final report tbc-mkd

2

С О Д Р Ж И Н АБлагодарност 3Извршно резиме 41. Вовед 52. Популација 63. Методологија 74. Прашалник 75. Цел на истражувањето 8Специфичнa цел 86. Резултати на истражувањето помеѓу лекарите во примарно здравство 8Клучни резултати помеѓу лекарите 9Вид на здравствени услуги 10ТБЦ статус 10Тестирање 11Знаења за ТБЦ 11Пренос на инфекција 11Ризик групи 11Симптоми и латентна туберкулоза 13Дијагностика и тестови 13Знаења на лекарите поврзани со терапијата за ТБ 14Ставови на лекарите во однос на латентна ТБ инфекција 17Употреба на хируршки маски и респиратор маски 197. Резултати од истражувањето помеѓу медицинските сестри 22Клучни резултати помеѓу медицинските сестри 22Работна средина 23ТБЦ статус 23Знаења за ТБЦ 23Пренесување, зараза и третман на ТБ 25Ставови за лица заболени со ТБ 28Ставови кон латентна ТБ 28Превенција на ТБ 28Ставови за тестирање за латентна ТБ 30

3

Благодарност

Сакаме да им искажеме благодарност на д-р Билјана Илиевска, д-р Стефан Талевски за прецизирањето на прашањата кои беа употребени во истражувањето, како и за конструктивните коментари и сугестии. Должиме благодарност и до проф. д-р Јован Тофоски во својство на претседател на Македонското Лекарско Друштво за сугестиите, доц. Д-р Катерина Ставриќ, проф. д-р Дончо Донев, проф. д-р Моме Спа-совски, проф. за нивниот придонес во финализирање на конечниот инструмент за спроведување на истражувањето. Многу им благодариме на г-ѓа Велка Лукиќ во функција на претседател на Здружението на медицински сестри, техничари и акушерки кои ни помогнаа во реализација на истражувањето помеѓу медицинските се-стри во Република Македонија. Медекс Груп им се заблагодарува на сите лекари и медицински сестри кои со нивното учество ја овозможија реализацијата на ова истражу-вање.Конечно, би сакале да се заблагодариме до д-р Данче Гудева Никовска во својство на координатор на Програмата на Глобалниот Фонд за ту-беркулоза во Република Македонија, како и на целиот тим на Проектот за подобрување на контролата на туберкулозата Фонд при министер-ството за здравство на Република Македонија за нивниот континуиран конструктивен придонес во реализација на истражувањето.

Медекс Груп ДООЕЛСкопје

4

Извршно резиме

Истражувањето кое се спроведе врз популацијата здравствени работ-ници во Република Македонија претставена преку лекарите вработе-ни во примарното здравство, како и медицинските сестри вработени во сите ниво на здравствена заштита дава увид во знаењата, ставовите и практиката помеѓу здравствените работници. Со истражувањето беа опфатени прашања од областа на дијагностиката, третманот, превен-цијата и лекувањето на туберкулозата. И покрај тоа што постојат оче-кувани разлики во дел од одговорите во одделните популации кои беа цел на истражувањето, општата констатација е дека мнозинството од здравствените работници се релативно добро запознати со сите ас-пекти на оваа болест. Сепак, резултатите исто така укажуваат и на пот-ребата во конкретни делови да се подобри едукацијата и достапот до информации помеѓу здравствените работници за туберкулозата. Така на пример, спротивно на очекувањата најголемиот дел од лекарите го прескокнале одговорот на прашањето што значи кратеката ДОТ (ди-ректно обсервирана терапија). Од резултатите на истражувањето мо-же да се констатира и дека кај здравствените работници не постојат предрасуди во однос на лекувањето на болните од туберкулоза. За тоа укажува и ставот помеѓу мнозинството од лекарите дека би посетиле свој близок кој е болен од туберкулоза. Во идентична насока е и ста-вот на лекарите, како и на медицинските сестри дека здравствените работници треба да се тестираат од латентна туберкулоза. Со оглед на постоечкиот тренд на намалување на инциденцата и преваленцата на туберкулозата во Република Македонија во изминатите години, се намалува и можноста лекарите кои работат во примарното здравство да се посомневаат на случај со туберкулоза. Но тоа не значи дека тре-ба да се занемарат можностите такви случаи да бидат регистрирани и пренасочени за дополнителна дијагностика во специјализираните установи. Истражувањето кое го спроведе Медекс Груп нуди дополнителни мож-ности и за подлабински анализи во зависност од потребите. Нашата цел со овој извештај беше да ги презентираме збирните резултати, како и да ги истакнеме најкарактеристичните одговори. Заклучоците и насоките за понатамошно делување во насока на подобрување на контролата, едукацијата и третманот на туберкулозата ги препуштаме на овластените служби во Република Македонија.

5

1. ВоведТуберкулозата (ТБ) е заразна болест која во најчест број случаи се пре-несува преку воздухот, при што белите дробови се органи кои се на примарен удар на болеста. Со туберкулозата можат да бидат опфатени и другите органи во човечкиот организам. Здрав човек со добар иму-нитет имаприродно одбранбен механизам против туберкулозата. Но факторите кои влијаат да се намали имунитетот придонесуваат болес-та да се развие. Лицето кое е инфицирано со бацилот на ТБ може и да не покажува симптоми на заболување. Оваа состојба е карактеристика на латентната туберкулоза, која подоцна во животот може да се развие и прикриените бацили да предизвикаат болест. Според светските искуства туберкулозното заболување се развива кај 5-10 % од инфицираните во еден период од нивниот животот, а нај-често кога имунитетот на организмот ќе се намали од разни фактори. Некои од нив може да бидатнеквалитетна, нередовна и лоша исхрана, намалени хигиенски услови за живот и работа, преголем физички и психички напор, стрес, пушење цигари, консумирање големо количе-ство на алкохол, или пак појава на некои други заболувања (карцином, дијабет и др). Туберкулозата сеуште е втора водечка причина за смрт меѓу инфективните болести во светот, веднаш по ХИВ инфекција. Она што мора да се потенцира е дека со појавата и распространувањето на ХИВ/СИДА во светот се зголеми бројот на болните од туберкулоза. ХИВ инфекцијата е директно поврзана како причинител кој придоне-сува побрз развој и прогредирање на туберкулозните инфекции во болест. Туберкулозата продолжува да претставува закана за поедин-ците и секако закана за јавното здравје. Туберкулозата е болест на си-ромаштијата, начесто ја напаѓа младата популација од населението во нивните најпродуктивни години.Околу 95% од смртноста од туберку-лозата е регистрирана во сиромашните земји (low and middle income countires). Туберкулозата во светски рамки е на трето место како при-чина за смрт кај жените во репродуктивниот период (15-45 години), и четврто место како причина за смрт кај жените од сите возрасти. По-веќе од половина милион жени умираат од ТБ секоја година. Во 2011 година според проценките на Светската Здравствена Организација 8,7 милиони луѓе во светот заболеле од туберкулоза, додека 1,4 милиони умреле од болеста. Проценетата глобална стапка на инциденца е на-малена на 128 случаи на 100.000 жители во 2010 година после пикот (максимумот) во 2002 со 141 случај на 100.000 жители. Стапката се на-малува но многу бавно. Стапка на морталитет од ТБ е намалена за 40%

