Dr. Vural Yiğit 3.04.2016

PHOKAİA(Foça)

VE SİREN

KAYALIKLARI

ANTİK DÖNEMDE Foça (Phokaia)

• Phokaia-Foça, Ege’deki İyon yerleşimlerinin en

önemlilerinden ve 12 İyon kentinden biriydi.

• İyonya' felsefe, mimarlık ve heykeltraşlıkta öncü oldu.

• İ.Ö. 494 yılındaki "Lade Deniz Savaşı"nı yöneten

komutan Dionysos, Foça'lıydı.

• Bu komutan da ismini mitolojinin en ünlü "Şarap

Tanrısı" Dionysos'tan alıyordu.

• Foça’lılar denizcilikte çok başarılıydılar. 50 kürekli &

500 yolcu alabilen tekneleri vardı.

• Foça, İonya'da, doğal altın-gümüş karışımı elektron

sikkeyi ilk bastıran kentlerden biriydi.

Antik Foça

Günümüzde Foça

Phokaia’nin kuruluşu ve

kolonileri • Adını, çevresindeki adalarında yaşayan foklardan alan

Phokaia, İ.Ö. 11. yy'da Aiollar‘ tarafından kurulmuştu.

• İyon yerleşimi ise İ.Ö. 9.yy'da başladı.

• Foçalılar, Ege, Akdeniz ve Karadeniz'e açılarak çok sayıda

koloni kurdular. Bunların en önemlileri :

• Kardeniz'de Amysos (bugünkü Samsun),

• Çanakkale Boğazı'ndaki Lampsakos (bugünkü Lapseki),

• Midilli Adası'nda Methymna (bugünkü Molyvoz),

• Güney İtalya'da Elea (bugünkü Velia),

• Korsika'da Alalia,

• Güney Fransa'da Massalia (Marsilya), Nice ve Antibes .

• İspanya'da Ampuria'dır.

Arkeolojik Kazılar • Ord.Prof.Dr.Ekrem AKURGAL’ın yürütmüş

olduğu kazılarda Athena Tapınağı’nın yeri

saptanmış ve tapınakla ilgili çok sayıda

buluntu ele geçirilmiştir.

• Sütun tamburu, altlık ve başlık parçalarıyla

diğer mimari elemanlar ele geçmiştir.

• Tüf taşından (Foça taşı) büyük griphon ve

at heykelleri bulunmuştur.

• Phokaia'da arkeolojik kazılar halen devam

etmektedir.

Phokaia Paraları üzerinde Horoz, Fok ve griffon

sembolleri M.ö 625/522

FOÇA’NIN ADALARI

• Foça Limanı önlerinde yer alan, altı adet ıssız ada

bulunmaktadır.

• Bunlar Orak (93 ha), İncir (18 ha), Fener (14 ha), Hayırsız

(5 ha), Kartdere (2 ha) ve Metelik (1,5 ha) adalarıdır.

• Orak Adası’nın güney kıyısında uzun bir çakıllı kumsal,

• Hayırsız ve Kartdere’de, 80 m yüksekliğe ulaşan dik yarlar

bulunur.

• Adalar genelde otsu, çalımsı bitkiler ve makiyle kaplıdır.

• İncir Adasıında,antik yerleşimden kalma Mezar odası,

kayalara oyulmuş mum yerleri, su kanalları, süzme

havuzları, mağaralar,

• Kybele kabartmaları ve tapınak vardır.

Siren Kayalıkları • Arkeolojik, mitolojik ve tarihi özellikleriyle

bilinen şirin ilçemizin Foça’nın, Orak adası

yakınlarında, beyaz renkli kayalıklar vardır.

• Bunlar, «Siren Kayalıkları» adıyla bilinir.

• Siren Kayalıkları ve Sirenler Mitolojinin en

bilinen öyküsüdür.

• Sirenler, Homeros’un Odeysseia Destanında

Oldukça geniş olarak yer alır.

Foça Adaları ve Siren Kayalıkları

AKDENİZ FOKU • Akdeniz Foku (Monachus Monachus)

dünyanın nadir oniki memelisinden biridir.

• Dünyada 400, Türkiye'de yaklaşık 100 fok

yaşamaktadır.

• Akdeniz foku bir günde 60 km. yol alabilecek

kadar iyi bir yüzücüdür. Sakinliği ve sessiziliği

severle ve deniz kirliliği olmayan yerlerde

yaşarlar.

• Foça, günümüzde Akdeniz Fokları'ın

korunması için pilot bölge seçilmiştir.

