erliebearen eragileak
TRANSCRIPT
BARNE DINAMIKAERAGILE TEKTONIKOAK
Plaken higidura
BARNEKO DINAMIKA: LURRAREN EGITURA
NUKLEOA
MANTOA
LUR AZALA
ENDOSFERA
MESOSFERA
ASTENOSFERA
LITOSFERA
Interno
Externo
Inferior
Superior
Bi eredu daude lurraren egitura azaltzeko. Honela, eredu geokimikoak edo klasikoak (ezkerrean) lur barneko konposaera kimikoaren aldaketak aztertzen ditu. Eredu dinamikoak (eskubian) Lurraren dentsitatea eta berau osatzen duten materialen sendotasuna aztertzen ditu.
EREDU GEOKIMIKOA EREDU DINAMIKOA
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: elaboración propia
Kontinenteko litosfera
Ozeanoko litosfera
Astenosfera edo goi-mantoa
(materialak solidoak, erdi urtuak edo erabat urtuak)
Material solidoak
Material solidoak
Fuente: wikipedia
Prof. Isaac Buzo Sánchez
LITOSFERAKO PLAKAK GAUR EGUN
KONTINENTEEN ETA OZEANOEN BILAKAERA
BARNE DINAMIKA: Plaka tektonikoen higidura
Litosferako plaken mugimenduak hiru motakoak izan daitezke: plakak elkarrengandik separatzen badira, dibergentziazko kontaktua da; plakak elkar hurbiltzen badira, konbergentziazko kontaktua da; plaken elkarrekiko marruskadura bada, kontaktu transformatzailea litzateke.
Plaka Tektonikoen
higidura
DIBERGENTEA(ertz konstruktiboa)
TRANSFORMATZAILEA
Lur azalera ozeanikoan
Kontinenteko lur azalean
Plaken elkarrekikomarruskadura
RIFT OCEÁNICO
RIFT CONTINENTAL
KONBERGENTEA(ertz destruktiboa)
Ertz kontinentaleko plaken arteko talka
Plaken arteko talka, bat ozea- nikoa kontinentala bestea
Ertz ozeanikoko plakentalka
ORÓGENO DECOLISIÓN(Himalaya)
ORÓGENO DESUBDUCCIÓN
(Andes)
ARCO DE ISLASVOLCÁNICAS
FALLATRANSFORMANTE
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Barne dinamika dibergentziazko kontaktua: Rift ozeanikoa
Fuente: wikipedia transformada y elaboración propia
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Movimiento divergente en borde de placa oceánica. En este caso se produce la separación de las placas en las denominadas dorsales medioceánicas, por donde asciende magma y va creándose nueva corteza, que por otra parte se va destruyendo en las zonas de subducción.
BARNE DINAMIKA Konbergentziazko kontaktua: Talka (Egitura Tolestuak)
Placa India
Placa Euroasiática
Placa árabe
Placa Euroasiática
Fuente: wikipedia transformada
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Ertz kontinentaleko bi plaken arteko talka gertatzen denean, dentsitate gutxien duena dentsitate handien duenaren azpian sartzen da (subdukzioa), mendilerro garaiak altxaraziz, adibidez, Himalaya.
Barne Dinamika
Konbergentziazko kontaktua: Subdukzioa (Egitura Tolestuak)
Placasudamericana
Placa escocesa
Placa deNazca
Placa Antártica
Placa del CaribeP. de
Cocos
Fuente: wikipedia transformada
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Bi plaken arteko talka gertatzean, bata ertz kontinentalekoa, eta ertz ozeanikokoa bestea, dentsitate gutxinenekoa, ozeanikoa, kontinentala denaren azpian sartzen da (subdukzioa), aktibitate sismiko handia duten mendilerro garaiak altxaraziz, adib., Andeak.
Barne dinamika Konbergentziazko mugimendua (Faila egitura): Sumendizko irlak
Placa Norteamericana
Placa del Pacífico
Placa Euroasiática
P. de Filipinas
Fuente: wikipedia transformada
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Cuando se produce el choque de dos placas de borde oceánico, la menos densa subduce bajo la de mayor densidad. Ese movimiento de subducción genera fracturas en la corteza por la que fluye magma que llega a la superficie solidificándose en conos volcánicos paralelos a la línea de costa, algunos de los cuales sobresale en forma de isla.