6

помеѓу периодот 1990 и 2010 година а сите региони, освен Африка, се на пат да достигнат 50% намалување на смртноста од 2015 година со што би се постигнале зацртаните Милениумски Развојни Цели.Каква е состојбата со туберкулозата во Република Македонија? Усвојувањето на Националната стратегија за туберкулоза, ги постави-во стратешки рамки организираните напори на сите чинители во опш-теството за борба против туберкулоза во период 2008-2012 година. Стратегијата има свои точно одредени цели и индикатори за нивно по-стигнување. Владата на Република Македонија го зголемува буџетот за борба против туберкулозата. Податоците од извештајот на службата за белодробни болести и туберкулоза покажуваат дека, вкупниот број на болни од активна туберкулоза 2012 година во Република Македонија се 355, додека во 2011 таа бројка изнесуваше 527 лица, од кои мажи се 305 а жени 222. Според возраст и пол најмногу случаи на болни од активна туберкулоза има во возрасната група помеѓу 45-49 година, до-дека кај жените помеѓу 15-29 година. Во 2011 година во Република Ма-кедонија рeгистрирана е преваленца на активна туберкулоза од 25,6 на 100 000 жители (527 случаи), додека во 2010 година преваленцата изнесува 28,9 на 100 000 жители со 592 случаи.Овие бројки се помали од превалeнцата во 2005 година, која изнесува 52,8 болни на 100 000 жители. Во анализираниот период 2005- 2012 година, стапката на пре-валенца, покажува тренд на опаѓање. Овие бројки се помали од прева-ленцата за 2005 година која изнесувала 52,8 болни на 100 000 жители. Сепак, и покрај континуираниот пад во преваленцата, како и на инци-денцата на туберкулозата во Република Македонија неопходно е да се одржува и надополнува знаењето помеѓу здравствените работници. Следењето на високо ризичните групи население, како и правилната едукација на лекарите во примарното здравство може да придонесе до навремено регистрирање на потенцијалните случаи на латентна ту-беркулоза со што директно ќе се придонесе за намалување на стапка-та на преваленца во државата. Од тие причини, и со цел да се утврдат сегашните знаења, ставови и практики беше спроведено истражување помеѓу медицинските сестри и лекарите кои работат во примарното здравство во Република Македонија.

2. ПопулацијаИстражувањето за знаењата, ставовите и практиките поврзани со ту-беркулозата се спроведе помеѓу популација на медицински сестри/техничари и лекари кои работат во примарното здравство во Репу-блика Македонија. Истражувањето помеѓу лекарите се спроведе елек-

7

тронски преку е-маил, при што беше направен примерок по случаен избор на 300 лекари кои работат во примарното здравство. Примеро-кот опфати лекари кои работат во повеќе градови во Република Ма-кедонија со што е репрезентативен во однос на популацијата која се истражува. Вкупно 150 лекари во целост одговорија на прашалникот. Истражувањето помеѓу медицинските сестри се спроведе теренски при што анкетата се спроведе на Универзитетските клиники во Скопје, како и низ целата држава. Во истражувањето помеѓу медицинските се-стри вкупно 251 медицинска сестра од целата територија на Републи-ка Македонија. Вкупниот примерок на истражувањето беше сочинет од 401 испитаник кои во целост одговориле на поставените прашања.

3. МетодологијаМетодологијата во спроведувањето на истражувањето се состоеше од вкупно три фази. Во првата фаза се дефинираа основните цели на ис-тражувањето и се направи проценка на избор на најсоодветен пристап и инструмент за спроведување на истражувањето. Се пристапи кон преглед на достапната литература поврзана со спроведување на слич-ни истражувања во регионот. Во втората фаза во директна соработка со експерти од регионалната канцеларија на СЗО во Копенхаген, беше искористен прашалник кој е тестиран и употребуван во спроведување на слични истражувања. Третата фаза од дефинирањето на методо-логијата беше насочена кон прилагодување на конечната верзија од прашалникот во финален инструмент за спроведувањето на истражу-вањето помеѓу лекарите и медицинските сестри на територијата на Ре-публика Македонија. Во спроведување на истражувањето помеѓу ле-карите беше искористена дата базата на емаил адреси на 2430 лекари кои работат во примарното здравство во Република Македонија. Беше направен случаен примерок од 300 лекари на кои им беше проследе-но истражувањето по електронски пат преку емаил. Истражувањето помеѓу медицинските сестри беше спроведено теренски.

4. ПрашалникИстражувањето помеѓу двете популациии испитаници (лекари и ме-дицински сестри) се спроведе со помош на единствен истражувачки прашалник составен од вкупно 39 прашања. Прашалникот беше адап-тиран од веќе користен инструмент за истражување од страна на Свет-ската Здравствена Организација. Првичната верзија на прашалникот беше дополнитлено адаптирана во директна соработка со експерти од

8

Институтот за белодробни заболувања. Беа консултирани и експерти од Институтот за социјална медицина, како и Македонското лекарско друштво. Финалниот инструментот беше усогласен и со Здружението на медицински сестри и акушерки. Со цел да се провери разбирли-воста на прашањата и да се спроведат евентуални корекции за пот-ребите на истражувањето, финалниот инструмент беше дополнително тестиран помеѓу лекарите и медицинските сестри. Беа регистрирани мали недостатоци кои во финалната верзија целосно беа отстранети, и конечната верзија од прашалникот прилагодена во интерес на оства-рување на основните цели на истражувањето.

5. Цел на истражувањетоОсновната цел на истражувањето беше да се утврдат ставовите, зна-ењата и практиките помеѓу здравствените работници (лекарите од примарното здравство, како и помеѓу медицинските сестри) во врска со превенцијата, дијагностиката, и третманот на туберкулозата.

Специфичнa цел

6. Резултати на истражувањето помеѓу лекарите во примарно здравствоВо истражувањето за проценка на знаењата, ставовите и практиките помеѓу лекарите од примарното здравство поврзано со туберкулоза-та вкупно учествуваа 150 лекари вработени во примарното здравство во Република Македонија.Од вкупниот број испитаници мнозинството или 75% биле припадници на женскиот пол, додека 25% биле мажи. Просечната возраст на испитаниците во истражувањето е 43.34 годи-ни. Во зависност од местото на работа и живеење опфатени се лекари од сите краеви на Република Македонија, и тоа како од градски, така и од рурални средини. Деталната листа на градови е претставена во Анекс 1.

