evaluation for internship and qualification exams in …
TRANSCRIPT
1 Prof. Dr., Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Finans ve Bankacılık Bölümü,
[email protected], ORCID ID: 0000-0003-1796-7974 2 Dr. Öğr. Üyesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Cumhuriyet Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Mülkiyet
Koruma ve Güvenlik Bölümü, [email protected], ORCID ID: 0000-0003-2472-9093
E-ISSN: 2687-4032
2021, 22 (1), pp.91-112.
Doi: 10.37880/cumuiibf.618673
Abstract
The purpose of this study is to determine the lessons learned in the
Internship and Qualification Exams and the opinions of participants about
these two exams. The questionnaire form, which was prepared by using the 5-
point Likert scale, was applied to 109 independent accountants and vocational
candidates registered in the vocational chamber in Sivas. Cronbach’s Alpha
internal consistency coefficient of the questionnaire was found as 0.84. As a
result of the study, it was found that the most challenging course (Cost
Accounting) was the course that was the most challenging one in the Entrance
and Proficiency Exam, and that the least challenging course was the
(Vocational Law) course. Some of the the statements related to the Entrance
Exam were; exam centers should be increased according to the geographical
structure of our country; I find the file license and exam fees too high. Some of
the statements have been the most supported expressions. Some expressions
related to the Proficiency Exam were; where exactly my internship had an
effect on the Proficiency Exam; for two days in the qualification exams, doing
eight lessons together adversely affects the achievement. Participants did not
evaluate any of the 20 statements related to both exams at their level.
Article History:
Date submitted:
11 September 2019
Date accepted:
24 February 2021
Jel Codes:
M40, M41, M49
Keywords:
Certified Public
Accountant Financial
Advisor, Internship
Starting Exam,
Proficiency Exam
Suggested Citation: Demir, M. & Mazman İtik, Ü. (2021). Evaluation for Internship and Qualification Exams
in The Profession of Independent Accountant and Financial Advisor: A Research in Sivas. Sivas Cumhuriyet
University Journal of Economics and Administrative Sciences, 22(1),91-112.
EVALUATION FOR INTERNSHIP AND QUALIFICATION EXAMS IN THE
PROFESSION OF INDEPENDENT ACCOUNTANT AND FINANCIAL ADVISOR:
A RESEARCH IN SİVAS
Mehmet DEMİR1
Ülkü MAZMAN İTİK2
1 Prof. Dr., Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Finans ve Bankacılık Bölümü,
[email protected], ORCID ID: 0000-0003-1796-7974 2 Dr. Öğr. Üyesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Cumhuriyet Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Mülkiyet
Koruma ve Güvenlik Bölümü, [email protected], ORCID ID: 0000-0003-2472-9093
E-ISSN: 2687-4032
2021, 22 (1), ss.91-112. Doi: 10.37880/cumuiibf.618673
Öz
Bu çalışmanın amacı, serbest muhasebeci mali müşavirlik mesleğinin
en önemli aşamalarından birisi olan Staja Giriş Sınavı ve Yeterlilik Sınavına
yönelik serbest muhasebeci mali müşavir ve adaylarının bakış açılarını tespit
etmek ve konuyla ilgili değerlendirme yapmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek
için 5’li likert ölçeği kullanılarak hazırlanan anket formu, Sivas ilinde meslek
odasına kayıtlı 109 adet serbest muhasebeci mali müşavire ve meslek
adaylarına uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda, Staja Giriş ve Yeterlilik
Sınavında en çok zorlanılan dersin maliyet muhasebesi dersi olduğu, en az
zorlanılan dersin ise meslek hukuku dersi olduğu tespit edilmiştir. Yapılan
sınavlarla ilgili olarak sınav merkezi sayısının artırılması, dosya ve ruhsat
ücretlerinin düşürülmesi isteği ve bunlara ek olarak iki gün üst üste bütün
derslerin sınavının yapılmasının başarıyı olumsuz etkilediği sonucuna
ulaşılmıştır.
Makale Geçmişi:
İletilen Tarih:
11 Eylül 2019
Kabul Tarihi:
24 Şubat 2021
Jel Kodları:
M40, M41, M49
Anahtar Kelimeler:
Serbest Muhasebeci
Mali Müşavir, Staja
Giriş Sınavı, Yeterlilik
Sınavı
Önerilen Alıntı: Demir, M. & Mazman İtik, Ü. (2021). Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Mesleğinde, Staja
Giriş ve Yeterlilik Sınavlarına Yönelik Değerlendirme: Sivas İlinde Bir Araştırma. Sivas Cumhuriyet
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 91-112.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA
GİRİŞ VE YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME: SİVAS
İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
Mehmet DEMİR1
Ülkü MAZMAN İTİK2
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
93
1. GİRİŞ
İşletmelerde faaliyetlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde işleyişini sağlama, ekonomik
faaliyetleri kayıt altına alma faaliyet sonuçlarını ilgili mevzuat çerçevesinde denetlemeye ve
değerlendirmeye tabi tutarak gerçek durumu işletme ile ilgili kişilere ve resmi mercilere tarafsız
bir şekilde sunma görevlerini yerine getiren, 3568 Sayılı Meslek Yasasında belirtilen genel ve özel
şartlara haiz kişilere “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir” denmektedir (Kaplanoğlu, 2014:265).
Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik (SMMM) mesleğini icra edenler, sahip oldukları işletme,
iktisat, mali hukuk, muhasebe vb. bilgileriyle işletmelerin muhasebe düzeni başta olmak üzere her
türlü mali konularının planlanmasında, önemli işletme kararlarının alınmasında ve işletmeyle ilgili
birçok mali sorunların çözümlenmesinde önemli bir rol oynamaktadırlar.
Hemen üstte yer alan rollerinden dolayı muhasebe meslek mensubunun muhasebe bilgi
sistemiyle ürettiği bilgilerin değeri de aynı oranda yüksektir. Bu mesleğin hem elde edilmesinde
hem de sürdürülmesinde ciddi bir mesleki bilgiye, sezgi ve karar verme yeteneğine, mesleki açıdan
sürekli kendini yenilemeye, mesleki etik kurallarına sadık kalmaya, ekip çalışması yapabilmeye
vb. konulara hâkim veya uygun olmaya ihtiyaç vardır. Elbette ki bu denli özellikleri bünyesinde
barındıran bir mesleğin elde edilmesinin ve yürütülmesinin kolay olması da beklenemez. SMMM,
hem sınavlar hem süreler hem de icra edilmesi açısından bilgi ve sabır isteyen bir meslektir.
Nihayetinde bu meslek mensubu, işletmelerin finansal işlemlerini ve sorunlarını çözmeye çalışan,
bunlara yönelik reçete misali uygulamalar öneren bir doktor gibidir.
Bu araştırmanın amacı, SMMM unvanı alabilmek için en önemli aşamalardan olan Staja
Giriş Sınavı ve Yeterlilik Sınavına ilişkin SMMM ve stajyerlerin görüşlerini ve beklentilerini
ortaya koymak ve beklentilere yönelik değerlendirmeler yaparak çözüm önerisinde bulunmaktadır.
Araştırmanın amacını gerçekleştirmek için analiz edilecek veriler anket yöntemi ile elde edilmiştir.
Anket formu oluşturulurken çalışılan konu ile ilgili literatür incelenmiş (Kaplanoğlu, 2014,
Yazarkan ve Yılmaz 2016, Uzay 2005); ilgili meslek odasına gidilerek bilgiler alınmış, ardından
mesleği icra eden mesleğin çeşitli pozisyonlarda bulunan SMMM’lerin ve stajyerlerin bilgilerinden
faydalanılmıştır.
Araştırmada kullanılan anket formu dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, ankete
katılan SMMM ve stajyerlerin demografik yapılarının saptanması amacıyla 4 sorudan; ikinci
bölüm ise SMMM ve stajyerlerin Staja Giriş Sınavı ve Yeterlilik Sınavında en çok zorlandıkları
dersleri tespit etmeye yönelik hazırlanan dersleri içeren seçeneklerden oluşmaktadır. Üçüncü ve
dördüncü bölüm ise Staja Giriş Sınavına yönelik düşünceleri tespit etmeye yönelik 10 adet,
Yeterlilik Sınavına ait görüşlerini tespit etmeye yönelik 10 adet ifadeden oluşmaktadır. 5’li likert
tipinde hazırlanan ifadelere “5 Tam Katılırım” dan “1 Hiç Katılmam” aralığında cevap istenmiştir.
Anketten elde edilen veriler sosyal bilimlerde tercih edilen SPSS 22 paket programında analiz
edilerek yorumlanmıştır.
2. SERBEST MUHASEBECİ VE MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNİN
AŞAMALARI
Türkiye’de Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) olabilmek için 3568 sayılı
Kanunun 5. maddesinin a fıkrasında sayılan bilim dallarında lisans seviyesinde mezun olmak veya
bu bilim dallarından lisansüstü diploma almak, 3 yıl staj yapmak, SMMM sınavını kazanmak ve
SMMM ruhsatını almış olmak şarttır (Kaplanoğlu, 2014:265).
