erken Çocukluk gelİŞİmİsiteresources.worldbank.org/turkeyinturkishextn/...eÇg ve yaşam...

ERKEN ÇOCUKLUK GELİŞİMİVE TÜRKİYE UYGULAMASI İÇİN BİR POLİTİKAÇERÇEVESİEmiliana Vegas, Kıdemli Eğitim Ekonomisti – Dünya Bankası

Meltem Aran, Ekonomist – Dünya Bankası

Lilia Jelamschi – EÇG Uzmanı, UNICEF

Ekim 2010

Genel Bakış

1. Erken Çocukluk Gelişimi'ne (EÇG) neden yatırım yapılmalı?

2. EÇG ve yaşam çıktılarını hangi etmenler etkiliyor?

3. Tanımlar: Erken Çocuk Gelişimi, EÇG programları ve EÇG politikaları.

4. EÇG'yi hangi programlar (nasıl) etkiliyor?

5. Bir ülkenin politikalarını, diğer ülkelerinkilerle neden karşılaştırmalı?

6. EÇG programları ve politikalarını sınıflandırmaya yönelik bir çerçeve

7. 4 OECD sisteminde uygulanan EÇG politikalarından çıkarılan dersler

8. Türkiye'de EÇG Politikaları ve Programları

9. Türkiye'de EÇG'yi güçlendirmeye yönelik politika seçenekleri

EÇG’ye Neden Yatırım Yapmalı?

Çocuklar ilköğretime başladığında, bilişsel gelişimlerindeki boşluklar açık bir biçimde ortaya çıkıyor.

Kaynak: Paxson ve Schady, JHR, 2007

Şekil 2 Fırsatlar erken bir dönemde belirleniyorEkvador’da 3-5 yaş grubundaki çocukların bilişsel gelişimleri aileartyetişimlerine göre önemli farklar gösteriyor

En zengin ve yoksul dörtte birlik kesimler Anne eğitimi

Ortalama skorOrtalama skor

Kaynak: Paxson ve Schady (2005a).Not: Sözcük tanıma test sonuçlarının (Uluslararası normlara göre standartlaştırılmış, İspanyolcada sözcük tanıma ölçüsü) ortalama değerleri aya göre çocuk yaşına göre grafiğe dökülmüştür. Kesin aylara göre ortalamalar, üçlük bir bant genişliği kullanılarak, yaşa göre (ay olarak) ortalama sonucun regresyonu tahmin edilerek yuvarlanmıştır.

Yaş (ay olarak)Yaş (ay olarak)

En yoksul %25

En zengin %25 12 ya da üzeri

0-5 yaş

Türkiye'de küçük çocukların sosyo-ekonomik durumlarında da boşluklar mevcut.

Türkiye'de 36-47 aylık çocukların bilişsel gelişim puanlarıailenin sosyoekonomik statüsüne (SES) göre

Kaynak: Dünya Bankası (2009). Türkiye'de Erken Çocukluk Gelişimi Ekolojileri Çalışması'ndan alınan veriler, Koç Üniversitesi, 2008.

Sko

r

Duyarlılık skoru (annenin çocuğa karşı)

Dil dürtüsü skoru (annenin çocuk için)

Öğrenme materyalleri skoru (çocuğun evde ulaşabileceği)

Düşük SES ortalaması Orta SES ortalaması Yüksek SES ortalaması

Kaynak: Carneiro ve Heckman (2003)

Okul öncesi Programları

Okul

İş Eğitimi

Yatırılan

$ başına

getiri

2

4

6

0 6 18Yaşam

Okul

öncesiOkul Okul sonrası

8

Fon fırsat maliyeti

EÇG müdahalelerinin, ileriki yıllarda yapılan müdahalelere göre getirisi daha fazladır

EÇG ve yaşam çıktılarını hangi etmenler etkiliyor?

EÇG ve yaşam çıktılarını etkileyen etmenler

Bağlam

Makro (ülke)

Mikro (aile)

EÇG PolitikalarıSağlık, hijyen,

ve beslenme

Eğitim

Yoksullukla savaş

Erken

Çocukluk

Gelişimi

Bilişsel gelişim

Sosyo-duygusal

gelişim

Fizilsel sağlık

ve büyüme

Yaşam ÇıktılarıEğitim

Sağlık

Doğurganlık

Gelir

Riskli Davranışlar

Kaynak: Vegas ve Santibáñez 2010

Tanımlar: Erken Çocuk Gelişimi, EÇG programları ve EÇG politikaları.