9

Клучни резултати помеѓу лекарите-

ни со BCG;

-ка би се тестирале за латентна ТБ инфекција;

-рање од латентна туберкулоза;

латентната туберкулоза помеѓу лекарите, како и помеѓу медицин-ските сестри;

преглед на исплувок е најадекватен начин за да се дијагностицира белодробна туберкулоза;

за третман на латентна ТБ инфекцијаја одбрале опцијата “Изонија-зид во траење од 6 месеци”;

може да примаат антитуберкулостатска терапија, 32% од лекарите ја одбрале опцијата НЕ, како и дополнителни 25% кои изјавиле де-ка не го знаат одговорот на тоа прашање;

со МДР-ТБ е туберкулоза која е резистентна на рифадин, стрепто-мицин, и пиразинамид;

-то што значи ДОТ;

треба да се лекуваат во специјализирани установи; -

тел во болница кој е болен од туберкулоза;

маски (61,5%) пред респиратор маските (56%) како заштитно сред-ство за превенција од пренос на туберкулозата;

да се лекуваат во одделни простории, додека приближно 70% се на мислење дека овие пациенти треба да бидат хоспитализирани;

маската немаат исти карактеристики;-

гаш не им се достапни кога им се потребни;-

ботници да се тестираат за латентна ТБ инфекција;

10

Во зависност од видот на здравствената установа во која работат опфа-тени се лекари кои се вработени во примарното здравство (96.2%) што и беше основната целна група на истражувањето. Според очекувања-та, 94% од лекарите се вработени во приватно здравство, додека само 6% се вработени во државно здравство. Просечно, популацијата испи-тани лекари има работно искуство од 14.6 години, при што се опфате-ни речиси сите возрасни групи лекари од млади со мало, до лекари со големо работно искуство.

Вид на здравствени услуги Популацијата на лекари кои се вклучени во истражувањето е претста-вена од матични лекари, кои работат во примарното здравство под концесија, при што нивната работа е целно ориентирана кон нудење услуги во амбулантите. Така околу 93% од сите лекари кои учествувале во истражувањето изјавиле дека основните услуги за пациентите ги нудат на ниво на амбуланта, значително помал процент од 4.5% изја-виле дека работат и во болниците, додека околу 2.5% од лекарите во примерокот за истражување изјавиле дека услугите ги нудат на ниво на болница/стационар. Мнозинството од лекарите или 70% изјавиле дека работат со деца и со возрасни, 23% само со возрасна популација, и остатокот од 7% од испитаните лекари работат само со деца.

ТБЦ статус На прашањето Дали сте вакцинирани со BCG? Мнозинството или 97% од лекарите изјавиле дека се вакцинирани, додека само 3% изјавиле дека “не се” или “не знаат”.

0 20 40 60 80 100 120 140

11

На прашањето Дали имате направено кожен тест за ТБЦ во последни-те 2 години? Вкупно 98% од лекарите дале негативен одговор, додека само 2% изјавиле дека направиле.

ТестирањеИнтересен е одговорот дека повеќе од 55% од лекарите изјавиле дека би се тестирале на латентна ТБ инфекција, помалку од 30% (28.8%) има-ат негативен став по ова прашање, додека околу 16% изјавиле дека не би знаеле дали се согласни или не. Во однос пак на тоа каков тест би преферирале мнозинството лекари се одлучиле за кожен тест (54%), додека 17.3% се за биохемиска анализа. Вкупно 29% од испитаниците одбрале дека немаат посебни преференци, и подеднакво би се одлу-чиле за било кој тест.

Знаења за ТБЦ

Огромното мнозинство од лекарите или околу 98% изјавиле точно де-ка туберкулозата не е наследна болест. Незначителен процент од 2% одбрале дека е наследна болест. На прашањето пак дали туберкуло-зата е излечива болест, 94% од испитаниците ја одбрале позитивната опција „Да„ додека само 6% ги одбрале негативните одговори.

Пренос на инфекција Дистрибуцијата на одговорите на прашањето како се пренесува ту-беркулозата укажува дека мнозинството од лекарите или 91% го одб-рале воздушниот пат како примарeн начин за пренос на инфекцијата. Околу 7% изјавиле дека туберкулозата може да се пренесе и преку крв и телесни течности, додека околу 2% изјавиле дека туберкулозата мо-же да се пренесе преку храна и предмети.

Ризик групи На прашањето кои од наведените популации, се со зголемен ризик за да заболат мнозинството од испитаниците или околу 80% ја одбрале опцијата дека сите понудени одговори се точни.

12

На второ место со околу 18% изборот на лекарите се лицата кои се во контакт со болен од туберкулоза, како и лица кои се заразени со ХИВ (2.3%).

0 20 40 60 80 100 120

0 20 40 60 80

Дистрибуцијата на одговорите на ова прашање не дава јасна слика, кој од понудените одговори не е карактеристичен за туберкулозата. Со најголем процент е одбрана опцијата Дијареа и Повраќање со при-ближно околу 57% од сите одговори. Но и дистрибуцијата на остана-тите одговори е во слична насока. Ова прашање бара дополнителна анализа.

13

Симптоми и латентна туберкулоза Оваа група прашања има за цел да го процени знаењето помеѓу лека-рите во врска со симптомите кои ги предизвикува латентната тубер-кулоза. Околу 47% од испитаните лекари изјавиле дека кај лицата со латентна туберкулоза не се појавуваат никакви симптоми, околу 67% изјавиле дека овие лица се изложени на развој на туберкулоза, 52% од докторите изјавиле дека овие лица се заразни и можат да ја туберку-лозата на други лица, додека околу 77% од испитаните доктори изја-виле дека во крвната слика или преку кожен тест може да се појават индикации на латентна ТБ инфекција.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

На прашањето Кај колкав процент од лицата со латентна ТБ инфекција може да се развие туберкулоза во еден период од животот? Мнозин-ството од 53.4% изјавиле кај 5-10% од таквите случаи. Околу 34% од лекарите ја одбрале опцијата дека кај овие лица туберкулоза може да се развие во 30-50%, околу 7% од лекарите ја одбрале опцијата “>80%”, додека само 6% од лекарите сметаат дека туберкулоза може да се раз-вие кај помалку од 1% од овие лица.

Дијагностика и тестови Во однос на прашањето кој тест е најадекватен за да се дијагностицира белодробна туберкулоза огромното мнозинство (82,4%) од испитани-те доктори изјавиле дека тоа е Микроскопскиот преглед на исплувок.

14

На второ место по важност следува рентген снимка на градниот кош со вкупно 69,2% од лекарите кои ја одбрале таа опција. Следуваат дер-матолошките тестови со 31,9% од одбраните одговори, како и крвна анализа за ТБ со 25,3% од одговорите. На прашањето Која е основната причина за тестирање на латентна ТБ инфекција повеќе од 63% од испитаниците изјавиле дека причината е да се намали ризикот ТБ инфекцијата да се развие во болест, додека 23% од лекарите изјавиле дека со тоа би се намалил ризикот од зараза на други лица со ТБ. Дополнителни 10% од испитаните лекари изјави-ле дека потребата од тестирање се должи на Да се намали ризикот да се развие мултирезистентна туберкулоза.

Знаења на лекарите поврзани со терапијата за ТБ Неколку прашања од истражувањето беа наменети за анализа на зна-ењата на лекарите во однос на препорачаната треапија. Така, на пра-шањето Кој од следните режими е преферирана метода за третман на латентна ТБ инфекција? Мнозинството од 62% од испитаниците изја-виле “Изонијазид во траење од 6 месеци”, дополнителни 22.5% ја од-брале опцијата “Римфапицин и Пиразинамид во период од 2 месеци”, значително помал процент или 13.5% од лекарите ја одбрале опцијата “Римфапицин во период од 4 месеци”, додека само 2,2% од лекарите ја одбрале опцијата “Офлоксацин во период од 3 месеци”.