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
94
SMMM olabilmenin ilk şartı, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde eğitim veren fakülte
veya 4 yıllık eğitim veren yüksekokul seviyesinde diploma sahibi olmaktır. Bu şartı üniversitelerin
işletme hukuk, iktisat, kamu yönetimi, maliye, muhasebe, bankacılık ve siyasal bilimler dallarında
eğitim veren fakülte ile yüksekokullar sağlamaktadır. Bunlara ek olarak, Yükseköğretim
Kurumunca (YÖK) denkliği kabul edilmiş, yabancı yükseköğretim kurumundan lisans düzeyinde
mezun olanlar ile diğer öğretim kurumlarından lisans diplomasına sahip olup belirtilen bilim
dallarında lisansüstü mezuniyeti olanlar da bu şartı sağlamış olmaktadırlar (Resmi Gazete, 3568
Sayılı Kanun). Aynı zamanda YÖK tarafından kabul edilmiş, yabancı üniversitelerden mezun olan
kişiler ile mühendislik gibi teknik bölümlerden mezun olan ve sayılan bilim dallarında yüksek
lisans yapma şartını sağlayan kişiler de SMMM olabilirler. Ülkemizde staj, SMMM unvanı
alabilmek için aranan diğer bir koşuldur. Türkiye’de muhasebe mesleğine ilişkin staj kurallarının
asıl kaynağı, 3568 sayılı kanun ve bu kanuna dayanılarak çıkartılan düzenlemelerdir. Staj kuralları
üç farklı düzenlemede açıklanmaktadır. Bunlar sırasıyla; 3568 sayılı kanun, staj yönetmeliği ve staj
yönergesidir. Ayrıca stajyerler sınav yönetmeliği ve disiplin yönetmeliğine de uymak
zorundadırlar. Staja Giriş Sınavı; 100 sorusu “Alan Bilgisi”, 20 soru “Genel Kültür ve Yetenek”
2016 yılında dosya açtıranlar için geçerli olmak kaydı ile 10 adet “İngilizce” olmak üzere, toplam
130 soru üzerinden “test” biçiminde yapılmaktadır. Staja Giriş Sınavında adaylara aşağıdaki
derslerle ilgili sorular sorulmaktadır.
Finansal Muhasebe
Finansal Tablolar ve Analizi
Maliyet Muhasebesi
Muhasebe Denetimi
Muhasebe standartları
Vergi Mevzuatı ve Uygulaması
Hukuk (Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, İş Hukuku, SSK ve Bağ-Kur Mevzuatı,
İdari Yargılama Hukuku)
Muhasebecilik ve Mali Müşavirlik Meslek Hukuku
Sermaye Piyasası Mevzuatı
Adayların Staja Giriş Sınavında başarılı olup olmadıkları “Temel Eğitim ve Staj Merkezi
(TESMER)” tarafından belirlenmektedir. Muhasebe mesleğini seçen adaylar için lisans/yüksek
lisans mezuniyetinden sonra Staja Giriş Sınavını kazanmaları gerekir. Staja Giriş Sınavını kazanan
adayların sınavı kazanmalarının ardından 3 yıllık staj süresi başlar. Staja Giriş sınavını kazanan
meslek adaylarının, staj yapacakları ilin ya da bölgenin meslek odasına dilekçe ile başvurmaları
gerekmektedir. Adaylar dilekçelerine 3568 sayılı Kanunun aradığı şartlara ilişkin, adli sicil
belgelerini yanında staj yapacağı meslek mensubunun muvafakat yazısını veya meslek
mensubunun odaca belirlenmesine yönelik yazılı taleplerini, kendileri hakkında bilgi alınabilecek
iki kişinin iletişim bilgilerini ve staj giderlerinin ödendiğine dair belgeleri ilave ederek, Mali
Müşavirler odasına teslim ederler (Kaplanoğlu, 2014:265).
Meslek adayları üç yıllık staj süresini başarı ile tamamlandıktan sonra “Temel Eğitim ve
Staj Merkezi (TESMER)” den alınan “staj notu” ile birlikte, SMMM Yeterlilik Sınavına girmek
zorundadırlar. Bu sınav, “yazılı sınav” şeklinde yapılmaktadır. Sınava girilecek dersler şunlardır.
Finansal Muhasebe
Finansal Tablolar Analizi
Maliyet Muhasebesi
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
95
Muhasebe Denetimi
Vergi Mevzuatı ve Uygulaması
Hukuk
Meslek Hukuku
Sermaye Piyasası Mevzuatı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir mesleğini icra etmek isteyen adaylar için son aşama olan
Yeterlilik Sınavından sonra SMMM ruhsatının alınması gereklidir. Ruhsat almak için gerekli
işlemleri tamamlayan kişiler “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir” unvanını alırlar ve bu aşamadan
sonra mesleği icra edebilirler.
3. LİTERATÜR ÖZETİ
SMMM mesleğini, meslek mensubunu ve stajyerleri çeşitli yönlerden inceleyen birçok
çalışma vardır. Her iki sınava (Staja Giriş ve Yeterlilik sınavlarına) yönelik görüş ve beklentilerin
mesleği icra edenler ve/veya stajyerler açısından araştırıldığı bir çalışmaya, yapılan internet tabanlı
araştırmalarda rastlanılmamıştır. Literatüre ait özet bilgiler aşağıda yer almaktadır.
Uzay (2005), çalışmasında, SMMM unvanı almak isteyen stajyerlerin sorunlarına ve
beklentilerine yönelik bir anket uygulamış ve bu çalışmanın sonucunda Staja Giriş Sınavında
adayların zorlandığı, dosya açtırma maliyetlerinin yüksekliği ve staj yeri bulunurken yaşanan
zorlukların ön plana çıktığı aynı zamanda sık değişen mevzuatın sınav başarısını olumsuz etkilediği
tespit edilmiştir.
Kaplanoğlu (2014), çalışmasında, stajyerlerin meslek mensuplarından ve temsil edilen
meslek örgütlerinden beklentilerini ortaya koyabilmek amacıyla anket uygulamıştır. Çalışmanın
sonucunda, stajyerler için iş imkânının oluşturulması, sürekli mesleki eğitimin devam ettirilmesi
ve sosyal etkinliklerin yanı sıra, staj yeri bulmada meslek kuruluşlarının daha etkin olması
gerektiği, ruhsat ve sınav ücretlerinin azaltılması gerektiği tespit edilmiştir.
Aydemir (2015), çalışmasında, muhasebecilik mesleğini icra eden kişilerin sorunlarına ve
beklentilerine değinmiş bu amaçla meslek mensuplarına anket uygulamıştır. Çalışmanın
sonucunda meslek mensuplarının haksız rekabete yol açarak çok düşük bedellerle defter tuttukları,
mükelleflerin ödemelerini yapmaması veya çok ertelemesi gibi sorunların ön plana çıktığı tespit
edilmiştir.
Yazarkan ve Yılmaz (2016), çalışmalarında, serbest muhasebeci mali müşavirlik stajı
yapmakta olan meslek mensubu adaylarının staj eğitimleri süresince karşılaştıkları sorunları ve
yetkili kişi ve kuruluşlardan beklentilerini ortaya koymaya ve staj sürecinin kalitesini artırmaya
yönelik öneriler üretmeye çalışmıştır. Çalışmada stajyerlerin başlıca staj ücretleri, staj süresi,
yoğun çalışma temposu, serbest muhasebeci mali müşavirlerin stajyer çalıştırmada isteksiz olması
gibi konulardan kaynaklanan çeşitli sorunlar ortaya konulmuştur.
Fidan ve Subaşı (2014), çalışmalarında, mesleğin başında olan stajyerlerin etik algılarını
anket tekniği ile ortaya koymaya çalışmıştır. Çalışmanın sonucunda, meslek mensubu adaylarının
yaklaşık yarısından fazlasının mesleki etik kuralları hakkında hiç eğitim almadığı, eğitim aldığını
bildirenlerin ise daha çok meslek kuruluşlarının yayınlarından faydalanarak veya stajları sırasında
eğitim aldıkları tespit edilmiştir.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
96
Demir ve Çiçekay (2015), çalışmalarında, 2009 ve 2014 yılları arasında mali müşavirlik
stajını yapan kişilerin mobinge maruz kalıp kalmadıklarını ve böyle bir durum söz konusu
olduğunda verdikleri tepkiyi ve davranış biçimlerini incelemiştir. Sonuç olarak, 2009 yılı ve 2014
yıllarında mali müşavirlik stajı yapan kişilerin tepki ve davranışlarında farklılık olduğu tespit
edilmiştir.
4. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ
4.1.Ana Kütle ve Örneklem
Bu araştırmanın ana kütlesini, Sivas il merkezinde faaliyet gösteren serbest muhasebeci
mali müşavirler ve serbest muhasebeci mali müşavir adayları oluşturmaktadır. 2018 yılı Mayıs ayı
itibariyle Sivas Mali Müşavirler odasına kayıtlı toplam üye sayısı 348’dir. Bu üyelerden bağımsız
olarak çalışanların sayısı ise 235’tir. Stajı devam eden SMMM adayı 53, yeterlilik aşamasında olan
aday sayısı ise 9’dur. Özetle çalışmanın ana kütle 297 kişidir; ancak serbest muhasebeci mali
müşavirlerden odaya kayıtlı ve bağımsız olarak çalışan yaklaşık 130 SMMM, Staja Giriş ve
Yeterlilik Sınavına veya her ikisine birden girmeden meslek unvanını aldıkları için çalışma
kapsamı dışında tutulmuş ve ana kütle sayısı 167 olmuştur. Anketi cevaplayacak katılımcılar ise
“Kolayda Örnekleme” yöntemiyle seçilmiştir. Ana kütle evren ilişkisi aşağıda yer alan Tablo
1’deki gibidir.
Tablo 1: Ana Kütle Örneklem İlişkisi
Unvan Ana kütle Örneklem Örneklemin Ana Kütleye Oranı (%)
SMMM 105 60 57
SMMM Stajyeri 53 40 75
Yeterlilik Aşamasında Olanlar 9 9 100
Toplam 167 109 65
Tablo 1 incelendiğinde, örneklemin ana kütleyi temsil kabiliyetinin oldukça yüksek olduğu
görülmektedir.
4.2. Veri Toplama Aracı
Araştırmanın amacını gerçekleştirmek için analiz edilecek veriler anket yöntemi ile elde
edilmiştir. Anket formu oluşturulurken çalışılan konu ile ilgili literatür incelenmiş (Kaplanoğlu,
2014, Yazarkan ve Yılmaz 2016, Uzay 2005), örneklem grubunda yer alan bazı kişilerin
görüşlerine başvurulmuş ve araştırmacıların bilgilerinden yararlanılmıştır.
Araştırmada kullanılan anket formunda katılımcıların demografik yapılarının saptanmasına
ve çalışmanın amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik toplam 27 soru/ifade yer almaktadır. Veriler,
SPSS 22 paket programından faydalanılarak analiz edilmiştir. Katılımcıların, ankette bulunan her
bir ifadeye hangi düzeyde katıldığı ya da görüşlerinin Hiç Katılmam, Az Katılırım, Orta Derecede
Katılırım, Çok Katılırım ve Tam Katılırım nitelemelerinden hangisine girdiği yapılan bir sınıflama
ölçeği ile belirlenmiştir. Sınıflama ölçeğinin oluşturulmasında; Aralık Genişliği (a) = Dizi
Genişliği ÷ Yapılacak Grup Sayısı formülü kullanılmıştır (Tekin, 1987:262). Buna göre oluşturulan
ölçekte; nitelik düzeyi ve puan değerleri ile değer aralıkları Tablo 2’de gösterilmiştir. a= 4/5 a=
0,80 bulunur.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
97
Tablo 2: Anket Maddelerinin Nitelik Düzeyleri
Puan Değerleri Değer Aralıkları Nitelik Düzeyi
1 1,00 – 1,79 Hiç Katılmam
2 1,80 – 2,59 Az Katılırım
3 2,60 – 3,39 Orta Derecede Katılırım
4 3,40 – 4,19 Çok Katılırım
5 4,20 – 5,00 Tam Katılırım
5. BULGULAR
5.1. Anketin Güvenilirliğine Ait Bulgular
Bilimsel araştırtmalarda ölçümlerin geçerliliğini ve güvenilirliğini tespit edebilmek için
değişik yöntemler vardır bunlardan birisi de Cronbach Alfa İç Tutarlılık Katsayısı yöntemidir.
Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik unvanını kazanmak için başarmak zorunda olunan sınavları
(Staja Giriş Sınavı ve Yeterlilik Sınavı) değerlendirmeye yönelik hazırlanan anket formunun
geçerlilik ve güvenilirliği Cronbach's Alpha İç Tutarlılık Katsayısı ile tespit edilmeye çalışılmış ve
analiz sonucu Tablo 3’te gösterilmiştir.
Tablo 3: Cronbach's Alpha İç Tutarlılık Katsayısı
Madde Sayısı İç Tutarlılık Katsayısı Güvenirlik Düzeyi
20 0,84 Yüksek Derecede Güvenilir
Tablo 3’te görüldüğü üzere Cronbach's Alpha İç Tutarlılık Katsayısı 0,84 olarak
hesaplanmıştır. Bu sonuca göre söz konusu 20 ifadenin bir bütün olarak, ölçülmek istenen olguyu
ölçmede “Yüksek Derecede Güvenilir” (Doymuş, 2007:11) olduğu söylenebilir.
5.2. Anket İfadelerine Ait Bulgular
Sivas ilinde bağımsız olarak faaliyet gösteren serbest muhasebeci mali müşavir, serbest
muhasebeci mali müşavir stajyerleri ve yeterlilik aşamasında olan adaylara Nisan – Mayıs 2018
tarihleri arasında toplam 27 soru/ifadeden oluşan anket formu uygulanmıştır. Anket formunda;
demografik özelliklerin tespiti için 5 soru, serbest muhasebeci mali müşavir sınavlarında en çok
zorlanılan dersleri tespit edebilmek için 2 soru, serbest muhasebeci mali müşavir Staja Giriş ve
Yeterlilik Sınavına ait katılımcıların düşüncelerini tespit etmek için de toplamda 20 ifade yer
almaktadır.
5.2.1. Demografik Yapıya İlişkin Bulgular
109 kişiden oluşan örneklemde yer alan serbest muhasebeci mali müşavir ve serbest
muhasebeci mali müşavir adaylarına ait tanımlayıcı istatistikler yüzde (%) ve frekans (kişi sayısı)
değerleri açısından aşağıda Tablo 4’te yer almaktadır.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
98
Tablo 4: Katılımcıların Demografik Özellikleri
Nitelik Gruplar Frekans (f) Yüzde (%)
Cinsiyet
Erkek 84 77,1
Kadın 25 22,9
Toplam 109 100,0
Yaş
25 ve altı 6 5,5
26-35 39 35,8
36-45 39 35,8
46-55 20 18,3
56 ve üst 5 4,6
Toplam 109 100,0
Eğitim Durumu
Lise veya öncesi 12 11,0
Ön lisans 11 10,1
Lisans 72 66,1
Lisansüstü 14 12,8
Toplam 109 100,0
Staj Yapılan Yer
Muhasebe bürosu 100 0,92
Bir işletmenin muhasebe bölümü 9 0,8
Toplam 109 100,0
Tablo 4’te görüldüğü üzere ankete katılan Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Serbest
Muhasebeci Mali Müşavir adaylarının;
1. Cinsiyet dağılımı incelendiğinde %77,1’i (84) bayan, % 22,9’u (24) ise erkek olduğu
görülmektedir.
2. Yaş dağılımı incelendiğinde % 5,5’ü (6) 25 yaş altı, % 35,8’i (39) 26-35 yaş aralığında,
% 35,8’si (39) 36-45 yaş aralığında, % 18,3’i (20) 46-55 yaş aralığında ve %4,6’i (5) 56
ve üzeri yaş aralığında olduğu görülmektedir.
3. Eğitim durumu incelendiğinde % 11’si (12) lise ve öncesi, % 10,1’i (11) ön lisans
düzeyinde, %66,1’si (72) lisans, % 12,8’i (14) lisans eğitimini tamamlamış düzeyde
olduğu görülmektedir.
4. Staj yaptıkları yer incelendiğinde % 92’si (100) muhasebe bürosunda staj yapmış veya
yapmakta olduğunu, % 8’i (9) bir işletmenin muhasebe bölümünde staj yaptığını
bildirmiştir.
5.2.2. Staja Giriş Sınavında Zorlanılan Derslere Ait Bulgular
Anket kapsamında yer alan bütün katılımcılardan, anket formunda Staja Giriş Sınavında en
çok zorlandıkları üç dersi seçmeleri istenmiştir. En çok zorlanılan derslerin sıralaması Tablo 5’te
yer almaktadır.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
99
Tablo 5: Staja Giriş Sınavında En Çok Zorlanılan Derslerin Sıralaması
Dersin Adı
Frekans
(f) Yüzdeler(%)
Sıra No
Toplam Denek
Sayısına Göre3
Toplam İşaretlenme
Sayınına Göre4
1 Maliyet Muhasebesi 56 51,3 23,4
2 Muhasebe Denetimi 25 22,9 10,5
3 Mali Tablolar Analizi 23 21,1 9,6
4 Matematik 22 20,2 9,2
5 Finansal Muhasebe 19 17,4 8,0
6 Ticaret Hukuku 14 12,8 5,9
7 Ekonomi 11 10,1 4,6
8 Borçlar Hukuku 11 10,1 4,6
9 Atatürk İlkeleri ve İnk. Tar. 9 8,3 3,8
10 Türkçe 8 7,3 3,3
11 Vergi Hukuku 8 7,3 3,3
12 Maliye 7 6,4 2,9
13 İş ve Sosyal Güv. Hukuku 5 4,6 2,1
14 Meslek Hukuku 4 3,7 1,7
Toplam 2395 --- 100
Tablo 5’te, deneklerin Staja Giriş Sınavı’nda en çok zorlandıkları derslerde birinci sırada
%51,3 ile Maliyet Muhasebesi dersi; ikinci sırada %22,9 ile Muhasebe Denetimi dersi ve üçüncü
sırada ise % 21,1 ile Mali Tablolar Analizi dersi yer almaktadır.
