exportación aceite de oiva

Upload: ygmartin

Post on 03-Apr-2018

233 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    1/27

    Disponible en: http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/ArtPdfRed.jsp?iCve=75512347002

    RedalycSistema de Informacin Cientfica

    Red de Revistas Cientficas de Amrica Latina, el Caribe, Espaa y Portugal

    Moral Pajares, Encarnacin;Lanzas Molina, Juan Ramn

    La exportacin de aceite de oliva virgen en Andaluca: Dinmica y factores

    determinantes

    Revista de Estudios Regionales, Nm. 86, 2009, pp. 45-70

    Universidades Pblicas de Andaluca

    Espaa

    Cmo citar? Nmero completo Ms informacin del artculo Pgina de la revista

    Revista de Estudios Regionales

    ISSN (Versin impresa): 0213-7585

    [email protected]

    Universidades Pblicas de Andaluca

    Espaa

    www.redalyc.orgProyecto acadmico sin fines de lucro, desarrollado bajo la iniciativa de acceso abierto

    http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/ArtPdfRed.jsp?iCve=75512347002http://redalyc.uaemex.mx/principal/ForCitArt.jsp?iCve=75512347002http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/IndArtRev.jsp?iCveNumRev=12347&iCveEntRev=755http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/ArtPdfRed.jsp?iCve=75512347002http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/HomRevRed.jsp?iCveEntRev=755http://redalyc.uaemex.mx/http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/HomRevRed.jsp?iCveEntRev=755http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/ArtPdfRed.jsp?iCve=75512347002http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/HomRevRed.jsp?iCveEntRev=755http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/ArtPdfRed.jsp?iCve=75512347002http://redalyc.uaemex.mx/src/inicio/IndArtRev.jsp?iCveNumRev=12347&iCveEntRev=755http://redalyc.uaemex.mx/principal/ForCitArt.jsp?iCve=75512347002http://redalyc.uaemex.mx/
  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    2/27

    La exportacin de aceite de oliva virgenen Andaluca: Dinmica y factores

    determinantes1,2

    The exportation of virgin olive oil in Andalu-

    sia: dynamics and decisive factors

    Encarnacin Moral PajaresJuan Ramn Lanzas MolinaUniversidad de Jan

    Reiido, Enero de 2008; Verin n eptd, Oture de 2008.

    PalabRas claVE: competitividd, Derroo territori region, Exportin, Goiin.

    KEy WORDs: competitivene, Territori nd Region Deveopment, Export, Goition,

    ciin JEl: Q17, R11

    REsUMEN

    andu, regin periri de ur de Europ, preent un mrd epeiiin en produin de eite de oiv virgen. Ete trjo ni dinmi exportdor protgonid por empre oeo ndu durnte tim dd, mrd por ondiionnte de rtereonmio, intituion , mu epeimente, etorie, propio de territorio en e que oper,que determinn un pore provehmiento de oportunidde que oree e merdo go ene que demnd de eite de oiv virgen et umentdo. Un ituin que urge reover.

    absTRacT

    andui, peripher region o the outh o Europe, i hrteried n outtnding pe-iition in the prodution o virgin oive oi. Thi work ne the exporting dnmi eded andui oive oi ompnie during the t dede, deried men o eonomi ndintitution ondition nd prtiur, the etori one, whih re prtiur o the ed we reworking in, tht determine poor progre o the opportunitie tht go mrket oer, nd inwhih the demnd o virgin oive oi i inreing. Thi itution urge to e oved.

    1 lo utore deen grdeer o omentrio ugereni de o ino reviore nnimo.2 Verin revid tuid de prte de trjo de invetigin que h mereido e IX Premio

    de Invetigin agrri UNIcaJa 2007.

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    3/27

    46 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    1. INTRODUccIN

    E reimiento de o fujo ree entre pe que rteri eonommundi pnte importnte reto oportunidde empre de ditintregione. l goiin tiene omo gi oneueni mor prein de ompeteni internion ore e merdo o, o que uetion viiidd deque omp que no on pe de rontr un eevdo nive de rividdeonmi. Por u prte, voree innovin, epeiiin e proveh-miento de eonom de e, iitr e ontto on oordore ienteitudo en uquier prte de mundo.

    a medid que empre puede mpir u merdo ojetivo, e omport-miento etrtgio de t vr. En opinin de aono vre (2003, p. 61) proein internion de prte de produin empreri e h onvertido nooo en un omponente oigd pr mpiin mejor de poiin ompe-titiv en e exterior, ino tmin en un reorte pr deen de que mntienenen e merdo domtio. En et ne e pronuni e inorme eordo por comiin Europe un Europ go en ompeteni en e mundo, que renuev Etrtegi de lio, en e que e otorg un importnte ppe promoinexterior de tividd produtiv omunitri omo herrmient pr promover

    ompetitividd de empre de euroon (sudirein Gener de Poticomeri de UE, 2006).

    l tividd exportdor e qu entendid omo un proeo innovdor, pde generr e inorporr onoimiento pr dr repuet retiv o proempreente (Mende, 2002; Vque , 2005), que v ondiionr orm deinerin de empre e territorio un epio mundi, deequiirdo muminte, en e que e ontrponen re innovdor, pe de reponder onxito nuev ituione, otr en que t de epritu innovdor eimpide reionr pr dptre o inente mio de oiedd tu

    (crv et. al., 2005). a prtir de eto rgumento, ete trjo e entr ennir mo un etor trdiion de eonom ndu, indutri oeo,prtiip en un merdo mundi d ve m integrdo. Pr Mrtner (2006), en goiin e inuiente por e derroo de un territorio en produinde iene de uen idd neerio, iendo indipene movero ugrpreio un ote ompetitivo. a, unque un regin uente on importnteventj omprtiv en un determind produin requiere de u deudopoiionmiento en e merdo mundi, que ontriu nr o reutdoeonmio de u empre u pidd de generr empeo, grntindo e

    derroo de regin en e rgo po.l ontriuin de exportione reimiento e h jutido en itertur eonmi prtir de o eneio derivdo de mejor utiiin de

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    4/27

    47la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    pidd produtiv, e provehmiento de eonom de e prejd ennhmiento de merdo, prtiurmente nte e rter epeiido de undetermind produin, e ppe poitivo de ompeteni ore imiinde nuev put tenogi orgnitiv (Feder, 1982). No otnte, podrer indeudo triuir totidd de oiin entre exportin reimiento eeto de primer vrie ore egund. Puede ueder que mor e-ieni produtiv ogrd en un tividd onret e que jutique e umentode u vent uer de ronter nione. conoer pidde de empre oeo ndu, itud en un regin periri, pr provehr inergi derivd de u preeni en e merdo internion e e ojetivo

    de et propuet.E ontenido de ete trjo e etrutur en ino prtdo, inuido te

    de rter introdutorio. En e iguiente, e onretn dierente peto te-ner en uent ore inormin etdti que utent invetigin queundment e reto de trjo. E terer prtdo derie mo e omport demnd mundi de eite de oiv virgen, detndo u inteno reimiento u onentrin epi en pe de eevd rent, i ien e dvierte un u-mento ontnte de onumo de ete produto imentiio en nuev re noprodutor. E urto prtdo ni e voumen, vor ditriuin por pe

    de exportione de eite de oiv virgen de andu entre 1995 2005, quedenotn un eo provehmiento de dinmi que preent e tu proeode goiin. Poteriormente, prtir de inormin otenid de etudioemprio reido, e etudin o ondiionnte que dede e territorio nduhn mrdo tividd omeri de u empre oeo en e extrnjero. Portimo, en e exto prtdo, e exponen revemente prinipe refexione onuione otenid.