DINÁMICA INTERNA: Movimiento deslizante: Falla transformante
Placa Norteamericana
Placa del Pacífico
Placa de Cocos
Fuente: wikipedia transformada y elaboración propia
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Cuando no se produce choque, sino deslizamiento lateral de una placa sobre la otra, lo único que se aprecia en superficie será una gran falla en la zona de contacto de ambas placas. Son áreas de una sismicidad muy elevada. Ejemplo: Falla de San Andrés en California.
BARNE DINAMIKA: OROGENESIa
Orogenesia mendilerroak eratzeko prozesua da; izan ere, plaken konpresio mugimenduen ondorioz, litosferako materialak deformatzen dira. Materialak (harriak) plastikoak izanez gero tolestuko dira, erliebe jurasikoa sortuz (antiklinalen eta sinklinalen segida); aldiz, materialak (harriak) gogorrak direnean, hausten dira, failak sortuz (erliebe germaniarra).
Plegamiento(Materiales blandos)
ESTRUCTURA JURÁSICA
Fracturas(Materiales duros)
ESTRUCTURA GERMÁNICA
Prof. Isaac Buzo Sánchez
Plegamiento sobre material joven y fracturas sobre el antiguo
ESTRUCTURA SAJÓNICA
Fuente: elaboración propia
Barne dinamika: orogenesisFaila-egitura (erliebe germaniarra)
GRABEN O FOSA TECTÓNICA
FALLA
HORST O PILAR TECTÓNICO
FALLAINVERSA
FALLANORMAL
FALLADE DESGARRE
Estructura fracturada debido a que las presiones han actuado sobre material endurecido, generado una sucesión de fallas (fracturas con movimiento) que han producido la elevación de algunos bloques (HORST) y el hundimiento de otros (GRABEN).
Fuente: wikipedia transformada Prof. Isaac Buzo Sánchez
Barne dinamika: orogenesisEgitura tolestua (erliebe jurasikoa)
Estructura plegada debido a que las presiones han actuado sobre materiales plásticos, generando una sucesión de anticlinales y sinclinales. Ambos compuestos de dos flancos (cada uno de los laterales) y una charnela (lugar donde se produce la inflexión).El buzamiento es la inclinación que presentan los estratos.
PLIEGUERECTO
PLIEGUEINCLINADO
PLIEGUEEN COFRE
PLIEGUEEN RODILLA
Fuente: wikipedia transformada y elaboración propia Prof. Isaac Buzo Sánchez
Erliebe jurasikoaren eboluzioa
Iturria:
LITOLOGIA ERAGILEAK
LITOLOGIA
HARRIMOTAK
HARRI IGNEO EDOMAGMATIKOAK
HARRI SEDIMENTARIOAK
HARRI METAMORFIKOAK
HARRI INTRUSIBO EDO PLUTONIKOAK
HARRI EXTRUSIBO EDOBOLKANIKOAK
METAMORFISMOTERMIKOA EDO KONTAZTOKOA
(tenperaturaren bidez)
METAMORFÍSMOESTRUkTURALA edo DINAMIKOA
(presioaren bidez)METAMORFISMOERREGIONALA
(tenperatua eta presioa)
HARRI DETRITIKOAK
HARRI ORGANIKOAK
HARRI BIOGENIKOAK
HARRI KIMIKOAK
GRANITOA
OBSIDIANA
KONGLOMERATUAK
IKATZA
KAREHARRIA
KAREHARRIA
MARMOLA
MILONITA
ARBELA
Prof. Isaac Buzo Sánchez
LITOLOGIAHarri igneo edo magmatikoak
Magma solidotze prozesuaren ondorioz osatutakoak dira, bai Lur barnean (intrusiboak edo plutonikoak) baita lur azalean ere (extrusiboak edo bolkanikoak).
Magma Lur azalera irten baino lehenago hozten bada: harri intrusibo edo plutonikoak
Magma Lur azalean hozten denean: harri extrusibo edo bolkanikoak.