En çok zorlanılan üç dersin ortak özellikleri muhasebecilik ve Mali Müşavirlik mesleğinin
temelini oluşturmalarıdır. Bu derslerin yeterli düzeyde bilgiye sahip olanlarca yapılabiliyor olması
mesleğin geleceği açısından oldukça önemlidir. Zira alınacak her kararın fayda/maliyet, analiz ve
denetim boyutu vardır ve meslek adayının bu boyutlara ilişkin bilgi düzeyine ait yeterliliğinin Staja 3 Hesaplama şu şekildedir: 56÷109= 51,3 4 Hesaplama şu şekildedir 56÷239= 23,4 5 Deneklerden, Staja Giriş Sınavı’nda zorlandıkları 3 dersi işaretlemeleri istenmiştir. Bu durumda toplam sayının 327
çıkması gerekir. Ancak bazı denekler 3’ten az işaretledikleri, bazı denekler ise bu sınava girmeden belge
aldıklarından dolayı hiç işaretlemedikleri için sayı 239 olarak gerçekleşmiştir.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
100
Giriş Sınavı ile ortaya konması yerinde ve gerekli bir uygulamadır. Bu bilgilerle donanmış bir
meslek elemanı mikro düzeyde işletmeler, makro düzeyde ise ülke için alınacak ekonomik
kararlara önemli katkılar sağlayacaktır.
Muhasebe Denetimi ve Mali Tablolar Analizi dersleri açısından uygulama düzeylerinin
yetersizliği; Maliyet Muhasebesi açısından da iş yoğunluğu gerçeği/bahanesi veya meslek
elemanının bilgi/belge yetersizliği ile zaman zaman teorik bilgiye uyum göstermeyen
uygulamalara gidilmesi aday meslek elemanlarının bu derslerde zorlanmalarına yol açan
faktörlerden sayılabilir.
Zorlanılan dersler sıralamasının sonlarında yer alan derslerin, mesleğin icrasında sürekli
olarak tekrarlanabilir özellik taşıyan konuları içeren dersler olduğu görülmektedir. Sınav hazırlığını
muhasebe bürolarında veya birimlerinde yapan adayların bu derslerin içeriğiyle sürekli karşılaşıyor
olmaları bu konularda bilgi düzeylerinin arttığına işarettir. Dolayısıyla bu tür derslerin sınavında
çok daha başarılı olmaları normal bir durumdur.
5.2.3. Yeterlilik Sınavında En Çok Zorlanılan Derslere Ait Bulgular
Ankette, SMMM ve yeterlik aşamasında yer alan toplam 77 (Tablo 4) katılımcıdan,
yeterlilik sınavlarında en çok zorlandıkları 3 dersi işaretlemeleri istenmiş ve elde edilen verilerle
Tablo 6 oluşturulmuştur.
Tablo 6: Yeterlilik Sınavında En Çok Zorlanılan Derslerin Sıralaması
Sıra
No Dersin Adı
Frekans
(f)
Yüzdeler (%)
Toplam
Denek
Sayısına
Göre6
Toplam
İşaretlenme
Sayısına Göre7
1. Maliyet Muhasebesi 43 55,8 26,5
2. Sermaye Piyasası Mevzuatı 25 32,5 15,4
2. Finansal Tablolar Analizi 25 32,5 15,4
3. Vergi Mevzuatı ve Uygulaması 19 24,7 11,7
4. Hukuk 17 22,1 10,5
5. Muhasebe Denetimi 16 20,1 10,0
6. Finansal Muhasebe 13 16,9 8,0
7. Muhasebecilik ve Mali Müşavirlik
Meslek Huk. 4 5,2 2,5
Toplam 1628 --- 100
6 Hesaplama şöyledir: 43÷77= 55,8 7 Hesaplama şöyledir: 43÷162= 26,5 8 Deneklerden, Yeterlilik Sınavı’nda zorlandıkları 3 dersi işaretlemeleri istenmiştir. Bu durumda toplam sayının 231
çıkması gerekir. Ancak bazı denekler 3’ten az işaretledikleri, bazı deneklerin ise bu sınava girmeden belge
aldıklarından hiç işaretlemedikleri için sayı 162 olarak gerçekleşmiştir. Yüzdelikler ise bu sayıya göre
hesaplanmıştır.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
101
Tablo 6’da, adayların Yeterlilik Sınavı’nda en çok zorlandığı derslerde birinci sırada %55,8
ile Maliyet Muhasebesi; ikinci sırada % 32,5 oran ile Sermaye Piyasası Mevzuatı ve Mali Tablolar
Analizi dersleri yer almaktadır, üçüncü sırada ise Vergi Mevzuatı ve Uygulaması dersleri yer
almaktadır.
Yeterlilik Sınavı’nda en çok zorlanılan dersler içinde Staja Giriş Sınavı’nda olduğu gibi
Maliyet Muhasebesi dersi yine birinci sırada yer almıştır. Sivas özelinde bir araştırma olmasından
dolayı en çok zorlanılan dersler içinde Sermaye Piyasası Mevzuatı dersinin olması normaldir.
Çünkü Sivas’ta9 bugün itibari ile hisseleri BİST’ da işlem gören bir işletme bulunmamaktadır.
Ayrıca, yapılan bilimsel olmayan görüşmelerde de hisse senedi ve/veya tahvil gibi yaygın sermaye
piyasası araçları ile hiçbir işlem yapmadıklarını beyan eden SMMM sayısı oldukça fazladır. Stajını
tamamlamaya çalışan aday meslek elemanının da bu yöndeki bilgi eksikliği kaçınılmaz olacaktır.
İş yoğunluğu da düşünüldüğünde aday, kendisini bu sınava hazırlamak için yeterli ve kaliteli bir
zamanı bulamamaktadır.
Tablo 5 ve Tablo 6 birlikte değerlendirildiğinde, hem Staja Giriş Sınavı’nda hem de
Yeterlilik Sınavı'nda en çok zorlanılan dersler içinde birinci sırada Maliyet Muhasebesi dersi yer
almaktadır. Yine her iki sınavda zorlanılan dersler içinde ilk üç sırada Mali Tablolar Analizi dersi
yer almaktadır. Yeterlilik Sınavı öncesinde işletmelerin maliyet bilgilerini onlarca kez
düzenlemelerine ve kredi kurumlarına kredi talebi için başvuru konusunda hazırlık yapmalarına
rağmen aday meslek elamanlarının hâlâ Maliyet Muhasebesi ve Mali Tablolar Analizi dersinde
zorlanıyor olmaları düşündürücü bir bulgudur. Bu bulgudan hareketle mesleğin tekdüzen ilerlediği,
iş yoğunluğu gerçeği/bahanesi ile uygulamaların zaman zaman teorik gerçeği yansıtmadan
sürdürüldüğü bu ve benzeri faktörlerin de aday meslek elemanlarının mesleki anlamda
yetişmelerini engellediği söylenebilir.
Her iki tabloda dikkati çeken diğer bir bulgu da Muhasebe Denetimi dersinin, Staja Giriş
Sınavı’nda en çok zorlanılan derslerde ikinci sırada olmasına rağmen Yeterlilik Sınavı’nda en çok
zorlanılan derslerde son sıralarda yer almasıdır. Bunun sebebi olarak, Staja Giriş Sınavını geçen ve
stajına devam eden/bitiren adayların muhasebe denetimi ile ilgili bilgi ve tecrübe sahibi olmaları
ve dersin içeriğinin zaman ilerledikçe daha anlaşılır hale gelmesinden kaynaklandığı söylenebilir.
Tablo 5 ve Tablo 6’da diğer bir ortak nokta her iki sınavda da Meslek Hukuku dersinin en az
zorlanılan ders olmasıdır.
5.2.4. Staja Giriş Sınavıyla İlgili İfadelere Ait Bulguların Analiz ve Yorumu
Anket formunda yer alan 10 ifade, serbest muhasebeci mali müşavir ile serbest muhasebeci
mali müşavir adaylarının Staja Giriş Sınavına ait görüşlerini belirleyici nitelikte olup çalışmanın
ana amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.
Tablo 7’de, katılımcıların Staja Giriş Sınavına yönelik görüşlerinin en yüksek ortalamaya
göre sıralanmış şekli ve 10 ifade için bildirdikleri görüşlerinin aritmetik ortalaması (�̅�), standart
sapması (ss) ve bu değerlerin hangi katılım düzeyine girdiği yer almaktadır.