    2. INFORMacIN EMPlEaDa EN El aNlIsIs

    lo dto etdtio utiido en et invetigin proeden de mudiver uente que e pueden gregr en do oque. E primero o omponeque eord puid por ditint entidde pi, que identi eomportmiento gregdo de produin exportin de eite de oiv virgenen andu e onjunto de Etdo. E egundo oque o onorm inorminderivd de un trjo de mpo derrodo prtir de pniin, dieo ejeuin de un enuet dirigid oetivo empreri ndu que oo

    prte de u produin de eite de oiv virgen en o merdo internione,que permite deriir onoer rterti de et poin.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    5/27

    48 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    En e primer gregdo e inue puiin de Miniterio de agriuturPe aimentin anurio etdtio de que e hn otenido dto retivo produin de eite de oiv virgen en andu Ep entre 1996 2005. letdti ore exportin de eite de oiv virgen, prtid 150910 de TaRIc, hnido iitd por ageni Ett de adminitrin Triutri (aEaT) que eorde uerdo on e riterio de origen de mern pr e perodo 1995-2005. linormin de mito no nion inue que ore produin onumo mundide eite de oiv, proedente de conejo Oeo Internion (cOI).

    l doumentin empreri proede de reiin de un enuet unidde etdti (empre) on rn oi en andu que exportron

    en 2005 o on nterioridd et eh. ahor ien, omo oneueni de ueni de un nio regitro tuido que entrie inormin de rterterritori reerid empre exportdor, o dto pr determininde poin enuetr e otienen de o eno individuido que orete entidde reoge e conejo superior de cmr de comerio de Ep, ageni Ett de adminitrin Triutri ageni andu de PromoinExterior (EXTENDa), que uent on un regitro de que unidde emprerieque en gun oin e hn pueto en ontto on et intituin region prreir un miin o exporin exportdor.

    E tot de unidde exportdor end en e etor oeo ndu on310. De e 58 ontetron rmtivmente nuetr oiitud de entrevit, onun reprto etorio de importni tmo de empre. l prte de inveti-gin pod en enuet p por utro etp: 1) eteimiento de oojetivo preprin de uetionrio pr reogid de inormin, 2) tomde deiin er de poin enuetr, 3) reogid de dto 4) niie interpretin de o reutdo. E uetionrio, que ue viddo tr reir entrevit pertinente de prue de mimo, e etrutur en dierente oque depregunt on e ojetivo de otener inormin deud pr poder onretr

    rterti de tividd que empre oeo ndu, produtor omeriidor de eite de oiv virgen, protgonin en e exterior.

    l inormin empri permitir onretr experieni de ompoeo en o merdo internione, determinnte prinip de grdo de e-ieni de u tividd exportdor (aono, 2005) o tore que impun uid exterior, vorndo importni de queo que e in por aono Donoo (1998) de oert, omo poiiidd de inrementr produin, turin de merdo nion o trtr de reduir un eevd dependeni demerdo nion, rente o rgumento que e interpretn de demnd, entre

    o que e inuen oportunidde que oreen o merdo extrnjero, ex-pnin de onumo de eite de oiv virgen en pe que no on oniderdoonumidore trdiione o internioniin de iente.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    6/27

    49la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    Intere onoer, imimo, dimenin de empre exportdor, prtirde numero de trjdore que empe, reguridd de u tividd exterior, pru togin omo exportdor piv, experimente o regure, egnGuido (2002), etrtegi de omeriiin eguid, prtir de oorin ooperin on orgniione jen, gente externo u otr empre deetor, que portn experieni reuro, o diretmente, umiendo e penoontro, ote riego de proeo exportdor. Por timo, onviene preir vriedd de pe en o que oper, ern de o mimo, e tipo de produtooertdo grne o envdo- o e inter de empre por u negoio exterior.l repuet uetione pnted permitir un deud vorin de

    pidd de item oeo ndu pr generr ventj provehr poiiidde que e merdo internion oree.

    l pregunt reogid en e uetionrio e grupn en utro tipo: emie-truturd, on etmuo errdo repuet iert, pregunt etruturdon repuet mtipe errd, pregunt etruturd on repuet impeerrd pregunt etruturd on repuet mtipe emiiert. ademe hn udo do tipo de grduione de repuet: un e de tipo likert de1 5 e de diereni emntio.

    3. la DEMaNDa MUNDIal DE acEITE DE OlIVa VIRGEN

    3.1 Anlisis agregado

    Pr preir mo e h omportdo demnd mundi de eite de oivvirgen, prinip vriedd omeriid por empre ndu, nte no di-poiin de et inormin, e ni evouin reiente de onumo de eite

    de oiv en e mundo, que e ompr on tretori eguid por produin, prtir de inormin que oree e conejo Oeo Internion3, repreentden Figur 1. Poteriormente, pr onretr qu pe on repone de eteomportmiento gregdo, e invetig prtiipin de ditint eonomnione en importione mundie de eite de oiv virgen e derie dinmi de u demnd en e merdo mundi en o timo o, egn etdti otenid de e de dto cOMTRaDE.

    3 No e dipone de et inormin i vrie oniderr e e eite de oiv virgen.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    7/27

    50 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    FIGURa 1Produccin y consumo mundial de aceite de oliva

    Fuente: cOI

    E etudio omprdo de vrie produin onumo mundi deeite de oiv permite detr, nte todo, tendeni poitiv que rteri omportmiento de m vrie, que juti un mor tividd , qui,un mor protgonimo en e merdo mundi de produto groimentrio,omo m dente e trtr de onrmr. sin emrgo, per de eevdorrein que exite entre produin onumo4, e dvierte pr e onjuntode perodo un dinmi de mor tividd por e do de oert que por e de demnd. lo dto reerido on inditivo de un umento de ompetenien ete egmento de merdo mundi, derivd de inremento de produinen pe produtore Ep, Grei, Tne, Portug, Mrrueo Turqu osiri- de puet en expotin de nuev pntione en pe trdiion-mente no produtore omo autri, argentin o chie. Un reidd que, porotr prte, jutin puet en mrh por prte de empre oeo detuione que grntien e mejor provehmiento de ventj omprtiv u trnormin en ompetitiv que eguren e umento o, undo meno, emntenimiento de o ingreo.

    4 E oeiente de orrein de Peron entre m vrie e de 0.9251, on P-vor=0.0000.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    8/27

    51la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    a prtir de o reutdo goe ore e merdo mundi de eite deoiv, intere onoer mo e omport, onretmente, demnd de eitede oiv virgen, prinip vriedd otenid omeriid por empre n-du. Pr eo, e h omprdo tretori eguid por importionemundie de eite de oiv virgen entre 2000 20055 on que regitr e totde intermio de produto groimentrio nive mundi , u ve, on que igue e omerio mundi de mern, egn vriin nu regitrdpor d un de omponente reerid.

    Entre 2000 2005, importione mundie de eite de oiv virgen oni-guen un t de vriin medi nu (TVMa) de 21 por 100, retivmente t, i

    e ompr on e reimiento que en eto o experiment e omerio mundi importione de produto grrio, on t de vriin medi de 10,06 de 9,69 por 100, repetivmente. Eto dto onrmn que e negoio de eitede oiv virgen nive mundi et en umento, invetigione ient ore propiedde iogi oniguiente diuin de u reutdo hn upuetoque e produto e ojeto de tenin reiente por prte de o onumidorem exigente, interedo por o imento ude que portn propieddeeneio u diet, o que propii que poiiidde de expnin de importione mundie de eite de oiv virgen en vore (Mii et al., 1997).

    Qued, por tnto, onretr qu pe protgonin dih ompr mo etnevouionndo mim en o timo o.

