fİnansal yÖnetİm -...

5/4/2012

1

FİNANSAL YÖNETİM

NAKİT YÖNETİMİ

Yrd.Doç.Dr. Serkan ÇANKAYA

Nakit Yönetimi

• Nakit kavramı, para ve vadesiz mevduat anlamında kullanılmaktadır.

• Nakit yönetimi, nakit fazlası ve açıklarına meydan vermeden, işletmede bulundurulması gereken optimum para tutarını amaçlamaktadır.

• Nakit yönetimi, belli bir dönemdeki ödeme ve tahsilatlar arasındaki dengesi zamansal açıdan da kurmaya çalışır.

• İşletmenin kasasında bulundurmak zorunda olduğu ortalama nakit tutarından ziyade ödemelere göre değişen bir para tutarı önem kazanmaktadır.

• Özellikle enflasyonist dönemlerde bu durum daha da önem kazanır.

5/4/2012

2

Nakit Bulundurmanın Yararları

1. Günlük ödemelerin eksiksiz bir şekilde yapılmasını sağlamak.

2. Vergi, vadesi gelen borçlar, kar payı dağıtım vb. ödemeleri zamanında yapmak.

3. Beklenmeyen olaylara karşı hazırlıklı olmak.

4. Alışlarda nakit iskontosundan yararlanmak.

5. Ortaya çıkabilecek yatırım fırsatlarını değerlendirmek.

6. Bankalarla iyi ilişkiler kurmak.

Nakit Sıkıntısının Yol Açabileceği Sakıncalar

1. Kredi sağlama olanakları zorlaşacağından, işletme bütün ödemelerini peşin yapmak zorunda kalabilir.

2. İşletmeye kredi verenler, artan risk karşısında kredi maliyetini artırabilir.

3. Satıcılar kredili satış yapmayabilir. 4. Para ve sermaye piyasasından uygun koşullarda

fon sağlanamayabilir. 5. Vadesi gelen borçlar veya vergi ve primler,

zamanında ödenemeyebilir. 6. Alışlarda nakit iskontosundan yararlanılmayabilir.

5/4/2012

3

İşletmelerin Nakit Tutma Nedenleri

Keynes bireyler gibi işletmelerin de üç temel nedenden dolayı para bulundurduklarını belirtmiştir.

• İşlem (transaction) nedeni

• İhtiyat (precautionary) nedeni

• Spekülasyon (speculation) nedeni


• İşlem (transaction) nedeni

Firmanın günlük normal faaliyetlerinin gerektirdiği gereksinmeleri karşılamak amacıyla, para bulundurmalarını ifade etmektedir.

o Vadesi gelen borçlar, vergi taksitleri, alınan kredilerin ödenmesi, çalışan ücretlerinin ödenmesi.

5/4/2012

4


• İhtiyat (precautionary) nedeni Firmanın beklenmeyen gelişmeler karşısında hazırlıklı

olmak amacıyla para bulundurmalarıdır. Gelecekteki ödeme akımlarının belirsizliği, mevsimlik

yada konjonktürel dalgalanmalar karşı savunma mekanizması olarak kasalarında para tutarlar.

İşletmelerin karşılaşabileceği olağanüstü olaylar örnek olarak su baskını, deprem, grev, ulaşım güçlükleri, hammaddelerde beklenmeyen fiyat artışları, büyük tutarlara varan zarar, hasar ve ceza ödemeleri

Özellikle pazarda ve ekonomide gelecek hakkında belirsizlik hakim olduğunda bu tutar artacaktır.


• Spekülasyon (speculation) nedeni

Diğer iki nedende olduğu gibi savunma amaçlı değil; aksine avantajlı iş ve yatırım fırsatlarını kaçırmamak, bu tür yatırımlara zamanında girebilmek için, atılım amaçlı tutulan likiditeyi belirtir.

Riskli alanlara yatırımlara örnek olarak, borsada menkul kıymet alımı, arsa ya da gayrimenkul alımı, fiyat artışı beklenen mal ve hammaddenin stoklanması verilebilir.

