełni zrozumieć, próbującwniknąć w determinujące ją różne czynniki.

Psychoterapia grupowa- skierowana jest do osób z doświadczeniem strat prokreacyjnych, przemocy,zaniedbania, Ponieważ z punktu widzenia przemocy i zaniedbania można wyróżnić: ofiary, sprawcówi obserwatorów, zatem w terapii może wziąć udział każdy, kto rozpoznaje siebie jako jedn ego zpowyższych. Uczestniczą w niej kobiety i mężczyźni, dorosłe dzieci z doświadczeniem aborcji wrodzinie, a także personel medyczny, który obecny jest przy zabiegach aborcyjnych i ich procedurach.Terapia ma swoje etapy - analizę własnej przeszłości, uczenie się nowych sposobów reagowania,przebaczenie i pojednanie. U osób z doświadczeniem aborcji - pojednanie jest ważnym etapemzdrowienia.

9

3.4 Nie ma bezpiecznej aborcjiKażda aborcja prowadzi do śmierci, żadna nie jest bezpieczna. Aborcja niesie ze sobą niekorzystneobjawy i choroby, które mogą się ujawnić w późniejszym czasie. Każdy zabieg niesie następstwasomatyczne i psychiczne. Mówiąc o konsekwencjach aborcji chirurg icznej i farmakologicznej, którezagrażają zdrowiu i życiu kobiety, można wymienić: krwotok, przebicie macicy, zapalenie jajowodów,zator tętnicy płucnej, udar mózgowy, powikłania anestezjologiczne, chorobę żył, raka piersi,trudności z donoszeniem kolejne j ciąży, a nawet niepłodność, i inne powikłania zapalne. Pogorszeniestanu zdrowia może wystąpić u kobiet, które cierpią na przykład na schorzenia wątroby, nerek, czyszpiku. Od momentu połączenia się plemnika i komórki jajowej w zygotę rozpoczyna się życi eczłowieka. A łono matki jest jedynym miejscem, w którym może osiągnąć dojrzałość płodową.

Postęp medycyny i technologii umożliwił badanie stanu zarodka – obrazowanie i spektroskopię, naprzykład posługując się magnetycznym rezonansem jądrowym, że dzięki temu można dziś leczyćterapią – zaburzoną relację między zarodkiem i matką.

No koniec można przytoczyć słowa papieża Jana Pawła II z 1979 roku, w których Ojciec Święty mówił,że troska o dziecko jeszcze przed narodzeniem winna być "(...) pierwszym i podstawowymsprawdzianem stosunku człowieka do człowieka".

II. EUTANAZJA

"Eutanazja" to słowo o greckim pochodzeniu, a jego grecki odpowiednik znaczy tyle co "dobraśmierć".

1. RODZAJE EUTANAZJI

Pojęcie eutanazji staje się coraz bardziej wieloznaczne. Ujawnia to już samo zróżnicowanieterminów. Mówi się o eutanazji, kryptanazji, autotanazji, dystanazji, ortotanazji, eutanazjineonatalnej, eugenicznej, ekonomicznej itp. Wymienia się eutanazję bierną i czynną, a dalejpośrednią i bezpośrednią, dobrowolną i niedobrowolną, legalną i nielegalną. Mówi się o eutanazjisamobójczej, zabójczej, o towarzyszeniu w samobójstwie, o zabójstwie z litości, o pomocy wumieraniu, o towarzyszeniu czy asystencji przy śmierci itp.

2. Deklaracja o Eutanazji

Propozycję uporządkowanego rozumienia tego pojęcia można spotkać w "Deklaracji o eutanazji"wydanej przez Kongregację Nauki Wiary w 1980 roku. Rozróżnia się w niej pierwotne znaczenie tegosłowa, nadane mu w starożytności, pod którym rozumie się "łagodną śmierć bez przykrych cierpień",oraz dzisiejsze znaczenie, w którym słowo to oznacza zadanie "śmierci z miłosierdz ia, bywyeliminować cierpienia związane z ostatnimi chwilami życia lub by dzieciom anormalnym,nieuleczalnie chorym, ewentualnie chorym umysłowo skrócić nieszczęśliwe życie". W kontekście tegorozróżnienia deklaracja formułuje dość wyraźną definicję eutana zji powtórzoną przez Jana Pawła II wencyklice "Evangelium vitae", gdzie czytamy: "Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należyrozumieć czyn lub zaniedbanie, które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć wcelu usunięcia wszelkiego cierpienia. Eutanazję należy zatem rozpatrywać w kontekście intencji oraz

10

zastosowanych metod". "Od eutanazji - czytamy dalej w encyklice - należy odróżnić decyzję orezygnacji z tak zwanej "uporczywej terapii", to znaczy z pewnych zabiegów medycznych, któreprzestały być adekwatne do realnej sytuacji chorego, ponieważ nie są już współmierne do rezultatów,jakich można by oczekiwać, lub też są zbyt uciążliwe dla samego chorego i dla jego rodziny".Rozróżniając medyczne środki zwyczajne i nadzwyczajne, fo rmułując sąd, czy środki te sąproporcjonalne, czy nie do przewidywanej poprawy zdrowia, można podjąć racjonalnie i moralnieuzasadnioną decyzję o rezygnacji z uporczywej terapii i otoczyć pacjenta opieką paliatywną czyhospicyjną. Powyższe rozróżnienia et yczne przeciwstawiają się zarówno niepotrzebnemu,sztucznemu przedłużaniu umierania, jak i sztucznemu skracaniu życia. Śmierć naturalnaprzeciwstawiona jest śmierci spowodowanej, narzuconej. W tej drugiej tak czyn, jak i intencja lekarzazmierzają bezpośrednio do spowodowania śmierci. Działanie takie jest moralnie niedopuszczalne.

Mimo szerokiej dyskusji zacierającej różnice między rezygnacją z uporczywej terapii, eutanazją biernąi czynną - jednak nie da się zatrzeć różnicy między śmiercią naturalną a zami erzoną, narzuconą ispowodowaną. W ścisłym znaczeniu z eutanazją mamy do czynienia wtedy, gdy tak zwaną godnąśmierć chce się osiągnąć przez jakąś formę samobójstwa lub zabójstwa.

3. Opinia Publiczna

Mówiąc o eutanazji, zazwyczaj mamy na myśli te przypadki, w których sam pacjent wyraził wolęprzerwania życia. Punktem wyjścia jest w tym przypadku założenie, że każdy pacjent ma prawo dosamodzielnej decyzji, kiedy umrzeć. Tu pojawiają się jednak pewne problemy. Często trudno mówić odobrowolnej decyzji o przerwaniu życia z powodu towarzyszącemu jej stresowi lub dlatego, że odpodjęcia decyzji do jej realizacji mija stosunkowo dużo czasu, co sprawia, że pierwotna decyzja stajesię hipotetyczna (przecież pacjent może się rozmyślić lub w innych warunkach podjąłby innądecyzję).Pacjent może znajdować się w stanie ciężkiej depresji. Pacjent może być poddany (choćbysubtelnej) presji ze strony bliskich lub lekarzy, za którą kryją się emocjonalne lub finansowe względy.Rodzi się też pytanie, co zrobić w przypadku sfrustrowanych nastolatków lub osób znajdujących się wdepresji związanej z przekwitaniem? Wielu z nich uważa, że nie warto dłużej żyć, a ich ból zdaje siębyć nie do zniesienia. Czy i w tych przypadkach stosować eutanazję? Najwyraźni ej wiele osób uważa,że tak, na co wskazuje choćby praktyka wielu holenderskich lekarzy.Faktem jest, że medycyna jest w stanie coraz bardziej przedłużać proces umierania, co przynajmniejczasami rodzi pytanie o sensowność takiego działania. Ale prawdą je st też, że w wielu przypadkachmożna uśmierzyć ból towarzyszący umieraniu, a dobry lekarz odrzuca niepotrzebne i bezcelowedziałania mające na celu jedynie wydłużenie procesu umierania. Przykładem zastosowania się do tychzasad są hospicja, które zapewniaj ą osobom nieuleczalnie chorym godne warunki umierania, zamiast"uśmiercania z litości". Niestety kiedy istnieje możliwość dokonania eutanazji, maleje motywacja (amoże i chęć wydania pieniędzy) do badań nad zapobieganiem i uśmierzaniem bólu, gdyż po prostueutanazja wydaje się być prostszym (i tańszym) rozwiązaniem.Powoływanie się na ludzką autonomię nie może być argumentem w dyskusji, bo przecież nie zawszeczłowiek chce tego, co dobre, a to znaczy, że nasze pragnienia nie mogą być ostatecznymwyznacznikiem naszych działań i ich moralnej oceny. Jeśli już ktoś chce odebrać sobie życie, niepowinien wciągać w to innych i obciążać ich sumienia. Niestety w bezbożnym społeczeństwie,którego mottem jest: "Precz z Panem! Precz z Bogiem!", nie dziwi apel o poszano wanie ludzkiejautonomii ani jej deifikowanie. Oczywistym wydaje się też uznanie za dyskryminację ograniczenieprawa do eutanazji tylko do osób cierpiących fizycznie i odmówienie tego prawa osobom cierpiącym

11

psychicznie. Naturalny jest też następny krok, g dzie decyzja o eutanazji podyktowana jest nie tylewyraźną prośbą pacjenta, co społecznym obowiązkiem i troską o tych, którzy nie mogą zadecydowaćza siebie (w tej kategorii znajdują się nie tylko osoby w stanie śpiączki, ale też umysłowo chorzy iniemowlęta).

4. Sytuacja Prawna

Z powodu decyzji rządów Holandii i Belgii ponownie rozgorzała dyskusja o eutanazji. Pierwotnietermin eutanazja oznaczał dobrą lub szczęśliwą śmierć. Dzisiaj używa się go na oznaczenie zabójstwaz litości. Zatem eutanazja to świadome pozbawienie życia osoby, w stosunku do której uznano, że niema sensu przedłużać jej życia. Innymi słowy to uśmiercenie człowieka na jego żądanie lub podwpływem współczucia dla niego.Holenderskie prawo ustala następujące prz episy regulujące eutanazję:1. Lekarz musi być przekonany, że prośba pacjenta o przerwanie życia jest dobrowolna, przemyślana iostateczna.2. Lekarz musi być przekonany, że pacjent zmaga się z bólem nie do zniesienia i nie do usunięcia.3. Pacjent musi zostać rzeczowo poinformowany o swoim stanie i perspektywach dalszej terapii.4. Lekarz musi skonsultować się z innym lekarzem.Ponadto pacjent może wcześniej złożyć oświadczenie zawierające zgodę na eutanazję na wypadek,gdyby jego stan w przyszłości nie pozwalał na świadome zadecydowanie o eutanazji. W takimprzypadku przed dokonaniem eutanazji potrzebna jest wspólna konsultacja lekarza, prawnika ieksperta d/s etyki medycznej. Niepełnoletni pacjenci mający co najmniej 16 lat muszą omówićdecyzję z rodzicami, a między 12-15 rokiem życia potrzebna jest zgoda rodziców.Zwolennicy eutanazji twierdzą, że tylko zalegalizowana eutanazja zdejmuje z lekarzy moralną iprawną odpowiedzialność za to, co nazywają czynem miłosierdzia, a z drugiej strony pozwalajągodnie zakończyć życie osobom cierpiącym ponad granice wytrzymałości. W dyskusji o eutanazji niechodzi zatem o osoby będące w stanie śmierci klinicznej i podłączone do aparatury podtrzymującejpodstawowe funkcje życiowe, ale o śmierć na życzenie, kiedy dana os oba dojdzie do wniosku, że niewarto dłużej zmagać się z cierpieniem. Warto też dodać, że nie chodzi tylko o cierpienie fizycznewywołane nieuleczalną chorobą, ale o cierpienie w ogóle. Znane są przypadki osób, które po straciebliskich poprosiły o eutanazję i otrzymały to, co chciały.Śmiertelnie chore dzieci i nastolatki maja takie samo prawo do śmierci jak każdy inny człowiek -twierdza belgijscy senatorowie z partii flamandzkich liberałów, którzy złożyli w parlamencie projektustawy rozszerzający krąg osób uprawnionych do eutanazji. Prawo eutanazyjne, wprowadzone wżycie we wrześniu 2002, dotyczy tylko pełnoletnich. Pacjenci, którzy chcą zakończyć życie, muszawypełnić wniosek i potwierdzić życzenie w rozmowie z lekarzem. Ten ostateczna decyzje musiprzedyskutować z kolega po fachu. Dla ustawodawców było jednak dotąd jasne, ze psychika dziecka,czy nawet nastolatka, jest zdecydowanie słabsza i bardziej chwiejna od psychiki dorosłego człowieka.Wszystkie te argumenty bagatelizują belgijscy liberałowie się gający raczej do argumentu równości - wtym wypadku równości w cierpieniu.Co piąty zgon w Holandii następuje w wyniku interwencji lekarskiej - wynika z oficjalnych statystyk.81 procent holenderskich lekarzy pierwszego kontaktu co najmniej raz dokonało eu tanazji. 41procent z nich uczyniło to bez wiedzy i zgody pacjenta. Dane te wywołały w Holandii dyskusję natemat roli medycyny i zadań lekarza.W Holandii eutanazja jest legalna od kwietnia 2002 roku, jednak wcześniej przez kilkadziesiąt lat była

12

szeroko praktykowana, a władze państwowe przymykały na to oko. Doktor Pieter Admiraal,nazywany ojcem eutanazji w Holandii, dokonał jej po raz pierwszy w 1969 r. Opowiadał o tympublicznie i nigdy nie miał z tego powodu kłopotów z prawem. Dziś chwali się, że doko nał w życiuponad stu eutanazji, w tym na noworodkach. Wiele zgonów jego dorosłych pacjentów było tzw.kryptanazjami, czyli eutanazjami niedobrowolnymi - bez wiedzy i zgody chorego. 23.09.2002 w Belgiizezwolono oficjalnie na eutanazję. W uzasadnieniu posł użono się argumentem że legalizuje się to co itak jest praktyką . W 1996 ujawniono w jednym z duńskich szpitali przypadki eutanazji poprzezpodawanie zbyt dużych dawek morfiny. Skarga do prokuratury została umorzona gdyż organ lekarskiodrzucił sprawę. W Holandii, gdzie eutanazje zatwierdzono w 1993, a pierwszy projekt był już w1924, 20 % zgonów jest spowodowanych eutanazją a połowa zabijana jest bez wiedzy pacjenta bądźrodziny. W Belgii więcej niż 10%. W USA 45 stanów wsparło eutanazje ustawowo.