0 10 20 30 40 50 60

15

Во однос на должината на терапијата која се применува кај болните од туберкулоза, мнозинството од испитаните лекари или 70% изјавиле дека терапијата е потребна да се прима во период од 6 месеци, додека 20% изјавиле дека терапијата се применува во должина од 12 месеци. Помалку од 5% од испитаниците изјавиле дека терапијата може да се применува и цел живот.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Интересна беше дистрибуцијата на одговорите на прашањето Дали бремена жена смее да добива антитуберкулостатици? Околу 43,2% од лекарите ја одбрале позитивната опција со што се согласуваат де-ка бремените жени може да примаат антитуберкулостатска терапија. Сепак, околу 32% од лекарите ја одбрале опцијата НЕ, како и допол-нителни 25% кои изјавиле дека не го знаат одговорот на тоа прашање.

0 10 20 30 40

16

Речиси 90% (89%) од испитаните лекари кои работат во примарното здравство на прашањето Кожниот тест може да предизвика инфекција со ТБ? Одговориле со НЕ, додека 5,5% одговориле со ДА, како и допол-нителни 5,5% кои одговориле со НЕ ЗНАМ. Во однос на прашањето Што значи случај со МДР-ТБ? Повеќе од 80% од испитаните лекари одговориле дека тоа е случај на туберкулоза која е резистентна на рифадин, стрептомицин, и пиразинамид, околу 11,6% одговориле дека таквите случаи се резистентни на рифадин и еутизон, додека 8,1% ја одбрале опцијата рифадин и стрептомицин.

20 40 60 80

Групата на прашања поврзани со знаењата на лекарите во однос на терапијата и третманот на пациентите заболени од туберкулоза опфа-ти и едно отворено прашањe. Што подразбирате под кратенката ДОТ? На ова прашање одговориле само 30 лекари, додека останатите 120 го прескокнале одговорот. Дистрибуцијата на одговорите на лекарите кои дале свое мислење во однос на ова прашање најчесто го содржи одговорот НЕ ЗНАМ. Само неколку одговори го содржат точниот одго-вор ДИРЕКТНО ОБСЕРВИРАНА ТЕРАПИЈА. Конечно, на прашањето Дали би лекувале болен од туберкулоза во ва-шата ординација? 70% од лекарите изјавиле дека таквите болни треба да се лекуваат во специјализирана установа, додека 24,2% се согласни да лекуваат и во своите ординации.

17

Повеќе од 90% од лекарите изјавиле дека би посетиле свој пријател во болница кој е болен од туберкулоза, додека околу 10% имале негати-вен став кон ова прашање. Неколку од одговорите се надополнети и со коментари дека би ги посетиле болните пријатели од туберкулоза ако превземат соодветни заштитни мерки, користат заштитни маски респиратори.

Ставови на лекарите во однос на латентна ТБ инфекцијаНа лекарите им беа понудени неколку искази кои имаа за цел да ги проценат нивните ставови во однос на латентната ТБ инфекција. Во графикок долу е претставена дистрибуцијата на одговорите во однос на одделните искази:

20 40 60 80

0 10 20 30 40 50 60 70 80

18

Во однос на првиот исказ “Се плашам да не добијам латентна ТБ инфек-ција” мнозинството од лекарите или 54% изјавиле дека не се согласни, дополнителни 31% немаат мислење, додека само 15,4% изјавиле де-ка се согласни со оваа изјава. Повеќе од половината од лекарите или околу 53% не се плашат да добијат туберкулоза, 23% немаат мислење, додека 24,2% стравуваат од можноста да заболат од туберкулоза. Од латентна ТБ инфекција со мулти-резистентна ТБ не стравуваат 46,2% од лекарите, 25,3% немаат мислење, додека помалку од 30% (28,6%) се во страв дека може да добијат такво заболување. Конечно, повеќе од 70,3% од лекарите изјавиле дека латентната ТБ инфекција може да се развие во сериозно заболување, додека 13,2% изјавиле дека не се со-гласуваат со таквиот исказ. Дополнитлени 16,5% изјавиле дека немаат мислење поврзано со овој исказ. Во идентична насока беше формулирано и прашањето за превенција-та на пренесувањето на ТБ инфекцијата. На лекарите им беа понудени 5 искази за кои имаа можност да одберат една од можните опции на тростепена Ликертова скала.

0 20 40 60 80 100

19

Во однос на првиот исказ “Воведувањето ефективни контролни мер-ки за ТБ-инфекција може да спречи пренесување на ТБ во болниците” приближно 90% (89%) од испитаниците се согласиле, додека останати-те 10% немале мислење. Два исказа ги анализираат ставовите на лека-рите околу УВ зраците како мерка за контрола против туберкулозата, и во однос на нивната штетност за здравствените работници. Точно 37,4% од испитаниците изјавиле дека се согласуваат во ефикасност на УВ зраците како контролна мерка, додека поголемиот процент од 43% изјавиле дека немаат мислење. Помаку од 20% не се согласни со овој исказ. Во однос на штетноста на УВ зраците, 38,5% од испитани-ците ја одбрале опцијата дека не се согласуваат, додека 29,7% немале мислење по однос на оваа тема. Приближно 30% (29,7%) од лекарите се согласни дека УВ зраците може да бидат штетни. Понатака, доде-ка 21% од лекарите се согласни дека не сакаат да работат во средина каде се употребуваат УВ зраци, поголемиот процент од 38% изјавиле дека не се согласуваат со ваквата изјава. Сепак, најголемиот процент од испитаните лекари или 41% немаат став по однос на ова прашање. Мнозинството од 73,6% од лекарите изјавиле дека за здравствените работници е важно да употребуваат хируршки маски во случаи на из-ложност на ТБЦ.

Употреба на хируршки маски и респиратор маски На лекарите им беа посочени четири искази кои имаат за цел да ги проценат ставовите и знаењата на лекарите во однос на употребата на заштитни маски, како и ставовите во однос на лекувањето на болните.

0 20 40 60 80 100

20

Дистрибуцијата на одговорите во однос на првите две изјави укажува на фактот дека е поголем процентот на лекари кои ги преферираат хи-руршките маски (61,5%) пред респиратор маските (56%) како заштит-но средство за превенција од пренос на туберкулозата. Мнозинството од 87% од лекарите сметаат дека пациентите од туберкулоза треба да се лекуваат во одделни простории, додека приближно 70% се на ми-слење дека овие пациенти треба да бидат хоспитализирани. Околу 80% од лекарите изјавиле дека хируршката маска и респира-тор маската немаат исти карактеристики. Во однос на достапноста на респиратор маските 66% од испитаниците изјавиле дека респиратор маските никогаш не им се достапни, што воедно е и најчеста причина поради која и не ја носат маската кога им е потребна за околу 68.1% од лекарите. Значајно е да се напомене дека 22% од лекарите изјавиле и дека респиратор маските не се пријатни, и тоа е основната причина поради која не ги употребуваат.