Tanımlar

Erken Çocukluk Gelişimi, bir çocuğun doğumundan altı yaşına kadar (0-6) olan süreyi kapsar.

EÇG programları ana hedef, kapsam (küçük ölçekli, geniş kapsamlı), ve diğer programlar özelliklerine göre değişkenlik gösteren, kendine özgü müdahaleler içerir.

EÇG politikaları bir ulustaki çocukların kaliteli EÇG hizmetlerine erişimini sağlamak için, ulusal ve/veya devlet düzeyinde hizmet sağlanması için oluşturulan düzenleyici çerçeve ve kurumsal düzenlemelerdir.

EÇG'yi hangi programlar (nasıl) etkiliyor?

Çocuk

Doğum öncesi

0-2

3-4

5-6

Anne(doğum öncesi)

Anne/Baba/

Bakıcı

Sağlık ve hijyenAnne-baba sağlığı

Su ve temizlik

Sağlık korunması

Zihin sağlığı

Yoksullukla savaşGelir transferleri

Anne-baba izni

Kadının işgücüne katılımı

Ev altyapısı

BeslenmeBesin ve takviyeleri

EğitimOkul öncesi (3-6)

Bakım (0-3)

EÇG’yi etkileyen programlar

EÇG müdahalelerinin etkisi Beslenme içerikli müdahaleler aşağıdakiler üzerinde olumlu etki

yapmaktadır:

büyüme ve fiziksel sağlık

bilişsel gelişim

Şartlı Nakit Transferleri aşağıdakiler üzerinde olumlu etki yapmaktadır:

sağlık korunması ve denetim

bilişsel ve sosyo-duygusal gelişim

Okulöncesi eğitime katılım aşağıdakiler üzerinde olumlu etki yapmaktadır:

bilişsel ve sosyo-duygusal gelişim

okula devam etme olasılığı

riskli davranışlara daha az katılım

Ancak, birçok sektöre hitap eden ve bütünleşik müdahalelerin etkisi en üst seviyeye ulaşmaktadır.

Diğer ülkelerin benzer gelişim zorluklarıyla nasıl başa çıktığını öğrenmek için

Benzer uygulama alanlarında başarı gösteren stratejileri, yerel bağlama uyarlayarak uygulamak için

Bir ülkenin politikalarını, diğer ülkelerinkilerle neden karşılaştırmalı?

Sonuçlara Ulaşmak İçin Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması

Amaç: Ülkelere aşağıdaki konularda sistematik olarak yardım etmek için bilgi ve araç geliştirmek:

daha sağlam kanıt ve analizleri temele alan, daha iyi politika ve program tercihleri yapmak

eğitimden daha iyi sonuçlar almak

Özellikle eğitim alanında, insan gelişimi politikalarının kalitesi ve geçerliliğini geliştirmek için, en çok neyin gerekli olduğuyla ilgili politika veri ve bilgilerinin erişilebilirliğinde önemli bir boşluğu doldurmaktadır.

15

SUESK'in Bileşenleri

Rehberlik ve Yönetim

FırsatEşitliğini

Sağlamak

KaliteGüvencesi

• Kurumsal ve düzenleyici• Öğretmen politikaları• Finansman• Yönetim bilgisi

• Erken çocukluk gelişimi• Okul sağlığı ve beslenme• Kapsayıcı eğitim

• Öğrenim standartları ve müfredatlarını oluşturmak

• Öğrenci öğrenimini değerlendirme

• Okul kalitesini izleme ve destekleme

Adım 1: EÇG programlarının envanterini çıkarmak ve sınıflandırmak

Adım 2: EÇG politikalarının gelişim seviyesini değerlendirmede çerçeveye kullanmak

Adım 3: EÇG politika ve programlarını geliştirmek için politika seçeneklerini tanımlamak

EÇG Politikaları ve Programlarını Karşılaştırmak İçin Bir Çerçeve

Adım 1: EÇG programlarının envanterini çıkarma ve sınıflandırma

9 Anahtar Özellik:i. Ana politika hedefi; ii. Kısa tanım; iii. Odak noktası/müdahale

mekanizması; iv. Kapsam/erişim; v. Kurumsal düzenlemeler; vi. Finansman; vii. Hizmet sağlayıcılar; viii. Kalite güvence mekanizmaları; ix. Hizmet sağlama sürecinin

iyileştirilmesi ve hizmet kapsamının genişletilmesinin önündeki zorluklar.