III. SAMOBÓJSTWA

Sytuacja, w której dochodzi do samobójstwa jest trudna do ujęcia w schemat, zazwyczajskłada się na to szereg czynników natury psychologicznej bądź społecznej. Sytuacja ta macechy pewnych syndromatycznych zachowań autod estrukcyjnych, gdyż samobójstwo jest toakt celowego i świadomego odebrania sobie życia.

1. Czynniki psychologiczne

Próba popełnienia samobójstwa jest najczęściej poprzedzona zespołem subdepresyjnym.Wiąże się to z zachowaniem pewnej zdolności do działań ruchowych. Nie wszystkie rodzajedepresji wiążą się jednak z chęcią popełnienia samobójstwa. Samobójstwo popełnia sięzazwyczaj pod wpływem impulsu w pierwszej, ostrej fazie depresji albo po przejściu w fazęutajoną.

Samobójstwa popełniane w pierwszej fazie depresji pourazowej charakteryzują się zwyklebrakiem planowania i są często nieskuteczne. Są to zwykle poważne próby samobójcze i niewiążą się z próbami zwrócenia na siebie uwagi. Samobójstwa te są zazwyczaj popełnianie wprzeciągu kilku tygodni po doznanym urazie psychicznym, spowodowanym zwykle przezjakieś traumatyczne przeżycie, np. wypadek, utratę zdrowia, pracy, domu, bliskiej osoby.

Inny zupełnie charakter mają samobójstwa popełnianie przez osoby w stanie manii. Stan tencechuje się silnym, wewnętrznym odrzucaniem negatywnych uczuć, wynikających często zniemożności poradzenia sobie ze skutkami pierwotnej depresji reak tywnej. Dotyczy tozwłaszcza osób, które czują się współwinne zdarzeń, które wywołały u nich uraz psychiczny,np. utrata bliskich w wypadku samochodowym, który się samemu spowodowało. Osoby zutajoną depresją zachowują się zupełnie normalnie i mogą nawet w yglądać na zadowolone zżycia. Jednocześnie odczuwają bardzo silną nienawiść do siebie samych. Osoby takie planująstarannie akt samobójstwa (jego czas, miejsce i sposób). Bardzo często po pierwszymnieudanym akcie udają pełen powrót do zdrowia psychicznego, po czym, w najmniejoczekiwanym przez innych momencie, dokonują drugiej próby samobójczej. Depresjamaniakalna jest prawdopodobnie przyczyną ponad połowy wszystkich „skuteczny ch”samobójstw.

13

Paradoksalnie, depresja przewlekła, występująca czasami po niezaleczonym pierwszym etapiedepresji reaktywnej, lub częściej w wyniku depresji środowiskowej rozwijającej się p owoli,wbrew rozpowszechnionym poglądom, rzadko prowadzi do faktycznych aktów samobójstwa,choć towarzyszą jej zwykle silne myśli samobójcze i czasami pozorowane, skazane od razuna niepowodzenie próby samobójcze, nastawione raczej na zwrócenie na siebie u wagiotoczenia.

Prowadzone liczne badania wskazują, że zarówno udane jak i nieudane zamachy samobójczepodejmują jednostki wykazujące różnego rodzaju trwałe lub przejściowe zaburzeniaosobowości. Zwraca się szczególnie uwagę na tzw. adolescencyjne zachowania samobójcze,które wiążą się z przejściowymi zaburzeniami osobowości wynikającymi z p sychicznego ifizycznego rozwoju jednostki.

W literaturze psychologicznej dotyczącej samobójstw za najwartościowsze kryteriumpodziału aktów samobójczych przyjmuje się intencję zadania sobie śmierci. Dorpat i Boswell(1963) na podstawie tego kryterium wyodrębniają:

gesty samobójcze, groźby, demonstracyjne zachowanie o niewielkim zagrożeniu śmiercią;

próby samobójcze ambiwalentne , kiedy szansa tragicznego zakończenia jest prawdopodobna;

„potencjalnie śmiertelne” próby , w których szansa przeżycia jest mało prawdopodobna.

Rocznie umiera na świecie około jednego miliona osób w wyniku samobójstwa, a podejmowanychjest 10 - 20 milionów prób samobójczych. Dla przykładu rocznie popełnia się nas tępujące ilość

samobójstw: Chiny około 250 000, Rosja 60 000, USA 30 000, Japonia 30 000. Najwyższe wskaźniki

samobójstw mają kraje dawnego bloku wschodniego, najniższe kraje Ameryki Łacińskiej.

2. Czynniki społeczne

W ujęciu Durkheima samobójstwa są wynikiem dezintegracji życia społecznego i występujączęściej w zbiorowościach, w których istnieją słabsze więzi społeczne. Jednym z czynnikówoprócz dezintegracji jest też anomia. Odsetek samobójstw spada w okresach, w którychintegracja wewnątrz społeczeństwa jest silniejsza, takich jak wojny czy powstania.

2.1 Cechy społeczno-demograficzne samobójców

Osobami, które częściej popełniają samobójstwa są mężczyźni, jednakże w różnychspołeczeństwach proporcja liczby mężczyzn do liczby kobiet popełniający ch samobójstwojest różna[1]. Jedynym krajem na świecie w którym liczba samobójstw popełnionych przezkobiety jest większa od liczby samobójstw popełnionych przez mężczyzn, są Chiny[1], dotyczyto jednak tylko rejonów wiejskich, ponieważ w miastach chińskich liczba samobójstw wśródkobiet i mężczyzn jest podobna.

W Polsce na jedną kobietę, która popełniła samobójstwo przypada 5 mężczyzn-samobójców.Najczęściej popełniane są samobójstwa w wieku 16 –21 oraz 45–55 lat. Osoby rozwiedzioneczy owdowiałe są też częściej samobójcami, niż osoby żyjące w związkach małżeńskich, czyosoby wolne. W tym przypadku pierwsze próby samobójcze pojawiają się szybko, do roku odmomentu owdowienia czy rozwiedzenia.

14

Słabsze więzi społeczne w miastach tłumaczyły przez długi czas fakt, że w miastach odseteksamobójstw jest wyższy, niż na obszarach wiejskich. Jednakże w niektórych sytuacjachproporcje są odwrotne. W Polsce od lat 90. XX w., gdyż najwięcej samobójstw występuje wmałych miejscowościach — wioskach i małych miasteczkach, a najmniej w dużych miastach.Jedną z przyczyn jest rozluźnienie więzi społecznych na wsi.

2.2 Efekt Wertera

Istnieje udowodniony związek pomiędzy nagłośnieniem w mass mediach faktu popełnieniasamobójstwa a wzrostem liczby popełnionych samobójstw. Wzrost ten sięga średnio 1000% [2]

w przypadkach samobójstw sławnych ludzi i kilkaset pro cent w przypadku mniej znanychosób, wzrasta także liczba wypadków samochodowych (zwykle są to samobójstwa mająceupozorować wypadek) i katastrof lotniczych [3].

Badania potwierdzające powyższą korelację przeprowadził socjolog David Philips w 1974 naUniwersytecie Kalifornijskim w San Diego i nazwał ją efektem Wertera [4], nawiązując doksiążki Johanna von Goethego , Cierpienia młodego Wertera i podobnego efektu masowychsamobójstw mającego miejsce tuż po opublikowaniu książki w 1774 (wówczas w niektórychkrajach w związku z tym faktem zakazano jej dystrybucji). Philips wyjaśniał efekt Werterajako skrajny przykład działania jednostki zgodnie z regułą społecznego dowodu słuszności —fakt popełnienia samobójstwa przez np. sławną osobę jest wystarczającym powodem, abyniektórzy ludzie doszli do wniosku, iż odebranie sobie życia jest właściwą decyzją.

Dalsze badania, przeprowadzone na podsta wie statystyk popełnionych samobójstw od 1947–1968 wykazały, że nagłośniony publicznie fakt popełnienia samobójstwa wywołał serięnastępnych 58 podobnych samobójstw naśladowczych[2] w czasie do 2 miesięcy po podaniu tejwiadomości[2] przy czym wzrost liczby samobójstw był tym większy, im więcej czasupoświęcano w mass mediach na opisywanie i informo wanie o popełnionym czynie.Interesujący jest także fakt, że w przypadku nagłaśniania samobójstw, w których ginie więcejniż jedna osoba (np. wskutek morderstwa dokonanego przez samobójcę), wzrasta ilośćpodobnych wypadków.

Najnowsze badania wykazują, iż k orelacja ta dotyczy informacji o samobójstwachpodawanych zarówno w prasie jak i telewizji, a grupą najbardziej podatną na naśladowanienagłośnionego samobójstwa są nastolatkowie i osoby podobne do samobójcy.

W świetle badań Philipsa problemem etycznym pozostaje, czy środki masowego przekazupowinny w ogóle informować o samobójstwach, gdyż oprócz potencjalnych samobójców naodebranie sobie życia decydują się także osoby które nigdy nie podjęłyby ta kiej decyzji.Analizy statystyczne [2] wykazały, iż nagłaśnianie w środkach masowego przekazu faktupopełnienia samobójstwa prowadzi do stałej nadwy żki samobójstw [2], ponieważ popoczątkowym gwałtownym wzroście ilości samobójstw nie zauważa się później spadku ilościsamobójstw poniżej stałego poziomu dla danej populacji, który powinniśmy zaobserwować,gdyby pod wpływem wrzawy medialnej samobójstwo popełniali tylko potencjalni samobójcy.Końcowym efektem nieumiejętnej działalności informacyjnej mediów w tym zakresie, jesttrwały wzrost średniego poziomu popełnianych samobójstw dla danej populacji.

Wyniki powyższych badań spowodowały wydanie w 2003 przez Światową OrganizacjęZdrowia raportu: „Zapobieganie samobójstwom: Poradnik dla pracowników mediów” [5], wktórym ostrzega się dziennikarzy przed skutkami informowania o samobójstwach. Światowa

15

Organizacja Zdrowia wykazała w raporcie, iż niewłaściwe informowanie o samobójstwachprzyczynia się do śmierci wielu młodych ludzi. W raporcie dowiedziono, na podsta wie badańnaukowych, że istotnymi czynnikami wpływającymi na powstanie „efektu Wertera” sąpodawane publicznie w mediach: szczegóły dotyczące okoliczności samobójstwa, fotografiezmarłych, dokładne opisy powodów oraz samego aktu odebrania sobie życia, posł ugiwan iesię stereotypami religijnymi, przypisywanie komuś winy, oraz przede wszystkim ukazywaniesamobójstwa w formie atrakcyjnej medialnie sensacji oraz jako metody rozwiązywaniaproblemów[5].

3. Podejście religijne

W katolicyzmie samobójstwo jest grzechem, przez wieki uznawanym za grzech śmiertelny —skazujący samobójcę na wieczne potępienie. W świetle wspó łczesnej nauki Kościołasamobójcy mogą osiągnąć zbawienie, jeżeli samobójstwo jest wynikiem działania diabła,silnego stresu, poświęcenia, depresji lub innego zaburzenia czynności psychicznych. W takiejsytuacji może w ogóle nie dojść do popełnienia grzechu śmiertelnego (grzech śmiertelny togrzech, który dotyczy materii poważnej i który nadto z ostał popełniony z pełną świadomościąi całkowitą zgodą). Kościół uznaje, że życie ludzkie nie jest własnością człowieka i nie on, aleBóg powinien decydować o jego zakończeniu: „Nie powinno się tracić nadziei dotyczącejwiecznego zbawienia osób, które ode brały sobie życie. Bóg, w sobie wiadomy sposób możedać im możliwość zbawiennego żalu. Kościół modli się za ludzi, którzy odebrali sobie życie.”(Katechizm Kościoła Katolickiego ).

Talmud również zawiera potępienie samobójcy i zakazuje rytualnego pochówku takiej osoby.Muzułmanie uważają, że człowiek umiera wtedy, gdy wezwie go do siebie Bóg: tym samym niewolno przyspieszać tego momentu.

W XVII wieku istniały sekty wokół Kościoła prawosławnego , których członkowie popełnialimasowe samobójstwa lub dokonywali ciężkich samookaleczeń (raskolnicy, skopcy). Ichdziałania były surowo potępiane przez Kościół prawosławny.

4. Podejście prawne

Historycznie i w różnych kulturach zmieniało się podejście pra wne do samobójstwa. Wokresie średniowiecza i późniejszym, w licznych europejskich systemach prawnych próbasamobójstwa była karana śmiercią, zadawaną często w męczarniach. Wpływ na to miałoniewątpliwie uznanie samobójstwa przez chrześcijaństwo za grzech ciężki. W przypadkuudanych prób samobójstwa, symboliczną „karę” wykonywano niekiedy na zwłokach. Zdrugiej strony, w innych kulturach, jak w feudalnej Japonii, samobójstwo było honorowymrodzajem śmierci (seppuku).

We współczesnych systemach prawnych samobójca nie podlega karze za próbę samobójczą.W polskim prawie nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn zabroniony, nie jest czynemzabronionym również próba samobójcza.

Ponieważ jednak samobójstwo jest czynem społecznie niepożądanym, przestępstwem jestnakłanianie do samobójstwa lub udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa przez innąosobę, nawet na jej życzenie. Ten typ przestępstwa przewiduje przepis art. 151 Kodeksukarnego, który stanowi: „kto namową lub przez udzielenie pomocy doprowadza człowieka dotargnięcia się na własne życie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

16

Podobnie jak artykuł 151 K.K. problematykę samobójstw reguluje art 207 kodeksu. W § 3przewidziano karę pozbawienia wolności dla sprawcy, którego ofiara (osoba najbliższa lubnad inna osoba pozostająca w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albomałoletni lub osoba nieporadna ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny), w wynikuznęcania się psychicznego lub fizycznego dokonuje targnięcia się na własne życie.Analogiczny przepis znajduje się w części wojskowej kodeksu.

