FAKULTET ZA POSLOVNI MENADZMENT BOSANSAKA GRADISKA

Obrenovic Aleksandar, student prve godine, II semestarSax80@spinter.net

Seminarski rad iz predmetaPOSLOVNA INFORMATIKA

INFORMACIONI SISTEMI

Mentor:Prof. dr Boško Rodić, bosko.rodic@gmail.com

Srebrenica, jul 2007

Ključne riječi:Internacionalna federacija za obradu podataka, IFIP Keywords: International Federation for Information Processing - IFIP

UVOD:

"Informacioni sistem je sistem koji prikuplja, pohranjuje, čuva, obrađuje i isporučuje informacije važne za organizaciju i društvo, tako da budu dostupne i upotrebljive za svakog ko se želi njima koristiti, uključujući poslovodstvo, klijente, zaposlene i ostale. Informacioni sistem aktivni je društveni sistem koji se može, ali i ne mora, koristiti informacionom tehnologijom."

POJAM INFORMACIONOG SISTEMA

Informacioni sistem je integrisani skup komponeneti za sakupljanje, snimanje, čuvanje, procesovanje i prenošenje informacija. Poslovna preduzeća, druge vrste organizacija i pojedinci u savremenom društvu, zavise od informacionih sistema za upravljanje svojim operacijama i djelovanjima, održavanje kompetitivnosti na tržištu, ponudu različitih usluga i unaprijeđivanje ličnih sposobnosti i kapaciteta. Za primjer, moderne korporacije zavise od računarskih informacionih sistema da bi procesovale svoje finansijske račune i poslovne transakcije, upravljale ljudskim resursima; opštinske uprave zavise od informacionih sistema za ponudu osnovnih usluga svojim građanima; pojedinci koriste informacione sisteme da bi unaprijeđivali svoja znanja, za kupovinu, upravljanje bankovnim računima i transakcijama, kao i za različite finansijske operacije.

Izumom i dostupnošću novih informacionih tehnologija (IT), javljaju se nove mogućnosti. Pošto su informacioni sistemi omogućili različite ljudske aktivnosti, samim tim su izvršili uticaj na društvo. Ubrzali su obavljanje svakodnevnih aktivnosti, uticali na strukturu organizacija, izmjenili načine ponude i potražnje proizvoda na tržištu, kao i načine i shvatanje rada. Informacije i saznanje, danas čine vitalni ekonomski resurs.

Internacionalna federacija za obradu podataka (International Federation for Information Processing - IFIP) definiše informacioni sistem na sljedeći način:

2

Informacioni sistem organizacije se može definisati i kao skup ljudi i tehničkih sredstava koji po određenoj organizaciji i metodologiji obavljaju prikupljanje, memorisanje, obradu i dostavljanje

na korištenje podataka i informacija. Takođe, informacioni sistem se može definisati i na sljedeće načine:

"Informacioni sistem je odredjeni skup metoda, postupaka i resursa, oblikovanih tako da se potpomogne postizanje nekih ciljeva." (Thierauf R.)

"Informacioni sistem je sveukupnost svih informacionih procesa u organizaciji." (Niederberger A.)

Posmatrano sa aspekta sistematskog pristupa:

"Informacioni sistem predstavlja sređeni skup metoda, procesa i operacija za prikupljanje, čuvanje, obradu, prenošenje i distribuciju podataka u okviru jedne organizacije, uključujući i opremu koja se u te svrhe koristi i ljude koji se tim aktivnostima bave."

Informacioni sistem djelujući u okviru neke organizacije, omogućava joj da komunicira unutar sebe i sa svojim okruzenjem. Prema tome, uslov opstanka bilo koje ogranizacije je da raspolaže adekvatnim informacionim sistemom, u kojem su razrađeni postupci informacionih aktivnosti. U nekim ogranizacijama te postupke obavljaju ljudi, a u drugima se koristi moderna informaciona tehnologija. Iz toga proizilazi da informacioni sistem može biti manuelan ili podržan informacionom tehnologijom, odnosno kompjuterizovan.