4 Genel Program Türü:1. Sektörel2. Sektörler arası3. Çok sektörlü4. Geniş Kapsamlı

Tek Sektör Diğer sektörden alınan verilerle Belirli Bir Sektör

Çok sektörlü, belirli bir nüfus kesimi ya da tüm nüfusu hedefleyen özel programlar

Geniş kapsamlı ve düzenli denetleme, bazı geniş ölçekli hizmetler, özel tasarım müdahaleler

Müdahale Alanları/Mekanizmaları

Sektörel

Sektörler arası

Çok sektörlü

Geniş Kapsamlı

Birçok sektör arasında, koordineli müdahaleler

Ku

rum

sal D

üze

nle

me

leri

n K

arm

aşık

lığı

Adım 2: EÇG politikalarının gelişim düzeyinin değerlendirilmesi için kavramsal çerçevenin uygulanması

Çevreyi oluşturmak

Uygulama derecesi

Denetleme ve kalite güvencesi

Politikanın odak noktası

Örtülü

Yükselen

Yerleşmiş

Olgun

4 gelişim seviyesi:4 boyut:

• Yasal çerçeve• Koordinasyon• Finansman

• Kapsam• Programlar

• EÇG bilgisi • Kalite standartları

ve standartlara uyum

• Sektörelden geniş kapsamlıya

EÇG

Politika BoyutlarıDeğişkenler

Gelişme Seviyesi

ÖRTÜLÜ YÜKSELEN YERLEŞMİŞ OLGUN

ÇEVREYİ

OLUŞTURMAK

Yasal çerçeve Mevcut değil AsgariBazı sektörlerde

düzenlemelerGelişmiş

KoordinasyonSektör içinde düşük

düzeyde

Sektör içinde

yüksek düzeyde

Kurumlar asında

düşük düzeyde

Kurumlar arasında

yüksek düzeyde

FinansmanÖnceden

planlanmamış

Beklemeye alınan

bazı programlar

Beklemeye alınan

birçok program

Hedefe ulaşmak

için beklemeye

alınmış

UYGULAMA

DERECESİ

Kapsam Düşük GenişlemekteBazı sektörlerde tüm

ülkeyi kapsıyor

EÇG’de tüm ülkeyi

kapsıyor

Programlar PilotBazı sektörlerde

oluşturulmuş

Birçok sektörde

oluşturulmuş

EÇG tamamen

oluşturulmuş

DENETLEME VE

KALİTE GÜVENCESİ

EÇG BilgisiAsgari düzeyde

tedbir

Ulusal düzeyde

çıktılar

ulusal, bölgesel,

yerel düzeyde çıktılar

ulusal, bölgesel,

yerel ve bireysel

düzeyde çıktılar

Kalite Standartları ve

Standartlara Uyum

Standartlar sınırlı ya

da yok

Bazı sektörlerde

standartlar

oluşturulmuş

Çoğu sektörde

standartlar

oluşturulmuş,

standartlara uyum

düzenli olarak

denetleniyor

Tüm sektörlerde

standartlar

oluşturulmuş,

standartlara uyum

düzenli olarak

denetleniyor ve

uyulması

sağlanıyor

POLİTAKANIN ODAK

NOKTASI

EÇG müdahaleleri

(sağlık, beslenme,

eğitim & çocukların

korunması)

Az miktarda ve

asgariBazıları yerlşmiş

Tamamıyla yerleşik

hizmetler

Ulusal düzeyde

sunulan,

bütünleşik

hizmetler

Adım 3: EÇG politikaları ve programlarını güçlendirmek için politika seçeneklerinin tanımlanması

EÇG'nin ana boyutlarında, gelişme konusunda "yerleşmiş" ve "olgun" seviyelerine ulaşmış ülkelerin deneyimlerinden, politikalarla ilgili dersler çıkarılabilir

Politika seçeneklerini tanımlamak için, bu dersler her ülkede yerel bağlama uyarlanmalıdır

Avustralya, İngiltere, Yeni Zelanda ve İsveç

4 OECD sisteminde uygulanan EÇG politikalarından çıkarılan dersler

Avustralya'da EÇG Politikaları ve Programları

Politika Boyutları

ÇEVREYİ OLUŞTURMAK:

OLGUN

UYGULAMA DERECESİ:

OLGUN

DENETLEME VE KALİTE

GÜVENCESİ:

OLGUN

POLİTAKANIN ODAK

NOKTASI:

OLGUN

Ku

rum

sal d

üze

nle

me

leri

n k

arm

aşık

lığı

Tek Sektör Diğer sektördenalınan verilerleBelirli Bir Sektör





Yeni Zelanda’da EÇG Politikaları ve Programları

Politika Boyutları


OLGUN

UYGULAMA DERECESİ:

OLGUN


GÜVENCESİ:

YERLEŞMİŞ

POLİTAKANIN ODAK

NOKTASI:

YERLEŞMİŞ

Ku

rum

sal d

üze

nle

me

leri

n k

arm

aşık

lığı






İngiltere’de EÇG Politikaları ve Programları

Politika Boyutları


OLGUN

UYGULAMA DERECESİ:

OLGUN


GÜVENCESİ:

OLGUN

POLİTAKANIN ODAK

NOKTASI:

YERLEŞMİŞ

Ku

rum

sal d

üze

nle

me

leri

n k

arm

aşık

lığı






İsveç’te EÇG Politikaları ve Programları

Politika Boyutları


OLGUN

UYGULAMA DERECESİ:

OLGUN


GÜVENCESİ:

OLGUN

POLİTAKANIN ODAK

NOKTASI:

OLGUN

Ku

rum

sal d

üze

nle

me

leri

n k

arm

aşık

lığı






Seçilen OECD ülkelerinde uygulanan EÇG politikalarının karşılaştırması

EÇG Politika Boyutları Avustralya Yeni Zelanda İngiltere İsveç

ÇEVREYİ

OLUŞTURMAK

Yasal çerçeve Olgun Olgun Olgun Olgun

Koordinasyon Olgun Olgun Yerleşmiş Olgun

Finansman Olgun Olgun Olgun Olgun

UYGULAMA

DERECESİ

Kapsam Yerleşmiş Olgun Olgun Olgun

Programlar Olgun Olgun Olgun Olgun

DENETLEME VE

KALİTE GÜVENCESİ

EÇG Bilgisi Olgun Yerleşmiş Olgun Olgun

Kalite Standartları

ve Standartlara

Uyum

Olgun Yerleşmiş Olgun Olgun

POLİTİKANIN ODAK

NOKTASI

Sektörelden

Geniş

Kapsamlıya

Olgun YerleşmişYerleşmiş

Olgun

Seçilen OECD ülkelerinin deneyimlerinden çıkarılan dersler - Genel

Çocuk haklarının kanun ile kabul edilmesi bir EÇG sisteminin oluşturulması için temel sağlar.

Etkili EÇG sistemleri yalnızca hükümet tarafından gerçekleştirilemez: EÇG paydaşları, hükümetin her düzeyinden, araştırma kurumlarından, eğitimcilerden, kâr amacı gütmeyen organizasyonlardan, özel girişimlerden ve çocuklar ile ailelerden seçilmelidir.

Bir EÇG sistemi geliştirmede en iyi yaklaşım, uzun dönem politika tasarımının vurgulandığı birbiri üzerine inşa edilen adımların atılması, finansal istikrarın sağlanması ve etkin kalite güvence mekanizmalarının oluşturulmasını kapsar.

Ulusal ölçekli okulöncesi hizmetleri ve geniş kapsamlı bir sosyal güvenlik sistemi, seçili sistemler içinde EÇG sistemlerinin öncelikli bileşenleridir.

Dört ülkeden edinilen deneyimler, erken çocukluk gelişimi politikalarını yönetmek ve farklı hükümet kurumları ve sektördeki paydaşlar arasında işbirliği oluşturmak için, dayanak noktası olarak görev yapacak bir kurum kurulmasının öneminin altını çizmektedir.

Seçilen OECD ülkelerinin deneyimlerinden çıkarılan dersler - Özel

İngiltere'de son 15 yılda EÇG konusunda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu durum kısa sürede önemli sıçramalar yapmanın mümkün olduğunu göstermektedir.

İsveç yüksek-düzeyde EÇG için örnek bir ülkedir. Ülkede, finansal imtiyazlar, ebeveynler için cömert ve eşitlikçi izinler ve ihtiyaç halindeki aileler ve çocukları destekleyen ihtiyaç tabanlı bir bileşken içeren, yoğun bir erken çocukluk eğitim sistemi ve çok yönlü bir finansal aile politikası bulunmaktadır.

İsveç, yönetişim konusunda merkeziyetçi olmayan bir yaklaşımın bazı önemli yararlarını gösteren önemli bir örnektir. Erken çocukluk hizmetlerinin sağlanması, yerel ihtiyaçlara özgü olarak oluşturulan hizmetleri ihtiyaç sahiplerine ulaştırmada yetkin yerel yönetimlerinin sorumluluğundadır.