9 Aslında ülkemizin önemli bir bölümünde bu durum söz konusudur.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
102
Tablo 7: Staja Giriş Sınavıyla İlgili İfadelere Ait Bulguların İstatistiki Sonuçları
Sıra
No İfade Metni f (�̅�) ss
Katılım Düzeyi
1. Ülkemizin coğrafi yapısına göre sınav merkezlerinin
artırılması gerekir. 109 4,84 4,958
Tam Katılırım
2. Dosya ruhsat ve sınav ücretlerini çok yüksek
buluyorum. 109 4,36 1,126
Tam Katılırım
3. Meslek odasının sınavlara hazırlık niteliğinde kurslar
açmasını istiyorum. 109 4,28 1,072
Tam Katılırım
4. Sınavlarda verilen süreler cevaplama için yeterlidir. 109 3,78 1,155 Çok Katılırım
5. Staja Giriş Sınavında yer alan meslek dışı genel kültür
ve yetenek derslerini gereksiz buluyorum. 109 3,75 1,459
Çok Katılırım
6. Sınav sonuçlarının açıklanma sürelerini çok uzun
buluyorum. 109 3,66 1,293
Çok Katılırım
7. Staj süresi fazladır. 109 3,48 1,562 Çok Katılırım
8. Staja Giriş Sınavında yer alan sorular temel mesleki
bilgileri ölçmeye yeterlidir. 109 3,42 1,261
Çok Katılırım
9. Staja Giriş Sınavı çok zor değildir. 109 3,31 1,345 Orta Derecede
Katılırım
10. Üniversite öğreniminde elde ettiğim bilgiler Staja Giriş
Sınavını başarmamda etkisi olmadı. 109 3,26 1,499
Orta Derecede
Katılırım
Toplam 109 3,81 1,673 Çok Katılırım
1,00 – 1,79 Hiç Katılmam, 1,80 – 2,59 Az Katılırım, 2,60 – 3,39 Orta Derecede Katılırım,
3,40 – 4,19 Çok Katılırım, 4,20 – 5,00 Tam Katılırım
Tablo 7’de görüldüğü üzere katılımcılar, anketteki ifadelerin toplamına 3,81 ortalama ile
Çok Katılırım düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Ankette yer alan ifadelerin hiçbirisi denekler
tarafından “Az katılırım” veya “Hiç katılmam” düzeyinde değerlendirilmemiştir.
Tablo 7’deki ifadeler tek tek ele alındığında “Ülkemizin coğrafi yapısına göre sınav
merkezlerinin artırılması gerekir” ifadesine katılımcılar 4,84 ortalama ile “Tam Katılırım”
düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Anket bulgularının frekans dağılımları ve yüzde oranları
incelendiğinde katılımcıların %64,2’si (70 denek) sınav merkez sayısının az olduğu yönünde görüş
bildirmişlerdir, bu oran oldukça yüksektir. Bu sonuca göre adaylar, sınav merkezinin sadece 3 ilde
olmasına (Ankara, İstanbul, İzmir) büyük ölçüde eleştirel yaklaşım sergilemektedirler. Bunun
sebebi, adaylar için hayati önem taşıyan bir sınav için başka bir ile gidilmesinin sosyal psikolojik
sebepleri olabilir. Farklı bir ilde sınava girmek adaylarda tedirginlik ve maddi kaygıya sebep
olabilir. Sınav merkezi sayılarının arttırılması, mesleğe duyulan ilginin olumlu yönde artmasına ve
başarı oranın yükselmesine katkı sağlayabilir.
Katılımcılar, “Dosya ruhsat ve sınav ücretlerini çok yüksek buluyorum” ifadesine 4,36
ortalama ile “Tam Katılırım” şeklinde görüş bildirmişlerdir. Serbest muhasebeci mali müşavirlik
mesleğinin ilk aşaması olan Staja Giriş Sınavına girebilmek için katlanılan toplam maliyet Türkiye
sınırları içerisinde yapılan diğer sınavlar göz önüne alındığında oldukça yüksektir. Bu ifadeye
verilen cevaplar dikkate alındığında, adayların sınav ücretleri konusunda problem yaşadıkları
söylenebilir.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
103
“Meslek odasının sınavlara hazırlık niteliğinde kurslar açmasını istiyorum” ifadesine
katılımcılar 4,28 ortalama ile “Tam Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Bu sonuç,
teknolojik gelişmelerle bilgiye ulaşmak kolay olsa da adayların, uzman kişilerin birebir eğitim
vermelerinin mesleki bilgilerine katkılarının daha yüksek olacağına inandıkları şeklinde
yorumlanabilir.
“Sınavlarda verilen süreler cevaplama için yeterlidir” ifadesine katılımcılar, 3,78
ortalama ile “Çok Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Bu sonuç, serbest muhasebeci mali
müşavirlerin ve meslek adaylarının sınav süresi ile ilgili herhangi bir problem yaşamadıkları
şeklinde yorumlanabilir. Staja Giriş Sınavı ile ilgili en olumlu ifade sınav süresi ile ilgilidir.
Katılımcılar, “Sınav sonuçlarının açıklanma sürelerini çok uzun buluyorum” ifadesine 3,75
ortalama ile “Çok Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Bu sonuca göre katılımcılar sınav
sonuçlarının açıklanma süresini fazla bulmaktadırlar.
“Staja Giriş Sınavında yer alan meslek dışı genel kültür ve yetenek derslerini gereksiz
buluyorum” ifadesine 3,66 ortalama ile katılımcılar “Çok Katılırım” düzeyinde görüş
bildirmişlerdir. Bu durum, serbest muhasebeci mali müşavirlik mesleğine geçişte mesleki bilgilerin
ön planda olmasının arzu edilen bir durum olduğu şeklinde yorumlanabilir. Bir başka açıdan, yoğun
bir iş temposu içerisinde sınava hazırlık yapan adayların bu sınavın kapsamında olmasına rağmen
meslek dışı derslere zaman ayırmada sorunlar yaşadıkları şeklinde de yorumlanabilir. Ancak ne
olursa olsun meslek elemanının genel kültür ve yetenek açısından da belirli seviyede olması
mesleki gelişim açısından önemlidir.
Staja Giriş Sınavına giren fakat Yeterlilik Sınavına girmemiş adaylar “Staj süresi fazladır”
ifadesine 3,48 ortalama ile “Çok Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Ancak aynı ifadeye
Yeterlilik Sınavına girmiş veya girecek adaylar 3,01 ortalama ile “Orta Derecede Katılırım”
düzeyinde (Tablo 8) görüş bildirmişlerdir. Bu durum, mesleğin ilk aşamasında olan ve staj yapan
adayların mesleki unvanı almak için daha heyecanlı, daha istekli oldukları ve bu yüzden staj
süresini fazla buldukları; buna karşılık yeterlilik aşamasında bulunan adayların ise mesleğin iyi
şekilde icra edilmesi için önemli bir dönem olan stajın süresi konusunda kararsız kaldıkları şeklinde
yorumlanabilir.
“Staja Giriş Sınavında yer alan sorular temel mesleki bilgileri ölçmede yeterlidir”
ifadesine 3,42 ortalama ile katılımcılar “Çok Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. İfadeye
ait otalamanın Orta Derecede Katılırım düzeyinden sadece 0,03 oranında uzak olduğu
düşünüldüğünde, sınav komisyonunun sınavın içeriği konusunda biraz daha dikkatli olmaları
gerektiği söylenebilir. Zira deneklerin %8,3’ü hiç katılmam ve %15,6’sı “az katılırım” düzeyinde
görüş bildirdikleri yapılan yüzde analizi ile elde edilmiştir. Bu bilgilerden hareketle, yaklaşık her
dört adaydan birinin bu ifade konusunda olumsuz düşündükleri söylenebilir.
“Staja Giriş Sınavı çok zor değildir” ifadesine 3,31 ortalama ile katılımcılar “Orta
Derecede Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Bu bulguya göre katılımcılar, Staja Giriş
Sınavının kısmen zor olduğunu belirtmişlerdir. Çünkü ifadeye ait katılım orta düzeydedir ve
sınavın zor olduğu yönünde de düşünceleri barındırmaktadır. Yapılan yüzde analizinde katılımcılar
%12,8’i bu ifadeye hiç katılmam; %13,8’i de az katılırım düzeyinde görüş bildirmiştir. Ancak,
sınav içeriğinin mesleki bilgi düzeyini ölçme yeteneği daha da artırılması kaydıyla sınavın
zorluğunun meslek açısından olumlu olduğu söylenebilir. Özetle sınav, bilenle bilmeyeni ayırt
edici özellik taşıdığı sürece çalışanların lehine olacaktır. Bu sebeple, sınavın kolaylaştırılmasının
mesleğe katkı sağlamayacağı düşüncesiyle sınav sorularının hazırlanması gereklidir.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
104
“Üniversite öğreniminde elde ettiğim bilgiler, Staja Giriş Sınavını başarmamda etkisi
olmadı” ifadesine 3,26 ortalama ile katılımcılar “Orta Derecede Katılırım” şeklinde görüş
bildirmişlerdir. Bu bulgu, adayların lisansta aldıkları eğitimle serbest muhasebeci mali müşavirlik
mesleğinin ilk aşaması olan Staja Giriş Sınavının içeriğinin uyuşup uyuşmadığı konusunda
kararsız, kaldıkları şeklinde yorumlanabilir. Üniversite sıralarında öğrenci, hangi alanda çalışacağı
konusunda henüz bir karar vermediği için dersleri o düşünce ile takip etmemekte, daha çok geçme
amacıyla çalışmaktadır. Öğrenci, öğreticinin ikazına rağmen, “niçin böyle oluyor”dan ziyade “nasıl
oluyor”a odaklandığından konunun özünden uzaklaşmakta bu da mezun olduktan sonra karşısına
bir sorun olarak çıkmaktadır.