"Informacioni sistem podržan informacionom tehnologijom je informacioni sistem koji uključuje korištenje računarske tehnologije."

Na osnovu navedenog, bitno je uočiti sljedeće: Pojam informacionog sistema znatno je širi u odnosu na računar i računarsku obradu podataka. To znači da informacioni sistem obuhvata i kompjuterizovani i nekompjuterizovani dio informacione djelatnosti, što upućuje na zaključak da informacioni sistem postoji i onda kada nema računarske podrške.

3

Informacioni sistem je kompleksan organizacioni sistem, a kompleksnost se odnosi i na strukturu elemenata i na strukturu veza kako u okviru sistema tako i sa okruženjem.

Informacioni sistem obuhvata sve informacione djelatnosti što znači da se ne može poistovjetiti sa jednom, pojedinačnom od tih djelatnosti.

Informacioni sistem treba da bude postavljen tako da:

- Bude razumljiv svim korisnicima;- Jednostavan u prezentovanju informacija;

- Pouzdan i da omogućava iskazivanje obrađenih informacija u vrlo kratkim vremenskim intervalima.

KOMPONENTE INFORMACIONOG SISTEMA

Sa aspekta sistema pristupa, strukturu informacionog sistema sadrže sljedeće komponente:

1. Hardware računarskog sistema čini materijalno-tehnička komponenta informacionog sistema, odnosno fizičke jedinice računarskog sistema namijenjene procesiranju i prenosu podataka;

2.      Software računarskog sistema, predstavlja nematerijalnu komponentu informacionog sistema u vidu računarskih programa koji su ugrađeni u hardver i koji diktiraju način obrade podataka;

3.      Dataware ili podaci, ovu komponentu obuhvataju podaci,informacije i znanja, shvaćeni kao informacioni resursi koji postaju izuzetno vrijedna imovina svake organizacije;

4.      Lifeware ili kadrovska komponenta čine svi ljudi koji u bilo kojoj funkciji učestvuju u radu sa informacionom tehnologijom, bilo kao profesionalni informatičari, bilo kao korisinici rezultata obrade podataka;

5.      Orgware ili organizaciona komponenta, obuhvata organizacione postupke, metode i načine kojima se usklađuje, tj. koordinira rad svih komponenata informacionog sistema, kako bi one činile skladnu i funkcionalnu cjelinu;

6.      Netware ili mrežna komponenta se odnosi na računarske mreže za povezivanje računara u cilju razmjene podataka i komunikacija između fizički udaljenih računara, pa se može reći da čestu komponentu informacionog sistema čine telekomunikaciona sredstva i veze za prenos podataka na daljinu.

4

                             

FUNKCIJE INFORMACIONOG SISTEMA

Svakom informacionom sistemu su imanentne sljedeće funkcije:

Funkcija informisanja - Informacioni sistem svojim informisanjem osigurava relevantne informacije za operativno i razvojno upravljanje organizacijom. To implicira da se funkcija informisanja ostvaruje u svrhu upravljanja organizacijom, dok je funkcija upravljanja, kao hijerarhijski najviša funkcija organizacije, po svojoj suštini, takođe, informacioni proces. Iz tog razloga je funkcija informisanja od fundamentalnog značaja za ocjenu kvaliteta informacionog sistema. Najviši nivo razvijenosti imaju kompjuterizovani informacioni sistemi koji su orijentisani na podršku odlučivanju i upravljanju i

Funkcija dokumentovanja - za sve aktivnosti organizacije neophodno je obezbijebediti dokumentacionu podlogu putem informacionog sistema. Dokumentaciona podloga, odnosno dokumentacija, je rezultat potreba i zahtijeva subjekata iz okruženja, jer ona čini kontrolu i razmjenu informacija uopšte. Takođe je neophodno obezbijediti mogućnost revizije poslovanja u svakom trenutku kako bi se mogli rekonstruisati poslovni događaji. Ovo je naročito značajno kod informacionih sistema kod kojih se kontiranje i knjiženje poslovnih događaja obavlja automatizovano.