    3.2 Componente espacial de las importaciones mundiales de aceite de oliva vir-

    gen

    En e cudro 1 e preent ditriuin por pe de importionemundie de eite de oiv virgen entre 2000 2005 t de vriin nude et vrie. Eto dto permiten er omo prinip rterti de

    ete merdo u eevdo nive de onentrin epi. so doe eonomnione Iti, Frni, Portug, Etdo Unido, Reino Unido, Jpn, bgi,aemni, autri, Pe bjo, sui cnd- nn un uot uperior 1 por 100 pr e onjunto de perodo, iendo ete gregdo repone dem de utro quint prte de tot de ompr negoid en e merdointernion. se trt, en onjunto, de merdo de eevd rentper cpita, eno que e onumidor n e vorr uidde intrne de o produto

    5 E perodo de nii eegido e entr en primer mitd de dd 2000, ddo que o que epretende e onoer poiin de o ditinto grupo de pe omo importdore de eite deoiv virgen no reir un nii de tendeni.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    9/27

    52 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    que dquiere, iendo d ve m enie idd de queo que onormnu imentin diri (Mii, 1999).

    cUaDRO 1distriBucin Por Pases de las imPortaciones mundiales de

    aceite de oliva virGen y tasa de variacin media anual (tvma),2000-2005 (en %)

    2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000-20051 TVMa

    Iti 39,74 43,01 42,75 39,78 40,24 26,86 39,85 19,19

    Frni 11,63 10,51 10,91 11,39 9,77 9,53 10,39 16,28

    Portug 3,80 3,50 3,68 3,91 3,76 3,38 3,65 18,20

    EE.UU. 13,37 12,07 12,65 12,39 11,80 12,79 12,46 19,94

    Reino Unido 4,22 3,99 3,81 3,37 3,05 3,08 3,43 13,62

    Jpn 2,67 2,61 2,78 2,56 2,18 2,13 2,40 15,68

    bgi 1,40 1,31 1,34 1,29 1,33 1,41 1,35 21,26

    aemni 6,84 6,03 5,89 6,59 6,00 5,38 6,00 15,30

    autri 1,15 1,01 1,12 1,05 1,08 1,06 1,07 19,99

    Pe bjo 1,02 1,06 1,07 1,20 1,04 1,11 1,09 23,09

    suiz 1,50 1,56 1,43 1,54 1,68 1,67 1,59 23,72

    cnd 1,96 1,87 1,99 1,82 1,73 1,71 1,81 17,75

    Reto de mundo 10,71 11,48 10,60 13,12 16,34 19,89 14,90 36,93

    Tot 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 21,00

    1 Tot umudo 2000-2005

    Fuente: cOMTRaDE eorin propi.

    Entre o prinipe pe importdore oree Iti, que ore mde 40 por 100 de tot. Un ompr que oedeen, en grn medid, ne-

    eidde de empre de ete p pr tender demnd de u ienteextrnjero diemindo por todo e mundo , en menor grdo, o deequiiriopuntue que e dn entre produin onumo nion. Un ituin que no eexuiv de ete merdo. Frni Portug, on grn trdiin en produin omeriiin de ete produto veino de Ep, primer produtor mundide et gr veget, regitrn omportmiento preido. amo gurn entreo prinipe oerente mundie , in emrgo, egn inormin de cOI,uentn on un voumen de produin nion inerior tot onumido6.

    6 Pr mp 2005/2006, timo dto denitivo de cOI, e tot de produin de eitede oiv de Frni Portug en mie de toned iende 4,4 29,1, repetivmente. E

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    10/27

    53la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    Un egund not detr e reere inteno reimiento que oerv,en trmino nomine, e voumen de importione que protgoni e gregdoReto de mundo, regitrndo un t de vriin medi nu de 36,93 por100. En ete grupo e inuen pe omo Mxio, core de sur o bri queexperimentn un epetur inremento en u ompr. En 2000 eto trepe ern detino de 1,26 por 100 de tot de importione mundie ino o depu oniguen un uot que uper e 3,4 por 100, irndo uompr de eite de oiv virgen pr 2005 en m de 136,5 mione de dre.Por e ontrrio, merdo hitue pr ete produto imentiio omo Frni,Reino Unido aemni reduen ignitivmente u peo, regitrr t de

    vriin medi ineriore. Entre o pe que hn mntenido un importionem dinmi, uperiore medi, e pueden identir do grupo. E primero,onormdo por eonom de eevdo nive de rent, inue, entre otro, Pebjo, core de sur, Irnd, autri o sui. E egundo, m mpio heterogneo,grup merdo meno derrodo omo chin, Rui, Pooni o sudri,que en tim dd hn oervdo mejor importnte en u rent uentn,de heho, on un minor oi ormd, de eevdo ingreo, intered por oin o imento unione.

    a prtir de deigu omportmiento importdor de o pe pree evidente

    que queo que ongurn etrutur de iente internione de un territorioon repone direto de evouin de u vent en e extrnjero. Un itemregion que dirige u produin hi merdo en o que ompr de produtoextrnjero et umentndo intenmente uent on importnte poiiiddepr que u exportione e inrementen de orm rpid. sin emrgo, i detinu produin hi merdo que etn reiendo poo, progreivmente redu-ir u uot omo proveedor de merdo mundi. Por o tnto, eein deeenrio internione de proein preerente, en unin de poiiiddeque oreen o ditinto merdo, reut impreindie pr todo item pro-

    dutivo region que pretend nr u poiin ompetitiv nive internion.l gi e impe: undo demnd de un produto extrnjero ument en undetermindo merdo, oportunidde de negoio pr empre orneque o produen omeriin umentn.

    onumo, pr ete mimo perodo, e ir en 99,5 mie de toned pr Frni 71,6 miede toned pr Portug.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    11/27

    54 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    4. la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca

    andu onentr m de 60 por 100 de uperie tot de Epdedid oivr pr e utivo de eitun de mr produe en 2005 e77,80 por 100 de todo e eite de oiv virgen de ete p, e 40 por 100 de totmundi. l tividd oeo de regin viene regitrndo, dem, un tendenireiente en u voumen de produin n, que e juti tnto por e umentode uperie dedid oivr que e ir en 2005 en 1.403.944 hetre enexpotin regur, omo por o more rendimiento de mim, prtir de mejor tni introduid en dd de o novent (sumpi, 2004).

    Pr mp 2007/2008 e conejo Oeo Internion h etimdoque produin epo de eite de oiv virgen uper e min de toned,irndo e onumo de ete p pr ete mimo perodo en 625.000 toned.l diereni entre produin onumo en Ep hen de exportinun etrtegi ve pr empre ndu produtor de eite de oivvirgen, n de evitr que e exeo de oert en e merdo nion provoque und de preio , on eo, de rent de regin.