5.2.5. Yeterlilik Sınavıyla İlgili İfadelere Ait Bulguların Analiz ve Yorumu
Anket formunda yer alan 10 ifade, serbest muhasebeci mali müşavir ile serbest muhasebeci
mali müşavir adaylarının (81 meslek mensubu ve yeterlilik aşamasında olan aday) Yeterlilik
Sınavına ait görüşlerini belirleyici nitelikte olup, çalışmanın ana amacına yönelik olarak
hazırlanmıştır. Serbest muhasebeci ve mali müşavirlik mesleğinin son aşaması olan Yeterlilik
Sınavına yönelik bulgular Tablo 8’de yer almaktadır.
Tablo 8’de katılımcıların Yeterlilik Sınavına yönelik görüşlerinin ortalamaya göre
sıralanmış şekli ve 10 ifade için bildirdikleri görüşlerinin aritmetik ortalaması (�̅�), standart sapması
(ss) ve bu değerlerin hangi katılım düzeyine girdiği yer almaktadır.
Tablo 8: Yeterlilik Sınavıyla İlgili İfadelere Ait Bulguların İstatistiki Sonuçları
Sıra
No İfade Metni f (�̅�) ss Katılım Düzeyi
1. Stajımı yaptığım yerin Yeterlilik Sınavına etkisi
olumludur. 81 4,07 1,089 Çok Katılırım
2. Yeterlilik sınavlarında iki gün içinde sekiz dersin üst üste
yapılması başarıyı olumsuz etkilemektedir. 81 3,98 1,161 Çok Katılırım
3. Yeterlilik sınavlarında yanlış hazırlanan soruların sınav
esnasında değiştirilmesi sınav motivasyonunu
düşürmektedir.
81 3,84 1,088 Çok Katılırım
4. Yeterlilik Sınavının yazılı usulde yapılması sınavların
objektif değerlendirilmediği kuşkusunu artırmaktadır. 81 3,53 1,313 Çok Katılırım
5. Mevzuatın sık değişmesi Yeterlilik Sınavındaki başarıyı
olumsuz etkilemektedir. 81 3,30 1,378
Orta Derecede
Katılırım
6. Yeterlilik Sınavında yer alan sorular temel mesleki
bilgileri ölçmede yetersizdir. 81 3,23 1,361
Orta Derecede
Katılırım
7. Yeterlilik sınavlarının yapıldığı dönemlerin mesleğe
başlama açısından sorunları gidermek için tekrar
düzenlenmesi gerekmektedir.
81 3,17 1,289 Orta Derecede
Katılırım
8. Staj süresi fazladır. 81 3,01 1,570
Orta Derecede
Katılırım
9. Programda yer alan soru ve-veya konular sürekli değişen
mevzuata uyum sağlamadığı için stajyerlerin zorunlu
eğitimini gereksiz buluyorum.
81 2,96 1,541 Orta Derecede
Katılırım
10. İş yerindeki yoğun tempo Yeterlilik Sınavındaki başarıyı
etkilemez. 81 2,90 1,420
Orta Derecede
Katılırım
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
105
Toplam 81 3,40 1,329 Çok katılırım
1,00 – 1,79 Hiç Katılmam, 1,80 – 2,59 Az Katılırım, 2,60 – 3,39 Orta Derecede Katılırım,
3,40 – 4,19 Çok Katılırım, 4,20 – 5,00 Tam Katılırım
Tablo 8’de görüldüğü üzere ankette yer alan Yeterlilik Sınavına yönelik ifadelerin hiçbirisi
katılımcılar tarafından “Tam katılırım”, “Az katılırım” veya “Hiç katılmam” düzeyinde
değerlendirilmemiştir. Mesleğe geçiş için son aşama olan bu sınava ait ifadelere verilen görüşlerin
genel ortalaması 3,40 olmuş; bu değer ise görüşlerin “Orta Derecede Katılırım” düzeyinde
olduğunu göstermektedir.
Tablo 8’deki ifadeler tek tek ele alındığında “Stajımı yaptığım yerin Yeterlilik Sınavına
etkisi olumludur” ifadesine katılımcılar, 4.07 ile “Çok Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir.
Bu durum, katılımcıların staj yaptıkları yerlerde elde ettikleri teorik ve uygulama bilgilerinin
mesleki hayatlarına önemli katkı sağladığını düşündükleri şeklinde yorumlanabilir.
“Yeterlilik sınavlarında iki gün içinde sekiz dersin üst üste yapılması başarıyı olumsuz
etkilemektedir” ifadesine 3,98 ortalama ile katılımcılar, “Çok Katılırım” düzeyinde görüş
bildirmişlerdir. İki gün içerisinde sekiz dersin sınavının yapılması ve sınavın klasik olması
adayların başarısını olumsuz etkilemektedir. Yeterlilik Sınavının süresinin ve ders dağılımının
yeniden düzenlenmesi başarıyı arttıracağı gibi daha adil bir değerlendirme yapılmasına zemin
hazırlayabilir.
“Yeterlilik sınavlarında yanlış hazırlanan soruların sınav esnasında değiştirilmesi sınav
motivasyonunu düşürmektedir” ifadesine 3,84 ortalama ile katılımcılar, “Çok Katılırım” düzeyinde
görüş bildirmişlerdir. Bu sonuç, sınava katılan adayların sınav esnasında soruların değiştirilmesinin
kaygı düzeyini artırdığı ve başarıyı olumsuz etkilediği şeklinde yorumlanabilir.
“Yeterlilik Sınavının yazılı usulde yapılması sınavların objektif değerlendirilmediği
kuşkusunu artırmaktadır” ifadesine 3,53 ortalama ile katılımcılar, “Çok Katılırım” düzeyinde
görüş bildirmişlerdir. Bu sonuçtan hareketle Türkiye sınırları içerisinde en önemli sınav merkezi
olan ÖSYM dâhil birçok kurum tarafından gerçekleştirilen sınavlar çoktan seçmeli test tekniği ile
gerçekleştirilmektedir. SMMM sınavının yazılı usulde yapılması sınav kâğıtlarının
değerlendirilmesinde adaylarda sübjektif bir yargı oluşturabilir. Ancak bilginin ölçümünde, yazılı
usulün test usulüne nazaran daha iyi olduğu da dikkatlerden kaçmamalıdır. Zaten ÖSYM’de açık
uçlu sorular sorma niyetindedir ve bu niyetini de bir iki sınavda uygulamaya geçirmiştir.
“Mevzuatın sık değişmesi Yeterlilik Sınavındaki başarıyı olumsuz etkilemektedir” ifadesine
3,30 ortalama ile katılımcılar, “Orta Derecede Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Anket
bulgularının yüzde dağılımları incelendiğinde katılımcıların %28,4’ü Orta Derecede Katılırım
şeklinde görüş bildirdiklerinden dolayı bu ifadede net bir karara sahip değildirler. Katılımcıların
%44,5’inin ise mevzuattaki değişikliğin sınav başarısını olumsuz etkilediği yönünde görüşe sahip
oldukları yine yapılan yüzde analizi ile tespit edilmiştir. Özellikle değişen ekonomik koşullara
uyum sağlayabilmek için mevzuat belirli aralıklarla yenilenmektedir. Bu durum, özellikle sınavda
başarılı olma kaygısı taşıyan meslek adaylarını zorlamaktadır şeklinde yorumlanabilir.
“Yeterlilik Sınavında yer alan sorular temel mesleki bilgileri ölçmede yetersizdir” ifadesine
3,23 ortalama ile katılımcılar “Orta Derecede Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Günlük
yaşam koşullarında ve meslek dallarında yapılan teori ve pratik uygulamalarda belirli düzeylerde
farklılık bulunmaktadır. Bu sebeple, meslek mensuplarının ders aşamasında çalıştıkları konularla
mesleklerini icra ederken kullanmış oldukları konuların ve olayların farklılık arz etmesi bu
konudaki yaklaşımlarında kararsız kalmalarına sebep olmuştur şeklinde yorumlanabilir.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
106
“Yeterlilik sınavlarının yapıldığı dönemlerin mesleğe başlama açısından sorunları
gidermek için tekrar düzenlenmesi gerekmektedir” ifadesine katılımcılar, 3,17 ortalama ile
katılımcılar “Orta Derecede Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir.