Zastanowić się również należy, czy samobójstwo w Polsce (jak i w większości państw) jest wpełni dozwolone? Wszak na służbach ratunkowych spoczywa obowiązek ratowaniasamobójców. Gdyby prawo w pełni pozwalało na samobójstwo, nie byłoby takiegoobowiązku. Również powyżej przedstawione artykuły kodeksu karnego wskazują, że prawoprzeciwstawia się (choć pośrednio) samobó jstwom. Także przepisy kodeksu cywilnegowyłączają możliwość wypłaty odszkodowania za śmierć osoby, która targnęła się na własneżycie.

5. Podejście memetyczne

W memetyce samobójstwo tłumaczone jest „sprzecznością interesów” replikatorówbiologicznych (genów) i kulturowych (memów). Jednostka popełniająca samobójstwo nie możew dalszej mierze przekazywać swoich genów. Czasami tłumaczyć można to poświęcaniem siędla innych, spokrewnionych jednostek, jednak czasami zachowanie takie jest bezcelowe.

Tłumaczone jest to tym, że mempleksy odpowiedzialne za samobójstwa działają na korzyśćswego własnego powielania, choć nie jest to korzystne dla genotypu jednostki, który ulegazniszczeniu. W ten sposób tłumaczone są pewne zachowania samobójcze, przyciągająceuwagę mediów (np. skoki z wieżow ców), ponieważ pewne memy samobójstwa mogą tą drogąreplikować się dalej. Osoby, które zainfekowane są silnie memami samobójstwa sąprzykładem memoidów, jednostek, dla których nie jest istotne i ch własne przetrwanie i troska owłasne potomstwo.

6. Statystyka

Najwięcej aktów samobójczych popełniają ludzie w wieku 16 –21 lat. Drugim,niebezpiecznym okresem jest wiek 45 –55 lat. Wbrew rozpowszechnionym sądomsamobójstwa w Polsce (oraz w większości innych państw świata) częściej popełniająmężczyźni niż kobiety, we wszystkich grupach wiekowych. Zarówno w pierwszej (16 –21 lat)jak i w drugiej grupie wiekowej (45 –55 lat) mężczyźni mają zdecydowaną przewagę.

Liczba samobójstw w Polsce (dane KGP)

Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety

2007 3530 2924 606

2006 4090 3444 646

Na 5625 zamachów samobójczych:

otrucie gazem 43 0,76%

zażycie trucizny 22 0,39%

środki nasenne 188 3,34%

17

2005 4621* 3885 736

2004 4893 4104 789

2003 4634 3890 744

2002 5100 4215 885

2001 4971 4184 787

2000 4947 4090 857

1999 4695 3967 728

1998 5502 4591 911

1997 5614 4622 992

1996 5334 4392 942

1995 5485 4465 1020

1994 5538 4541 997

1993 5569 4519 1050

1992 5453 4426 1027

1991 4159 3388 771

uszkodzenie ukł. krwionośnego 108 1,92%

inne samookaleczenie 136 2,41%

rzucenie się z wysokości 400 7,11%

utopienie się 97 1,72%

powieszenie 4221 75,04%

rzucenie się pod pojazd 128 2,27%

zastrzelenie się 52 0,92%

porażenie się prądemelektrycznym

7 0,12%

zadanie sobie ran kłutych naszczycie głowy z przebiciempokrywy czaszki

1 0,017%

inne 223 3,96%

7. Aspekty kulturowe

W niektórych kulturach występuje też zjawisko popełniania samobójstwa z powodówhonorowych (zobacz: seppuku). W dawnych Chinach popełniało się samobójstwo z zemsty. Wniektórych sektach dochodzi do zbiorowych samobójstw, np. w ruchu Świątynia Ludu. Wtakich organizacjach samobójstwo ma być najlepszą drogą ku zjednoczeniu się z bóstwem.

8. Co skłania młodych ludzi do samobójstwa?

Brak odpowiednich badań uniemożliwia jasne określenie czynników sprzyjających samobójstwu.

18

Musimy zatem przyjąć, że decydują tu zarówno cechy indywidualne, jak i pewne współczynniki ryzykazwiązane z wcześniejszymi przeżyciami i otoczeniem. W zależności od tego, jak układa się życie danejosoby, próg odporności na działania samobójcze może zostać przekroczony, lub nie.

Cechy samobójstwa ludzi młodych różnią je znacznie od samobójstwa osoby dorosłej. Może mieć onopodłoże romantyczne i idealistyczne, bądź by ć efektem impulsu, porywu gniewu, lub irytacji.Autoagresja może być wynikiem niskiej samooceny, ale także powstać z chęci zemsty.Naukowcy zgadzają się, że w obecnych czasach młody człowiek narażony jest na wiele większe ibardziej różnorodne stresy, niż jego równolatkowie z poprzednich pokoleń. Obciążenia te sąwywołane problemami z dostosowaniem się do nowoczesnego społeczeństwa i związanym z tymwymogiem posiadania wysokich kwalifikacji, czy zerwaniem więzi w obrębie rodziny i najbliższegootoczenia. Nie bez znaczenia dla wzrostu zachowań samobójczych jest także dostępność środkówumożliwiających odebranie sobie życia; takich jak lekarstwa, samochody, broń itp.

Inna klasyfikacja samobójstw skupia się na ich motywach:- Zemsta - złość i wrogość, połączona z pragnieniem wzbudzenia w innych poczucia winy, a także ztypową dla młodych impulsywnością.- Izolacja - osoba odizolowana społecznie, która czuje się niezdolna, aby dopasować się dospołeczności. Uważa, że nikogo nie obchodzi i nikt nie będzie po nie j płakał.- Beznadziejność - poczucie uwięzienia w sytuacji, nad którą człowiek nie ma kontroli i z której niemoże uciec (dotyczy to np. nastolatek w ciąży, młodych ludzi z rodzin w których dochodzi doprzemocy, gdzie rodzice są alkoholikami lub się rozwo dzą).- Niepowodzenie - często wyolbrzymione i mające niewiele wspólnego z rzeczywistą sytuacją.- Strata - uważana za najpoważniejszą przyczynę samobójstw. Obiekt straty może być realny (osoba,która umiera lub odchodzi, związek), symboliczny (poczucie w łasnej wartości, cel w życiu), bądźwyimaginowany.- Depresja - wpływa na zachowanie, emocje, sposób myślenia, czy nawet na stan fizyczny i możewynikać z przyczyn biologiczno-genetycznych, lub psychologicznych. Uważa się, że jest onnajważniejszą przyczyną samobójstw wśród ludzi młodych. Wahania nastroju są na tyle dla nichpowszechne w okresie dojrzewania, że wręcz uważa się je typowe dla tego okresu życia. Jeżeli jednakstan ten przedłuża się do dwóch tygodni i obserwujemy pewne typowe elementy, możemypodejrzewać, że mamy do czynienia z depresją.

9.Jakie czynniki zwiększają ryzyko samobójstwa?

Wyodrębniono osiem czynników, których występowanie zwiększa prawdopodobieństwo próbysamobójczej. Ryzyko jest tym większe, im więcej z nich występuje jednocześni e. Są to:- cechy osobowości- obciążenia rodzinne- wcześniejsze zachowania samobójcze- stresujące wydarzenia- czynniki społeczne i kulturowe- zaburzenia psychiczne- zachowanie- kontakt z zamachem samobójczym innej osoby

19

9.1 Cechy osobowościNiektóre cechy charakteru mogą, w połączeniu np. z depresją, znacznie zwiększać ryzyko popełnieniasamobójstwa, chociaż jako takie nie są zagrażające. Są to: wycofanie, perfekcjonizm, słaba kontrolaemocji, agresja, brak zaufania, bezwzględność i poczucie beznadz iejności.

9.2 Obciążenia rodzinneWszelkie istotne problemy z dzieciństwa znacznie zwiększają zagrożenie samobójstwem. Ryzykozwiększają zarówno wydarzenia prowadzące do rozpadu rodziny poprzez śmierć rodzica, rozwód, czyzwiązanie się z nowym partnerem, jak i te związane z jej wadliwym funkcjonowaniem (brakzainteresowania dziećmi, przemoc i napastowanie seksualne). Nie bez znaczenia są takżewystępowanie w rodzinie chorób psychicznych, czy też samobójstwa wśród bliskich.

9.3 Wcześniejsze zachowania samobójczeJakkolwiek nie można stwierdzić, aby każda osoba, która przeżyła zamach samobójczy próbowałatego z powtórnie, jednak ryzyko jest poważne.

9.4 Stresujące wydarzeniaWydarzenia budzące negatywne emocje, takie jak poczucie odrzucenia, odrzucenia, zło ść, wstyd,chęć zemsty i odegrania się (nawet poprzez przemoc) mogą zwiększać ryzyko samobójstwa.

9.5 Czynniki społeczne i kulturoweCo prawda nie wyjaśniają one wprost okoliczności samobójstwa, jednak stwierdzono znaczącyzwiązek między ich występowaniem , a liczbą zamachów samobójczych. Są to:- wzrost przemocy przy jednoczesnym spadku zainteresowania ludźmi- rozpad małżeństw, powtórne małżeństwa i zmiany w strukturze rodziny- niepewność, poprzez zmiany w zatrudnieniu i dostępie do edukacji- zmiana ról społecznych mężczyzn i kobiet- powstawanie coraz większych społeczności przy jednoczesnym osłabianiu więzi między ludźmi.

9.6 Zaburzenia psychiczneWiele zaburzeń psychicznych może zwiększyć ryzyko samobójstwa. Są to m.in. depresja, stanmaniakalno-depresyjny, zaburzenia zachowania i schizofrenia. Osoby planujące samobójstwozazwyczaj nie rozpoznają swojego stanu emocjonalnego.

9.7 ZachowanieNastępujące elementy zachowania mogą świadczyć o zwiększonym ryzyku zamachem samobójczym:- stosowanie alkoholu, narkotyków i innych środków chemicznych- pisanie listów samobójczych, wybieranie dla siebie sposobu śmierci- zmiany w codziennym zachowaniu- zachowanie wskazujące na odczuwanie odrzucenia, upokorzenia, beznadziejności i izolacji- zachowanie impulsywne i inne zaburzenia zachowania włączając w to agresywność, złość i wrogość.

9.8 Kontakt z zamachem samobójczym innej osobyKategoria ta jest dość obszerna. Uwzględnia zarówno osoby, które znalazły ofiarę samobójstwa i

20

zostały włączone w sprawę przez polic ję, jak i te, które miały styczność z samobójcą w obrębiewłasnej rodziny, grupy przyjaciół, uczniów lub znajomych. Ryzyko obejmuje także sympatykówgwiazd show-businessu, które popełniły samobójstwo, czy wręcz wszystkich, którzy dowiedzieli się oczyjejś śmierci samobójczej z mediów.

10. Sygnały ostrzegawcze

Niezwykle trudno jest przewidzieć zamach samobójczy; odróżnić grożenie samobójstwem od chęcipozbawienia się życia. Jednak ok. 80% młodych samobójców sygnalizowało swe myśli i uczucia przedśmiercią. Chociaż nie jest możliwe zapobiec każdemu samobójstwu, to jest możliwe rozpoznaniecharakterystycznych zmian w zachowaniu i stwierdzenie zagrożenia. Wówczas istnieje możliwośćpomocy.

Im więcej sygnałów ostrzegawczych występuje jednocześnie, im więcej st resów i obciążeń w życiumłodego człowieka, tym większe jest ryzyko samobójstwa. Warto obserwować zmiany tychczynników w czasie, aby móc zorientować się w tendencji i odpowiednio reagować. Ważne jest, abytraktować przypadek każdego człowieka jako szczegó lny i unikać porównań jednej osoby z innymi.

Sygnały zagrożenia samobójstwemNiepokojące zachowanie zauważyć można zarówno w szkole, jak i w domu. Warto zwrócić uwagę, żewiele z nich może być łatwo zaklasyfikowane jako przejawy młodzieńczego buntu, czy p rzejściowedziwactwa. Niestety, aby pomóc młodemu człowiekowi konieczne jest głębsze zainteresowanie jegosytuacją. Inaczej opisane poniżej znaki nie zostaną po prostu zauważone.a) Zachowanie w szkoleMłody człowiek traci zainteresowanie szkołą. Nie ma zn aczenia, co w niej wcześniej lubił, a czego nie;stopnie są coraz gorsze, przybywa nieobecności. Metody zachęcenia lub przymuszenia go do naukinie dają rezultatów, jest senny i rozkojarzony, łatwo go rozdrażnić. Tematyka śmierci lubsamobójstwa zaczyna się pojawiać w jego pracach pisemnych i plastycznych.b) Relacje interpersonalneOsoba zagrożona samobójstwem stara się odizolować od innych. Zrywa przyjaźnie, wycofuje się zgrup rówieśników. Rozdaje swoje najcenniejsze rzeczy. Nie chce, aby ktokolwiek ją d otykał.c) Zachowanie w domuTrudno nie zauważyć zmiany w wyglądzie. Młody człowiek traci zainteresowanie tym, co na siebiezakłada i jak wygląda. Gwałtownie zmienia się masa ciała. Pojawiają się blizny i inne śladysamookaleczeń. Zmieniają się godziny snu . Mogą się zdarzyć ucieczki z domu.d) Inne sygnały w zachowaniuOsoba zagrożona samobójstwem zaczyna "igrać z nieszczęściem". Postępuje nierozważnie iprowokuje nieszczęśliwe wypadki. Cechy osobowości i nastrój zmieniają się jak w kalejdoskopie. Poprzedłużonym okresie depresji następuje nagła poprawa nastroju, mamy do czynienia zzachowaniami kompulsywnymi, mimo zaniku poczucia humoru może wystąpić kompulsywnawesołość. Zwrócić uwagę mogą także jawne symptomy choroby psychicznej, jak np. halucynacje.e) WypowiedziW wypowiedziach możemy znaleźć bezpośrednie ("Chciałbym umrzeć", "Trzeba skończyć z tymwszystkim") i pośrednie ("Nikogo nie obchodzi, czy ja żyję czy nie", "Czy to bardzo boli kiedy sięumiera?") odniesienia do depresji i samobójstwa.