    E etor oeo ndu preent, in emrgo, un e orientinexterior medido de o novent. En 1996, andu detin o merdo

    internione o e 13,04 por 100 de u produin de eite de oiv virgen,undo otr regione epo de menor trdiin produtor omo comu-nidd venin, Mdrid o ctu oon en queo merdo un porentjemu uperior de u produin (cudro 2). ctu protgoni operione deexportin por vor de 118,26 mione de euro, un 96,20 por 100 de u pro-duin, que repreentn m de quint prte de todo e eite de oiv virgenvendido por Ep en e extrnjero. lo reutdo udido e orrepondenemente on e grdo de pertur exterior que preent eonom nduen rein reto de regione oniderd , por o tnto, on e voumen de

    omerio que o emprerio de ditint regione epo negoin do on iente proveedore extrnjero. En 1996 regin tn protgoniun voumen de omerio exterior erno 54 por 100 de PIb, iendo de 41,45por 100 en comunidd venin, de 38,63 por 100 en Mdrid de 21,94 por100 pr andu.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    12/27

    55la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    cUaDRO 2Produccin y eXPortacin de aceite de oliva virGen enesPaa, en las distintas reGiones y ProPensin media a

    eXPortar (Pme) en 1996 y 2005

    1996

    Produin (1) Exportin (2) Exportin PME (2/1)

    (toned) % (toned) % (mie euro) % (%)

    andu 799.882 83,83 104.271 67,88 394.247 67,05 13,04

    argn 12.332 1,29 4 0,00 23 0,00 0,03

    bere 394 0,04 - 0,00 - 0,00 0,00

    comunidd venin 14.035 1,47 4.953 3,22 18.879 3,21 35,29

    cti y len 2.108 0,22 33 0,02 141 0,02 1,56

    cti- Mnh 47.253 4,95 7.380 4,80 28.512 4,85 15,62

    ctu 30.933 3,24 29.757 19,37 118.265 20,11 96,20

    Extremdur 37.846 3,97 3.855 2,51 14.338 2,44 10,18

    Gii - 0,00 9 0,01 30 0,01 -

    l Rioj 685 0,07 - 0,00 - 0,00 0,00

    Mdrid 3.728 0,39 1.451 0,94 5.604 0,95 38,93Muri 3.021 0,32 25 0,02 101 0,02 0,82

    Nvrr 1.825 0,19 - 0,00 - 0,00 0,00

    P Vo 106 0,01 234 0,15 880 0,15 220,55

    Otr regione - 0,00 1.649 1,07 6.986 1,19 -

    Tot Ep 954.148 100,00 153.622 100,00 588.006 100,00 16,10

    2005

    Produin (1) Exportin (2) Exportin PME (2/1)

    (toned) % (toned) % (mie euro) % (%)andu 638.450 77,80 315.503 74,77 938.572 73,79 49,42

    argn 9.447 1,15 70 0,02 276 0,02 0,74

    bere 472 0,06 12, 0,00 77 0,01 2,56

    comunidd venin 27.172 3,31 5.199 1,23 15.330 1,21 19,13

    cti y len 2.297 0,28 30 0,01 107 0,01 1,30

    cti- Mnh 61.209 7,46 15.672 3,71 45.091 3,55 25,60

    ctu 26.457 3,22 62.220 14,75 202.401 15,91 235,17

    Extremdur 44.625 5,44 10.629 2,52 31.616 2,49 23,82

    Gii 0 0,00 485 0,12 1.508 0,12 -

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    13/27

    56 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    1996

    Produin (1) Exportin (2) Exportin PME (2/1)

    (toned) % (toned) % (mie euro) % (%)

    l Rioj 841 0,10 827 0,20 2.699 0,21 98,28

    Mdrid 4.044 0,49 4.637 1,10 13.701 1,08 114,67

    Muri 3.776 0,46 769 0,18 2.141 0,17 20,38

    Nvrr 1.710 0,21 2.229 0,53 6.080 0,48 130,36

    P Vo 60 0,01 18 0,00 35 0,00 30,57

    Otr regione 37 0,00 3.648 0,86 12.238 0,96 9860,52

    Tot Ep 82.0597 100,00 421.961 100,00 1.271.916 100,00 51,42

    Fuente: aEaT, MaPa eorin propi.

    E inteno proeo de pertur exterior que h rterido evouin re-iente de onjunto de eonom epo h tenido, no otnte, un importntereperuin ore tividd exportdor de andu , mu onretmente,entre empre produtor de eite de oiv virgen, que oniguen umentronideremente e vor de u vent en e extrnjero. l reorgniin de tividde oeo ndu que tiene ugr en o novent voree reimien-to ontnte en u rendimiento produtivo propii, imimo, un morproein exterior pr prte de u produin.

    Entre 1995 2005, exportione de eite de oiv virgen ndu mn-

    tienen un inten dinmi, umentndo m que produin region porenim de o que o tr o e inrementn exportione de ete produto nive nion. En 2005, andu p er repone de er de un 75 por100 de todo e eite de oiv exportdo por Ep, preentndo e etor unpropenin medi exportr de 49,42 por 100, un vor uperior o nivee deo que e prte en 1996, pero que ontin iendo inerior que regitrn otrregione epo omo ctu, Mdrid o Nvrr, que egn exportn mtoned de produid en u territorio (cudro 2).

    a medido de dd 2000, andu e origen de 315.503 toned de

    eite de oiv virgen epo vendido en e extrnjero, un 74,77 por 100 de totde p, iendo u uot en trmino de vor de un 73,79 por 100. Por e ontrrio,ctu, repone de 62.210 toned de eite de oiv virgen exportdo,

    cUaDRO 2Produccin y eXPortacin de aceite de oliva virGen enesPaa, en las distintas reGiones y ProPensin media a

    eXPortar (Pme) en 1996 y 2005(Conclusin)

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    14/27

    57la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    un 14,75 por 100, onigue uno ingreo irdo en 202,40 mione de euro,que repreentn e 15,91 por 100 de tot de Ep. Eto dto permiten intuiriert diereni en e preio por kio de eite de oiv virgen exportdo (prtid150910 de nomentur rneri) por ditint regione epo, o quejutir poti omeriidor dierente, que reperuten diretmente en epreio n de produto , u ve, en e vor dido por e etor en d regin.andu e, de heho, regin que otiene menor vor por kio de eite deoiv virgen vendido en e extrnjero entre 1995 2005, egn dto de ageniEtt de adminitrin Triutri.

    l reiente orientin exterior de produin oeo de andu e

    orreponde, por tnto, on etrtegi de ompetitividd de rter deenivo,reiond on mejor de u eieni produtiv, que tienen en e preio deproduto u vrie prinip. Por e ontrrio, empre eiter de otr regioneepo oniguen preio m eevdo pr mern oertd, vinudo empeo e de o reuro de territorio etrtegi omerie que dotnde epeiidd produto, derrondo niho de merdo que voreen otenin de eneio extrordinrio.

    conviene preir, por timo, qu merdo on detino prioritrio de exportin ndu, i exite un r onentrin epi o i e dvierten

    diereni importnte on etrutur de iente extrnjero que regitr Epo, onretmente, ctu, egund regin epo que m eite de oiv virgenexport. Pr eo, e cudro 3 preent vent que protgonin andu,ctu Ep un eein de pe, detino prioritrio de eite deoiv virgen exportdo dede territorio epo entre 1995 2005.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    15/27

    58 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    cUaDRO 3distriBucin Por Pases de las eXPortaciones de aceite de

    oliva virGen de andaluca, catalua y esPaa en 1995 y 2005 yvalor Promedio del Perodo (vP) (en %)

    andu ctu Ep

    1995 2005 VP 1995 2005 VP 1995 2005 VP

    Frni 24,1 20,6 19,17 31,83 16,02 21,59 27,26 18,32 19,05

    bgi-luxemurgo 0,06 2,01 0,83 3,09 0,8 1,25 1,05 1,66 1,03

    aemni 1,32 1,12 1,14 2,05 2,4 1,21 1,78 1,23 1,12

    Iti 28,43 47,68 50,44 45,03 33,51 48,73 29,99 46,88 50,44

    Reino Unido 1,44 4,22 3,11 7,09 1,85 4,1 2,61 3,52 3,12

    Portug 34,04 10,29 13,77 0,13 0,06 0,21 24,51 8,22 10,63

    suiz 0,03 0,1 0,06 1,27 0,33 1,89 0,81 0,59 0,55

    Etdo Unido 4,97 4,15 4,14 3,21 10,83 6,7 5,7 5,41 4,86

    Mxio 0,03 1,56 0,54 0 0,64 0,25 0,02 1,3 0,48

    core de sur 0 1,09 0,27 0,01 12,79 2,48 0 2,97 0,63

    Jpn 0,61 1,62 1,74 0,33 1,46 0,85 0,57 1,81 1,79

    autri 0,27 0,41 0,25 1,93 2,9 2,51 0,86 0,84 0,82

    Tot eein 95,3 94,85 95,46 95,97 83,59 91,77 95,16 92,75 94,52

    Fuente: aEaT eorin propi.

    andu, egn inormin reerid, mntiene un mrd onentr-

    in epi en u exportione. Iti, detino prioritrio de u vent en eextrnjero, pr en 2005 m de 47,68 por 100 de tot; por e ontrrio, enee o, regin tn ontrt on iente de ete p un 33,51 por 100 de

    u operione de exportin. Otro iente hitue on Frni Portugque regitrn un porentje promedio pr e onjunto de perodo de 19,17 e13,77 por 100, repetivmente. son, dem, iente ignitivo, on unuot promedio uperior 1 por 100, aemni Reino Unido, no sui que,in emrgo, e detino ignitivo pr o produtore tne. lo peeuropeo, en onjunto, omunitrio o no, oren en 2005 e 88,65 por 100 deeite de oiv virgen vendido por andu en e extrnjero, un 62,90 por 100 deque ctu export m de 83,68 por 100 de que o produtore epoeoon en o merdo internione.