5

Primjeri Informacionih sistema.

VRSTE INFORMACIONIH SISTEMA

Savremeni informacioni sistemi mogu se podijeliti na: 

Operativne informacione sisteme i  Sisteme za podršku odlučivanju u menadzmentu

Operativni informacioni sistemi nisu informacioni sistemi čija je osnovna namjena podrška odlučivanju. Kao posebna vrsta informacionih sistema oni su glavni proizvođači informacija za više klase informacionih sistema. Iako nisu direktno orijentisani prema odlučivanju, izlazne informacije ovih sistema predstavljaju ulazne veličine za druge klase informacionih sistema. Upravo zbog tih svojih karakteristika, ovi informacioni sistemi su podloga za razvoj viših klasa informacionih sistema.

Sistemi za podršku odlučivanja u menadzmentu su:1. Upravljački informacioni sistemi (MIS)2. Sistemi za podršku odlučivanju (DSS)3. Ekspertni sistemi (ES)

6

Laudonovi razlikuju sledeće tipove informacionih sistema:1. Sistemi za obradu transakcija (TPS)2. Menadžerski sistemi podrške (MSS)

Sistemi za profesionalnu podršku

Sistemi za profesionalnu podršku omogućavaju obavljanje poslova specifičnih za određenu profesiju. Na primjer, mašinski inženjeri koriste softver CAD zajedno sa sistemima za virtuelnu realnost, za projektovanje i testiranje novih modela različitih mašinskih dijelova, sistema za zaštitu putnika u vozilu, itd., prije pravljenja prototipa. Kasnije koriste CAE za dizajn i analizu realnih testova. Biohemičari koriste specijalni softver za trodimenzionalno modeliranje i predstavljanje molekularnih struktura i analiziraju moguće efekte novih droga, prije njihovog kliničkog testiranja. U bankama se koristi finansijski softver za izračunavanje dobiti i analizu potencijalnih rizika različitih finasijskih ulaganja i strategija. Danas, specijalizovani profesionalni sistemi za podršku, prisutni su u skoro svim profesijama.

Kancelarijski informacion sistemi

Glavni zadatak kancelarijskih informacionih sistema je olakšavanje komunikacije i saradnje svim članovima jedne organizacije, ali i sa članovima drugih organizacija. Arhiviranje dokumenata i pošte u elektronskom formatu, olakšava organizacijama njihovu klasifikaciju, indeksiranje i čuvanje, kao i brz i efikasan pristup po potrebi.

Sistemi za upravljanje znanjem

Sistemi za upravljanje znanjem se sastoje od metoda sakupljanja znanja, odnosno njegovog organizovanja u cjelinu, kao i procedura i metodologija korišćenja akumuliranog znanja u organizacijama. Ova vrsta znanja se obično sastoji od pisane dokumentacije i slika koje sadrže patenti, metoda dizajna, zbira efikasnih poslovnih strategija, različitih studija i analiza kompetencije i sličnih resursa. Baza znanja jedne organizacije nije eksplicitnog karaktera, tako da ti sistemi pomažu korisnicima da stignu do onih članova organizacije čiji stručni profil najbolje odgovara njihovom upitu. Pristup znanju jedne organizacije se obično realizuje preko lokalne mreže (Intranet, ili mreže zatvorenog tipa), koje su snadbjevene specijalizovanim softverom za pretragu.

MENADZMENT PODRSKA

Sistemi za podršku menadžmentu

Postoji široka kategorija informacionih sistema koji su dizajnirani za podršku menadžmenta u jednoj organizaciji. Ti sistemi se baziraju na podacima sistema koji procesuju transakcije organizacije, podacima koji dolaze izvan organizacije i podacima koji stižu od poslovnih partnera, provajdera i klijenata.

