Start: Middenbeemster/ Parkeergelegenheid op het Marktplein en bij het gemeentehuis. De Beemster - Werelderfgoed De Beemster is de oudste, de grootste en ook de meest monumentale van de Noord-Hollandse droogmakerijen uit de Gouden Eeuw. De bedijking en inpoldering kwamen onder toezicht van Leeghwater gereed in 1612. De hoofdopdrachtgevers en investeerders waren regenten en rijke kooplieden uit Amsterdam, die er een mooie investering in zagen voor het geld dat zij hadden verdiend met hun aandelen in de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Zij lieten het nieuwe land met wiskundige precisie inrichten. Het kreeg kaarsrechte kavels en een symmetrisch raster van wegen en vaarten, met het zuivere vierkant als basis. Is nu in ons overingerichte land het maken van ‘wilde’ natuur in de mode, in die tijd werd een getemd en strikt geordend landschap beschouwd als de hoogste graad van menselijk vernuft. Als maatstaf dienden de bouwkunst uit de klassieke oudheid, de volmaakte verhouding van de ‘Gulden Snede’ en de tuinarchitectuur uit de Italiaanse renaissance. Het inrichtingsplan van de Beemster weerspiegelt zo op een unieke manier het ideaal van schoonheid, orde en harmonie uit de vroege zeventiende eeuw. Het geometrische ontwerp is door de tijd heen vrijwel onveranderd bewaard gebleven. Als uitzonderlijk voorbeeld van zeventiende-eeuwse techniek en landschapsarchitectuur heeft de Beemster daarom een plaats gekregen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Middenbeemster Het kruisdorp Middenbeemster ligt precies op het snijpunt van de Middenweg en de Rijperweg, de twee hoofdassen van de droogmakerij. Op het punt waar de twee wegen samen komen ligt het rechthoekige markplein in de schaduw van zijn oude bomen. De hekken herinneren aan de vroegere functie als veemarkt. Langs de zijden liggen een oude wagenmakerij en een smederij uit 1667 met houten ‘travalje’. Onder de overkapping werden eeuwen lang paarden van nieuwe hoefijzers voorzien en wagenwielen gerepareerd. Restaurant Het Heerenhuis aan de Rijperweg, even voorbij het kruispunt, was oorspronkelijk herberg en vergaderruimte van het polderbestuur. In 1826 werd het verbouwd tot - inmiddels voormalig - raadhuis. In de voortuin kijkt het borstbeeld van Jan Adriaanszoon Leeghwater uit over het dorp. Het bakkerswinkeltje met achttiende-eeuwse Zaanse halsgevel schuin aan de overkant, heeft nog een prachtig nostalgisch interieur. De hervormde kerk van Middenbeemster is een ontwerp van de Amsterdamse bouwmeester Hendrick de Keyser uit 1618-1623. Het gebouw heeft nog een authentieke ‘stovenkamer’. Het huis Onder de Linden naast de kerk deed in de zeventiende eeuw dienst als schooltje en woonhuis van de schoolmeester, die tevens koster van de kerk en voorzanger was. Vermoedelijk werd hier de jong gestorven schilder Carel Fabritius (1622-1654) geboren, een van Rembrandts meest getalenteerde leerlingen. Zijn vader Pieter was de eerste koster-schoolmeester van de Beemster. In het pand is nu een cultureel centrum gevestigd. In de toenmalige pastorie aan Middenweg 178 woonde van 1759 tot 1777 een andere beroemde inwoner van de Beemster, schrijfster en domineesvrouw Elizabeth (‘Betje’) Wolff. Nu is er het naar haar genoemde kleine museum gevestigd. Op zolder bevindt zich nog haar geheel ingerichte schrijfkamertje, dat ze liefkozend ‘Kippenrust’ noemde. Infocentrum Beemster Werelderfgoed en Agrarisch Museum Westerhem Middenweg 185 Herenhuis Westerhem werd eind negentiende eeuw gebouwd voor herenboer en burgemeester Hendrik Scheringa Az. In het voorhuis is nu het Infocentrum Beemster Werelderfgoed gevestigd. U vindt er een schat aan informatie over de Beemster. De erachter gelegen stolpboerderij is ingericht als agrarisch museum. Even verderop aan Middenweg 191 en 192 de herenboerderijen De Grote en De Kleine Bijenkorf. Een toepasselijke naam, want ze waren eens eigendom van de Zaanse fabrikantenfamilie Honig.