    En e ontinente merino o Etdo Unido gur omo iente hitu,on un uot promedio de 4,14 por 100, prtimente ontnte pr todo eperodo. ctu, por e ontrrio, mntiene un omportmiento m tivo de u

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    16/27

    59la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    vent, inrementndo progreivmente importni retiv de ete detino deeevdo nive de rent por iuddno, en e que onigue ingreo por vor de 22,09mione de euro en 2005, un 10,83 por 100 de tot. sorprende, por otro do,e eo peo de o merdo tinomerino omo Mxio en etruturde iente de regin ndu, unque poo poo vn oriendo un prtereiente de exportin region.

    Jpn e e p itio m repreenttivo, u ompr de eite de oivvirgen ndu upern en 2005 o 15 mione de euro, on un uot de 1,62por 100 de tot. ctu, por e ontrrio, ude preerentemente otro detinode po vender prte de u produin oeo, iendo mu ignitiv u

    exportione core de sur autri, merdo poo tendido, omprti-vmente, por e exportdor ndu.

    5. cONDIcIONaNTEs EN la EsTRaTGIa EXPORTaDORa DE las EMPRE-sas OlEcOlas aNDalUzas

    l poiiidde omerie de eite de oiv ndu en o merdointernione dependen de pidde de u item empreri, pueto

    que e te, egn aono Donoo (1994, p. XIII), e enrgdo de proetr ventj genri de un territorio en orm de ventj ompetitiv en e exterior.Trdiionmente, prtiendo de oniderin de merdo tmente etnd-rido, ompetitividd de produin oertd por un regin en e merdomundi depende de diponiiidd de reuro de uo eiente de o mimo,que determinn mnimo ote de produin un preio ompetitivo. sin em-rgo, nuev proximione teri omerio internion initen en otore miroeonmio, mu epeimente omprore importni de eonom de e de diereniin de produto pr expir determindo

    rgo de o fujo ree entre pe (Krugmn, 1979, 1980; Hepmn, 1981).ante et nuev perpetiv, empre on verdder protgonitde o dto mroeonmio impute un territorio; reidd que h tr ir de exportin de andu e, por tnto, que reut de gregr protgonid por dierente empre de regin exportdor de eite deoiv virgen.

    a onretr prinipe rterti que denen tividd de em-pre ndu omo oerente de eite de oiv virgen en e merdo mundionviene tener preente o ondiionnte de rter intituion queo

    propio de etor.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    17/27

    60 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    5.1 Condicionantes institucionales

    Entre o eemento de orden intituion que infuen en tividd export-dor de empre oeo ndu e inuen, en primer ugr, reinde merdo nio europeo, que rrn denitivmente en enero de 1993 queupuo, en prti, eiminin de rrer rneri i iremoviidd de mern, unque periten n gun rrer e, t-ni ege de iert importni. segundo, puet en mrh de UninEonmi Monetri prtir de enero de 1999 entrd en iruin deeuro en enero de 2002. Terero, reorm de Orgniin comn de Merdode eite de oiv de eitun de me de 1998 de 2004 que, entre otr

    uetione, uprime e preio e menimo de intervenin , on eo, e preio omprdor eguro, eimin ud onumo e rgimen de o pequeoprodutore, ign un ntidd mxim grntid d p etee eitem de pgo nio (Prr, 2004).

    Otro peto oniderr on tuione derrod por UE, egoierno epo Junt de andu pr promoin exterior. l UE eteeprogrm epeo de promoin en terero pe. Por u prte, e IntitutoEpo de comerio Exterior (IcEX) viene pretndo un mpi diveridd de er-viio empre epo on nidd de impur iitr u proein

    internion. En e mro de u tuin, gur e Pn de Iniiin PromoinExterior (Progrm PIPE), que pretende udr peque medin empre onvertire en exportdor ete, en e que hn prtiipdo m de untreinten de oiedde oeo de regin. En andu, ageni andude Promoin Exterior, dependiente de Junt de andu, uent on un redde unidde de promoin de negoio reprtid por todo e mundo que tienenomo ojetivo epeo promover por internioniin de emprede territorio, iendo e etor de eite de oiv virgen prioritrio en u tuione.De h, que en o timo o e etn evndo o importnte mp de

    promoin de onumo de ete produto en merdo tn dipre omo chin,Etdo Unido o Rui, n de diundir u propiedde ude e impur uutiidd diri en oin de eto pe.

    E mpio progrm de tuione que IcEX, cmr de comerio de ditint provini ndu , epeimente, EXTENDa vienen derrondo eno timo o pr nr tividd omeri de empre ndu que exportn , imimo, umentr e de entidde exportdor de regine orreponde on e heho de que un 50 por 100 de omp enuetddern her reiido gn tipo de eormiento, inormin, ud e, inuo,

    nniin pr promoin de u produto en e exterior onttr onpoie iente de otro pe prtiipndo en miione omerie diret einver, itiendo eri, et.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    18/27

    61la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    5.2 Condicionantes sectoriales

    aunque o eemento intituione determinn e onjunto gener dereuro de poo exportin diponie en andu, on empreen tim intni que deiden invertir pr poder tender demnd de po-tenie iente. a exminr e rendimiento gener de tividd omeri de empre oeo ndu en e merdo internion e dee oniderrht qu punto e entorno ompetitivo de etor voree et tuin. Prher eto, e pi e mro introduido por Porter en 1990, detndo utroeemento ve de mito miroeonmio - diponiiidd uidde de otore empedo, prein perepin reogid por demnd tieh;

    preeni de un clusterde indutri reiond , por timo, un ontextoque omente inverin rividd o inten - que ondiionn etrtegiomeri eguid en e exterior (Figur 2). l inorporin de dimenin deo clusteren e mro de pidd exportdor permite integrr reutdo perepione de mtipe nivee de nii pr un mejor omprenin de reidd ojeto de etudio.

    FIGURa 2condicionantes en la actividad eXPortadora de las

    emPresas olecolas andaluZas

    Fuente: Eorin propi.