21

W Polsce na każde 100 000 ludzi ok. 15 popełnia samobójstwo. Kobiety częściej próbują go popełnić,mężczyźni zaś częściej go dokonują. Sposób popełnienia samobójstwa różni się w zależności od płci.Kobiety wybierają bardziej "estetyczne" rodzaje śmierci (np. otrucie lekami, gazem), mężczyźni zaśbardziej gwałtowne, jak na przykład rzucenie się pod koła pojazdu, czy skok z wysokości.

W dużym procencie samobójstwa są związane z zaburzeniami psychicznymi. Najczęściej popełniają

samobójstwo osoby cierpiące na depresję, schizofrenię i alkoholizm.Niekiedy społeczeństwo stwarza warunki i okoliczności sprzyjające popełnieniu samobójstwa.Wyróżnia się trzy powody popełnienia samobójstwa: przeciwko społeczeństwu (samobójstwoegoistyczne), dla dobra społeczeństwa (samobójstwo altruistycz ne) i samobójstwo dokonywane wmomentach kryzysowych (tzw. samobójstwo anomiczne).

11. Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa:

pora roku: wiosna i jesień;

dni tygodnia: poniedziałek i wtorek;

wiek powyżej 45 r.ż.;

płeć męska;

rozwód lub owdowienie;

osamotnienie;

zła sytuacja materialna;

utrata pracy;

samobójstwo wśród osób bliskich;

przewlekłe choroby somatyczne;

przewlekłe bóle;

nieuleczalne choroby;

sygnały samobójstwa;

złowieszczy spokój;

depresja o ciężkim nasileniu, z poczuciem winy, niską samooceną, lękiem, bezsennością i myślamisamobójczymi;

nadużywanie alkoholu;

schizofrenia zwłaszcza z omamami słuchowymi rozkazującymi;

zaburzenia osobowości.

22

Zespół charakterystycznych zachowań dla osoby mającej popełnić samobójstwo zwany jest zespołempresuicydalnym.

Człowiek chory na depresję i planujący samobójstwo może zdecydować się na zabicie bliskich. Uchorego motywem może być chęć chronienia ich przed sytua cją bez wyjścia, nieszczęściem icierpieniem, także przed prześladowaniem, aresztowaniem i innym zagrożeniem.

Zamiary samobójcze, zwłaszcza u człowieka z czynnikami ryzyka samobójstwa, nie mogą byćlekceważone. Otoczenie takiego człowieka powinno skłonić go do niezwłocznego skontaktowania sięz psychiatrą lub psychologiem. Nie powinno się takiej osoby pozostawiać w samotności, należyzabezpieczyć dostęp do trucizn, leków i innych narzędzi samobójczych. Jeżeli chory człowiek zzagrożeniem samobójstwem nie wyraża zgody na hospitalizację może być przyjęty na leczeniepsychiatryczne bez zgody. Pozwala na to Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego z 19.08.1994 r.Ważną rolę w zapobieganiu samobójstwom odgrywają także telefony zaufania.

12. Rodzaje Samobójstw Według Durkheim’a

Analizując samobójstwa i ich społeczne determinanty Durkheim wyróżnił cztery podstawowe rodzajesamobójstw:

12.1 Samobójstwo egoistyczne – będące wynikiem zbyt słabej integracji jednostki z grupą ispołecznością. Samobójstwo to uważane jest z reguły za negatywny produkt współczesnychspołeczeństw konsumpcyjnych, w których wysokim wskaźnikom rozwoju cywilizacyjnego towarzyszyczęsto silne poczucie środowiskowego wyobcowania, dramat ludzi „samotnych w tłumie”. Ta właśn iealienacja bywa niekiedy przesłanką podjęcia decyzji samobójczej, choć i tu jej interpretacja wiąże sięwyraźnie z socjologiczną teorią anomii.

12.2 Samobójstwo altruistyczne – będące, przeciwnie, skutkiem zbyt silnej integracji ześrodowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i oczekiwaniami grupy, zbyt dalekoposuniętej socjalizacji. Samobójstwo to klasycy zagadnienia egzemplifikowali najczęściej dobrowolnąśmiercią starców w społeczeństwach pierwotnych czy obyczajem „sati’ (samospalenie m wdów wrazze zwłokami ich mężów). Oba te rytuały - jakkolwiek sporadycznie wciąż gdzieniegdzie praktykowane– odeszły już w przeszłość. Nie znaczy to jednak, że kodeksami honorowymi prowadzącymi aż dosamozniszczenia kierowano się tylko we wspólnotach pie rwotnych. Przeciwnie. Jeśli nawetpominiemy tu masowe samobójstwa sekt religijnych, to w tej kategorii mieszczą się najpewniejsamobójstwa na wieść o przegranej wojnie (np. harakiri popełniane przez oficerów japońskich nawieść o kapitulacji), protestacyjn e samospalenie (praktykowane przez mnichów buddyjskich czybohaterów walczących z systemem totalitarnym). A także samobójcze loty „kamikaze” bądź mającena celu zniszczenie wroga, albo polegające jednocześnie na samozniszczeniu, zamachy bomboweterrorystów z Hamasu. Podłożem samobójstwa altruistycznego jest nadmierna identyfikacja ludzi zobowiązującymi normami społeczno -obyczajowymi.

12.3 Samobójstwo anomiczne – będące przejawem zakłócenia ładu społecznego, wskaźnikiem jegorozregulowania, sytuacji w któr ej zachowania jednostki są w za małym stopniu kontrolowane istymulowane przez społeczeństwo. Inaczej mówiąc, jest to sytuacja dezintegracji społecznej, którejefektem – a tym samym wskaźnikiem – jest m.in. narastanie samobójstw.

12.4 Samobójstwo fatalistyczne – związane z sytuacją jednostkową. Jest to samobójstwo

23

człowieka znajdującego się w sytuacji tragicznej, z której wyjścia są zablokowane równieżperspektywicznie. Samobójstwo to nie jest jednak kategorią czysto teoretyczną. Zagrożeni są nimbowiem rzeczywiście – i we własnym odczuciu – uwięzieni w niechcianej sytuacji życiowej: bezwyjścia i bez perspektyw. Durkheim egzemplifikował ten typ samobójstwa przypadkiem niepogodzonego z losem niewolnika. Wiek XX dawał – i wciąż daje – nowe przykłady tego stanu rzeczy.Dotyczą one zwłaszcza więźniów systemów totalitarnych, nazistowskich czy komunistycznych. To, żeśmierć samobójcza w obozach koncentracyjnych zdarza się relatywnie rzadko, nie przekreślacelowości wyodrębnienia tego typu samobójstwa. Choćby jako wyróżnika sytuacyjnego gwałtownegowzrostu samobójstw po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Oczywiście nie należy wykluczaćanalizowania tego zjawiska w świetle teorii anomii – jako samobójstwa jednocześnie (a nawetgłównie) anomicznego. Jako samobójs two fatalistyczne postrzegana jest także samobójcza śmierć nażyczenie człowieka beznadziejnie chorego i cierpiącego ponad normę. Do kategorii fatalistycznychzaliczane są też samobójstwa zbiorowe – dokonywane z reguły przez członków rozmaitych sektreligijnych. Ich fatalistyczna interpretacja jest jednak kontrowersyjna.Istnieje rodzaj samobójstwa nie objęty statystyką, które niektórzy badacze nazwali samobójstwemchronicznym. Może ono przybrać różnorodną postać: zamorzenia, zaniedbania zdrowia i wreszcieowe zagadkowe zjawisko, w którym zmęczona życiem psyche nakazuje określonym narządomzaniechanie czynności, tak że pacjent wreszcie umiera. Wspólne jest im pragnienie śmierci, choć niegwałtownej i prawie zawsze w grę wchodzi także samoukaranie.Do pośrednich samobójstw należy i to, które kryje się za nie jednym wypadkiem samochodowym iktóre często popełniane jest w upojeniu.Szczególnie zagadkowym rodzajem śmierci jest samobójstwo psychogenne. Prof. Stewart Wolftłumaczy je tzw. Refleksem unikowym, któr y sprawia, że na skutek udzielonego z mózgu rozkazuakcja serca w ciele zanurzonym w wodzie ulega znacznemu zwolnieniu. W określonych jednakokolicznościach rozkaz ten może iść tak daleko, że czynność serca całkiem zanika i doprowadza dośmierci, której w inny sposób wytłumaczyć się nie da.

13.Mechanizmy tworzenia się :Problemem samobójstw zajmuje się wiele dyscyplin naukowych. Wiele do powiedzenia mielifilozofowie, którzy rozpatrywali samobójstwo w kontekście systemy wartości, sensu życia i prawaczłowieka do odbierania sobie życia. Można tu zacytować takie nazwiska jak: Pitagoras, Epiktet,Descartes, Spinoza, Voltaire, Rousseau, Hume, Kant, Schopenhauer. Wymienić trzeba także filozofówegzystencjalnych – Kierkegaard, Jaspers, Camus i Sartre.Socjologowie, spośród których pionierem był Durkheim, rozpatrują problemy samobójstw wkontekście społecznym, doszukując się w środowisku czynników wywierających silną presję naczłowieka, pod naporem której ktoś popełnia samobójstwo.Problem samobójstw jest także rozpatrywany przez prawo. Problemem prawnym jest bowiempytanie, czy człowiek może dowolnie dysponować swoim życiem, czyli czy ma prawo odebrać je sobiewtedy, gdy uzna, że stało się ono dla niego zbyt trudne? W wielu krajach samob ójstwo byłotraktowane jak przestępstwo, a osoba (nie chora psychicznie) usiłująca popełnić samobójstwo byłapo uratowaniu więzieniem. Np. w Anglii do 1961r. Za usiłowane samobójstwo groziła kara od 1 do 5lat więzienia. Osobom uratowanym po próbie samobój czej firmy ubezpieczeniowe nie wypłacająodszkodowania w razie utraty zdrowia lub sprawności fizycznej. W USA tylko dwa stany Alabama iOklahoma uznają samobójstwo za przestępstwo przeciw prawu. Natomiast w każdym stanie uznaje

24

się za przestępstwa pomaganie, namawianie i przymuszanie do samobójstwa. Podobnie jest też wPolsce. Na forum międzynarodowym, a szczególnie na konferencjach i kongresach organizowanychprzez Międzynarodowe Towarzystwo Zapobiegania Samobójstwom (IASP), dyskutowana jest wostatnich latach sprawa dopuszczalności tzw. assisted suicides (samobójstwo z osobą towarzyszącą).Chodzi o to, by nie zostawiać samobójcy w samotności w momencie tragicznego odbierania sobieżycia, by mu być pomocnym w ostatnich tragicznych chwilach życia. Innymi sło wy, chodzi ozalegalizowanie biernego uczestnictwa w czyimś samobójstwie, które nazywane bywa przezniektórych suicydologów bierną eutanazją. Stwarza to jednak problemy etyczne i prawne. Wokółtego tematu wiele jest obecnie dyskusji i sprzeciwów na forum m iędzynarodowym.Teologia podjęła tematykę samobójstw, koncentrując się na problemach etycznych. Zgodnie znauczaniem Biblii Starego i Nowego Testamentu człowiek nie jest obdarzony wolnościądysponowania własnym życiem i nie może sobie go sam odbierać. Inną sprawą jest dobrowolnaofiara i oddanie własnego życia za kogoś innego, albo w obronie jakiejś najwyższej wartości, np.religii. Śmierć złożona w ofierze nie jest uważana jako samobójstwo.Medycyna, szczególnie medycyna sądowa i psychiatria, podejmuje pro blematykę medyczną tegozłożonego zjawiska. Medycyna sądowa zajmuje się głównie ekspertyzą dotyczącą przyczyn zgonu.Niejasna staje się czasem przyczyna nagłego zgonu – trzeba wtedy różnicować pomiędzy śmierciąnaturalną, samobójczą, spowodowaną wypadkiem lub przestępstwem (zabójstwem). Psychiatria maduży udział w opiece nad pacjentami zagrożonymi samobójstwem, zarówno przed, jak i po próbiesamobójczej.Psychologia kliniczna zajmuje się różnymi uwarunkowaniami zamachów samobójczych oraz szerokopojętą motywacją samobójstw. W motywacji uwzględnia się zarówno czynniki środowiskowe, jakrównież dane osobiste, takie jak dane biograficzne, osobowość, oraz aktualny stan psychiczny(kryzysy, konflikty, urazy, stresy), sposoby reagowania na sytuacje trudne, oraz m echanizmy radzeniasobie w trudnych sytuacjach itp.

14. Mity i fakty na temat samobójstw i samobójców

1. MIT: Ludzie, którzy mówią o tym, że popełnią samobójstwo rzadko tego dokonują.FAKT: Przynajmniej 75 procent spośród tych, którzy dokonują samobójstwa mówi o tymzamiarze wcześniej. Mogą oni mówić o samobójstwie, prosić o pomoc, grozić lub wyśmiewaćsię z tego. W niektórych przypadkach, sygnał jest pośredni, np. uporządkowanie wszystkichspraw w swoim życiu (spłacenie długów, oddawanie swojej własności, przeprosiny).2. MIT: Samobójcy pojawiają się jedynie wśród ludzi ubogich.FAKT: Jednostki zamożne często dokonują samobójstw. Odsetek samobójców jest bardzowysoki wśród lekarzy, prawników i psychologów.3. MIT: Ludzie o specyficznych wierzeniach religijnych nie popełniają samobójstw.FAKT: Pomimo, że niektóre religie (np. katolicyzm) zabraniają samobójstw, poczucieidentyfikacji z tymi przekonaniami nie daje żadnych gwarancji na zmniejszenie liczbysamobójstw. Jednak, według niektórych badaczy badań katolicy cechują się niższympoziomem nasilenia skłonności do samounicestwienia (Templer & Veleber, 1980 za:L.L.Davidoff, 1987). Według innych, ludzie, którzy uczęszczają regularnie do Kościoła,niezależnie od tego, jakiego są wyznania znajdują się w grupie mniejszego ryzyka (Martin,1984 za: L.L.Davidoff, 1987).4. MIT: Ludzie cierpiący na śmiertelne choroby nie dokonują samobójstw.FAKT: Ludzie śmiertelnie chorzy czasami popełniają samobójstwo, szczególnie wtedy gdybardzo cierpią lub są ciężarem dla osób najbliższych.