0 20 40 60

Во однос на прашањето каде треба да се лекуваат болните од ТБ, речи-си 90% од испитаниците изјавиле дека овие болни треба да се лекува-ат во изолирани болнички одделенија.

21

Последното прашање во истражувањето беше составено од четири искази поврзани со потребата од тестирање на здравствените работ-ници, како и семејствата и пријателите на пациентите со ТБ.

0 20 40 60 80 100

0 20 40 60 80 100

Во големото мнозинство од одговорите лекарите се согласуваат со потребата здравствените работници да се тестираат за латентна ТБ инфекција (87%), како и да се тестираат семејството и пријателите на пациентите со ТБ од латентна ТБ инфекција (91%). Во слична насока се позициите на лекарите и во однос на потребата да се тестираат децата, како и поединците со компромитиран имунолошки статус.

22

7. Резултати од истражувањето помеѓу медицинските сестриВо истражувањето учествуваа вкупно 251 испитаници – медицински сестри/техничари од територијата на целата држава. По однос на по-ловата структура, доминираат испитаничките од женски пол, со про-центуална застапеност од 98.4%, додека само 1.6% од испитаниците се лица од машки пол. По однос на возрасната структура, испитаниците се во ранг од 20 години, колку што има најмладиот испитаник, до мак-симални 62 години, колку што има највозрасниот испитаник. Средната возраст на испитаниците изнесува 43.23 години +/- 10.2 години

Клучни резултати помеѓу медицинските сестри

вакцинирани со BCG вакцината против туберкулоза;

наследна болест, додека речиси 10% (9.6%) веруваат дека туберку-лозата е болест која се наследува;

-ден кош како водечка метода за дијагностика, додека микроскоп-ски преглед на спутум/исплувок одбрале 65.8%;

-тод на избор е терапија со рифампицин во тек на 4 месеци, додека за 32.6% префереиран избор е изонијазид во тек на 6-9 месеци;

да се третираат со антитуберкулостатици-

ат ТБ резистентна на рифадин, стрептомицин, и пиразинамид-

цијализирана установа-

ствените работници-

руршки маски за пациентите болни од ТБ е важно за да го спречи пренесувањето на ТБ; 67.2% сметаат дека е важно е да се употребу-ваат респиратор-маски за превенција од пренос на мулти-резис-тентна ТБ;

е потребен;

односно дека не треба (43.6%) да се лекуваат во изолирани бол-нички одделенија

23

Македонија е важно да се тестираат за латентна ТБ инфекција

Работна срединаПо однос на местото на работење, во примерокот доминираат испита-ниците кои работат во Скопје (120 испитаници, 47.8%), потоа следуваат испитаниците од Битола (29, 11.6%), Прилеп (18, 7.2%) и Велес (13, 5.2%). Од испитаниците, најголем дел работат во болнички здравствени уста-нови (57.7%), потоа следуваат испитаниците кои работат во универзи-тетски клиники (21.3%), па испитаници кои работат во установите на ниво на ПЗЗ (15.5%) и испитаниците кои работат во специјалистички ординации (5.4%). Воедно, 90.5% од испитаниците работат во јавни здравствени установи, додека останаите 9.5% се вработени во при-ватни здравствени установи. Најголем дел од испитаниците (54.3%) здравствените услуги ги спроведуваат во болнички здравствени ус-танови, 17.9% во амбулантно-поликлинички здравствени установи, додека останатите 27.3% услугите кон пациентите ги спроведуваат и во болнички и во амбулантно-поликлинички установи. Истовремено, 52.8% работат со пациенти од сите возрасти, 32.5% работат воглавно со возрасни лица, додека 14.6% работат воглавно со деца.

ТБЦ статусНајголемиот дел од испитаниците, односно 96.4% одговориле потврд-но дека се вакцинирани со BCG вакцината против туберкулоза; 1.2% одговориле дека не се вакцинирани против туберкулоза додека 2.4% од испитаниците не го знаеле својот имунизациски статус против ту-беркулозата. Воедно, само 6.4% од испитаните потврдиле дека во пре-тходните 2 години им бил направен кожен тест за туберкулоза, додека кај дури 93.2% од испитаниците не бил направен ваков тест во прет-ходните 2 години. Само 0.4% не знаеле дали им бил направен кожен тест за туберкулоза во претходните 2 години.

Знаења за ТБЦНајголемиот дел од испитаниците (88%) сметаат дека туберкулозата не е наследна болест; 9.6% сметаат дека туберкулозата е болест која се наследува додека 2.4% одговориле дека не знаат дали оваа болест се наследува (слика 1).

24

Воедно, 93% од испитаниците сметаат дека туберкулозата е излечи-ва болест; 5.3% сметаат дека истата е неизлечива додека 1.6% немаат сознание дали туберкулозата може или не може да се излечи (слика 2).

Во однос на начинот на пренесување на болеста, 82.5% сметаат дека болеста од човек на човек најчесто се пренесува по аерокапков пат, 14.1% сметаат дека најчесто се пренесува преку крвта и телесните теч-ности, 2.1% преку директен контакт со допир, додека 1.3% сметаат де-ка се пренесува преку предмети.Испитаниците беа замолени да наведат дали кај некои од посочените популациони групи постои зголемена предиспозиција, односно ризик

25

за развој на туберкулоза. Наведени беа следниве популациони групи: деца, здравствени работници, затвореници, лица во контакт со болен од ТБ и лица заболени од ХИВ. Според добиените одговори, испитани-ците сметаат дека од посочените групи, поднајголем ризик се лицата во контакт со заболени од ТБ (83.5%), потоа следуваат здравствените работници (35.4%), па лицата инфицирани со ХИВ (26.3%), затворени-ците (16%) и на крај децата (14.8%). Понатаму, испитаниците беа замолени да наведат кои од наведените се вообичаени симптоми кои укажуваат на постоење на ТБ. Наведени беа следниве знаци и симптоми: кашлање, ноќно потење, губење на тежина, дијареа и повраќање. Според испитаниците, од наведените знаци и симптоми најчест, односно највообичаен е кашлањето (55.7%), па губитокот на телесна маса (36.5%), потоа следува ноќно потење (36.1%), дијареа (35.7%) и на крај повраќање (26.2%).