Türkiye'de EÇG Politikaları ve Programları

Türkiye'deki EÇG Programlarına Genel Bir BakışÇocukGelişimAşaması

Erken Çocukluk Gelişimi Hedefi Araçlar/Programlar Türkiye’deki Aktörlerden Örnekler

Doğumöncesi –Doğum

Sağlıklı doğumsonrası gelişim Ebeveyn destek ve eğitimi Gebelik İzleme – Sağlık Bakanlığı

Bebeklik (0-18 ay)

Sağlıklı büyüme ve beslenme Emzirme ve beslenme programlarıBüyümenin İzlenmesi – Sağlık Bakanlığı

Duyusal öğrenme (işitsel ve görsel)Bakım sağlayaban bağlanma, fiziksel hareketlerin kontrolü

Ebeveyn eğitim programları Ebeveyn eğitimi (MEB)

Yürümeye yeni başlama dönemi ve sonrası (18-36 ay)

Nutrition BeslenmeBüyümenin İzlenmesi – Sağlık Bakanlığı

Koordinasyon, dil, düşünme yetisi ve sosyal becerilerde ilerleme

Ebeveyn eğitimiKreşler

Ebeveyn eğitimi (MEB)

Topluluk tarafından yürütülen programlar ve özel kreşler

Özel kreş ve yuvalar (Özel Sektör)

Topluluk tarafından yürütülen özel girişme ait modeller (KEDV mahalle yuvaları)

Okulöncesi (4-5-6yaş)

Okula hazırlıkEğitim ve bilişsel gelişim ileİlgili programlar

5-6 yaş grubu için devlete bağlı okulöncesi eğitim kurumları ve anaokulları (MEB)

Sosyalleşme Ebeveyn eğitim programları Private preschools (Private Sector)

Akran ve bakıcı çevresinin genişlemesi Okula hazırlık programlarıEv temelli AÇEP (yalnızca 6 yaş grubuiçin) (MEB & AÇEV)

Sağlık ve beslenme önemini koruyor SHÇEK Topluluk Merkezleri

Erken ilköğretim (7-8 yaş)

Okula geçiş İlköğretim Temel Eğitim (MEB)

Brçok EÇG programı mevcut olmasına rağmen, Türkiye'de kapsam oldukça düşük

~ 30 %

~ 1%

~ 6%

< 2%

< 10 %

~ 3%

< 1 %

~ 3 %

< 10 %

~ 80%

~ 90%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Public preschools & kindergartens - for 48-72 month …

Private preschools (2008)

Home-based MOCEP - for 6 year group only, MONE (2008)

SHÇEK Community Centers (2008)

Growth and Psycho-Social Monitoring - Family Doctors, …

Parent training, MONE (2008)

Private day-care centers, nurseries and community driven …



Immunizations - all complete, MoH (2008)

Pregnancy Monitoring, MOH (2008)

Pre

sch

oo

l (M

on

ths

36

-72

)

Tod

dle

r an

d

po

st-t

od

dle

r (1

8-3

6 m

on

ths)

Infa

ncy

(0

-18

m

on

ths)

Pre

-n

atal

Child Development Phase Intervention Coverage of Age Group

100 % coverage

line

Çocuk Gelişim Dönemi Müdahele Yaş Grubuna göre Programın Kapsamı

Gebelik İzleme, Sağlık Bakanlığı (2008)

DBT Aşısı, Sağlık Bakanlığı (2008)

Büyüme ve Psiko-sosyal İzleme – Aile Doktorları, Sağlık Bakanlığı (2008)

Ana-baba Eğitimi, MEB (2008)



Özel anaokulları, kreşler ve toplum-güdümlü modeller (2008)

SHÇEK Toplum Merkezleri (2008)

Ev temelli AÇEP– yalnızca 6 yaş grubu için, MEB (2008)

Özel anaokulları 2008)

Devlete bağlı anaokulları&çocuk yuvaları – 48-72 aylık grubu için, MEB (2008)

Doğ

um

Önc

esi

Bebekl

ik

(0-1

8 a

y)

Yeni Y

ürü

meye

Ba

şla

ma D

önem

i

ve

Sonra

sı

(18

-36 a

y)

Oku

lönc

esi

(36

-72

ay)

% 100

kapsam

Düşük kapsam ayrıca Erken Çocukluk Yıllarına düşük seviyede Kamu Harcaması yapılmasına da bağlıdır