25

5. MIT: Ogólnie rzecz biorąc to ludzie szaleni dokonują samobójstw.FAKT: Samobójstwo jest zjawiskiem powszechnym wśród hospitalizowanych chorychumysłowo pacjentów i wśród ludzi manifestujący ch symptomy psychotyczne (Robins, 1985).Większość ludzi, która dokonuje samobójstw nie wydaje się być nastawiona irracjonalnie, aninie traci kontaktu z rzeczywistością. Jednak społeczne relacje przyszłych samobójców sączęsto zaburzone i konfliktowe a ic h myślenie jest sztywne i ekstremalne.6. MIT: Prawdopodobieństwo dokonania samobójstwa zwiększają takie czynniki jak:szerokość geograficzna, pogoda, ciśnienie atmosferyczne, poziom wilgotności, opady,zachmurzenie, szybkość wiatru, temperatura, plamy na Słońcu i fazy Księżyca.FAKT: Nie istnieją żadne wyraźne zależności pomiędzy prawdopodobieństwem popełnieniasamobójstwa a wymienionymi zjawiskami. Odsetek samobójstw wzrasta nieznacznie w maju,a spada w grudniu. Pogoda może wpływać na to, kiedy nastąpi a kt samounicestwienia,wydłużając ten czas lub vice versa (Breuer i in., 1984 za: L.L.Davidoff, 1987).7. MIT: Zjawisko samobójstw jest szczególnie nasilone podczas radosnych wakacji, kiedyludzie czują się dogłębnie świadomi swojej udręki i samotności.FAKT: Pomimo, że klinicyści i część społeczeństwa wciąż utrzymują ten pogląd w mocy,badania nie stwierdzają związku zarówno między czasem urlopowym, wakacjami anasileniem samobójstw, jak i redukcją liczby samobójstw w czasie wakacji i czasuurlopowego (Lester & Lester, 1971; Phillips & Liu, 1980; Zung & Green, 1974 za:L.L.Davidoff, 1987).8. MIT: Polepszenie się stanu emocjonalnego usuwa ryzyko popełnienia samobójstwa.FAKT: Ludzie cierpiący na depresję czasami popełniają samobójstwo już po odczuciupolepszenia się nastroju w czasie gdy czują się mniej sparaliżowani lub bierni.9. MIT: Samobójcy pragną własnej śmierci.FAKT: Wiele osób popełniających samobójstwo wydaje się być nastawionych ambiwalentniedo śmierci, tak więc profesjonaliści postrzegają akty s amobójcze jako “krzyk o pomoc”. Wbadaniach brytyjskich nad ludźmi, którzy próbowali popełnić samobójstwo w Bristol, pełnapołowa ankietowanych przyznała, że szukała ulgi umożliwiającej im wyjście z sytuacji, którejnie dało się już tolerować bez świadomeg o ocenienia konsekwencji tego czynu (Morgan,1979 za: L.L.Davidoff, 1987). Badani przyznali, że czuli się pewni w tym momencie, że nieumrą. (Davison & Neale, 1982; Reynolds & Farberow, 1976; Rotton & Kelly, 1985 za:L.L.Davidoff, 1987).

15. METODY POPEŁNIANIA SAMOBÓJSTW

Samobójstwo nie zawsze jest krzykiem: "nie mam ochoty żyć", często jest wołaniem: "nie mamochoty TAK żyć". Akt samobójczy to wołanie o pomoc, sygnał, że coś niedobrego dzieje się zczłowiekiem. Do tych sygna łów zalicza się nie tylko próby pozbawiania się życia, ale także inneprzejawy zachowań autodestrukcyjnych, np. samookaleczenia, nałogi, anoreksję.

Życie odebrać sobie można stosując wiele sposobów:

Narkotyki, alkohol i leki - najskuteczniejszy jest cyjanek potasu, jego właściwe stężenie zabija już pokilku sekundach. Dawniej stosowany był arszenik, ale śmierć p jego przyjęciu jest bardzo bolesna.Innym sposobem jest wypicie kwasu, lecz często kończy się to tylko spaleniem pr zełyku. Znarkotyków najskuteczniej zabija heroina podana dożylnie, jednak ustalenie dawki śmiertelnej dlaosoby która narkotyków nie zażywa jest niezwykle trudne.

Alkohol - śmiertelna dawka alkoholu wynosi 4,5 promila. Jednak bardzo trudno jest umrzeć w skutekwypicia nadmiernej ilości alkoholu, gdyż najczęściej kończy się to utratą przytomności. Najskuteczniej

26

jest połączyć alkohol z lekarstwami uspokajającymi, zwłaszcza z barbituranami, co wywołuje sennośća później śmierć

Dwutlenek i tlenek węgla - tlenek węgla, zwany czadem powstaje w piecach, gdzie jako paliwoużywany jest węgiel. Czad jest bezbarwny i bezwonny, jego dłuższa inhalacja może spowodowaćzgon. Przyjęcie niewystarczającej dawki czadu wywoła porażenie mózgowe na skutek niedotlenienia,co z kolei spowoduje, że niedoszły samobójca resztę życia spędzi w szpitalnym łóżku.

Duszenie - do duszenia stosuje się sznurki bądź skórzane paski, jednak taki sposób śmierci jestszczególnie nieprzyjemny. Ofiara, z powodu braku powietrza ma uczucie rozsadza nia głowy,wypychania gałek ocznych poprzez nadmierne ciśnienie, występują również zaburzenia widzenia.Kolejnym sposobem jest owinięcie wokół głowy foliowej torebki co spowoduje powstaniezamkniętego obiegu powietrza i wdychanie dwutlenku węgla, efektem b ędzie utrata przytomności anastępnie zgon (w końcowym etapie mogą pojawić się odruchy wymiotne). Próba otrucia się gazemprawdopodobnie nie odniesie zamierzonych skutków, gdyż obecnie stosowane są ekologiczne,nieszkodliwe mieszanki. Inhalacja spalinami s amochodowymi stanowi bardziej wyrafinowaną wersjęobwodu zamkniętego. Samobójcy wybierając tę metodę zostawiają samochód na jałowym biegu wszczelnym pomieszczeniu i zażywają środki nasenne, śmierć staje się wtedy bezbolesna. Czasamistosuje się wąż gumowy łączący rurę wydechową i szczelinę w uchylonym oknie, metoda ta znacznieprzyspiesza śmierć, lecz nie jest zalecana osobom mającym wrażliwe powonienie

Powieszenie - istnieją dwa sposoby odebrania sobie życia przez powieszenie. Różnią się one grubościąi długością liny. Kiedy lina jest za krótka, śmierć ma miejsce w męczarniach, tak jak przy użyciu paska,również gruby i krótki sznur przedłuża agonię. Najskuteczniejsza jest lina długości 3 - 4 metrów, któragwarantuje szybką i bezbolesną śmierć, zgon nastę puje natychmiast z powodu złamania rdzeniakręgowego na szyjnym odcinku kręgosłupa. Użycie za długiego i cienkiego sznurka lub drutu zakończysię dekapitacją (ścięciem głowy).

Broń palna - Wbrew obiegowej opinii użycie broni palnej nie daje pewności, że z amach na własneżycie zakończy się sukcesem. W sytuacjach użycia pistoletów małego kalibru kula może przeszyćgłowę na wylot, lub ugrząźć w niej nie powodując zgonu, jeżeli dojdzie przy tym do uszkodzeniaktóregoś z ośrodków mózgowych, resztę swego życia s amobójca może spędzić przykuty do wózkainwalidzkiego. Większą skutecznością charakteryzuje się broń większego kalibru z pociskami z ołowiu(nigdy ze stali) posiadających małą prędkość początkową. Kula powoduje największe zniszczenia nakrótkim odcinku jaki przebywa. Lufę umieszcza się w ustach, kierując jej wylot ku górze, nie jest znanyprzypadek, aby ktokolwiek przeżył w przypadku właściwie oddanego strzału.

Skok z wysokości - używając tej metody należy wybierać budowle jak najwyższe, żeby upadek z duże jwysokości przyniósł natychmiastową śmierć. Istnieje również spore prawdopodobieństwo, że ofiaraumrze w locie na skutek szoku. Wybierając miejsce należy zwrócić uwagę na obecność drzew bądźkrzewów, mogących złagodzić upadek, oraz czy miejsce to nie jest mocno uczęszczane przez ludzi isamochody. Najskuteczniejsze próby mają miejsce w godzinach nocnych, gdyż istnieje mniejszeprawdopodobieństwo pojawienia się świadków a co za tym idzie psychologa i innych służbpróbujących zapobiec próbie samobójczej. Ana lizując powyższe powody, najbardziej odpowiednimmiejscem wydaje się most nad rzeką, gdyż szansa, że samobójca spadnie na inną osobę jest niemalzerowa, ustrzeże to również postronne osoby od przeżycia szoku związanego z oglądaniemzmasakrowanego ciała leżącego na chodniku.

27

Utopienie - z relacji osób, które o mało co nie utonęły wynika, że jest to wyjątkowo straszneprzeżycie, osoby te nie zdają sobie jednak sprawy, że owo potworne doświadczenie to panika, jakatemu towarzyszy. Tak naprawdę utopienie jest jednym z najszybszym i najmniej bolesnym sposobemna odebranie sobie życia. Należy zanurzyć się w wodzie i wytrzymać do chwili, w której zaczynabrakować powietrza, a następnie szybko wciągnąć wodę w płuca, co spowoduje momentalną utratęświadomości oraz szybką i pewną śmierć.

Podcięcie żył - metoda ta jest jednym z najstarszych sposobów na odebranie sobie życia. Wbrewobiegowej opinii żyły nacina się wzdłuż, a nie jak przyjęło się sadzić wzdłuż. Gwarantuje toprawidłowy upływ krwi i zapobiega powstawaniu skrzepów mogących ją zatamować. Przebywanie wwannie z gorącą wodą znacznie przyspiesza ten proces, w końcowym etapie następuje drętwieniekończyn oraz uczucie zimna i ból.

Samospalenie - stanowi najbardziej bolesną ze wszystkich metod, praktykowana tylko przez skrajnychmasochistów i mnichów buddyjskich

Porażenie prądem - podobnie jak podpalenie bardzo nieprzyjemny rodzaj samobójstwa. Aby zamachbył skuteczny, należy zastosować prąd o napięciu co najmniej 500 volt.

Zamarzanie - do tego rodzaju samobójstwa wykorzystywana jest chłodnia, bądź niska temperatura nazewnątrz (minimum 10 stopni poniżej zera). Samobójca wypija dawkę alkoholu powodującą sennośćprzebywając w niskiej temperaturze. W początkowym okresie ofiara zaczyna odczuwać zimno, którew miarę upływu czasu zastępowane jest uczuciem błogości, pojawia się słodki smak w ustach orazchęć błogiej drzemki. Zgon następuje w sposób niezauważalny.

Pojazdy mechaniczne - Wtargnięcie pod koła rozpędzonego pojazdu nie musi zakończyć się śmiercią,częściej kończy się poważnym kalectwem. Również kontakt z pojazdami ciężkimi, jak tramwaj czypociąg nie gwarantuje udanej próby samobójczej. O tym fakcie przekonała się para nastolatków, gdyw grudniu 1998 roku próbowali popełnić samobójstwo pod kołami pędzącego po ciągu. Dziewczynawyszła z wypadku z obciętymi stopami i dłońmi, chłopak zaś ze zmiażdżoną głową, oboje przeżyli, abydo końca swego życia pozostać kalekami.

Eksplozja - jest do bardzo widowiskowy, lecz trudno do zastosowania sposób. Zgon następuje szybkoi bezboleśnie, jeżeli zostanie użyta odpowiednia ilość materiałów wybuchowych.

16. STATYSTYKI SAMOBÓJSTW 2004 rok.

Ilość prób samobójczych zakończonych śmiercią

Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety

1991 4159 3388 771

1992 5453 4426 1027

1993 5569 4519 1050

28

1994 5538 4541 997

1995 5485 4465 1020

1996 5334 4392 942

1997 5614 4622 992

1998 5502 4591 911

1999 4695 3967 728

2000 4947 4090 857

2001 4971 4184 787

2002 5100 4215 885

2003 4634 3890 744

2004 4893 4104 789

Statystyka Komendy Głównej Policji dotycząca samobójstw w 2004 roku (cyfry w nawiasachoznaczają liczbę mężczyzn)

W roku 2004 zarejestrowano 5893 (4799) prób samobójczych, z czego 4893 (4104) zakończonychbyło śmiercią. Samobójstwa najczęściej miały miejsc e w mieszkaniach - 2230 (1637) i wpomieszczeniach gospodarczych - 1034 (942). Kolejne miejsca to strychy i piwnice - 796 (675) orazobszary leśne i parki - 505 (463).