    Competencia entreempresas

    Demanda que satisfaceFactores productivos

    Recursos naturalesEscasez de capitalhumano

    Reducida rivalidad entrelas almazaras

    D. intraindustrialD. final de calidadD. final local

    Industrias de apoyorelacionadas

    Suministrosadecuados

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    19/27

    62 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    F p: l rique de ueo, ondiione imti de regin, o vore uture de u poin e inuo rterti mediom-iente on tore inmvie, indiviie e inutituie que orgnido deu-dmente oniguen dotr de un nive deudo de ompetitividd produinde eite de oiv virgen de andu. a, exiteni de ote omprtivovore, undmentdo en dotin retiv de reuro nture, juti ventj omprtiv de et tividd groindutri v on ree epeiiin exportdor de regin en ete produto u importnte uot deprtiipin en e tot de eite de oiv virgen exportdo por e onjunto de Ep-. Et reidd onev que, en muho o, en empre de otro pe,

    intered por e produto en uetin, quiene uden regin tier udemnd, o que expi, por otr prte, que e 65,3 por 100 de operione deomerio exterior e negoien ex works, egn poin enuetd, iendo eomprdor/importdor de eite de oiv ndu quien ume o dierente gto ote (trnporte, eguro, rg derg, et.) que e genern en e envo de mern, dede ri o mr de vendedor ht intione deomprdor/importdor.

    E demndnte extrnjero e quien remente inii grn prte de oper-ione de exportin que tienen u origen en regin. l empre ndu

    enuetd, en un 22,4 por 100, exportdor piv, e imitn tender petiione puntue que reien de exterior , unque de orm reiterd puednprotgonir ete tipo de trnione, motrndo u inter por oor prte deu produin en e extrnjero, no uentn de orm permnente on un etruturorgnitiv i que e oupe de poner en mrh derror un etrtegide exportin propi, iendo, en un 42 por 100 de o o, o exportdorexperimente. son minor, por o tnto, o ejempo de exportdor regure,que diponen de un rter de iente permnente uer de ronter nio-ne, detinn prte de u pidd produtiv tender epemente o

    pedido internione mntienen un deprtmento de exportin enrgdode orteer nr u poiin en e extrnjero.

    E etor preent, en gener, un importnte dit en pit humno, enten-dido omo preeni de peron on preprin proeion deud, uopoteni retivo e imgintivo e puede utiir omo tivo io pr dinmire item. l t de proeione rente de entidde produtor de eitede oiv virgen (Rodrgue Mo, 2003), imit pidde ompetitiv quepuedn derror et omp, que o podrn depegre i exite unmanagementon ormin dipoiin pr hero un entorno en e que te

    pidde puedn here ver.Entre poin enuetd predominn, in emrgo, o diretivo on

    ormin univeritri de grdo uperior, en un 48,27 por 100 de o o, o

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    20/27

    63la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    grdo medio, en un 20,68 por 100, o que evideni que, t omo e aono(2005), pitin demanagement, otenid trv de proeo edutivoormido, tiene un ppe undment hor de vorr deudmente oriego oportunidde o que empre h de her rente undo export,voreiendo e derroo de et tividd.

    i p : empre de un territorio e enein mximo undo o proveedore on, u ve, ompetidore nive mundi. Eeo ertiinte, ono mquinri epe de ete etor groindutrie oniderdo por e 100 por 100 de entidde onutd omo mu i,deido integrin de regin en e item nion e internion de terri-

    torio epeiido en e mito oeo. E uminitro deinputs deudo renovin de intione ourrid en o novent, pod por dminitrinepo UE en e mro de Progrm de Mejor de aeite de Oiv en Ep,hn propiido, en primer ugr, un reimiento de produin, t omo epunt, en egundo trmino, un umento de idd de produto otenido, quepermite que pued er onumido diretmente, tr id de mr.

    En e etudio emprio reido, un 97,2 por 100 de empre enuetddern pir ontroe exhutivo de idd, o que evideni un ro propitopor umentr e porentje de produin que puede vendere diretmente en

    e merdo n. Eo permite reduir e grueo de eite ndu que e detin rendore-envdore, uo inter por e eite de idd h ido ht hormu eo, voree un mor prtiipin de entidde produtor en omeriiin en detino, eiminndo intermedirio oniguiendo que oprodutore e eneien de un mor rique generd, iempre undo etodopten un poiin tiv pr ir vender, ndonndo u titud trdiionque onite en eperr egd de o omprdore.

    d q f x: l ompoiin e rter demerdo de detino uee tener un grn infueni ore e modo en que em-

    pre perien, interpretn reponden neeidde de o omprdore.l regione ogrn ventj ompetitiv en o produto en o que demndd u empre un imgen r temprn de nuev neeidde de oomprdore, iendo to o que preionn omp pr innovr onmor rpide ogrr ventj ompetitiv m pereiond que de urive (Porter, 1990). En e o que no oup, do egmento de merdo denture mu dipr on detino de produin oeo ndu. En primerugr, e merdo intrindutri, grne, que detinn e 100 por 100 de uproduin un 25,4 por 100 de empre enuetd m de 85 por 100,

    omo medi, de eite virgen otenido por que (un 47,3 por 100) que venden grne envdo. Ete egmento de merdo tiene omo iente grn empre,rendor trnormdor de produto virgen, integrd en grupo groindutrie

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    21/27

    64 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    de mito internion que ditminn ondiione de ompr-vent en origen.En egundo trmino, un egmento de t gm, u demnd proede de ientede eevd rentper cpita, que un un produto ntur, de idd extr, one de identidd propi en unin de on produtor, que viene umen-tndo de orm inten en o timo o, deido propiedde dietti ude de ete produto imentiio, en e que hegemon de grndeempre no et onrmd, iendo en ete egmento en e que opern queempre oeo ndu que de orm minoritri (un 47,3 por 100) o exuiv(un 27,3 por 100) exportn eite envdo. Por timo, onviene puntr que mde 73 por 100 de empre enuetd dern que on preimente tore

    de demnd no tnto de oert o que e impun exportr. t trtn deprovehr un onumo reiente en e extrnjero o poteniidde que oreendetermindo pe , por tnto, u ojetivo prioritrio no e entr en oneguirmore nivee de produin o rentiir eonom de e.

    eg, p p: Entre expo-tione oivrer predominn de peque medin dimenin jo rmude griutur tiempo pri. E griutor motur e produto en oopertiv oo venden en un mr privd, etndo otumrdo reiir ud de Pac mio de nd, o que inhie u pidd emprendedor e innovdor

    (Prr Torre, 1996). Un omportmiento que e emej que protgonin oprodutore horto meriene que entregn u mern en hndig oorrid, in intervenir en e proeo de omeriiin (anr, 2006).

    l mr de rter oitivo, moritri en e etor, preentn erideiidde de rter orgnitivo derivd de un m o inexitente getinomeri, ueni de gereni proeion rigide en o menimo de tomde deiione. Un reidd que no propii e derroo proeion de tividdexportdor, que en un 57,14 por 100 de o o e diretmente derrodpor e gerente de oopertiv, e inuo, por e preidente de mim (4,7 por

    100) o junt retor (9,5 por 100), egn o dto de enuet.l tividd exterior onev umir ierto ote epeo vinudo

    tore que vn dede eein de p de detino, vorin de opor-tunidde que oree, identiin de reguione tni o e ontto onpotenie ditriuidore en e extrnjero. adem, e derroo de un proetoexportdor requiere tener pieni mir puet en e rgo po (Hh,1998), que ontrt on o pntemiento orto po que predominn en getin de oopertiv oivrer de regin.

    En ontr de gur oitiv de mpo meriene que impin

    griutor en omeriiin, de mner que te ume o riego impitode et tividd, pero imimo e enei de vor dido que e produeen mim (anr, 2006), de etor oeo e imitn, vo e exep-

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    22/27

    65la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    ione, otener e eite de u produtore oido, menro undoexiten proem en e merdo vendero grnde empre, on queontrtn un nmero reduido de operione, de grn voumen on mediinde orredore independiente. to on, en reidd, o que onttn on empre produtor in que exit rividd omeri entre e, pue en grnmedid onidern que e eite e vende o (Rodrgue, 2003).

    l mr indutrie privd opern prioritrimente en e merdomorit, vendiendo u produin grne. No otnte, u rter de empree h permitido, en onjunto, un mor opertividd preeni en e merdo nnion e internion, ore todo que poeen un iert dimenin (Prr

    Torre, 1996). Prtiurmente ignitivo reut e heho de que un 27,3 por100 de tot de empre ndu exportdor de eite de oiv virgen vendnu produto exterior o envdo, iendo entidde no oitiv, en un 96,5por 100 de o o, que protgonin dih etrtegi egn e deprendede etudio reido.