1. Ga de Middenweg op, RI het viaduct over de provincialenweg N244 Vlak voor het kruispunt Volgerweg twee majestueuze herenboerderijen uit de zeventiende eeuw, De Lepelaar (Middenweg 194) uit 1683 en De Eenhoorn (nr. 196) uit 1682. De laatste is volgens sommige kenners de mooiste stolpboerderij uit de Beemster, met zijn vensterluiken en rijk gedecoreerde gevel in de trant van de Amsterdamse architect Vingbooms. Schuin aan de overzijde van het kruispunt het herenhuis Rustenhove (1768), ooit het voorhuis van een buitenplaats. Het smeedijzeren toegangshek dateert nog uit de bouwtijd.

2. Op kruising RA, Volgerweg. Beemster stolpen Statige stolpboerderijen zijn het visitekaartje van de Beemster. De droogmakerij telt er nog zo’n 350, waarvan 80 met de status van rijksmonument. Een traditionele Beemster stolp meet minimaal twaalf bij dertien meter. Het piramidevormige dak rust op een zware houten balkenconstructie, ‘het vierkant’. Hierin lag vroeger het hooi opgeslagen. Aan de vier zijden de stallen voor de koeien, de woonvertrekken en de wagenberging annex dorsvloer, toegankelijk via hoge dubbele darsdeuren. Een uniek ontwerp, efficiënt en stormbestendig: mensen, hooiopslag, vee en gereedschap onder één dak. De mooiste en grootste stolpen hebben rijkversierde,‘stadse’ topgevels. Zij waren het eigendom van rijke stedelingen, die ’s zomers de voornaam ingerichte ‘heerschapskamers’ in het voorhuis betrokken. Hun pachtboer verhuisde dan met z’n gezin tijdelijk naar achteren.

3. Op kruising LA Jisperweg Op de kruising Volgerweg-Jisperweg ligt het kleine buurtschap Het Hoekje. Het lange huis rechts met het jaartal 1623 in de dakpannen, is een van de vijf voormalige schooltjes in de Beemster.

4. Einde weg RA Zuiddijk Fort aan de Jisperweg en inundatiesluis Het Fort aan de Jisperweg aan Zuiddijk nr. 4 dateert uit 1899. Het is een van de kleinere forten aan de noordwestflank van de Stelling van Amsterdam. De bewapening bestond uit één hefkoepel met zwaar geschut. Het fortterein is beschermd natuurgebied. Het wordt beheerd door de Vereniging Natuurmonumenten en is niet voor publiek toegankelijk. Even verderop, ter hoogte van Zuiddijk 16, ligt een inundatiesluis uit 1890-91. Hiermee kon water uit het Noord-Hollands kanaal worden ingelaten om het polderland achter de dijk onder water te zetten.

5. Zuiderweg oversteken en RD de Westdijk volgen Werelderfgoed - Stelling van Amsterdam Het zuidelijke gedeelte van de Beemster maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam, de oude militaire verdedigingslinie die tussen 1880 en 1920 werd aangelegd in een wijde ring om de hoofdstad. De Stelling - een linie van forten, sluizen, waterkeringen en inundatiegebieden die bij een vijandelijke aanval onder water konden worden gezet - heeft nooit in zijn geheel dienst gedaan. In de Tweede Wereldoorlog zijn door de Duitse bezetter wel delen van de Beemster onder water gezet. Van de in totaal 42 forten liggen er 5 binnen de droogmakerij. Als uniek historisch waterverdedigingswerk heeft de Stelling van Amsterdam, net als de Beemster zelf, een plaats gekregen op de Werelderfgoedlijst.