Sposoby popełnienia samobójstwa:

Sposób popełnienia samobójstwa Ogółem Mężczyźni

Powieszenie się 4390 3823

Skok z wysokości 457 297

Środki nasenne 220 89

Śmierć pod kołami pojazdu 139 101

Podcięcie żył 125 103

29

Utopienie się 124 63

Inne samookaleczenie 122 96

Zastrzelenie się 58 57

Otrucie gazem 43 35

Zażycie trucizny 23 16

Inny sposób 192 119

Przyczyny zamachów samobójczych:

Przyczyna popełnienia samobójstwa Ogółem Mężczyźni

Choroba psychiczna 990 659

Nieporozumienia rodzinne 623 519

Przewlekła choroba 399 320

Warunki ekonomiczne 422 350

Zawód miłosny 257 211

Nagła strata źródła utrzymania 125 115

Śmierć bliskiej osoby 97 75

Problemy szkolne 64 43

Trwałe kalectwo 32 27

Niepożądana ciąża 5 2

Choroba AIDS 4 4

Przyczyna nieustalona 2810 2398

Stan cywilny samobójców:

Stan cywilny Ogółem Mężczyźni

Żonaty / zamężna 2556 2132

Kawaler / panna 1919 1636

30

Wdowiec / wdowa 386 215

Rozwiedziony (na) 320 261

Konkubinat 173 133

Separacja 73 66

Wykształcenie samobójców:

Wykształcenie Ogółem Mężczyźni

Podstawowe niepełne 146 109

Podstawowe 1084 881

Zasadnicze zawodowe 1080 951

Średnie 449 334

Wyższe 117 75

Brak danych 3017 2449

Stan świadomości samobójców:

Stan świadomości Ogółem Mężczyźni

Pod wpływem alkoholu 1189 1075

Trzeźwi 792 579

Pod wpływem substancji psychotropowych 58 31

Pod wpływem innych środków 31 18

Nie ustalono 3849 3114

Źródło utrzymania jednostek podejmujących próby samobójcze:

Źródło utrzymania Ogółem Mężczyźni

Renta, emerytura, alimenty 1281 951

Praca 1257 1079

Na utrzymaniu innej osoby 998 750

31

Bez stałego źródła utrzymania 740 690

Zasiłek dla bezrobotnych 64 54

Brak danych 1553 1275

Wiek osób podejmujących próby samobójcze:

Wiek Liczba zamachów Zamachy zakończone śmiercią

5 – 9 2 2

10 - 14 53 30

15 - 19 372 257

20 - 24 546 415

25 - 29 492 353

30 - 34 432 324

35-39 454 351

40 - 44 612 511

45 - 49 752 663

50 - 54 714 641

55 - 59 449 412

60 - 64 295 279

65 - 69 240 220

70 - 74 214 194

75 - 79 127 119

80 - 84 64 61

85 i więcej 40 35

Wiek nieustalony 32 26

32

17. STATYSTYKI 2007 rok

Liczba zamachów samobójczych zakończonych zgonem:

Rok Ogółem Mężczyźni Kobiety

2007 3530 2924 606

2006 4090 3444 646

2005 4621 3885 736

2004 4893 4104 789

2003 4634 3890 744

2002 5100 4215 885

2001 4971 4184 787

2000 4947 4090 857

1999 4695 3967 728

1998 5502 4591 911

1997 5614 4622 992

1996 5334 4392 942

1995 5485 4465 1020

1994 5538 4541 997

1993 5569 4519 1050

1992 5453 4426 1027

1991 4159 3388 771

33

W 2007 roku odnotowano 4658 zamachów samobójczych, z których 3530 zakończyło sięzgonem.

Wiek osób podejmujących zamachy samobójcze:

Wiek Liczba zamachów W tym zakończone zgonem

9 lat i mniej 3 1

10 - 14 46 17

15 - 19 344 200

20 - 24 456 285

25 - 29 414 249

30 - 34 359 248

35 - 39 372 251

40 - 44 399 287

45 - 49 531 431

50 - 54 501 433

55 - 59 389 349

60 - 64 239 220

65 - 69 186 175

70 - 74 156 143

75 - 79 110 103

80 - 84 68 62

85 i więcej 52 46

wiek nieustalony 36 30

34

Sposób popełnienia zamachu:

* otrucie gazem 29 (25)* zażycie trucizny 23 (19)* zażycie środków nasennych 198 (82)* uszkodzenie układu krwionośnego 126 (96)* inne samookaleczenie 155 (127)* rzucenie się z wysokości 343 (210)* utopienie się 104 (57)* powieszenie się 3348 (2890)* rzucenie się pod pojazd 83 (58)* zastrzelenie się 38 (38)* inny sposób 211 (128)

Cyfry w nawiasach oznaczają mężczyzn.

Przyczyny popełnienia zamachu:

Nie zawsze można ustalić przyczynę zamachu - tak było w 2415 (2067) zdarzeniach.

Ustalone przyczyny zamachów:

- w 767 (518) - zamachach przyczyną była choroba psychiczna- w 543 (425) - nieporozumienia rodzinne- w 281 (231) - przewlekła choroba- w 202 (161) - warunki ekonomiczne- w 320 (271) - zawód miłosny- w 56 (48) - nagła utrata źródeł utrzymania- w 80 (61) - śmierć bliskiej osoby- w 48 (32) - problemy szkolne- w 13 (11) - trwałe kalectwo- w 1 (0) - chory na AIDS- w 5 (1) - niepożądana ciąża

Cyfry w nawiasach oznaczają mężczyzn.

35

Stan cywilny:

* kawaler, panna - 1537 (1314)* żonaty, zamężna - 1916 (1534)* konkubinat - 178 (135)* wdowiec, wdowa - 272 (155)* rozwiedziony (a) - 295 (241)* separacja - 46 (42)* pozostałe zamachy - 414 (309)

Cyfry z nawiasach oznaczają mężczyzn.

Wykształcenie osób podejmujących zamachy:

* podstawowe niepełne - 90 (66)* podstawowe - 708 (564)* zasadnicze zawodowe - 726 (659)* średnie - 336 (244)* wyższe - 89 (60)* brak informacji o wykształceniu - 2709 (2137)

Cyfry z nawiasach oznaczają mężczyzn.

Stan świadomości:

* 644 (460) - trzeźwi* 1069 (941) - pod wpływem alkoholu* 41 (23) - pod wpływem substancji psychotropowych* 30 (15) - pod wpływem innych środków* 2897 (2309) - nie ustalono

Cyfry z nawiasach oznaczają mężczyzn.

Źródło utrzymania:

* praca - 1102 (944)* na utrzymaniu innej osoby - 690 (486)* renta, emerytura alimenty - 903 (679)* zasiłek dla bezrobotnych - 45 (38)

36

* bez stałego źródła utrzymania - 515 (481)* brak danych - 1403 (1102)

Cyfry z nawiasach oznaczają mężczyzn.

IV. KARA ŚMIERCI

Kara śmierci polega na pozbawieniu życia sprawcy przestępstwa. Stosowana w przypadku ciężkich

zbrodni, takich jak zabójstwo, cudzołóstwo (zdrada żony bądź zdrada męża) czy przestępstwo

przeciwko państwu (np. zdrada). Kara śmierci była bądź jest też zapisana w prawach religijnychróżnych wyznań.

1.Sytuacja Prawna

Kara śmierci w Polsce podobnie jak w krajach Europy zachodniej była w średniowieczu na podstawieprawa zwyczajowego. Przewinieniami za które karano śmiercią były, zabójstwo, podpalenie, gwałtyitp., wyroki wydawał lokalny władca (książę). Najstarszym sposo bem wykonywania śmierci byłoukamienowanie. Następnym etapem było pojawienie się instytucji kata. Kary wykonywano przezścięcie, powieszenie, łamanie kołem, ćwiartowanie. Głową płacili za przestępstwa zdrajcy, zabójcy,złodzieje i fałszerze monet. Pierwsze regulacje prawa stanowionego w tym zakresie podjęły statutyKazimierza III Wielkiego (połowa XIVw.). Statuty przewidywały karę śmierci za przestępstwaszczególnie niebezpieczne dla państwa, za które uznawano rozboje, wyłudzanie nienależnychświadczeń z zup królewskich i kradzieże dokonywane przez złodziei. W tym okresie dużą rolę wzakresie rozwoju kary śmierci miała inkwizycja kościelna, która za herezję skazywała na spalenia nastosie a taki wyrok był wykonywany przez władze świeckie. Dla wzrostu ilości wykonanych kar śmierciduże znaczenie miał edykt z 1424 wieluński zrównujący wyznawanie zasad husyckich ze zbrodniaobrazy majestatu. Dopiero w XVI wieku zmiana wyznania rzymskokatolickiego na inne chrześcijańskieprzestała być karana. W Polsce istniało ta kże tzw. Polowanie na czarownice. Za uprawianie czarów wpierwszej połowie XVI wieku w samym tylko Węgrowcu spalono 34 osoby. Karę śmierci za czaryzniesiono dopiero w 1776 roku.

W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej na mocy konstytucji z 1586 roku karę śmierciwymierzano za czyny przeciwko moralności i dobrym obyczajom, spiski przeciwko władzommiejskim, porwanie oraz tradycyjnie zabójstwo umyślne, i inne.

Dopiero w okresie oświecenia nastąpił zwrot ku bardziej humanitarnemu podejściu do prawakarnego oraz postulaty do zniesienia kary śmierci, także do ścisłego określenia jejograniczenia oraz do określenia przestępstw zagrożonych tą karą.

Kolejny etap regulacji kary śmierci na terenach Polski obejmuje okres rozbiorów kiedyobowiązywało prawo państw zaborczych. Taki stan prawny utrzymał się do pierwszychuregulowań prawnych II RP. Pierwszego IX 1932 roku wszedł w życie nowy polski kodekskarny, którego autorem był polski teoretyk prawa J. Makarewicz. Nowe regulacje prawnebazowały na nowoczesnych założenia ch ówczesnego prawa. Kara śmierci miała na celu

37

przede wszystkim być odpłatą za wyrządzone zło a ponadto miała wyeliminować te jednostki,które nie mogły istnieć w społeczeństwie Kodeks karny z 1932 r. przewidywał w art. 37, żekara śmierci jest karą zasadniczą a sposobem wykonania jest powieszenie (art. 38). Karęśmierci stosować miano w przypadku pięciu przestępstw:

zamach na niepodległy byt państwa, zamach na życie lub zdrowie Prezydenta RP, typkwalifikowany zdrady wojennej, akcja dywersyjna w czasie wojny, zabójstwo.

Po zakończeniu drugiej wojnie światowej nadal obowiązywał w Polsce kodeks karny z 1932 roku.Jednakże katalog przestępstw objętych zagrożeniem karą śmierci został znacznie rozszerzony przezpóźniejsze dekrety.

2. Kara śmierci w Polsce:

W Polsce kary śmierci nie wykonuje się od 1988 roku (ostatni wyrok wykonano 21 kwietnia1988 w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich na skazanym za gwałt i zabójstwo). Od 1995roku obowiązywało moratorium na jej wykonywanie. 1 września 1998 roku została zniesionanowo wprowadzonym kodeksem karnym z 1997 roku i zastąpiona przez dożywotniepozbawienie wolności. Przewidziana była w kodeksie karnym Makarewicza i kodeksie karnymwojskowym z 1932 roku, kodeksie karnym Wojska Polskiego z 1944 roku oraz kodeksiekarnym PRL z 1969 roku. Środkiem pozbawienia życia było powieszenie, w wypadkużołnierzy – rozstrzelanie. W okresie stalinowskim 1944 -1956 zamordowano wielubojowników o niepodległość i wolność Polski z organiza cji niepodległościowych, wykonanowiele tzw. mordów sądowych m.in. na generale Auguście Emilu Fieldorfie . W PRL karęśmierci zasądzono i wykonano w przypadku gospodar czej afery mięsnej; w przypadku aferyskórzanej kara została zasądzona, ale nie została wykonana. Ostatnia publiczna egzekucja wPolsce miała natomiast miejsce 14 lipca 1946 w Poznaniu gdzie na stokach cytadeli powieszononazistowskiego zbrodniarza, Reichstatthaltera Kraju Warty Arthura Greisera.

W 2005 roku, wg danych Amnesty International , wykonano na świecie co najmniej 2148wyroków śmierci w 22 krajach. Najwięcej egzekucji (1770) wykonano w Chinach, następnybył Iran – 94 wyroki, Arabia Saudyjska – 86 i w USA – 60 egzekucji. W niektórych krajach (wIranie, Arabii Saudyjskiej) egzekucje często wykonywane są publicznie.

Kara śmierci została zniesiona całkowicie w 88 krajach, 11 krajów zniosło ją za wyjątkiemszczególnych przestępstw takich jak zbrodnie wojenne, a kolejne 30 wprowadziły politykęniewykonywania jej (moratorium) lub nie wykonały żadnego wyroku od co najmniej 10 lat.Kara śmierci obowiązuje wciąż w 68 krajach świata, ale wiele z nich nie przeprowadzaegzekucji. W 2004 roku 5 państw usunęło karę śmierci z prawodawstwa: Bhutan, Grecja,Samoa, Senegal i Turcja.

W 2006 roku karę śmierci zniesiono na Filipinach, w 2007 w Ruandzie.

Unia Europejska sprzeciwia się stosowaniu kary śmierci w każdej sytuacji, dotyczy to równieżstanu wojny. Pomimo to – jedno z państw członkowskich – Łotwa zachowała karę śmierci zamorderstwa dokonane podczas konflik tu zbrojnego. Dalsze cztery kraje członkowskiezachowały teoretyczną możliwość wprowadzenia kary śmierci na wypadek wojny: Francja,Włochy, Polska i Hiszpania (nie ratyfikowały one protokołu 13 do Europejskiej Konwencji PrawCzłowieka).

38

Według badań CBOS poparcie dla kary śmierci w Polsce w marcu 2007 wynosiło 63%,dezaprobatę dla tej idei wyraziło 31%badanych.http://pl.wikipedia.org/wiki/Kara_%C5%9Bmierci - cite_note-1. W 2004 odsetekpopierających ten rodzaj kary wynosił w polskim społeczeństwie 77%.

Kara śmierci w Polsce została zniesiona w roku 1998 i zastąpiona tzw."dożywociem". Od lattoczy się gorąca dyskusja nad przywróceniem kary ostatecznej. Jak to w przypadku tematówkontrowersyjnych, opinia publiczna jest zróżnicowana.