Informacioni sistemi generalno podržavaju sve nivoe menadžmenta, počev od onih zaduženih za planiranje i nadgledanje budžeta i troškova malih radnih grupa na kratke staze, pa do onih za planiranje i nadgledanje budžeta i troškova planova i strategija na duže staze, koji se obično tiču cijele organizacije. Menadžment sistemi za kreiranje izvještaja nude detaljne i obilne

7

informacije u obliku izvještaja, predstavljenih i organizovanih na najpogodniji način, za svaku oblast odgovornosti menadžera. Generalno ti izvještaji su fokusirani na prošla i sadašnja događanja u organizaciji. Radi prevencije zatrpavanja informacijama, izvještaji se automatski šalju samo u izuzetnim slučajevima, ili na specifičan zahtjev menadžera.

UPRAVLJAČKI INFORMACIONI SISTEMI  (MIS)

Upravljački informacioni sistemi (Management Information Systems-MIS)služe menadzmentu snabdjevajući ga djelimično agregiranim i kategoriziranim dobivenimiz transakcionog dijela informacionog sistema i nešto manje iz pretraživanja okruženja organizacije.

Parker ističe da su najznačajnije osobine MIS-a sadržane u sljedećem:

MIS podržava struktuirane i polustruktuirane poslovne odluke koje se primarno donose na srednjim i nižim menadzerskim nivoima;

MIS osigurava fiksni oblik primitka informacija u poznatom, unaprijed definisanom formatu:

MIS obično pruža unificirane, opsežne i detaljne izvještaje, koji zahtjevaju da svaki pojedini korisnik sam pretražuje onaj dio inforamcija koje su mu potrebne;

Upotreba MIS-a zahtijeva formalnu proceduru upita i pretraga;

Obično se pohranjuju i procesiraju interni poslovni podaci organizacije, a nešto monje podaci iz okruženja i

Prvenstveni je naglasak na podacima iz prošlosti, a manje na onima o budućnosti

   SISTEM ZA PODRŠKU ODLUČIVANJU(DSS)

Sistem za podršku odlučivanju (Decision Support System - DSS) razvili su se zbog uklanjanja jednog od glavnih nedostataka MIS-a: orijentacija na pružanje podrške rješavanju isključivo struktuiranih problema odlučivanja. DSS problemski je orijentisan i mnogo je fleksibilniji, u odnosu  na konvencijonalni MIS, koji slijedi procese kroz poslovnu organizaciju.

Prema Turban E. namjena DSS-a je dugačija, a ogleda se u sledećem:

- DSS mora obezbjediti podršku u polustruktuiranim i nestruktuiranim situacijama odlučivanja, omogućavajući računarske informacije i personalno prosuđivanje;

- Podrška se mora obezbijediti za različite nivoe upravljanja;

8

- Podrška se mora obezbijediti za pojedince i grupe;- DSS mora obezbijediti podršku u nekoliko međusobno zavisnih i/ili sekvencijalnih odluka;- DSS mora podržati sve faze procesa odlučivanja;- DSS mora podržati različite procese i stilove donošenja odluka;- Sistem mora biti adaptivan tokom vremena;- Mora biti jednostavan za korištenje;- DSS mora nastojati više unaprijediti efektivnost odlučivanja, nego efikasnost;

- Donosilac odluke mora imati potpunu kontrolu nad DSS tokom svih koraka donošenja odluke;- DSS mora da omogući učenje i- DSS mora biti lak za konstrukciju.

Primjena DSS može biti u jednom od sljedeća tri oblika:   1.  Specifični DSS;   2.  DSS generatori i   3.  DSS sredstva.

DSS su uvijek sačinjeni od tri komponente:   1.  Podsistem upravljanja podacima;   2.  Podsistem upravljanja modelima (Model Base Management System) i   3.  Komunikacioni (dijalog) podsistema.