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Banco de imágenes del CNICE
GRANITOA
HARRI IGNEOAK (BOLKANIKOAK)
Obsidiana
Pomez Harria
KONGLOMERATUA
PUDINGAK
KAREHARRIA
HAREHARRIA
ARBELA
KANPO DINAMIKA
KANPO DINAMIKAKanpo dinamika agente atmosferikoen (haizea, euria, ura, tenperaturak,…) eta izaki bizidunen ekintzen ondorioz harriaren eraldatzea (meteorizazioa eta higadura) da. Bi dira: meteorizazioa eta higadura eta bion arteko ezberdintasuna garraiotzean datza: lehenengoa harriaren alterazioa da garraiatzerik gabe, higadurak berriz garraiatzea ondorioztatzen du.
Prof. Isaac Buzo Sánchez
METEORIZAZIOAFISIKOAKIMIKOA
BIOLOGIKOA
HIGADURA
GARRAIATZEA
SEDIMENTAZIOA
KONTINENTEKO URAK
ITSASOKO URAK
GLAZIARRAK
HAIZEA
BIZIDUNAK
PROZESUAK ERAGILEAK
GIZAKIA
KANPO DINAMIKAMETEORIZAZIO FISIKOA
La meteorización física es la desintegración o rotura de la roca debido a los cambios en las condiciones ambientales (temperatura, salinidad, humedad...). Puede ser provocada por los siguientes agentes:- Descompresión: al perder las capas superiores del suelo y llegar a la superficie se producen cambios de presión que generan la aparición de grietas.- Termoclastia: la rotura de las rocas se produce por contrastes de temperatura- Gelifracción: rotura producida por la presión que ejercen cristales de hielo.- Haloclastia: rotura provocada por la acumulación de cristales de sal.
Fuente: wikimediaProf. Isaac Buzo Sánchez
Meteorizazio kimikoa: paisaia karstikoa
KANPO DINAMIKAMETEORIZAZIO BIOLOGIKOA
Meteorizazio bilologikoan izaki bizidunek hartzen dute parte zein animaliek nola landareek ere, zeintzuk prozedura fisikoen (sustraiak harria hautsiz, lur-zizareak lur zorua eraldatzen,…) edo kimikoen bidez harria hautsi eta deskonposatzen duten.
Raíz de un castaño alterando la roca próxima.
Fuente: Banco de imágenes CNICEProf. Isaac Buzo Sánchez
KANPO DINAMIKAURAREN HIGADURA: Erliebeak
Ibaiak eratutako harana, “V” forma du.
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Wikipedia
KANPO DINAMIKAURAREN HIGADURA: Erliebeak
Pilones del Jerte. Marmitas de Gigantes. Formas cóncavas excavadas en la roca por el agua al caer formando remolinos.
Cascadas. El río excava para alcanzar el nivel más próximo al mar.
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Wikipedia
KANPO DINAMIKAURAREN HIGADURA: Erliebeak
Higadura
Metaketa
Meandro del río Alagón en Río Malo de Abajo. Se producen en zonas donde la pendiente del río disminuye (sobre todo en las llanuras aluviales). En la parte convexa del meandro se depositan los sedimentos, mientras que en la cóncava actúa la fuerza erosiva del río.
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Elaboración propia
KANPO DINAMIKAURAREN HIGADURA: Erliebeak
Ebroko Delta. Delta kontinenteari atxekita dagoen lur eremua da eta ibaiak metatutako jalkinek osatuta dago; normalean, triangelu forma du.
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Wikipedia
ITSASOAREN HIGADURA
Labarren atzerakadaRasa mareal
KANPO DINAMIKAURAREN
HIGADURA: Erliebeak
BRIKSDAL GLAZIARRA (Noruega)
HARAN GLAZIARRA (Alpeak)
ZIRKOA
HARAN GLAZIARRA (Gredos)
MORRENAK
HARAN GLAZIARRA (Gredos- Laguna de Barco)
Haran glaziarra: Agua Tuerta (Pirinioak, Huesca)
KANPO DINAMIKAHAIZEAREN HIGADURA
Haizeak garraiatzen dituen partikulek sortua da beste partikula edo harrien aurka talka egitean.Talka horien ondorioz, harriak desgastatu edo apurtzen dira. Eremu idorretan gertatzen da batez ere.
Las dunas son depósitos de materiales procedentes de la erosión eólica.
En ambientes áridos y secos, el principal agente modelador de paisaje es el viento.
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Wikipedia
BARDEAK (NAFARROA)
HIGADURA EOLIKOA
Prof. Isaac Buzo SánchezFuente: Banco de imágenes CNICE
HIGADURA: Giza jarduera