Argumenty:

ZA:

• kara śmierci odstrasza potencjalnych przestępców• jest tańsza niż dożywotnie utrzymywanie przestępcy• w odczuciu wielu ludzi jest to sprawiedliwą formą odpłaty za pozbawienie życia• powoduje równoprawność ofiary i mordercy• obecne metody wykonywania kary śmierci są humanitarne – ograniczają cierpienie dominimum

PRZECIW:

• jest uważana przez część ludzi za niehumani tarną lub nieetyczną• przekreśla możliwość poprawienia się sprawcy w przyszłości• jest nieodwracalna – w przypadku pomyłki sądowej nie ma możliwości naprawieniawyrządzonej wyrokiem szkody skazanemu• gdy skazany będzie zamiast kary śmierci odsiadywał d ożywocie i pracował w więzieniu,wówczas społeczeństwo skorzysta bardziej, niż pozbawiając skazanego życia

3. Czy istnieje korelacja między stosowaniem kary śmierci, a liczbą morderstw?

Pytanie tylko, co byśmy na tym zyskali? Czy groźba kary śmierci uratowałaby jakąś liczbęludzi przed morderstwami które – załóżmy dla dobra argumentacji – zostałyby popełnionewówczas, gdyby ich sprawcom nie groził stryczek? Jakkolwiek odpowiedzi na tak postawionepytanie nie da się udzielić ze stup rocentową pewnością, światło na tę kwestię rzucają danezgromadzone w największym (i właściwie jedynym) kraju zachodnim, w którym nadal zabijasię morderców w majestacie prawa, tj. w USA. Co z owych danych wynika? Ano, m.in. to, żeo ile przeciętna liczba morderstw na 100 000 mieszkańców w roku 2006 w tych stanach, wktórych istnieje kara śmierci wynosiła 5.3, to w stanach bez kary śmierci wynosiła ona 2.9.Stanem z największą liczbą zabójstw na 100 000 mieszkańców –12.4, – była Louisiana, wktórej od roku 1976 wykonano 27 egzekucji. Szczególnie szafujący karą śmierci Teksas – wktórym od 1976 r. wykonano 405 egzekucji – ze swym wskaźnikiem 6.2 morderstw na 100000 mieszkańców w ciągu roku znajdował się powyżej ogólnoamerykańskiej średniej,wynoszącej 5.3 morderstw na 100 000 mieszkańców rocznie. Natomiast w PółnocnejDakocie, gdzie kary śmierci nie ma, liczba morderstw przypadających na 100 000mieszkańców w ciągu roku wynosiła 1.1 – najmniej w całych Stanach Zjednoczonych.

Warto też zwrócić uwagę, że pewne badania wskazują na to, że wykonywanie kary śmiercimoże wręcz stanowić czynnik popychający niektórych – niezrównoważonych zapewne

39

psychicznie osobników – do popełniania zabójstw. I tak np. w stanie Nowy Jork w latach1907-1963 – kiedy to stan ten stosował karę śmierci częściej od jakiegokolwiek innego stanu

- w ciągu miesiąca po każdej egzekucji zdarzały się przeciętnie dwa morderstwa więcej, niż winnych okresach (informacje za Death Penalty Information Center ).

Tak więc tezę, że kara śmierci stanowi czynnik odstraszający od popełniania morderstwmożna spokojnie odłożyć między bajki. Dyskusja na ten temat jest kwestią czystoakademicką. Kara śmierci nie ma żadnego wpływu na przestępczość. Podstawowymczynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo obywateli jest wykrywalność przestępstw.Gdyby wykrywalność była pełna, zapewne 3 lata więzienia odstraszałyby równie skutecznie,jak kara główna. Nawet narkoman na głodzie nie dokonuje napadu rabunkowego na oczachumundurowanego patrolu policji. Raczej idzie za róg, w nadziei, że tam mu się rabunek uda iumknie z łupem.

4. Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kary śmierci (w sposób zwykły):

ukamienowanie

powieszenie (niektóre sposoby wykonywania tej kary wiązały się z zadawaniem rozmyślnegocierpienia np. powieszenie głową w dół).

uduszenie (zwykle za pomocą garoty).

ścięcie (wykonywane na kilka sposobów, zwykle za pomocą miecza, topora lub gilotyny)

rozstrzelanie

porażenie prądem (w zasadzie wyłącznie na krześle elektrycznym )

zagazowanie (w komorze gazowej)

zastrzyk z trucizny

utopienie

otrucie

zrzucenie z wysokości (np. ze skały)

złożenie w ofierze bogom (na różnie sposoby, przy czym niektóre formy wykonania tej kary związanebyły z zadawaniem cierpienia)

5. Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kwalifikowanej kary śmierci:

ukrzyżowanie

spalenie na stosie

łamanie słoniem

40

ćwiartowanie

nabicie na pal

rozerwanie końmi

powieszenie na haku (za żebro)

ugotowanie (zwykle w oleju)

obdarcie ze skóry

zagłodzenie

rozszarpanie i pożarcie przez zwierzęta (np. lwy, psy)

zmiażdżenie

łamanie kołem (niektóre formy wykonania tej kary nie powodowały specjalnego bólu)

niektóre formy powieszenia (za ręce, za nogi)

6. Fakty i liczby dotyczące kary śmierci:

6.1 Kraje, w których zniesiono i zachowano karę śmierci

W ponad połowie krajów na świecie zniesiono już sądowy wyr ok kary śmierci oraz jejwykonywanie. Zdobyte przez Amnesty International najnowsze informacje wskazują, że:

89 państw i terytoriów całkowicie zniosło karę śmierci;

w 10 krajach istnieje możliwość skazania na śmierć tylko w wyjątkowych przypadkach takich jak np.zbrodnie wojenne;

30 państw postrzeganych jako te, które w praktyce nie stosują kary śmierci - mimo, iż zachowały jąpod względem prawnym, już od ponad 10 lat nie wykonuje się tam egzekucji, a państwa te mająustaloną zasadę dalszego ich nie wykony wania;

W sumie 129 państw wykreśliło karę śmierci ze swoich kodeksów lub nie stosuje jej w praktyce.

69 innych krajów i regionów nadal zachowuje i korzysta z kary śmierci, jednak liczba państwwykonujących egzekucje corocznie się zmniejsza.

41

6.2 Statystyka kryminalna : (źródło CBOS)

JAKI JEST PANA(I) STOSUNEK DO KARY ŚMIERCI? CZY, PANA(I) ZDANIEM, WPOLSCE POWINNO SIĘ STOSOWAĆ KARĘ ŚMIERCI ZA NAJCIĘŻSZEPRZESTĘPSTWA CZY TEŻ NIE POWINNO?

JEŚLI KARA ŚMIERCI ZOSTAŁABY W POLSCE PRZYWRÓCONA, TO CZY, PANA(I)ZDANIEM, POWINNA ONA GROZIĆ:

42

Sondaż zrealizowano w dniach 6 -12 stycznia 1999 r. na liczącej 1143 osoby reprezentatywnejpróbie losowo-adresowej dorosłych mieszkańców Polski.

CZY JESTEŚ ZA ZASTOSOWANIEM KARY ŚMIERCI ZA NAJCIĘŻSZEPRZESTĘPSTWA?

Badanie przeprowadzono w dniach od 1 do 4 czerwca 2001 roku na 1052 -osobowejreprezentatywnej próbie losowo-adresowej dorosłej ludności Polski. Sondaż w Czechach(CVVM) zrealizowano w dniach 28 maja - 4 czerwca 2001 (N=1012); na Węgrzech (T(RKI)6-12 czerwca 2001 (N=1525); na Litwie (VILMORUS) 7 -11 czerwca 2001 (N=1056); wRosji (WCIOM) 22-25 czerwca 2001 (N=1600).

43

6.3 Kara śmierci a Kościół:Bóg zwraca się do człowieka różnych epok i kultur w zrozumiałym dla niego języku. Ten ję zyk to takżementalność, tradycje, rozumienie świata i człowieka... Bóg wychowuje człowieka pomału, cierpliwie,nie narzucając mu swojej woli. Zależy mu na tym, aby człowiek zrozumiał a nie tylko przyjmowałprawdę w formie nakazów i zakazów. Kara śmierci b yła kiedyś wyrazem sprawiedliwości i bez niej niktnie zrozumiałby Bożej sprawiedliwości. Tak Bóg mówił jak człowiek był w stanie zrozumieć. Dzisiaj(dzięki świadectwu Jezusa Chrystusa) dojrzeliśmy do rozumienia sprawiedliwości jako miłosierdzia.Kiedyś było to nie do pomyślenia. Choć Kościół nie potępia dziś kary śmierci jako obronyspołeczeństwa przed ludźmi, którzy zagrażają sprawiedliwym, niewinnym, bezbronnym, to zachęcajednak wszystkich do miłosierdzia, przebaczenia. Nigdy też Kościół nie pochwalał k ary śmierci jakozemsty na przestępcy. Nawet Stary Testament mówiąc "oko za oko, ząb za ząb" wprowadza zakazmszczenia się za krzywdy, zakaz odwetu. Oko za oko, oznacza, że można żądać tylko karyproporcjonalnej do wyrządzonej krzywdy. Natomiast przykazani e "nie zabijaj" rozumiano wkontekście wspólnoty. Kto działał na szkodę wspólnoty, byl eliminowany. Byt narodu był ważniejszyod bytu jednostki. Jezus jednak pokazuje, że przebaczając zdegenerowanej jednostce możnapozyskać wroga, uczynić z niego kochające go przyjaciela. Jezus nie zmienił Prawa lecz nadał muszerszy, uniwersalny, duchowy sens. Nauczył nas to Prawo rozumieć sercem i przestrzegać jegoducha a nie litery.

V. Błędy w sztuce lekarskiej

Błąd medyczny to nieumyślne działanie lekarza, lekarza dentysty , pielęgniarki, położnej lub osobywykonującej inny zawód medyczny na szkodę pacjenta. Na błąd medyczny muszą składać sięnastępujące elementy: postępowanie niezgodne z powszechnie uznan ym stanem wiedzy medycznej,wina nieumyślna (tzw. lekkomyślność lub niedbalstwo), ujemny skutek popełnionego błędu, związekprzyczynowy między popełnionym błędem, a ujemnym skutkiem postępowania leczniczego w postaciśmierci pacjenta, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

1. RODZAJE BŁĘDU LEKARSKIEGO

1.1 Błąd techniczny to niepoprawny sposób realizacji decyzji diagnostycznej lub terapeutycznej.

Na zawiniony (i karalny) błąd lekarski muszą składać się n astępujące elementy: postępowanieniezgodne z powszechnie uznanym stanem wiedzy lekarskiej, wina nieumyślna (tzw. lekkomyślnośćlub niedbalstwo) lekarza, ujemny skutek popełnionego błędu, związek przyczynowy międzypopełnionym błędem, a ujemnym skutkiem po stępowania lekarskiego w postaci śmierci pacjenta,uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

1.2 Błąd w rozpoznaniu polega na tym, że lekarz nie rozpoznaje występującej u pacjenta choroby,lub jego diagnoza wskazuje na chorobę, któ ra nie występuje u pacjenta.

W obu tych przypadkach błąd ten ma bardzo duże znaczenie, ponieważ może powodować podanieniewłaściwych leków lub przeprowadzenie niepotrzebnych zabiegów. Ten błąd najczęściej mamiejsce z powodu niewłaściwej interpretacji bad ań diagnostycznych czyli na przykład z powoduniewłaściwego odczytania zdjęcia rentgenowskiego lub innej dokumentacji. Powodem popełnienia

44

błędu przez lekarza może być też sytuacja, kiedy lekarz nie wykona u pacjenta niezbędnych badań lubnie skieruje go na konsultację u innego lekarza.

1.3 Błąd w leczeniu ma miejsce, gdy lekarz zastosuje niewłaściwy sposób leczenia lub wcale nieleczy pacjenta.

Przykładem jest chociażby nie zapisanie pacjentowi właściwego leku lub nie wykonanie p otrzebnejoperacji jak również zapisanie pacjentowi niewłaściwego względem schorzenia leku.

1.4 Błąd lekarski w konsekwencji - może naruszać przepisy kodeksu karnego: nieumyślnespowodowanie śmierci człowieka, nieumyślne spowodowa nie uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia,narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lubrozstroju zdrowia, pozostawienie w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utratyżycia lub zdrowia i naruszenie tajemnicy służbowej przez funkcjonariusza publicznego lub innegopracownika instytucji państwowej lub społecznej.

2.Przykłady Błędów w Polsce

Szpital Powiatowy w Lubaczowie zapłaci ponad 800 tys. złotych odszkodowania r odziniepacjentki, która zmarła w wyniku błędu lekarskiego. Tak orzekł Sąd Okręgowy w Przemyślu.

35-letnia pacjenta trafiła do szpitala w Lubaczowie na laparoskopową operację usunięciaworeczka żółciowego. W trakcie operacji chirurg, ordynator oddziału dr Zbigniew W., przebiłaortę brzuszną i żyłę główną. Doszło do krwotoku. Nie wezwano na pomoc chirurgównaczyniowych z Rzeszowa, a doktor W. kontynuował operację, uszkodzone naczyniakrwionośne próbując zszywać niedostosowanymi do tego narzędziami i powoduj ąc dalszeuszkodzenia naczyń. Dokończył także zabieg usuwania woreczka. Po trwającej kilka godzinoperacji pacjentkę odesłano do kliniki w Lublinie.

Tam po sześciu tygodniach zmarła na skutek powikłań. Osierociła trójkę dzieci. W procesiekarnym sąd uznał, że dr W. jest winien śmierci pacjentki i że popełnił błędy w sztucelekarskiej. Skazał go na dwa lata więzienia w zawieszeniu na cztery lata i na cztery latazakazał mu wykonywania zawodu.

Rodzina zmarłej wystąpiła do sądu z powództwa cywilnego o odszkodo wanie za cierpieniapsychiczne, jakich doznała trójka dzieci oraz zadośćuczynienie za fakt, że pogorszyły sięrodzinie warunki materialne. W pozwie przeciwko szpitalowi domagał się odszkodowania izadośćuczynienia w wysokości po 300 tysięcy złotych na każd e dziecko i 200 tysięcy dlaniego.

W związku z tym, że wyrok w procesie karnym potwierdził, że zawinił pracownik szpitala,sąd w procesie cywilnym uznał, że szpital ponosi odpowiedzialność za błędy swoichpracowników i wydał wyrok przyznający po 220 tys. odszkodowania córkom zmarłej oraz250 tys. złotych – synowi i 140 tys. mężowi, a także rentę w wysokości od 500 do 700 złotychdla każdego dziecka.