EKSPERTNI SISTEMI

Područje ekspertnih sistema, Expert Systems - ES predstavlja samo dioširokog istraživačkog područja poznatog kao umjetna inteligencija, Artificial Inteligence. ES obuhvata skup metoda i postupaka koji se odnose na pribavljanje, računarsko predstavljanje i pohranjivanje, te upotrebu ljudskog znanja u rješavanju složelih problemskih situacija.

Svaki ES građen je od najmanje dva modela:1.   Baza znanja (Knowledge Base) i2.   Mehanizam zaključivanja (Inference Engine).

Pored njih, ES najčešće prate i sljedeće komponente:

3.   Podsistem objašnjavanja (Explanation Facility);4.   Podsistem prikupljanja znanja (Knowldge Acquisition Subsystem) i5.   Korisnički interfejs - podsistem za vo|enje dijaloga (User Interface)

Glavne osobine ES su:- Integracija znanja - ES integriše znanje potencijalno velikog broja ljudi stručnjaka na jednom mjestu;

9

- Povećava dostupnost - ES može se koristiti na svim lokacijama, 24 sata dnevno. Raspoloživi su uvijek i bez ograničenja, {to je posebno aktuelno u nedostatku eksperata za određena područja ljudske aktivnosti.- Nivo subjektivnosti - ES zadržava nivo subjektivnosti koji je u njih inicijalno ugrađen, dok su eksperti skloni varijacijama subjektivnosti u rasđ|ivanju, što može dovesti do izvjesne zabune;- Smanjena cijena - ES je jeftiniji od eksperta. Ljudi stručnjaci srazmjerno su rijetki, pa prema tome i skupi, dok se ES lako reprodukuje u većem broju jednakih ili sličnih kopija;- Povećava pouzdanost - ES ne čini greške, ne umara se i ne zaboravlja.- Uslovi djelovanja - ES može djelovati u uslovima koji su za čovjeka opasni;- Brzina reakcije - brzina reakcija na nastali problem i- Tumačenje - opis do detalja kako se došlo do rješenja

INTEGRACIJA FUNKCONALNIH SISTEMA U CILJU BOLJEG POSLOVANJA

PIS koji su opisani u ovom delu retko su nezavisni iako služe za različite poslovne funkcije.Ustvari, njihova integracija je opravdana jer se samo tako može uspešno odgovoriti na stroge zahteve koje postavlja tržište.Kupci očekuju da dobiju uslugu ili robu na vreme, visok kvalitet, da budu kreditirani i da im se pruži pažnja i posle izvršene prodaje tj.pružene usluge.U novije vreme čak očekuju da direktno učestvuju bar na sugestijama u projektovanju novog proizvoda.

Da odgovori na sve zahteve PIS mora angažovati sve svoje resurse i to sinhronizovano.Ta sinhronizacija poslovnih funkcija u PS naručito korišćenjem istih baza podataka.

PIS igra vitalnu ulogu pri toj integraciji. Pomoću njega se može prevazići granice funkcija u PS pa čak i granice PS jer ona integriše poslovanja PS i njegovih partnera.

ZAKLJUČAK:

Možemo zaključiti da razvojem informacionih sistema olakšan pristup informacijama, ubrzan rad raznih službi...A različiti poslovni sistemi (PS) determinišu и različite poslovne informacione sisteme (PIS) kao njihove podsisteme. Funkcije PS odrediće i fizjonomiju (sadržaj i organizaciju) PIS.

LITERATURA

1.«Primeri poslovnih informacionih sistema u praksi», prof.dr. Boško Rodić; http://www.koledz-gradiska.com/

2.  dr Branislav Lazareviæ: "Projektovanje informacionih sistema", interni materijal, FON, Beograd, 1990.

3.IT FA 40-2-1, Planiranje informacionih sistema, podsetnik Intertrade, TOZD zastupništvo IBM, Izobrazevalni centar, Ljubljana, Ver.1.0, 1984.

4.dr Vladimir R. Milaèiæ, Sistem Analiza, Proizvodni informacioni sistem, Institut Mašinskog fakulteta, Odeljenje za primenu kompjutera, Beograd, 1974.

10

11

12