-

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90

TL (

20

08

)

Age Group (0-90)

Türkiye'de Yaş Grubuna göre Kişi Başı Sosyal Harcama(Sosyal Güvenlik Teşvikleri Dışındaki Kamu Harcamaları, 2008)

Education

Social Protection

Health

Eğitim

Sosyal Güvenlik

Sağlık

Yaş Grubu (0-90)

Kaynak: Dünya Bankası (2009) “Türkiye Gelecek Nesiller İçin Fırsatları Çoğaltmak”

Mevcut programların mevcut faydaları genellikle regresif olarak hedeflenebilir

Z-Grafiği: Anaokulu ve yuvalara erişim,Sosyoekonomik statüsü ve kırsal/kentsel yerleşim yerine göre

Örn

ekle

mdeki

Ann

ele

r (%

)

Çevrede bir anaokulu/kreş mevcut Çevrede bir ilköğretim okulu mevcut

Düşük SES Orta SES Yüksek SES Kırsal Kentsel

Not: Sosyoekonomik statü, ailenin geliri, mal varlığı ve ailedeki yetişkinlerin eğitim düzeylerini bir araya getiren bir endeks olarak tanımlanabilir.Kaynak: Türkiye'de Erken Çocukluk Gelişimi Ekolojileri Çalışması Koç Üniversitesi, 2008.

Türkiye’de EÇG Politikalarıyla OECD Ülkelerinin Karşılaştırmalı Değerlendirmesi

Türk

iye

Mek

sika

İsp

anya

Alm

anya

İtal

ya

Jap

on

ya

Port

ekiz

Kore

Cu

mh

uri

yeti

Avu

stu

rya

Ho

llan

da

Bir

leşi

kKr

allık

Bel

çika

Mac

aris

tan

Yen

i Zel

and

a

Slo

ven

ya

Dan

imar

ka

Fin

lan

diy

a

Fran

sa

No

rveç

İzla

nd

a

İsve

ç

1 Yarı maaş karşılığı anneye verilen 1 yıllık izin + + + + + +

2 Engelli çocuklara öncelik veren ulusal plan + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

33 yaş altındaki çocukların yüzde 25’i için devlet tarafından desteklenen ve

düzenlenen çocuk bakım hizmetleri + + + + + + + + + + +

44 yaşındaki çocukların yüzde 80’i için devlet destekli ve yetkilendirilmiş

erken çocukluk hizmetleri + + + + + + + + + + + + + + +

5 Tüm çocuk bakım personelinin yüzde 80’ini eğitim almış + + + + + + + + + + + + + + + + +

6Yetkili erken eğitim hizmetlerinde çalışan personelin yüzde 50’si gerekli eğitimi almış + + + + + + + + + + + + + + + + +

7 Okul öncesi eğitiminde personel-çocuk oranı en az 1’e 15 + + + + + + + + + +

8 GSYİH’nin yüzde 1’i erken çocukluk hizmetlerine ayrılmış + + + + + +

9 Çocuk yoksulluk oranı yüzde 10’dan az + + + + + + + + +

10 Temel çocuk sağlığı hizmetlerine neredeyse yüzde 100’e varan erişim + + + + + + + + +

Karşılanan kriterlerin toplamı 3 3 3 4 4 4 4 4 5 5 5 6 6 6 6 8 8 8 8 9 10

Kaynak: "the Child Care Transition" A League table of Early Childhood Education and Care in Economically Advanced Countries UNICEF, 2008, çalışmasından uyarlanmıştır.

Birçok EÇG programı mevcut olmasına rağmen, Türkiye'de kapsam oldukça düşük

~ 30 %

~ 1%

~ 6%

< 2%

< 10 %

~ 3%

< 1 %

~ 3 %

< 10 %

~ 80%

~ 90%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Public preschools & kindergartens - for 48-72 month …

Private preschools (2008)

Home-based MOCEP - for 6 year group only, MONE (2008)

SHÇEK Community Centers (2008)



Private day-care centers, nurseries and community driven …



Immunizations - all complete, MoH (2008)

Pregnancy Monitoring, MOH (2008)

Pre

sch

oo

l (M

on

ths

36-

72

)

Tod

dle

r an

d

po

st-t

od

dle

r (1

8-3

6 m

on

ths)

Infa

ncy

(0

-18

m

on

ths)