Witold Gilewicz, dyrektor szpitala zapowiada, że szpital będzie odwoływał się od decyzjisądu. Nie ma bowiem takich pieniędzy. Umowa, zawarta z ubezpieczycielem gwarantujewypłatę w podobnych sytuacjach odszkodowań do wysokości 190 tys. złotych. Pozostałą

45

kwotę musiałby wypłacić sam szpital. Ponadto, dyrektor Gilewicz uważa, że za śmierćpacjentki odpowiada nie tylko szpital w Lubaczowie, a równie ż klinika w Lublinie, którapowinna partycypować w regulowaniu należności.

Na kary więzienia w zawieszeniu skazał we wtorek Sąd Rejonowy w Suwałkach (Podlaskie) dwojelekarzy za błąd w sztuce medycznej, co doprowadziło do śmierci 12 -letniej dziewczynki. Obojedobrowolnie poddali się karze.

Wyrok nie jest prawomocny. Proces współoskarżonej z nimi lekarki, która nie przyznaje się dozarzutów, będzie kontynuowany.

Były ordynator oddziału intensywnej terapii w suwalskim szpitalu Marek D. został skazany na dwalata pozbawienia wolności w zawieszeniu na trzy, lekarka z Augustowa Maria P. na rok więzienia wzawieszeniu na trzy lata. Prokuratura stawiała im zarzut nieumy ślnego spowodowania śmiercidziewczynki, która zmarła w styczniu 2005 roku.

12-latka pochodziła z domu opieki prowadzonego przez siostry zakonne w Augustowie. Byłaupośledzona - miała zespół Downa oraz schorzenia układu moczowego. Pacjentka trafiła najpie rw doaugustowskiego szpitala z objawami zapalenia nerek i płuc. Dodatkowo miała dolegliwe bóle brzucha.

Lekarze z Augustowa mieli jednak problemy z ustaleniem przyczyn złego stanu zdrowia dziewczynki.Cały czas nie było wiadomo, czy pacjentka ma zapaleni e nerek, płuc czy wyrostka robaczkowego. Nicnie wyjaśniały - według augustowskich lekarzy - dodatkowe badania i konsultacje.

Po prawie dwóch tygodniach leczenia w Augustowie dziewczynka trafiła do szpitala w Suwałkach,najpierw na oddział chirurgii dziec ięcej, zaś stamtąd na oddział intensywnej terapii.

Według prokuratury, pacjentka zmarła po tym, gdy Marek D. z oddziału intensywnej terapii najpierwzaniedbał jej leczenia, a potem - jak ustalili biegli - podał dziewczynce substancje chemiczne i płyny,które nie powinny być podane przy jej leczeniu. Podanie ich pogorszyło jej stan zdrowia. Dziewczynkaniedługo zmarła.

Biegli po przeprowadzeniu sekcji zwłok stwierdzili, że u pacjentki wystąpiła niewydolnośćkrążeniowo-oddechowa i zakażenie całego organizmu , które doprowadziło do zgonu. Prokuraturaoceniła, że lekarze zaniedbali prawidłowe leczenie, o czym miała świadczyć niechlujna i niekompletnadokumentacja historii choroby dziewczynki.

3. Przykłady w Niemczech

Przed sądem w Hamburgu stanął niedawno właściciel praktyki w Barmbek. Zarzut

postawiony Rolandowi S., chirurgowi z dwoma doktoratami, brzmiał nieumyślne

spowodowanie śmierci podczas operacji nosa. Gdy jego pacjentka Tülay D. straciła

przytomność z niedotlenienia krw i, doktor S. wezwał pogotowie ratunkowe, lecz na ratunek

46

dla tej matki dwojga małych dzieci było za późno… W trakcie śledztwa okazało się, że dla

większego zysku właściciel praktyki zrezygnował z zatrudnienia anestezjologów, w nieuzasa -

dnionych przypadkach ograniczał się do znieczuleń miejscowych, dopuścił się też kilku

okaleczeń i oszustw. Doktor Horror, jak ochrzciła go lokalna prasa, stracił prawo wykonywaniazawodu i został skazany na 5 lat więzienia.

Na czołówki gazet trafiła również Estetica Clinic z hanzeatyckiej metropolii, prowadzona

przez Georga K. Ów stomatolog, specjalista w zakresie chirurgii szczękowej, przeprowadzał

operacje plastyczne piersi, brzucha itp. Nadra al -M przyjechała do niego aż z Kuwejtu, aby

usunąć fałdy tłuszczu po kuracji odchudzającej. K. nie przeprowadził wywiadu z pacjentką

ani badań wstępnych. Nadra zmarła kilka godzin po operacji – wg orzeczenia prokuratury – zwykrwawienia. Na ławie oskarżonych znaleźli się też lekarze, którzy wcześniej nie doszukali

się u pacjentki z Kuwejtu cukrzycy i dolegliwości sercowych, choć cierpiałana nie od

dzieciństwa.

4. STATYSTYKI

4.1 USAOpublikowana w 1991 r analiza Harvard Medical Practice Study wskazuje, iż w roku 1984 w USA (ok.290 mln mieszkańców) zmarło ok. 80 000 osób na skutek błędnego leczenia.

Jest to więcej zgonów niż w wyniku wypadków drogowych (42 000), morderstw (27 000) czy zgonówwynikłych z AIDS (23 000 )

Ta sytuacja spowodowała aktywne działania wymiaru s prawiedliwości USA zwiększającebezpieczeństwo pacjentów.W 1992 roku do Sądów w USA wpłynęło ponad 22 00 0 pozwów o błędy lekarskie.W 2001 roku ilość tych pozwów zmalała do 11 000. Obecnie 55% tych spraw jest wygrywanych przezposzkodowanych.

4.2 SZWECJAPowszechny system ubezpieczeń dla poszkodowanych pacjentów wprowadzono w 1997 roku Systemten zapewnia szanse na leczenie i pomoc materialną poszkodowanym. Obecnie w tym 9 mlnpaństwie ok. 4,5 tys. osób każdego roku otrzymuje od szkodowania .

4.3 POLSKA

Przenosząc dane z innych państw na populację 40 mln. przyjmuje się, iż w Polsce popełnianych jestok. 20 – 30 tys. błędów lekarskich każdego roku.

47

Badania przeprowadzone przez CBOS w roku 2000 i 2001 wskazują, iż 31% respondentów spotkałosię bezpośrednio z błędem lekarskimKODEKS KARNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKI Art. 155.:

Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 mie sięcy dolat 5.

ZakonczeniePodsumowując obecne czasy niosą ze sobą nie tylko postęp, ale i zewsząd pojawiające się sygnałyo narastaniu różnego rodzaju kryzysów. Mówi się o groźbie światowego kryzysu ekonomicznego,rosną napięcia międzynarodowe. Nie mniej głośno alarmuje się również o kryzysie wiary orazupadku autorytetów i moralności. "Świętość życia" proponuje się zastąpić bardzo modnym dziśokreśleniem "jakości życia".

W dzisiejszych czasach mamy wiele form odbierania życia - aborcja, eutanazja, samobójstwa,kara śmierci oraz błędy w sztuce lekarskiej. To tylko nieliczne z nich, lecz najpowszechniejwystępujące. Spoglądając na statystyki, pozbawianie życia towarzyszy nam na każdym kroku, leczprawa do życia powinien mieć każdy zarówno przed, jak i po urodzeniu. Obowiązek zapewnieniaochrony życia ludzkiego wynika z zasady demokratycznego państwa prawnego.

Przypisy:

1. M. Cieślak: Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995, s. 444 )2. Jan Woleński, Okolice filozofii prawa, Universitas, Kraków 19993. Źródło: Roger Hood , The Death Penalty: A World -wide Perspective, Oxford,

Clarendon Press, wydanie trzecie, 20024. ↑ 1,0 1,1 Zapobieganie samobójstwom. Poradnik dla lekarzy pie rwszego kontaktu.

Genewa-Warszawa: Światowa Organizacja Zdrowia, 2003.5. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Robert Cialdini: Wywieranie wpływu na ludzi . Gdańsk: Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne, 2004, ss. 132 -140. ISBN 83-87957-52-6.6. ↑ Phillips D.P. (1979). Suicide, motor vehicle fatalities, and the mass media: Evi dence

toward a theory of suggestion. America Journal of Sociology, 84, 1150 -1174.7. ↑ Philips D.P. (1974). The influence of suggestion on suicide: Substantive and

theoretical implications of the Werther effect. American Sociological Review (39), str.340–354

8. ↑ 5,0 5,1 Zapobieganie samobójstwom. Poradnik dla pracowników mediów . Genewa-Warszawa: Światowa Organizacja Zdrowia, 2003.

LITERATURA:

1. Davidoff L.L.(ed.) Introduction to Psychology. McGraw -Hill Book Company, New YorkToronto 1987.2. Ivarsson T., Larsson B., Gillberg C.: A 2 - 4 year follow up of depressive symptoms,

48

suicidal ideation, and suicide attempts among adolescent psychiatric in patients. EuropeanChild & Adolescent Psychiatry. 7, 1998, s. 96 - 104.3. Larsson B., Ivarsson T.: Clinical characteristics of adolescent psychiatric inpatients whohave attempted suicide. European Child & Adolescent Psychiatry. 7, 1998, s. 201 - 208.4.Reber A.S.: Dictionary of Psychology. Penguin Books. London 1985.5. Materiały ASA (American Suicidology Association ) zamieszczone na witrynie internetowej6. M. Jarosz „Samobójstwa Ucieczka przegranych”7. M. Jarosz „Samoniszczenie, Samobójstwo, Alkoholizm ”8. A. Wąsek „Prawno- karna problematyka samobójstw”9. B. Hołyst „Samobójstwo- przypadek czy konieczność” pod red. B. Hołysta, M. Staniaszka,M. Binczyckiej- Anholcer10. M. Łobocki „Metodologia badań pedagogicznych”11. Kodeks Karny12. Nowa Encyklopedia powszechna13. www.wikipedia.pl

Spis treściWSTĘP...................................................................................................................................................... 2

I. ABORCJA ............................................................................................................................................... 2

1. Metody Aborcji ................................................................................................................................ 3

2. Odbiór Społeczny i Sytuacja Prawna ............................................................................................... 4

2.1 Odbiór społeczny ....................................................................................................................... 4

2.2 Sytuacja prawna ........................................................................................................................ 4

2.3 Sytuacja prawna w Polsce ......................................................................................................... 5

2.4 Skala aborcji na świecie ............................................................................................................. 5

3. Leczenie Po Zabiegach. Statystyki. .................................................................................................. 6

3.1 Ponad dwie aborcje na jedną kobietę ....................................................................................... 6

3.2 Wielkie ludzkie nieporozumienie - trauma po dokonaniu aborcji ............................................ 7

3.3 Proces zdrowienia. .................................................................................................................... 8

3.4 Nie ma bezpiecznej aborcji ........................................................................................................ 9

II. EUTANAZJA .......................................................................................................................................... 9

1. RODZAJE EUTANAZJI ........................................................................................................................ 9

2. Deklaracja o Eutanazji ..................................................................................................................... 9

3. Opinia Publiczna ............................................................................................................................ 10

4. Sytuacja Prawna ........................................................................................................................... 11

III. SAMOBÓJSTWA ................................................................................................................................ 12

49

1. Czynniki psychologiczne ................................................................................................................ 12

2. Czynniki społeczne ......................................................................................................................... 13

2.1 Cechy społeczno-demograficzne samobójców........................................................................ 13

2.2 Efekt Wertera .......................................................................................................................... 14

3. Podejście religijne .......................................................................................................................... 15

4. Podejście prawne .......................................................................................................................... 15

5. Podejście memetyczne .................................................................................................................. 16

6. Statystyka ...................................................................................................................................... 16

7. Aspekty kulturowe......................................................................................................................... 17

8. Co skłania młodych ludzi do samobójstwa? .................................................................................. 17

12. Rodzaje Samobójstw Według Durkheim’a .................................................................................. 22

13.Mechanizmy tworzenia się : ......................................................................................................... 23

14. Mity i fakty na temat samobójstw i samobójców ....................................................................... 24

15. METODY POPEŁNIANIA SAMOBÓJSTW ....................................................................................... 25

16. STATYSTYKI SAMOBÓJSTW 2004 rok. ......................................................................................... 27

17. STATYSTYKI 2007 rok ................................................................................................................... 32

IV. KARA ŚMIERCI .................................................................................................................................. 36

1.Sytuacja Prawna ............................................................................................................................. 36

2. Kara śmierci w Polsce: ................................................................................................................... 37

3. Czy istnieje korelacja między stosowaniem kary śmierci, a liczbą morderstw?............................ 38

4. Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kary śmierci (w sposób zwykły): ............. 39

5. Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kwalifikowanej kary śmierci: ................... 39

6. Fakty i liczby dotyczące kary śmierci: ............................................................................................ 40

6.1 Kraje, w których zniesiono i z achowano karę śmierci ............................................................. 40

6.2 Statystyka kryminalna ............................................................................................................. 41

6.3 Kara śmierci a Kościół: ............................................................................................................. 43

V. Błędy w sztuce lekarskiej ................................................................................................................... 43

1. RODZAJE BŁĘDU LEKARSKIEGO ..................................................................................................... 43

1.1 Błąd techniczny ........................................................................................................................ 43

1.2 Błąd w rozpoznaniu ................................................................................................................. 43

1.3 Błąd w leczeniu ........................................................................................................................ 44

1.4 Błąd lekarski w konsekwencji .................................................................................................. 44

2.Przykłady Błędów w Polsce ............................................................................................................ 44

3. Przykłady w Niemczech ................................................................................................................. 45

50

4. STATYSTYKI .................................................................................................................................... 46

4.1 USA .......................................................................................................................................... 46

4.2 SZWECJA .................................................................................................................................. 46

Zakonczenie ........................................................................................................................................... 47

Przypisy:................................................................................................................................................. 47

LITERATURA: .......................................................................................................................................... 47