    En e etor exiten, dem, mnim reione de ooperin, que onm orme que ree, o que impide un im de onn mutu diut ederroo de dinmi de interin, que permitn un repuet oetiv onuevo reto que e puedn pnter, entre o que e enuentr un preeni

    m tiv en o merdo internione. l oorin de entidde uprtiipin en proeto onjunto, omo e e o de grupo oopertivoHojin de Mg Oeoetep en sevi, dn empre prtiipntem fexiiidd pidd de dptre, permitindoe uperr imitioneque e derivn de un e dimenin, pue un 78,2 por 100 de ompenuetd uentn on meno de 20 empedo, o que ondiion u dipo-niiidd de reuro, pidd pr umir riego , por o tnto, proeinexterior de prte de u produin.

    l tividd exportdor e, en onjunto, retivmente reiente entre em-

    pre oeo ndu, pue on minor, un 48,3 por 100, que ontrtnon iente extrnjero nte de enero de 1999 o que imit, egn aono (2005), eieni de et tividd, mu infuenid por umuin de onoi-miento e nive de ompromio dquirido en o merdo internione. lntidd nture de merdo extrnjero en o que empre onurre e,imimo, indidor de experieni exportdor de mim. De uerdo one enoque eueni de proeo de internioniin de Upp (Johnon Wiederheim-Pu,1975; Johnon Vhne, 1977), omp omenr expor-tndo en queo merdo m erno expnin geogr internion

    e orientr hi pe m ejdo medi que v gnndo experieni en odetino previo. l inormin de enuet oree evideni empri ore unreduid diveriin epi de tividd omeri de etor en e exterior,

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    23/27

    66 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    pue o un 6 por 100 de empre opern en m de die pe ditinto. Deheho, en un 32,2 por 100 de o o, exite un nio merdo de expnin que,dem, en un 85,7 por 100 de vee e Iti. Junto p trnpino, otromerdo omunitrio (aemni, Frni, Etdo Unido, Portug, Pe bjo,bgi, Reino Unido) Etdo Unido, on detino trdiione de exportdorndu. Por e ontrrio, queo que onormn eonom emergente (bri,Tiwn, chin, Mxio, core de sur), que vienen reiendo de orm inten eno timo o, o on prioritrio pr un minor de empre, un 15,3 por100 de tot.

    E proeo de internioniin de etor oeo ndu, en e entido

    de aono (1994), que omien en e momento en que e merdo exterior eontitue en reerente pr deiione etrtgi que tom empre, eenuentr remente en un e inipiente o impemente, n no e h iniidopr grn prte de omp oeo de regin. Un ituin que juti e preeni de etor en entidde e intituione que tienen omo ojetivo promoin vent de eite de oiv en otro pe. l aoiin Epode Indutri e comerio Exportdor de aeite de Oiv (asOlIVa), priniporgniin privd de exportdore de etor, oo uent on 27 miemrondue, un 44 por 100 de tot. E Intituto Epo de comerio Exterior tiene

    diponie en u we (www.icex.es) un e de dto de empre exportdo-r de eite de oiv virgen, que puede er onutd por uquier peron quedeee dquirir ete produto. l inripin en dih e de dto e grtuit ,in emrgo, oree importnte poiiidde de promoin exportdor. Pueien, o 97 empre de un tot de 189 on ndu, un nmero reduidoi tenemo en uent importni retiv de et tividd en regin en eontexto epo. En aGRElMa (www.agrelma.com), iruito on-line de onttoomerie en e etor groimentrio, o etn preente 20 empre oeondu de un tot de 158, entre que e inuen 43 epo, 88 itin,

    25 grieg, un portugue otr de Tne.Frente et reidd, un reduido nmero de omp, repone de un

    quint prte de produin oeo de regin (senie, 2003), experimentn en tim dd un proeo gener de moderniin (Degdo Romn, 1995, p.65), que inue, entre otro peto, mejor de getin, refexin ore epoiionmiento de entidd rgo po, inorporin de nuev tenoogen o item de produin, que grntin un produto de mor idd, oniderin de exportin omo vrie deiiv pr ompetitividd de omp, que juti rein de deprtmento de exportin, t omo

    ourre en un 35,5 por 100 de entidde enuetd. En eto o, e pro-dutor de eite de oiv virgen e repnte u negoio, umiendo ojetivo m de o etritmente hitue, moturr eitun vender e produto por

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    24/27

    67la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    mor, undo nuev oportunidde que e permitn provehr expetti-v vore que o emprerio de etor dvierten de orm generid en omerdo exteriore. Por u prte, o more euero por orientre merdoe etn trduiendo en mejore reutdo omerie que deen tur omoetmuo pr que urj un grupo d ve m mpio de imitdore interedopor et tividd innovdor.

    6. REFlEXIN FINal

    a o rgo de pgin preedente e h intentdo rir dr repuet,on e nii evideni empri diponie, dierente uetione reiondon pidd de item oeo ndu pr provehr deudmente oportunidde de negoio que oree e merdo internion. l prinipeonuione que e extren de nii reido on iguiente.

    En primer ugr, onviene tener preente que demnd de eite de oivvirgen nive mundi et umentndo; tividd importdor que e generen ete egmento de merdo mundi e mu uperior que tiene ugr pre onjunto de produto groimentrio e inuo mor que identi

    tot de intermio ree internione. l propiedde ude de eteproduto imentiio jutin e reimiento de onumo en o ditinto pe.En egundo trmino, nte reidd derit, orprende e tividdexportdor de mr ndu, prinipe produtor de eite deoiv virgen en Ep, rente mrd orientin internion de ompv, venin , epeimente, tn, que egn vender en e merdointernion m eite de oiv virgen que e produido en u territorio. En tererugr, onviene tener en uent, que empre oeo ndu tiendenpreerentemente iente itino, onentrndo un porentje mu eevdo de

    u vent en merdo mduro, entre o que det Iti, detino en e quee oin grn nmero de o prinipe ditriuidore mundie de eite deoiv me , en menor medid, de eite de oiv virgen, mnteniendo un epreeni retiv en otro merdo, demndnte no trdiione, que preentnun mor dinmimo en u ompr. Det, por timo, que andu e regin epo que onigue un menor vor promedio por kio de eite de oivvirgen exportdo entre 1995 2005, o que permite rgumentr que en reginpredominn etrtegi de omeriiin entrd en e ote de produto noen e derroo provehmiento de ventj ompetitiv que permitn umentr

    e vor dido de eite exportdo.Eto heho e orreponden on e predominio de tore negtivo rente queo de rter poitivo que oiniden en andu que etn tividd

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    25/27

    68 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    exterior de u empre oeo, iendo urgente potenir o vore trtrde reover o negtivo. Entre o primero e enuentrn ventj ompr-tiv de que dirut et tividd groimentri, ud intituioneque e vienen pindo vor de exportin, e derroo de merdo nioomunitrio, e euro , dem, un titud vore por prte de un minor deemprerio on e deeo de orteer nr u tividd omeri en e ex-trnjero. Entre o egundo, e inuen e mentidd internion que edvierte en mor de empre de etor, e predominio de pntemiento orto po, oportunit retivo rente exportin, t de reio-ne de ooperin entre empre, u deieni gerenie, u reduid

    dimenin un inuiente rtiuin orgnitiv de tividd omeri,inp de provehr deudmente oportunidde que e merdo exteriororee, prtiurmente o pe emergente en o que et reiendo de ormpronunid demnd de eite de oiv virgen.