Pre

-n

atal

Child Development Phase Intervention Coverage of Age Group

100 % coverage

line

Çocuk Gelişim Dönemi Müdahele Yaş Grubuna göre Programın Kapsamı

Gebelik İzleme, Sağlık Bakanlığı (2008)

DBT Aşısı, Sağlık Bakanlığı (2008)





Özel anaokulları, kreşler ve toplum-güdümlü modeller (2008)

SHÇEK Toplum Merkezleri (2008)

Ev temelli AÇEP– yalnızca 6 yaş grubu için, MEB (2008)

Özel anaokulları 2008)

Devlete bağlı anaokulları&çocuk yuvaları – 48-72 aylık grubu için, MEB (2008)

Doğ

um

Önc

esi

Bebekl

ik

(0-1

8 a

y)

Yeni Y

ürü

meye

Ba

şla

ma D

önem

i

ve

Sonra

sı

(18

-36 a

y)

Oku

lönc

esi

(36

-72

ay)

% 100

kapsam

Sağlık Sektörünün Önemi

Kritik öneme sahip erken yıllarda çocuklara ulaşılıyor

Sağlık TAMAMIYLA sağlıklı olma durumudur

Sağlık sektöründe çalışanlar güvenilirdir ve tavsiyeleri dikkate alınır

EÇG ve beslenme arasındaki bağ

ANNE, ailesiyle birlikte kırsal bir bölgeden şehre göç eden, beşinci çocuğuna hamile, 28 yaşında bir kadın

Acil servise geldiğinde tansiyonu 180/110 Son doğumöncesi muayenesinden beri tansiyonu ölçülmemiş (Gebeliğinin 24.

haftası) Daha önceki gebeliklerinde de, yüksek tansiyon problemi yaşamış. Son gebelinde

bebeği kaybetmiş ve doğum sırasında kendi yaşamını da kaybediyormuş Doğum kontrol haplarına erişme imkânı yok Aslında kendisine doğum kontrol hapı alması yönünde herhangi bir tavsiye de

bulunulmamış Gebelik geçmişiyle ilgili herhangi bir kayıt yok ÇOCUK, hafif derece asfeksi sorunuyla, normal gebelik süresi tamamlanmadan (32

haftalıkken) doğuyor ÇOCUK, 2 yaşında ortaya çıkan bir gelişim zorluğu yaşıyor (dil gelişim sorunu) ÇOCUK’un ailesine, sorunu nasıl aşacakları, dil gelişimini sağlamada nasıl yardımcı

olacaklar, vb. konusunda hiçbir açıklama yapılmıyor, tavsiye verilmiyor. Ebeveynleri de ÇOCUK ile neredeyse hiç konuşmuyor ya da oyun oynamıyor

Aile ÇOCUK’u gittikçe daha fazla ihmal ediyor. ÇOCUK anaokuluna gitmiyor ÇOCUK okula başladıktan sonra önemli davranış sorunları yaşıyor ve 11 yaşında

okulu bırakıyor

Bakım sürecinde kaybolan fırsatlar(Giorgio Tamburlini’ye göre)

Önlenebilir sonuçlar(Giorgio Tamburlini’ye göre)

ANNE ve ÇOCUK çok ciddi sonuçlara katlandılar ve yaşamları riskli bir sürece girdi

ÇOCUK, süreç boyunca bakım eksikliği (doğum kontrol hapına erişim yok, doğum öncesi bakım yeterli değil), sistemin farklı düzeylerini arasında iletişim eksikliği (anneyle ilgili kayıt yok, önceki bakım ile ilgili bilgi eksik, ebeveynlere yeterli tavsiye verilmemiş), sağlık, toplum ve eğitim sektörleri arasında iletişim ve işbirliği eksikliği (gelişmeyi teşvik edecek herhangi bir müdahalenin eksikliği ve işitsel ya da tedavi edilebilir diğer rahatsızlıklara önceden tanı koyulamaması) nedeniyle yaşamı boyunca sıkıntı çekecektir

Tüm bu sorunlar, uzmanlık gerektiren, sofistike ve pahalı bakım hizmetlerine gerek olmadan çözülebilir

Türkiye'deki Önde Gelen EÇG Programları

• Sektörel

• Bebek ölümlerinde ani düşüş, aşılamanın ve doğum sonrası bakımın başarılı bir şekilde genişlemesi.