5/4/2012

5

İşletmelerin Nakit Bulundurma Maliyeti

1. İşletme likit fon tutmakla bu fonları karlı yatırım alanlarında kullanma olanağından yoksun kalmaktadır. Diğer değişle alternatif veya fırsat maliyeti vardır.

2. Likit fonlar, işletmenin kısa vadeli borçlarının ödenmesinde kullanılabilir.

3. Aşırı ölçüde elinde bulundurduğu likit kaynaklara dayanması, kısa vadeli finansman kaynaklarından uzaklaşması sonucunu doğurabilir.

İşletmelerin Nakit Bulundurma İhtiyacını Etkileyen Faktörler

1. İşletmenin Satış Hacmi • Satış hacmi yüksek işletmeler daha fazla nakit

bulundururlar. 2. İşletme Yönetiminin Davranış Biçimi • Konservatif yönetim daha fazla nakit

bulundurmayı tercih etmektedir. 3. İşletme Faaliyetinin Niteliği (Nakit Giriş ve

Çıkışları Arasında Zaman Uyumu) • Eğer nakit giriş ve çıkışları firmanın faaliyetinin

özelliği veya niteliği sonucu zaman içerisinde dengeli ise finans yöneticisinin işi kolaylaşır.

5/4/2012

6


4. İşletmenin alış ve satış şartları • Hammadde, malzeme veya mal alışlarını elverişli

şartlarla kredili yapabiliyorsa nakit ihtiyacı peşin alana kıyasla daha az olacaktır.

5. Alacakların devir hızı • Alacakların yılda kaç defa tahsil edildiğini gösteren

orandır. • Alacak devir hızı=Net Satışlar/Ort. Alacaklar • Bu oranın yüksek olması alacakların daha kısa sürede

tahsil edildiği anlamına gelir. Örneğin; alacak devir hızı önceki dönemde 4 iken cari yılda 6 olası, alacakların 3 ay yerine 2 ayda bir tahsil edildiği ve firmanın likiditesini arttırdığını gösterir.


6. Stok Devir Hızı • Bu oran işletmenin stoklarının bir dönemde kaç defa

yenilendiğini gösterir. • Stok devir hızı=Satılan Malın Mly./Ort. Stoklar • Bu devir hızı arttıkça fonlar daha kısa süre ile stoklara

bağlı kalmış olacaktır. 7. İşletmenin Kredi Sağlama Kapasitesi 8. Borçların Konsolide Edebilme Olanağı • Vadesi gelen kısa vadeli borçlarını uzun vadeli borç

şekline dönüştürmek veya ertelemek olanağına sahip işletmeler daha düşük bir nakit mevcudu ile çalışabilirler.

5/4/2012

7

İşletmelerin Nakit Akışı ve Faaliyet Çemberi

• İşletme faaliyetlerinden ortaya çıkan nakit giriş ve çıkışları vade uyumu ve kesin olmama riskini içerir.

• Hammadde alımı için yapılan ödeme aynı andaki bir satış geliri ile çakışmayabilir.

• Ayrıca gelecekteki satış ve maliyetler kesin bir şekilde bilinmemektedir.

• Nakit akışı zaman çizgisi faaliyet çemberi ve nakit döngüsünden oluşur.

• Faaliyet çemberi, hammadde stoklarının firmaya ulaşması ile satışlardan doğan alacakların tahsil edildiği gün arasında geçen süreyi ifade eder.

• Nakit döngüsü, hammadde için nakit ödeme günü ile alacakların nakit olarak tahsil edildiği gün arasında geçen süreyi kapsar.

Optimum Nakit Tutarının Saptanması

• Finans yöneticisi fazla likit fon bulundurmanın sağlayacağı yararlarla, dolaysız ve alternatif maliyetlerini göz önünde bulundurarak firma için optimum nakit tutarını saptamalıdır.