Пренесување, зараза и третман на ТБИспитаниците беа запрашани за карактеристиките на латентната (скриена) ТБ, а според добиените одговори 55.6% сметаат дека лица-та со латентна ТБ се заразни и можат да пренесат ТБ на други лица; 41.8% сметаат дека во крвната слика или преку кожен тест ќе се поја-ват индикации за латентна ТБ инфекција; 31% се изложени на ризик од развој на туберкулоза додека 17.1% сметаат дека лицата со латентна ТБ немаат никакви симптоми. По однос на тоа кај колкав процент од лицата со латентна ТБ инфекција може да се развие туберкулоза во од-реден период од животот, 5.6% сметаат дека само кај помалку од 1% од

26

лицата со латентна ТБ ќе дојде до развој на изрзена ТБ, 51.9% сметаат дека кај 5-10% ќе се развие ТБ, 32.9% сметаат дека кај 30-50% ќе се раз-вие ТБ, додека 9.7% сметаат дека кај над 80% од случаите со латентна ТБ ќе дојде до развој на манифестна ТБ (слика 3.)Во однос на дијагностика на белодробна ТБ, испитаниците беа запра-шани кои, според нив, се најадекватни тестови за дијагностицирање на истата. Според добиените одговори, најадекватен тест претставува рентген снимка на граден кош (70%), потоа следува микроскопски пре-глед на спутум/исплувок (65.8%), па крвна анализа за ТБ (34.6%) додека најмалку адекватен тест е дерматолошки - кожен тест за ТБ (27.4%). Испитаниците беа запрашани која е основната причина за третман на латентна ТБ. Спред добиените одговори, 43.2% сметаат дека основна причина е да се намали ризикот од зараза на други лица со ТБ, 35.7% сметаат дека тоа се прави заради намалување на ризикот ТБ инфек-цијата да прогредира во болест, 14.6% сметаат дека основна причина е да се намали ризикот од повторна зараза на лице заразено со ла-тентна ТБ инфекција, додека 6.5% сметаат дека тоа се прави заради намалување на ризикот лицето да развие мулти-резистентна (отпорна на антибиотици) ТБ (слика 4)

27

Во однос на префериран режим како метод од избор за третман на латентна ТБ инфекција, 35.4% сметаат дека метод на избор е рифам-пицин во тек на 4 месеци, 32.6% сметаат дека префереиран избор е изонијазид во тек на 6-9 месеци, 25.7% би одбрале рифампицин и пи-разинамид во тек на 2 месеци, додека 6.3% би одбрале офлоксацин во тек на 3 месеци. Во однос на должината на третман на новооткриен случај на ТБ, 5.7% сметаат дека истиот треба да се лекува во тек на 2 ме-сеци, 4.3% сметаат дека се потребни 4 месеци, 49% сметаат дека леку-вањето треба да трае 6 месеци, 30.5% сметаат дека лекувањето треба да трае 12 месеци, додека 10.5% сметаат дека новооткриениот случај на ТБ треба да се третира до крајот на животот. По однос на тоа дали бремена жена треба да биде лекувана, односно дали смее да добива туберкулостатици, 11.2% се изјаснилие дека бремените жени смеат да бидат третирани со лекови против ТБ, 59.5% сметаат дека бремените не смеат да се третираат, додека 29.3% не знаат дали бремените сме-ат да се лекуваат. Испитаниците беа запрашани и за тоа дали кожниот тест за ТБ може да предизвика инфекција со ТБ. 12.1% одговориле по-тврдно, односно сметаат дека со кожен тест може да се предизивика развој на ТБ инфекција, 72.8% сметаат дека не може да се предизвика инфекција со кожен тест, додека 15,2% не знаат дали може или не може да се предизвика инфекција. Во однос на значењето на поимот МДР-ТБ (мултирезистентна ТБ) ис-питаниците беа замопени да одговорат како се дефинира овој тип на ТБ инфекција, односно што значи случај со МДР-ТБ. Според добиените одговори, 8.4% сметаат дека тоа е ТБ резистентна на рифадин и еути-зон; 14.7% сметаат дека тоа е ТБ резистентна на рифадин и стрепто-мицин, додека 76.8% под овој поим подразбираат ТБ резистентна на рифадин, стрептомицин, и пиразинамид (слика 5)

28

Ставови за лица заболени со ТБИспитаниците беа запрашани дали би третирале лице заболено од ТБ во ординацијата во која што работат. Од добиените одговори, 19.5% би се согласиле да лекуваат лице со ТБ во нивната ординација, 17.3% не би третирале болен од ТБ во нивната ординација , додека 63.2% смета-ат дека ваквите болни треба да се лекуваат во специјализирана уста-нова. На прашањето пак, дали би посетиле во болница пријател болен од ТБ, 88.4% одговориле потврдно, додека 11.6% не би се осмелиле да посетат во болница свој пријател заболен од ТБ.

Ставови кон латентна ТБИспитаниците беа замолени да искажат дали се согласуваат со одре-дени искази во врска со латентната ТБ. Така, резултатите покажаа дека кај 18.9% од испитаниците постои страв дека може да добијат латентна ТБ, кај 16.1% постои страв дека може да добијат ТБ, кај 16.2% постои страв дека може да добијат латентна ТБ со МДР-ТБ, додека 62.2% се согласни дека латентната ТБ инфекција може да се развие во сериозно заболување (табела 1).

Се согласува Нема мислење Не се согласува

Страв дека може да добијат латентна ТБ 18.9% 29.4% 51.7%

Страв дека може да добијат ТБ 16.1% 35.5% 48.4%

Страв дека може да добијат латентна ТБ со МДР-ТБ 16.2% 40.8% 43%

Латентната ТБ инфекција може да се развие во сериозно заболување

62.2% 25% 12.8%

Превенција на ТБВо однос на превентивните мерки, испитаниците беа замолени да ис-кажат дали се согласуваат со одредени искази во врска со превенција-та на пренесувањето на ТБ инфекцијата. Така, дури 93% се согласуваат дека воведувањето ефективни контролни мерки за ТБ инфекција може да спречи пренесување на ТБ во болниците; 45.6% се согласуваат дека УВ зраците се ефективна контролна мерка против туберкулоза; 57.6% сметаат дека УВ зраците може да бидат штетни за здравствените ра-

29

ботници; 41% од испитаниците не сакаат да работат во средина каде се употребуваат УВ зраци и дури 89.1% се согласни дека здравствените работници кои се изложени на ТБЦ е важно да употребуваат хируршки маски (табела 2).


Воведување ефективни контролни мерки за ТБ инфекција може да спречи пренесување на ТБ во болниците

93% 4% 3%

УВ зраците се ефективна контролна мерка против туберкулоза 45.6% 40.1% 14.3%

УВ зраците може да бидат штетни за здравствените работници 57.6% 22.6% 19.8%

Не сакаат да работат во средина каде се употребуваат УВ зраци 41% 33.9% 25.1%

Здравствените работници кои се изложени на ТБЦ е важно да употребуваат хируршки маски

89.1% 5.7% 5.2%

Во однос на употребата на заштитни мерки, 89.1% од испитаниците се согласуваат дека употребата на хируршки маски за пациентите болни од ТБ е важно за да го спречи пренесувањето на ТБ; 67.2% сметаат дека е важно е да се употребуваат респиратор-маски за превенција од пре-нос на мулти-резистентна ТБ; 94.9% се согласуваат дека пациентите со туберкулоза треба да се лекуваат во одделни простории, додека 87.8% сметаат дека болните од туберкулоза е потребно да бидат хоспитали-зирани (табела 3).