• Antik devirlerde yağı ve derisi değişik

amaçlarla kullanıldığı için ekonomik bir

değere sahip olan Akdeniz foku, mitolojide de

yeri olan bir canlı. Fokların, deniz tanrısı

Poseidon ve güneş tanrısı Apollon'un

koruması altında olduğuna inanılırdı. 12 kent

devletten oluşan İon Birliği'nin en kuzeydeki

üyesi olan Phokaia'da yapılan kazılarda, İÖ

500'lere tarihlenen fok figürlü sikkelere

rastlıyoruz. Eski Yunanlılar, Akdeniz fokunu,

tombul hayvan anlamına gelen phoka (foka)

sözcüğüyle adlandırıyordu. Günümüzde,

üzerinde bugünkü Foça'nın bulunduğu antik

Phokaia kentinin adının, foklardan geldiğine

inanılıyor.

Siren Kayalıklarında Akdeniz

Fokları

Mitoloji’de Sirenler (sirene)

• Klasik mitolojide Sirenler, kayalık ve boş

adalarda yaşadıklarına inanılan deniz

yaratıklarıdır.

• Geniş kanatları olan kuş şeklinde bir vücuda ve

kadın başına sahiptirler.

• Yüzleri çok güzel, sesleri etkileyicidir. Sürekli

olarak bir şarkı mırıldanırlar.

• Buralardan geçmekte olan denizciler, sirenlerin

söylediği şarkılardan büyülenerek gemilerini

bilinçsizce kayalara doğru sürmekte ve gemileri

parçalanınca da sirenlere yem olmaktaydı.

Sirenler • Sirenler, deniz kızlarından farklı olarak iki kuyruğa

sahiptirler. Achelous'un kızları olarak betimlenmişlerdir.

• Homeros ve sonraki yazarlar, sirenlerin hem isimlerine

hem de sayılarına değinmişlerdir.

• Sirenlerin adları; Thelxiepia, Molpe, Parthenope,

Pisinoe, Aglaophonos/Aglaope, Ceysi, Ligeia,

Leucosia, Raidne ve Teles'tir.

• Bazı hikâyelere göre, genç Persephone'un oyun

arkadaşları olduklarından da bahsedilir.

• «Siren şarkısı» terimi ise, sirenlerin güzel sesleriyle

söyleyip denizcileri büyüledikleri şarkılardır.

Siren Betimlemeleri

Siren

Tabloları

The Siren, Tual üzerine

yağlıboya, Leeds Art Gallery

HOMEROS ve ODEYSSESİA

• Ünlü ozan ve yazar Homeros’un yazdığı iki

büyük destan bulunmaktadır.

• İlyada destanında Yunanlılar ile Truvalılar

arasında geçen on yıl savaşlarını ve

bunların sonunda Yunanlıların büyük bir

galibiyet elde ettiklerinden bahseder.

• Odeyssesia destanında ise Truva’yı ele

geçirdikten sonra evlerine gitmek için yola

çıkan kahramanların dönüş yolculuğunu

anlatır.

SİREN KAYALIKLARI VE

ODEYSSESİA (ODESSA) DESTANI

• Kral Odeysseus Truva savaşından dönerken tanrılar

tarafından bir adada yaklaşık olarak on yıl hapis

tutulur.

• Bu sürenin sonunda Tanrılar onu serbest bırakarak

evine dönmesine izin verirler.

• Sonunda kendisine ait büyük bir gemi ile dönüş

yolculuğuna başlar.

• Pek çok olağandışı macera yaşadıktan sonra, Ege

Denizindeki Phokai şehrinin kıyılarına kadar ulaşır.

• Yoluna devam edebilmesi için sirenlerin yaşadığı

adaların arasından geçmesi gerekmektedir.

Siren Sesleri • Foça yakınlarında Orak Adasına geldiklerinde

sirenlerle karşılaşırlar.

• Sirenlerin büyüleyici çığlıklarını duyan

denizcilerin bu seslerin etkisinde kalarak bu

bölgeden ayrılmak istemediklerini bilen

Odysseus, kayalıklara yaklaşırken kuşku

içerisindedir.

• Gemisinde bulunan büyücü Kirke’nin sirenler

hakkında ısrarla uyarı yapması, üzerine bazı

önlemler almaya kara verir.

Siren Sesleri • Sirenlerin büyüleyici seslerine kapılmamak için

kendisini geminin direğine halatlarla sıkıca bağlayıp,

ağzını da süngerle kapatır.

• Gemide çalışan tüm tayfaların bu sesleri duymasına

engel olmak içinde kulaklarını balmumu ile kapatır.

• Böylece çok merak ettiği sirenlerin çıkardıkları sesleri

yalnız kendisi duyacaktır.

• Gemisi kayalıkların arasında yol alırken sirenlerin

etkileyici sesleri çevrede yayılır.

• Bundan çok etkilenen Odesseus,buradan ayrılmayıp

ömrünün sonuna kadar kalmak için tayfalarına emir

verir.

Odysseus and the Sirens by

Herbert James Draper, c. 1909

Karısı Penelope Yolunu

Gözlemektedir

• Ağzı kapalı, elleri kolları bağlı ayrıca tayfaların da

kulakları tıkalı olduğundan bunu başaramaz.