Fort bij Spijkerboor - Westdijk 46 Spijkerboor is het grootste fort in het noordelijke front van de Stelling van Amsterdam. Het verdedigde de strategisch belangrijke dijken langs de Beemsterringvaart en het Noord-Hollands kanaal, die uiteraard niet doorgestoken konden worden. Als enige fort van de Stelling heeft Spijkerboor een nog volledig intact geschut. De draaibare plaatstalen pantserkoepel verbergt twee kanonnen van 10,5 millimeter kaliber, het zwaarste geschut van alle forten in de noordelijke zone, met een bereik van tien kilometer. Het fortgebouw uit 1889 ligt binnen een brede fortgracht. Voor een goed uitzicht over de dijk is het twee verdiepingen hoog. Gebouw, koepel en geschut zijn te bezichtigen wanneer het fort is geopend. Het fort heeft na de Eerste Wereldoorlog een aantal malen dienst gedaan als gevangenis. Uit die periodes stammen de tralies voor de ramen en de wandschilderingen in het interieur.(U kunt het fort bezoeken) Westdijk Vanaf de Westdijk is goed het hoogteverschil te zien tussen het diep gelegen ‘nieuwe land’ in de Beemster en het ‘oude land’ van het vroegere Schermereiland aan de overzijde van de ringvaart. Het verschil is maar liefst 2 tot 3 meter. Voordat het Beemstermeer droogviel, zeilden de Rijper haringschepen hier vanaf de Zuiderzee over het open water rechtstreeks naar de havenmonding van De Rijp. Even voor de brug naar het dorp ligt rechts een oude molenkolk. Vóór 1920 stond hier een van de poldermolens die de Beemster droog hielden. De Westdijk en de Beemsterringvaart vormen de scheiding tussen het ‘oude’ en het ‘nieuwe’ land. Aan de overkant van de vaart ligt het middeleeuwse veenweidelandschap van het Schermereiland, nu de Eilandspolder. Het bestaat voor een kwart uit water en ligt 1 tot 1,5 meter onder zeeniveau. Typerend zijn de vele sloten en de middeleeuwse strokenverkaveling met lange, smalle weidepercelen. Het land in de Beemster ligt een paar meter lager, 3 tot 4 meter onder NAP, en is ingedeeld in grote geometrische blokken. Vanaf de dijk zijn de contrasten en hoogteverschillen tussen de twee landschappen prachtig te zien.

6. Westdijk volgen en bij 2e zijweg RA Hobrederweg) Op de kruising met de Hobrederweg passeert u Westen Burgh een recent nieuwbouwproject dat doet denken aan de verdwenen zeventiende-eeuwse buitenplaatsen.

7. Op tweede kruising LA Jisperweg Westbeemster Westbeemster is ontstaan als een rooms-katholieke enclave in de voor het overige protestantse droogmakerij. Café De Kerckhaen, recent in ere hersteld dankzij een actie van dorpsbewoners, is een voormalige schuilkerk uit de achttiende eeuw. Pas in 1879 kreeg het dorp zijn neogotische parochiekerk met hoge torenspits, gewijd aan Johannes de Doper. Het grootste en opvallendste gebouw is het voormalige zusterklooster van Onze Lieve Vrouwe van Lourdes, oorspronkelijk tevens jongens- en meisjesschool, uit 1909-1910.

8. Op kruising RA Oosthuizerweg Aan de kruising Oosthuizerweg - Jisperweg ligt een klein buurtschapje met rechts het ‘Zaanse huisje’. Het houten klokgeveltje is in originele kleuren geschilderd.

9. Bij rotonde RA Middenweg en u rijdt door naar Middenbeemster.

Korte (bloesem)wandeling, 7 km door de Beemster. Samenstelling: Infocenter Beemster. Start – en eindpunt bij het infocenter/VVV Middenweg 185 Middenbeemster. In de directe omgeving is voldoende parkeergelegenheid, op het Marktplein en bij het gemeentehuis.