Употребата на хируршки маски за пациентите болни од ТБ е важно за да го спречи пренесувањето на ТБ

89.1% 6.4% 4.5%

Важно е да се употребуваат респиратор-маски за превенција од пренос на мулти-резистентна ТБ

67.2% 27.4% 5.4%

Пациентите со туберкулоза треба да се лекуваат во одделни простории 94.9% 3.6% 1.5%

Болните од туберкулоза е потребно да бидат хоспитализирани 87.8% 7.3% 4.9%

30

Испитаниците беа замолени да одговорат дали според нив хируршка-та маска и респираторот-маска имаат еднакви карактеристики. 9.6% сметаат дека и маската и респираторот имаат еднакви карактеристи-ки, 77.1% сметаат дека постојат разлики меѓу овие продукти, додека 13.3% не знаеле дали има или нема разлика меѓу хируршките маски и респираторите. Испитаниците беа запрашани и за достапноста и но-сењето на респиратори при контакт со пациенти под ризик или забо-лени од ТБ. Според добиените одговори, респираторите во 21.8% од случаите се секогаш достапни во нивните установи; 10.9% се достапни во најголем дел од времето; понекогаш се достапни во 17.8% од случа-ите; во 15.3% се ретко достапни, додека во 34.2% од случаите никогаш не биле достапни. Што се однесува до носењето на респиратори, 8.9% одговориле дека секогаш ги носат при контакт со ризични или лица за-болени од ТБ; 10.5% ги носеле во најголем дел од времето; понекогаш ги носеле 18.4%, 16,3% ги носеле ретко, додека дури 45.8% никогаш не ги носеле респираторите. Како причини за неносење на респирато-рите, 61.1% од испитаниците навеле дека немаат респиратор кога им е потребен; 4.9% одговориле дека не им било кажано да носат; 11.1% не веруваат дека истите се ефективни за превенција на пренесување на ТБ, додека 22.8% одговориле дека истите не се пријатни за носење.Испитаниците беа запрашани дали болните од ТБ треба да се лекуваат во изолирани болнички одделенија. Приближно еднакви пропорции одговориле дека треба (43.1%), односно дека не треба (43.6%) да се ле-куваат во изолирани болнички одделенија, додека 13.3% се изјасниле дека не знаат дали болните од ТБ треба да се лекуваат во изолирани одделенија.

Ставови за тестирање за латентна ТБИспитаниците беа замолени да искажат дали се согласуваат со одре-дени искази во врска со тестирањето за латента ТБ. Според добиените одговори, 87.9% се согласни со ставот дека за здравствените работни-ци во Македонија е важно да се тестираат за латентна ТБ инфекција; 86.5% се согласуваат дека е важно да се тестираат семејство и пријате-лите на пациентите со ТБ за латентна ТБ инфекција; 94.5% сметаат дека е важно децата кои биле изложени на ТБ да се тестираат за латентна ТБ инфекција и 83.4% сметаат дека е важно е поединците со компро-митиран имунолошки систем да се тестираат за латентна ТБ инфекција (табела 4).

31


Здравствените работници во Македонија е важно да се тестираат за латентна ТБ инфекција

87.9% 10.5% 1.6%

Важно е да се тестираат семејство и пријателите на пациентите со ТБ за латентна ТБ инфекција

86.5% 9.7% 3.8%

Важно е децата кои биле изложени на ТБ да се тестираат за латентна ТБ инфекција

94.5% 4.9% 0.6%

Важно е поединците со компромитиран имунолошки систем да се тестираат за латентна ТБ инфекција

83.4% 13.8% 2.8%

Во однос на спремноста за тоа дали сакаат да бидат тестирани еднаш годишно за латентна ТБ инфекција, 68.7% од испитаниците се изјасни-ле позитивно, 15.7% се изјасниле негативно и еднакви 15.7% немале став, односно не знаеле да кажат дали би сакале да се тестираат еднаш годишно за присуствито на латентна ТБ. Воедно, според добиените од-говори, 28.3% од испитаниците би преферирале кожен тест за дијагно-за на латентна ТБ, 28.7% би преферирале биохемиски тест, додека на 43% им било сеедно кој тест би се употребил.

32

Анекс 1

Населено место Број на доктори Години работно искуство

Просечна возраст по населено место

Скопје 36 18,5 (2 – 38) 47,8 (27 – 64)

Тетово 12 5,9 (2 – 17) 37,1 (28 -53)

Битола 10 18,3 (8 – 33) 46,3 (27 – 62)

Велес 10 10,4 (2 – 27) 37,6 (29 – 51)

Прилеп 8 18,3 (1 - 34) 43,9(27 – 58)

Радовиш 7 15,4 (4 – 28) 46,4 (29 – 55)

Струмица 7 11,9 (1 – 27) 39,3 (27 – 59)

Штип 6 10 (3 – 21) 38,5 (28 – 51)

Кавадарци 5 14,8 (7 – 31) 49,8(42 – 57)

Куманово 5 11,8 (2- 31) 40,6 (28 – 58)

друго 5 / /

Гостивар 3 8,3 ( 2 – 18) 45 (27 – 57)

Кочани 3 6,3 (1 – 13) 36,3 (31 – 40)

Ресен 3 20,3 (15 – 23) 50,3 (45 -53)

Струга 3 5 (2 – 8) 30,3 (26 – 38)

Боговиње 3 5,5 (5 – 6) 36 (35 – 37)

Гевгелија 3 11,5 (6 – 17) 46,5 (45 – 48)

Кичево 2 17 (7 -27) 44 (35 – 53)

Охрид 2 17 (10 – 24) 46,5 (42 – 51)

Ранковце 2 5 (1 – 9) 34,5 (26 – 43)

Студеничани 2 17 (4 – 30) 46 (34 – 58)

Богданци 2 31 57

Вевчани 2 16 42

Германија 1 4 34

Крива Паланка 1 8 36

Крушево 1 19 45

Петровец 1 15 40

Пехчево 1 23 51

Св.Николе 1 26 53

Шуто Оризари 1 3 27

Ова истражување има за цел да ги процени знаењата, ставовите и искуствата помеѓу здравствените работници во врска со туберкулозата (ТБ). Истражувањето го спроведува Хелтгрупер по нарачка на Глобалниот Фонд за борба против сида, туберкулоза и маларија. Хелтгрупер Ви гарантира дека ниту еден Ваш личен податок (име, презиме, бр. на лиценца и сл.) нема да се бара од Вас или на било кој начин би можел да се поврзе со Вашите одговори. Ке ви бидат потребни околу 10 минути да одговорите на сите прашања. Ви благодариме.

1. Вие сте?

2. Колку години имате?

3. Каде работите? (Наведете едно населено место)

4. Во каква здравствена установа работите?

5. Вие работите во

6. Колку години работите во здравствена установа?

7. Вие работите како: (Изберете еден одговор)

8. Здравствените услуги ги нудите во (Изберете еден одговор):

*

*Години

��

��

*

*

Години

*

Маж

�� Жена

��

примарно здравство

��

специјалистичка ординација/поликлиника

��

болница

��

универзитетска клиника

��

Друго (наведете)

државно здравство

�� приватно здравство

��

Лекар

�� Медицинска сестра/техничар

��


Болница/стационар

��

Амбуланта

��

И во болница и во амбуланта

��

9. Со каква популација на пациенти работите? (Изберете еден одговор):

10. Дали сте вакцинирани со BCG? (Изберете еден одговор):

11. Дали лично имате направено кожен тест за ТБЦ во последните 2 години?

12. Дали би сакале да се тестирате еднаш годишно за латентна ТБ инфекција? (Изберете еден одговор)

13. Кои од следните методи за тестирање на латентна ТБ инфекција ги преферирате? (Изберете еден одговор)

14. Дали туберкулозата е наследна болест?