“Staj süresi fazladır’’ ifadesine 3,01 ortalama ile katılımcılar “Orta Derecede Katılırım”
düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Ancak Tablo 7’de Staja Giriş Sınavını başarıp staja başlayan
ancak henüz yeterlilik aşamasında olmayan adaylar aynı ifadeye daha olumsuz yaklaşım
sergilemişlerdir. Bu durum, mesleğin ilk aşamasında olan adayların unvanı elde etmek için
heyecanlı ve sabırsız oldukları, stajı bitiren adayların ise stajı daha çok önemsedikleri şeklinde
yorumlanabilir.
“Programda yer alan soru ve/veya konular sürekli değişen mevzuata uyum sağlamadığı
için stajyerlerin zorunlu eğitimini gereksiz buluyorum” ifadesine katılımcılar, 2,96 ortalama ile
“Orta Derecede Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Değişen mevzuata göre sınav
sorularının hazırlanması öncelikle ölçme değerlendirme sistemi açısından doğru bir yaklaşımdır.
Ancak bir konunun bütününe hâkim olabilmek için eski halini de bilmek, kıyaslamak sorunları
çözmek için önemlidir. Bunun için yeni değişikliğe uğramış ve artık eski diye anılan mevzuatı
hemen yok saymak da doğru bir yaklaşım değildir.
“İş yerindeki yoğun tempo Yeterlilik Sınavındaki başarıyı etkilemez” ifadesine katılımcılar,
2,90 ortalama ile “Orta Derecede Katılırım” düzeyinde görüş bildirmişlerdir. Bu durum,
katılımcıların staj yaptıkları iş yerlerinde yoğun çalışmaları onların uygulama bilgilerini artırsa da
teorik bilgilerden uzak kalmalarına fiziksel yorgunluklarının ders çalışma tempolarını olumsuz
etkiledikleri şeklinde yorumlanabilir.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
107
6. SONUÇ
Sivas ili sınırları içerisinde SMMM odasına kayıtlı stajyerlerin ve meslek mensuplarının
Staja giriş sınavı ve yeterlilik sınavına ait görüş ve beklentilerini tespit etmek ve bu tespitler
ışığında çözüm önerileri sunmak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır.
Yapılan bu çalışmada katılımcıların %77’sini erkeklerin oluşturduğu, % 71’nin 26-45 yaş
aralığında olduğu, %66’sının lisans mezunu olduğu ve staj yapılan yer ile ilgili katılımcıların
%92’sinin muhasebe bürosunda staj yapmış/yapıyor olduğu tespit edilmiştir. Demografik
sonuçlara göre katılımcıların genç yaş aralığında ve üniversite mezunu olduğu söylenebilir. Bu
durum, güncel değişikliklerin sonucunu değerlendirmek açısından önemlidir.
Uygulanan anket ile Staja Giriş Sınavı ve Yeterlilik Sınavında katılımcıların en çok
zorlandıkları dersin Maliyet Muhasebesi dersi, en az zorlandıkları dersin ise Meslek Hukuku dersi
olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Katılımcıların maliyet muhasebesi dersinde zorlanmalarının sebebi,
dersin detaylı bir içeriğe sahip olması uygulamada ise daha genel çerçevede işlemlerin yürütülmesi
ve yeterli düzeyde eğitimlerin verilmemesi olabilir. Bu bulgudan hareketle, mesleğin tekdüze
ilerlediği, iş yoğunluğu sebebiyle uygulamaların zaman zaman teorik gerçeği yansıtmadan
sürdürüldüğü söylenebilir.
Mevcut dersin daha iyi anlaşılması için TESMER ve SMMM Odası tarafından eğitimler
düzenlenebilir, yazılı ve görsel eğitim materyalleri üzerinde düzenlemeye gidilerek dersin daha iyi
anlaşılması sağlanabilir.
Staja giriş sınavıyla ilgili ifadelerden en çok katılımın (Tam Katılırım) olduğu 3 ifade
“Ülkemizin coğrafi yapısına göre sınav merkezlerinin artırılması gerekir”; “Dosya ruhsat ve sınav
ücretlerini çok yüksek buluyorum” ve “Meslek odasının sınavlara hazırlık niteliğinde kurslar
açmasını istiyorum” ifadeleri olmuştur. En az destek gören (orta derecede katılırım) ifade ise
“Üniversite öğreniminde elde ettiğim bilgiler Staja Giriş Sınavını başarmamda etkisi olmadı”
ifadesidir.
Yeterlilik sınavıyla ilgili ifadelerden en çok katılımın olduğu 3 ifade ise “Stajımı yaptığım
yerin Yeterlilik Sınavına etkisi olumludur”; “Yeterlilik sınavlarında iki gün içinde sekiz dersin üst
üste yapılması başarıyı olumsuz etkilemektedir” ve “Yeterlilik sınavlarında yanlış hazırlanan
soruların sınav esnasında değiştirilmesi sınav motivasyonunu düşürmektedir” ifadeleri olmuştur.
Katılımın en az (orta derecede katılırım) olduğu ifade ise ifade ise “İş yerindeki yoğun tempo
Yeterlilik Sınavındaki başarıyı etkilemez” ifadesidir.
Staja Giriş Sınavı ve Yeterlilik Sınavına yönelik ifadelere verilen cevaplardan elde edilen
önemli bazı sonuçlar ve bunlarla ilgili öneriler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Sınav merkezinin 3 ilde olması mesleğe adım atan kişiler için bağlayıcı niteliktedir.
Sınav merkezi sayısının artırılması, stajyerlerin bu konudaki psikolojik ve maddi
kaygılarını azaltarak başarı düzeylerini artırmada etkili olabilir. Bu konuda ülkemizde
önemli bir kurum olan ÖSYM’den illerdeki üniversitelerden ve SMMM Odasından
yardım alınarak organize olunabilir ve böylece sınav merkezleri yaygınlaştırılabilir.
Katılımcılar dosya ruhsat ücretini yüksek bulmaktadır. Bu durum, ülkemizde konu ile
ilgili yapılmış birçok çalışmanın da ortak sonucudur (Kaplanoğlu 2014:281). Dosya
ruhsat ücreti diğer mesleklerle kıyaslandığında oldukça yüksektir. Bu konuda
düzenlemeler yapılarak ücret daha makul hale getirilebilir.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
108
Stajyerler ve meslek mensupları, meslekle ilgili kurumların düzenlemiş olduğu
eğitimlerin artırılmasını ve/veya yeniden düzenlenmesini istemektedirler. Bu konu ile
ilgili olarak meslek odalarının donanımlı kadrolarla birlikte düzenli eğitim vermeleri
sağlanabilir ve mevut eğitimler de daha sıklaştırılarak yaygın hale getirilebilir. Her ne
kadar mevcut sistemde internet ortamında ders veriliyor olsa da yüz yüze eğitimler
artırılabilir ve zaman düzenlemesi yapılarak bu konuda üniversitelerin katkısı da
sağlanabilir.
Katılımcıların büyük kısmı staj yapılan yerdeki faaliyetlerin sınavlara katkısını
önemsemektedir. Bu durum, stajın önemini yapılan çalışmayla bir kez daha ortaya
koymuş bulunmaktadır.
Yeterlilik Sınavının iki gün sürmesi ve bu süre zarfında üst üste sekiz derse ait yazılı
sınavın yapılması stajyerleri zorlayan diğer önemli sorunlardan birisidir. Bu sorunu
çözmek adına yeniden düzenlemeye gidilebilir. Örneğin sınav merkezleri artırılarak
ulaşım sorunu azaltılabilir ve iki gün yerine farklı tarihlerde birer gün olarak sınavlar
gerçekleştirilebilir.
Stajyerler ve meslek mensupları Yeterlilik Sınavının yazılı usulde yapılmasının ölçme
değerlendirme sisteminde adaleti sağlayamadığı yönünde görüş bildirmişlerdir, yine
sınav esnasında sorulardaki hataların düzeltilmesi sınav ile ilgili kaygıları artırdığı için
ölçme değerlendirme sisteminde konuyla ilgili uzman kadrolardan yardım istenerek
düzenlemelere gidilebilir. Yazılı şeklide yapılan sınavların sonuçları birkaç komisyon
tarafından denetlenerek bu konudaki kaygılar azaltılabilir.
Yapılan bu çalışma Sivas ilinde bulunan Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) ve
stajyerlere yönelik bir çalışmadır. İlerleyen zamanlarda çalışmanın evreni genişletilerek sonuçlar
daha da genelleştirilebilir. Bu çalışmanın, bundan sonra yapılacak benzer çalışmalara katkı
sağlaması en büyük dileğimizdir.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
109
KAYNAKÇA
Aydemir, O. (2015). Muhasebe Meslek Mensuplarının Karşılaştıkları Sorunlar ve Beklentiler.
Muhasebe ve Finansman Dergisi, 71-84.