• Odysseus’un gemisi, kayalıkların arasından

süzülerek yoluna devam eder.

• 20 yıldır onun yolunu gözleyen karısı Penelope’ye

kavuşmak için nihayet ülkesine gelir.

• Ancak onu başka olaylar beklemektedir.

• Karısı’nın düzenlediği yarışmada, kendi yayının

kirişini yerine takıp düşmanlarını yener.

• Tekrar başa geçip kral olur.

Homeros’un Odessia’sından • Ulu Tanrıça Kirke, "Ne yapın yapın, Tanrısal

Sirenler'den sakının" dedi bana.

• "Büyüleyen seslerinden, çiçekli çayırlarından

sakının.

• Sen dinle o sesi. Ama bağlasınlar ayakta seni

kollarından bacaklarından orta direğe.

• Böyle dedim ve uyardım arkadaşlarımı.

• Bu ara gemimiz Sirenler'in adasına varmıştı bile.

• Çünkü itici bir rüzgâr esiyordu arkamızdan.

• Derken rüzgâr düştü, deniz oldu çarşaf gibi.

• Bir tanrı bütün dalgaları dindirmişti.

Odessia • Yoldaşlarım kalkıp geminin yelkenlerini topladılar,

sonra da kürekleriyle döve döve köpürttüler denizi.

• O zaman ben tunç kılıcımla mum peteğini

parçaladım ufak ufak, ezdim güçlü ellerimle mumu.

• Sürdüm arkadaşlarımın kulaklarına.

• Duymaz oldular artık sirenleri.

• Onlar da bağladılar kollarımdan bacaklarımdan

orta direğe beni.

• Sonra vurdular kürekleriyle kırçıl denize durmadan.

Odessia • Gel buraya, dillere destan Odysseus,

Akhaların şanı şerefi. Durdur gemini de

duy bizim sesimizi.

• Hiçbir zaman bir kara gemi buradan

geçemedi,

• Durup dinlemeden ağzımdan çıkan tatlı

ezgileri,

• Dinlerler doya doya, daha çok şey öğrenip

öyle giderler, Biliriz biz engin Troya'da olup

bitenleri…

• Güzelim sesleriyle onlar böyle diyorlardı

ve dinlemek istiyordu benim gönlüm,

• Kaşlarımla işmar verdim arkadaşlara –

Çözün- dedim beni.

• Onlarsa ha bire kürek çekiyorlardı iki

büklüm…

• Az sonra epey uzaklaşmıştık

sirenlerden.

• Artık duymaz olmuştuk seslerini…

Roman mosaic: Odysseus and the

Sirens (Bardo National Museum)

Odysseus and the Sirens, eponymous vase of the

Siren Painter, c. 480–470 BC, (British Museum)

Odysseus and the Sirens. An 1891 painting by

John William Waterhouse.

Unutamadıklarım arasında,Odessa Destanını anlatan

ve Başrollerini, Kirk Douglas, Silvana Mangano,

Anthony Quinn, Rossana Podesta, gibi sanatçıların

oynadığı, Kral Ulysses Filmi var.

SEAY - Siren Song-Bir siren Şarkısı

dinlemek için tıklayın https://www.youtube.com/watch?v=DYhgUlG

WSZM

Melih Cevdet Anday'ın "Kolları

Bağlı Odiseus" şiiri akla geliyor.

• Kürekçiler hasatsız denizi köpürttüler küreklerimle, tez

yürüyüştü gemi gün batarken ulaştı Sirenlerin adasına,

• Yüreğim kopacak gibiydi, kanatlanıp uçacak gibiydi, ama

Sirenlerin izi bile yoktu ortada.

• Yalnız bir ezgi, ta derinden, ta içerimden gelen bir ezgi

• başladı yavaş yavaş yükselmeye; o yabansı, o büyülü

türküleri ben ….

• söylüyordum sağır gemicilere,

• yalnız ben duyuyordum Sirenleri.

• Kirke, bilge tanrıça, selam sana!

• Sağ salim geçtim kendimi

Siren Kayalıklarını gözlemek için Foça,

Büyükdeniz’den tekne ile yola çıktık

Kardeşim Safa Yiğit ile Birlikteydik

Kaptanımız Basri Sarı ile kızları, Dilara ve Ömür

Sarı bize rehberlik yaptılar.

Siren Adası ve kayalıkları uzaktan

göründü.

Sirenler, bizi gözlüyor gibiydi. Rüzgarda

seslerini duyuyorduk.

Deniz suyu pırıl pırıldı. Balıklar ve

martılar bize eşlik ettiler.

Bira eşliğinde Çipuralar geldi.

Atatürk Adasına yaklaşırken

Atamızı selamladık.

Dönüşte Foça’nın ünlü günbatımı

bizi karşıladı.