    E nii reido juti neeidd de poner en mrh un onjunto detuione detind oneguir que e item oeo ndu umente uorientin internion rentiie, en mor grdo, importnte poiiiddeque e derivn de un preeni m tiv en e merdo go. En e dieo ejeuin de ditint ione de promoin exterior deen oorr em-

    pre, utenti repone de tividd omeri, junto on intituioneette ndu on more ompeteni en mteri, o que permitirprovehr inergi ontriuir un mejor empeo de o reuro etdo.

    En reumen, ituin que preent andu, omo de otr regioneon un importnte tividd groimetri, exige generr dinmi de interind en onn entre empre , tmin, on orgnimo e intituio-ne, de modo que e poie rein de rede de ooperin que voren renovin de utur empreri , mimo, puet en mrh de proeode innovin prendije, que permitn mximir poteniidde produtiv

    omerie de produin otenid, poniendo en vor o reuro de territorio(crv et. al., 2005). ante todo, dede intituione pi e h de trjrpor trnormin de un item territori de gi union en otro de giterritori, en e entido de Mnde (2002). En e primero, empre mntienenreione on e exterior, pero tn de orm id e o, in penvnuo entre e, preentndo un orgniin impe. Por e ontrrio, en eegundo, PyMEs, interdependiente epeiid en un produin epe-, on reione de ompeteni oorin entre e, pueden derroreonom intern extern de e (Vque, 2000) oneguir generin

    de ventj ompetitiv dinmi que permitn rentiir oportunidde queoree e merdo internion.

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    26/27

    69la EXPORTacIN DE acEITE DE OlIVa VIRGEN EN aNDalUca...

    REVIsTa DE EsTUDIOs REGIONalEs N 86, I.s.s.N.: 0213-7585 (2008), PP. 45-70

    BiBlioGraFia

    aGENcIa EsTaTal DE aDMINIsTRacIN TRIbUTaRIa (aEaT): http://www.et.ealONsO, J. a. (1994): E proeo de internioniin de empre, Informacin Comercial Espaola,

    Revista de Economa, nmero 725, pp.127-143.alONsO J. a. (2005): E proeo de internioniin de empre. agun ugereni pr poti

    de promoin en arredondo, a. Pueo, E. (diretore): Claves de la economa mundial 05,IcEX, Mdrid

    alONsO, J.a. lVaREz, I. (2003): Tenoog, reimiento epeiiin en e omerio internion,arredondo, a. Pueo, E. (diretore): Claves de la economa mundial 03, IcEX, Mdrid.

    alONsO, J.a. DONOsO, V. (1994): Competitividad de la empresa exportadora espaola, IcEX, Mdrid.alONsO, J.a. DONOsO, V. (1998): competir en e exterior. l empre epo o merdo internio-

    ne, IcEX, Mdrid.azNaR, J. a. (2006): La competencia entre la horticultura intensiva de Marruecos y Espaa, Thomon-civit,chmr, Nvrr.

    baNcO MUNDIal: World Development Indicators Online: http://www.wordbnk.orgcaRaVaca, I. et. al. (2005): Innovin, rede, reuro ptrimonie derroo territori, Eure, 31. 94,

    5-24.cONsEJO OlEcOla INTERNacIONal (2006): Los aceites de oliva en el mundo, serie Etdti crono-

    gi, cOI.DElGaDO, M. ROMN, c. (1995): Impto territorie de reetruturin eonmi ore e etor gro-

    imentrio en e ur de Europ. E o de andu, Revista de Estudios Regionales, 42, 53-85.FEDER, G. (1982): On export nd eonomi growth.Journal of Development Economics, 12, 59-73.GUIsaDO, M. (2002): Internacionalizacin de la empresa. Estrategia de entrada en los mercados extranjeros,

    Pirmide, Mdrid.HalbacH, a. (1998): Exportar con xito, ediione Deuto, bio.HElPMaN, E. (1981): Interntion trde in the preene o produt dierentition, eonomie o e nd mo-

    nopoiti ompetition: chmerim-Hekher-Ohin pproh, Journal of International Economics,11, 305-340.

    JOHaNsON, J. WIEDERsHEIM-PaUl, F. (1975), The interntionition proe o the rm: our swedih etudie,Journal of Management Studies, Vo. Otoer, pp. 305-322. Review, 7, 11-34.

    JOHaNsON, J. VaHlNE, J.E. (1977): The interntionition proe o the rm mode o knowedgedeveopment nd inreing oreign mrket ommitment,Journal of International Business Studies,Vo. 8, spring/summer, pp. 23-32.

    KRUGMaN, P. (1979): Inreing return, monopoiti ompetition, nd interntion trde,Journal of Inter-national Economics, 9, 469-479.

    KRUGMaN, P. (1980): se eonomie, produt dierentition, nd the pttern o trde,American EconomicReview, 70, 950-959.

    MaRTNER, c. (2006): cden ogti de exportin de rut derroo o en e urete de Mxio,Eure, 32. 97, 63-80.

    MNDEz, R, (2002): Innovin derroo territori: guno dete terio reiente, Eure, 28, 84, 63-83.

    MIlI, s. (1999): Reto internione uturo eenrio de etor oeo, Olivae, 75,8-16.

    MIlI, s. et. al. (1997): E etor de eite de oiv nte goiin de merdo: refexione dede unperpetiv de demnd, Revista Espaola de Economa Agraria, 181, 209-242.

    MINIsTERIO DE aGRIcUlTURa PEsca y alIMENTacIN (vrio o):Anuario estadstico, Mdrid, Miniterio

    de agriutur Pe aimentin.NacIONEs UNIDas. be de Dto comtrde: http://untt.un.org/und/omtrde

  • 7/29/2019 exportacin aceite de oiva

    27/27

    70 ENcaRNacIN MORal / JUaNN RaMN laNzas

    PaRRas, M. (2004): La Organizacin Comn de Mercados (OCM) en el sector de las materias grasas: evolucin

    de los ingresos de los oleicultores jiennenses en el perodo 1986/87-2001/02, y anlisis de las posiblesalternativas de ayuda al aceite de oliva, Jn, Intituto de Etudio Giennene.

    PaRRas, M. TORREs, F. (1996): Un perpetiv region de etrutur de etor produtor de eite deoiv virgen u reperuin en omeriiin de o eite, Revista de Estudios Regionales,46, 103-135.

    PORTER, M. E. (1990): The Competitive Advantage of Nation, New cork, Free Pre.RODRGUEz, J. MOzas, a. (2003): l ormin de o reuro humno de oopertiv grri

    nuev eonom: un etudio emprio, Boletn Econmico de ICE, 2776, 9-19.RODRGUEz, J.c. (2003): Desarrollo endgeno en la regin urbana de Jan. Anlisis competitivo y dinmico de

    los sistemas productivos locales, Jn, Diputin Provini de Jn.sENIsE, O. (2003): La orientacin al mercado en el sector olecola andaluz a partir de las cooperativas de segundo

    y ulterior grado, Mg, anit Eonmio de andu-UNIcaJa.sUbDIREccIN GENERal DE POlTIca cOMERcIal DE la UE (2006): l omuniin de comiin. Un

    Europ go en ompeteni en e mundo, Boletn Econmico de ICE, 2.895, 3-8.sUMPsI, J.M. (2004): Un enoque empreri pr griutur imentin de igo XXI, Papeles de

    Economa Espaola, 100, 186-198.VzQUEz a. (2000): Derroo endgeno goiin, Eure, 26. 79, 47-66.VzQUEz, a. (2005): Las nuevas fuerzas del desarrollo, breon, antoni boh.