• Finans yöneticisinin bu konudaki kararını aşağıdaki faktörler etkilemektedir; – Gelecekle ilgili nakit akış tahminlerinin güvenirlik derecesi, – Nakit akışında beklenen dalgalanmalar – Olağanüstü durumlarla karşılaşma olasılığı – Beklenmeyen durumların yaratacağı nakit sıkışıklığının firma

açısından doğuracağı sıkıntılar – Acil hallerde ilave likit fonlar bulma olanağı, firmanın

bankalarla olan ilişkisi – Likit fonların alternatif kullanım alanlarında sağlayacağı gelir

5/4/2012

8

Optimum Nakit Tutarının Saptanmasında Kullanılan Modeller

• Optimum nakit tutarının belirlenmesinde W. Baumol, Miller-Orr, Beranek modelleri kullanılmaktadır.

• Baumol modeli, ekonomik sipariş miktarını temel alarak optimum nakit mevcudunu bulmaktadır.

• Miller-Orr modelinde ise ele alınan dönem boyunca nakit bakiyesinin belirlenen alt ve üst sınırlar içerisinde dalgalanmasına izin verilmektedir.

• Beranek modeli, nakit çıkışlarının kontrol edilebileceğini nakit girişlerinin kontrolünün ise mümkün olmadığını belirtmektedir.

Baumol Modeli

• Model atıl nakit varlıklara sahip olmanın neden olduğu fırsat maliyetleri ile menkul kıymetleri nakde çevirme maliyetlerini dikkate alarak optimum nakit düzeyinin hesaplanmasını önermektedir.

• Baumol kasada para tutmaya alternatif olarak faiz getiren ve kolayca pazarlanabilir menkul kıymetleri göstermektedir.

• Modelin varsayımları; – Ödeme ve tahsilat akımları bilinmekte ve eşit tutarlarda

ortaya çıkmaktadır. – Menkul kıymetler faiz oranı bilinmekte ve zaman içinde

sabit kabul edilmektedir. – İşlem maliyetleri bilinmekte ve değişmediği kabul

edilmektedir.

5/4/2012

9

Baumol Modeli

L = Optimum kasa tutarı

b = sabit işlem giderleri

T = belirli bir dönemde duyulan nakit tutarı

i = menkul kıymetlerden sağlanan getiri oranı

i

2bT = L

Baumol Modeli Örnek

• Bir işletmenin banka hesabına 1 yıl boyunca belli bir grup müşteriden 100.000TL havale edilmektedir. İşletme bu tutarları %6 faiz ile kısa süreli olarak menkul kıymetlere yatırabilir. Hesaptan çekilişlerde ise 7,5TL’lik bir komisyon kesilmektedir. Buna göre optimum kasa tutarı;

• T=100.000TL, i=0,06, b=7,5TL

i

2bT = L

0,06

0002x7,5x100. = 5.000TL =

5/4/2012

10

Baumol Modeli Eleştirileri

• Baumol, faiz oranları ve banka komisyonları hakkında tam bilgi edinilebileceğinin yanısıra gelecekteki ödeme akımlarına ilişkin de eksiksiz bilgi sağlanabileceğini belirtmektedir.

• Baumol Keynes modelindeki işlem motifi ile para tutma konusunu irdelemektedir. Özellikle gelecekteki belirsizlikten anlaşılan ihtiyat motifine hiç yer vermemektedir.

• Toplam dönem boyunca hiçbir tahsilata yer verilmemesi ve ödemelerin sürekli aynı tutarda ortaya çıkması modele statik nitelik kazandırmaktadır.

• Günlük hayatta işletmelerin nakit giriş ve çıkışları dalgalanmalar göstermektedir ancak model olmadığı yönünde varsayımda bulunarak yanıltıcı sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Miller-Orr Modeli

• Merton Miller ve Daniel Orr tarafından geliştirilmiş bir modeldir.