Demir, M. & Çiçekay, H. (2015). Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Stajyerlerinde Mobbing
Algısına Yönelik Van İlinde Bir Araştırma: 2009 ve 2014 Yılları
Karşılaştırması. Muhasebe ve Denetime Bakış, 15-36.
Doymuş, K. (2007). Effects of A Cooperative Learning Strategy on Teachingand Learning Phases
of Matterandone-Component Phasediagrams. Journal of Chemical Education, 84(11),
1857.
Fidan, M. E. & Subaşı, Ş. (2014). Muhasebe Meslek Mensubu Adaylarının Etik Algıları: İstanbul
İli Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (64), 111-130.
Kaplanoğlu, E. (2014). Muhasebe Stajyerlerinin Meslek Mensuplarından ve Meslek Örgütlerinden
Beklentileri: Manisa İli Araştırması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,
28 (4).
Tekin, H. (1987). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Mesa Yayınları
Uzay, Ş. (2005). Muhasebe Meslek Stajyerlerinin Sorunları ve Beklentileri: Bir
Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (25), 70-78.
Yasalar, T. C. 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik
Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (20194 Sayılı). (Md 5, A Fıkrası, A Bendi)
Yasalar, T. C. 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik
Kanunu. Ankara: Resmi Gazete, 01.06.1989, 14. Madde
Yazarkan, H. & Yılmaz, Z. (2016). Muhasebe Stajyerlerinin Staj Eğitiminde Karşılaştıkları
Sorunlar ve Beklentileri: TR90 Bölgesinde Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve
İdari Bilimler Dergisi, 30(2).
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
110
EXTENDED ABSTRACT
Accounting is a science that produces useful data for information users. Studies are carried
out by many public or private institutions and organizations in the national and international arena
to ensure and increase the quality of information. Because the parties of the produced information
are high in number and have various characteristics, the purposes of each party to benefit from
accounting information also differ. The quality of the data produced by the professionals directly
and significantly affects the accuracy of the decisions that will be taken by the parties related to the
business.
The Independent Accountant and Financial Advisory (IAFA) can be categorized as a
difficult and important profession, based on knowledge of accounting, finance, economics,
financial law, behavioral sciences, communication skills, etc. The profession plays an important
role in the establishment of the accounting information system, planning all kinds of financial
issues, making important business decisions and solving problems likely to be encountered within
its subject matter.
In order to be a member of the IAFA profession and to perform it, the candidate must have
many qualitative and quantitative characteristics. Some of these are related to education and based
on graduation requirements. Some characteristics are determined by exams and the knowledge
level of the candidate who wants to be successful in the exams increases in this way. The
contribution of these exams to the quality of accounting knowledge is undisputedly very high.
Some characteristics are obtained by learning the behaviors the candidates should exhibit in their
working environment. Taken as a whole, the IAFA profession is not only based on knowledge, but
it is also a profession where presentable qualities are important. The individuals can easily attain
knowledge, but the presence of weaknesses in professional ethics and civic level can deeply affect
the quality of the profession's knowledge production.
It was mentioned that the IAFA profession has both qualitative and quantitative features
and the existence of some of these features is tried to be determined by examinations. The purpose
of this study is to reveal the opinions and expectations of IAFA’s and interns’ regarding the
"Internship Admission Exam" and "Proficiency Exam", which are among of the most important
stages in order to obtain the IAFA title, and determining which courses are more difficult in both
exams. Another purpose is making a solution proposal by evaluating the data obtained.
In order to realize the purposes of the study, the data that will be analyzed were obtained
by the questionnaire method. While creating the questionnaire, the literature including the survey
studies on the subject was examined (Uzay, 2005; Kaplanoglu, 2014; Yazarkan and Yılmaz, 2016).
Information was obtained by going to the relevant professional chamber, and then the information
of IAFAs and interns who were performing the profession and in various positions in the profession
were utilized.
The questionnaire was applied to a total of 109 IAFAs and trainees registered in the Sivas
IAFA Chamber in May 2018, who actually perform their profession in the provincial center, and
who have or will be entitled to a professional title by taking at least one of the two exams.
Participants of the questionnaire were selected using the "Easy Sampling" method.
Mehmet DEMİR & Ülkü MAZMAN İTİK, 2021 Cilt: 22, Sayı: 1, ss.91-112.
111
The questionnaire form used in the study consists of four sections. The first section consists
of 4 questions in order to determine the demographic structure of the IAFA and interns who
participated in the survey. The second section consists of options including courses prepared to
determine the courses that IAFA and interns have the most difficulties in the Internship Admission
Exam and Proficiency Exam. The third and fourth sections consist of 10 statements aimed at
determining the opinions about the Internship Admission Exam and 10 statements for determining
the opinions of the Proficiency Exam. The participants were asked to respond in the range of "5
Fully Agree" to "1 Never Agree" to the statements prepared in 5-point Likert type.
The validity and reliability of the questionnaire form was tried to be determined by
Cronbach's Alpha Internal Consistency Coefficient and the coefficient was found as 0.84 as a result
of the analysis. This result indicates that the questionnaire is highly reliable.
Based on the answers given by the participants, frequencies and percentages were used to
determine the demographic structure and the lessons that were difficult in both exams. In order to
determine the opinions about the exams, frequency, arithmetic mean and standard deviation values
were used. The data obtained from the questionnaire were analyzed and interpreted with the help
of the SPSS (22) package program, which is among the most preferred analysis tools in social
sciences.
In the present study, 77% of the participants were men, 71% were between the ages of 26-
45, 66% were undergraduate, 92% had an internship in the accounting office and 63% were IAFA.
According to the demographic results, the participants can be grouped into the young age range
and university graduates.
The 3 courses that participants have the most difficulty in the Internship Admission
Examination are cost accounting, accounting auditing and financial statement analysis courses. On
the other hand, the 3 most difficult courses in the Proficiency Examination were cost accounting,
capital market legislation and financial statements analysis. Cost accounting and financial
statement analysis courses are among the most difficult courses in both exams. According to the
participants’ reports, the least difficult course in both exams was the law of profession course.
Among the statements about the internship admission exam, the 3 statements with the
highest participation are "Exam centers should be increased according to the geographical
structure of our country", "I find the license and examination fees very high" and "I want the
professional chamber to open courses as preparation for exams”.
Among the statements about the proficiency exam, the 3 statements with the highest
participation are "The place where I do my internship has a positive effect on the Proficiency
Exam", "The fact that eight courses in a row in two days affects the success negatively" and
"Changing the wrongly prepared questions in the proficiency exams during the exam decreases
the motivation of the exam”.
In the Internship Admission Exam and Proficiency Exam, it was determined that the most
difficult course for the participants was the cost accounting course, and the least difficult course
was the law of profession course. The reasons why the participants have difficulty in the cost
accounting course may be that the course has a detailed content, the more general procedures are
carried out in practice and the training is not provided at a sufficient level.
Members of the profession stated that they had difficulties in cost accounting and financial
statement analysis lessons, although they repeatedly calculate/arrange cost information and make
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE, STAJA GİRİŞ VE
YETERLİLİK SINAVLARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRME:
SİVAS İLİNDE BİR ARAŞTIRMA
112
preparations for loan requests to credit institutions before the Proficiency Examination. Based on
this finding, it can be said that the execution of the profession progresses uniformly, practices are
sometimes carried out without reflecting the theoretical truth due to the workload, and these and
similar factors prevent the professionals from professional development.
The fact that the examination centers are located in only 3 provinces is seen as a serious
problem for the participants. For this, it may be appropriate to increase the number of exam centers
in line with the geographical and climatic conditions of the country. This situation may result in
reducing the psychological and financial concerns of the testees. In this regard, solutions can be
produced, and the number of examination centers can be increased by obtaining opinions and
assistance from Student Selection and Placement Center (SSPC), which is an important institution
in our country, universities in the provinces and IAFA Chambers.
Another result reached in the study is that the participants consider the file license fee high.
This situation is the common result of many studies on the subject in our country (Kaplanoglu
2014: 281). File license fee is quite high compared to other examinations evaluating professional
proficiency. This expense needs to be decreased to more affordable levels.
Interns and members of the profession expressed their opinion that the trainings organized
by the institutions related to the profession should be increased and reorganized. In this regard,
training activities can be increased by the relevant institutions and organizations and/or efforts can
be made to increase the efficiency of existing training activities.
Interns and members of the profession think that the written method of the Proficiency
Exam cannot provide a fair assessment and evaluation system. It is also claimed that correcting the
errors in the questions during the exam is a situation that increases the anxiety about the reliability
of the exam. In order to overcome this problem, arrangements should be made in the assessment
and evaluation system by seeking help from the relevant expert staff.
One of the other important problems for the interns is that the Proficiency Exam takes two
days and during this period, the written exam for eight courses containing very important
comprehensive information is carried out. In order to solve this extremely loaded time schedule
problem, reorganization should be made. For example, by increasing the exam centers, the
transportation problem can be reduced, and exams can be held on different dates instead of merely
two days.