15. Дали туберкулозата е излечива болест?

16. Туберкулозата од човек на човек најчесто се пренесува преку: (Изберете еден одговор)

*

*

*

*

*

*

Возрасни

��

Деца

��

И деца и возрасни

��

Да

�� Не

�� Не знам

��

Да

��

Не

��

Не знам

��

Да

��

Не

��

Не знам

��

Кожен тест

�� Биохемиска анализа

�� Било кое (не преферирам ниедно)

��

Да

��

Не

��

Не знам

��

Да

��

Не

��

Не знам

��

крв и телесни

течности

�� по воздушен пат

�� храна

�� допир

�� предмети

��

17. Кои од следните групи се со зголемен ризик да заболат од ТБ?(Изберете еден одговор)

18. Вообичаени симптоми за присуство на ТБ се сите ОСВЕН: (Изберете ги сите соодветни одговори)

*

*

Деца

��

Здравствени работници

��

Затвореници

��

Лица во контакт со болен од ТБ

��

Лица заразени со ХИВ

��

Сите понудени одговори се точни

��

Кашлање

��

Ноќно потење

��

Губење на тежина

��

Дијареа

��

Повраќање

��

Ве молиме одговорете на следните прашања поврзани со пренесување, зараза и третман на ТБ.

19. Кај лица со латентна (скриена) инфекција од ТБ се јавуваат следните карактеристики: (Изберете ги сите соодветни одговори)

20. Кај колкав процент од лицата со латентна ТБ инфекција може да се развие туберкулоза во одреден период од животот? (Изберете еден одговор)

21. Кој од следните тестови е најадекватен да дијагностицира белодробна ТБ? (Изберете ги сите соодветни одговори)

22. Основната причина за третирање на латентна ТБ инфекција е: (Изберете еден одговор)

23. Кој од следните режими е преферирана метода за третман на латентна ТБ инфекција? (Изберете еден одговор)

Нема никакви симптоми

��

Изложени се на ризик од развој на туберкулоза

��

Заразни се и можат да пренесат ТБ на други лица

��

Во крвната слика или преку кожен тест ќе се појават индикации за латентна ТБ инфекција

��

<1%

��

5-10%

��

30-50%

��

>80%

��

Дерматолошки тестови

за ТБ

�� Крвна анализа за ТБ

�� Рентген снимка на

граден кош

�� Микроскопски преглед

на спутум/исплувок

��

Да се намали ризикот од зараза на други лица со ТБ

��

Да се намали ризикот ТБ инфекцијата да прогредира во болест

��

Да се намали ризикот од повторна зараза на лице заразено со латентна ТБ инфекција

��

Да се намали ризикот лицето да развие мулти-резистентна(отпорна на антибиотици) ТБ

��

Изонијазид во период од 6 месеци

��

Рифампицин и Пиразинамид во период од 2 месеци

��

Рифампицин во период од 4 месеци

��

Офлоксацин во период од 3 месеци

��

24. Колку долго се лекува новооткриен болен од туберкулоза?

25. Дали бремена жена смее да добива антитуберкулостатици?

26. Кожниот тест може да предизвика инфекција со ТБ.

27. Што значи случај со МДР-ТБ (мулти резистентна туберкулоза)?

28. Што подразбирате под кратенката ДОТ?

29. Дали во вашата ординација би лекувале болен од туберкулоза?

30. Дали би посетиле ваш пријател болен од туберкулоза во болница?

��

��

*

*

2 месеци

��

4 месеци

��

6 месеци

��

12 месеци

��

цел живот

��

Да

�� Не


��

Да

�� Не


��


��

��

Резистентна на рифадин и еутизон

��

Резистентна на рифадин и стрептомицин

��

Резистентна на рифадин, стрептомицин, и пиразинамид

��

Да

��

Не

��

Треба да се лекува во специјализирана установа

��

Да

�� Не

��


31. Какво е Вашето мислење за латентна ТБ инфекција. На следните прашања, Ве молиме означете колку се согласувате со дадените искази. (Изберете еден одговор)

32. Какво е Вашето мислење за превенција на пренесувањето на ТБ инфекцијата. Ве молиме означете колку се соласувате со дадените искази.

33. Ве молиме означете колку се соласувате со дадените искази.

34. Според ваше мислење, дали хируршката маска и респираторот-маска имаат еднакви карактеристики?

35. Колку често имате достапни респиратор-маски кај Вас? (Изберете еден одговор)

*

Се согласувам Немам мислење Не се согласувам

Се плашам да не добијам латентна ТБ инфекција. ��

Се плашам да не добијам туберкулоза. ��

Се плашам да не добијам латентна ТБ инфекција со мулти-резистентна ТБ.

��

Латентната ТБ инфекција може да се развие во сериозно заболување.

��

*Се согласувам Немам мислење Не се согласувам

Воведувањето ефективни контролни мерки за ТБ инфекција може да спречи пренесување на ТБ во болниците.

��

УВ зраците се ефективна контролна мерка против туберкулоза. ��

УВ зраците може да бидат штетни за здравствените работници. ��

Не сакам да работам во средина каде се употребуваат УВ зраци. ��

Здравствените работници кои се изложени на ТБЦ е важно да употребуваат хируршки маски.

��


Употребата на хируршки маски за пациентите болни од ТБ е важно за да го спречи пренесувањето на ТБ

��

Важно е да се употребуваат респиратор-маски за превенција од пренос на мулти-резистентна ТБ.

��

Пациентите од туберкулоза треба да се лекуваат во одделни простории.

��

Болните од туберкулоза е потребно да бидат хоспитализирани. ��

*

*

Да

�� Не


��


Секогаш

��

Најчесто

��

Понекогаш

��

Ретко

��

Никогаш

��

36. Колку често носите респиратор-маска кога сте во близина на пациенти кои се изложени на ризик или имаат активна ТБ? (Изберете еден одговор)

37. Која е основната причина поради која не носите респиратор-маска цело време? (Изберете еден одговор)

38. Дали болните од ТБ треба да се лекуваат во изолирани болнички одделенија? (Изберете еден одговор)

39. Ве молиме назначете во колкав степен се согласувате со дадените искази.

Ви благодариме за учеството во истражувањето. Healthgrouper.com email: [email protected] office: +389 2 3 11 44 00

*

*


За ЗР во Македонија е важно да се тестираат за латентна ТБ инфекција

��

Важно е да се тестираат семејство и пријателите на пациентите со ТБ за латентна ТБ инфекција.

��

Важно е децата кои биле изложени на ТБ да се тестираат за латентна ТБ инфекција.

��

Важно е поединците со компромитиран имунолошки систем да се тестираат за латентна ТБ инфекција.

��

Секогаш

�� Најчесто

�� Понекогаш

�� Ретко

�� Никогаш

��

Немам респиратор-маска кога ми треба.

��

Не ми беше кажано да носам респиратор-маска.

��

Не верувам дека респиратор-маските се ефективни за превенирање на пренесувањето на ТБ.

��

Респиратор-маските не се пријатни за носење.

��


Да

�� Не


��

final report tbc-mkd

Documents