• Model, nakit akışlarının tesadüfi olarak negatif veya pozitif olarak değişebileceği ve gözlem sayısı arttıkça, net nakit akımlarının normal dağılım göstereceği varsayımına dayanmaktadır.

• Böylece, işletmelerin net nakit akımlarının alt ve üst sınırları tespit edilebilir.

• Modele göre, işletmenin nakit hareketi, belirlenen limitler arasında ise, yöneticinin bir şey yapmasına gerek yoktur.

5/4/2012

11

Miller-Orr Modeli

• Şekilde görüldüğü gibi, nakit hareketleri, üst sınır (h) ve alt sınırlar (0) arasındadır.

• Sınıra ulaşıldığında, firma menkul kıymet alarak veya satarak nakit bakiyesini geri dönüşe ulaştırır; bu nokta, alt sınırdan üst sınıra olan mesafenin üçte birindedir.

Nakit

Miktarý

zaman

z

h

0 t' t'

t'1

2

3

Miller-Orr Modeli

• Nakit tutarı, üst sınıra (h) ulaştığında, (h-z) kadar nakit menkul kıymete yatırılarak, nakit düzeyi (z) seviyesine indirilir.

• Nakit tutarı alt sınıra (o) düştüğünde, (o-z) kadar menkul kıymet satılarak, nakit tutarı (z) düzeyine çıkarılır.

• Nakit akışlarındaki günlük değişmeler büyük veya menkul kıymet alış ve satış maliyeti yüksekse, işletme, üst ve alt sınırları birbirinden uzak belirlemelidir.

• Fakat, faiz oranları yüksekse, sınırlar birbirine yaklaştırılmalıdır.

5/4/2012

12

Miller-Orr Modeli

Miller-Orr, firmanın optimum nakit dengesinin üç faktöre bağlı olduğunu belirterek, nakit dengesinin alt ve üst sınırları arasındaki “spread” (hareket alanı/fark) aşağıdaki formülle hesaplanmıştır.

tc = işlem maliyetini

vc = nakit akımının maliyeti

i = faiz oranı

3

1

i4

33 =Fark

cc vtx

3

fark sıınıralt = noktası dönüş Geri

Miller-Orr Modeli Örnek

Minimum nakit dengesi 10.000TL, günlük nakit akımının standart sapması 2.500TL (varyansı 6.250.000TL) olduğu, menkul kıymetlerin her satışında 20 TL işlem gideri ödendiği ve faiz oranının (günlük) %0,25 olduğu kabul edilirse,nakit dengesinin üst ve alt limitleri arasındaki spread:

3

1

i4

33 =Fark

cc vtx

3

1

0,0025

000.250.620

4

33 =

x 10.041,494 =

10.050 =

5/4/2012

13

Miller-Orr Modeli Örnek

• Üst sınır ve dönüm noktaları ise:

Üst sınır = alt sınır + 10.050 = 10.000 + 10.050 = 20.050

Dönüm noktası = alt sınır + Spread/3 = 10.000 + 10.050/3 =13.350 TL

• Karar Kuralı: Nakit bakiyesi 20.050 TL yükselirse, 20.050 TL – 13.350 TL = 6.700TL menkul kıymetlere yatırın; nakit bakiyesi 10.000TL’ye düşerse, 3.350TL menkul kıymet satarak nakit bakiyesini yükseltin.

Beranek Modeli

• William Beranek tarafından geliştirilmiştir.

• Modelde, nakit ödemelerinin belirli tarihlerde yapıldığı ve yöneticiler tarafından denetlenebildiği varsayılmıştır.

• Nakit girişlerinin ise, devamlı olduğu ve denetlenemediği öngörülmüştür.

5/4/2012

14

Beranek Modeli

• Modele göre, nakit girişleri devamlı, nakit çıkışları belirli günlerde olduğundan, yöneticiler planlama döneminde gereksinme duymayacakları fonları menkul değerlere yatırabilir.

zaman0

Para Giriþleri

Ödemeler

Para

mevcudu

fİnansal yÖnetİm -...

Documents