Sağlık Programları (Sağlık Bakanlığı)

Doğum sonrası – 4 yaş

• Çok sektörlü

• Düşük kapsamlı, ileriki yaş grupları için, ebeveynlik programları müfredatı oluşturulma aşamasında

Aile Eğitim Programları (MEB)

0-18 Yaş

• Çok sektörlü

• Düşük kapsam, düşük kamu fonu

• Özel hizmet sağlayıcılara yönelik ödenekler olmadan çok yoksul kesimin hizmete ulaşması mümkün değil

Özel/topluluk hizmet sağlayıcılar SHÇEK Topluluk Merkezleri

• Sektörel

• Özellikle 5-6 yaş grubu için ani genişleme

• Yüksek ücretler nedeniyle, imtiyazlar sınırlı sayıda kişiye ulaşıyor

Devlete bağlı Okulöncesi kurumlar (MEB)

(5-6 Yaş)

Ku

rum

sal d

üze

nle

me

leri

n k

arm

aşık

lığı

Devlete bağlı okulöncesi kurumlar

Özel Topluluk Girişmleri (KEDV)

Aile Hekimliği Programı

SHCEK Topluluk Merkezleri

Aile Eğitim Programları

Türkiye'deki EÇG Programlarının Özeti

Sektörel

Sektörler Arası

Çok Sektörlü

Geniş Kapsamlı





Türkiye'deki EÇG politikalarını seçilen OECD ülkelerinin politikaları ile karşılaştırmak – İlk Bulgular

Türkiye'de EÇG Politikası Boyutları ve Gelişim Düzeyleri –İlk Bulgular

EÇG

POLİTİKA BOYUTLARIDeğişkenler

Gelişim Düzeyi

Yerleşmiş

ÇEVREYİ OLUŞTURMAK

Yasal çerçeve Yükselen

Koordinasyon Yükselen

Finansman Yükselen

UYGULAMA DERECESİ

Kapsam Yerleşmiş

Programlar Yerleşmiş


GÜVENCESİ

EÇG Bilgisi Yükselen

Kalite Standartları ve Standartlara UyumYerleşmiş

Uluslararası Karşılaştırmalar

EÇG

POLİTİKA

BOYUTLARI

DeğişkenlerTürkiye Avustralya Yeni Zelanda İngiltere İsveç

ÇEVREYİ

OLUŞTURMAK

Yasal çerçeve Yerleşmiş Olgun Olgun Olgun Olgun

Koordinasyon Yükselen Olgun Olgun Yerleşmiş Olgun

Finansman Yükselen Olgun Olgun Olgun Olgun

UYGULAMA

DERECESİ

Kapsam YükselenYerleşmiş

Olgun Olgun Olgun

Programlar Yerleşmiş Olgun Olgun Olgun Olgun

DENETLEME VE

KALİTE GÜVENCESİ

EÇG Bilgisi Yerleşmiş Olgun Yerleşmiş Olgun Olgun

Kalite Standartları

ve Standartlara

Uyum

Yükselen Olgun Yerleşmiş Olgun Olgun

POLİTİKANIN ODAK

NOKTASI

EÇG müdahaleleri

(sağlık, beslenme,

eğitim & çocukların

korunması)

Yerleşmiş Olgun YerleşmişYerleşmiş

Olgun

Türkiye'de EÇG'yi güçlendirmek: Dikkate Alınması Gereken Bazı İlk Politika Seçenekleri

Farklı alanlardaki müdahaleleri bir çatı altında toplayan ve koordinasyonu sağlayan, bu şekilde EÇG için sağlam bir örgütsel çerçeve oluşturulmasını sağlayan, geniş kapsamlı br EÇG stratejisi geliştirmek göz önüne alınmalı. EÇG’ye müdahil olan kamu kurumlarının (koordinasyonu sağlayan kurum

da dahil olmak üzere) ve önemli bir rol oynayan STK’ların ve özel sektörün rol ve sorumluluklarını belirlemeli

Özellikle dezavantajlı konumdaki çocuklar için, EÇG’nin kapsamını artırmak için fon artırılmalı.

EÇG için standartlar belirlenmeli ve söz konusu standartlara uyumu denetlemek ve uyumu sağlamak için kalite güvence sistemi güçlendirilmeli.

EÇG için özel sektör ve topluluk işbirliklerini genişletmeli.

TEŞEKKÜ[email protected], [email protected],

[email protected] 2010

mailto:[email protected]



Çocuk Sağlığı Programları (Sağlık Bakanlığı)

Kategori Sektörler arası

Amaçlar Çocuk sağlığını geliştirmek, beş yaş altı çocuk ölümlerini azaltmak

Tanım ve Müdahale

Alanları

Yenidoğana Temel Yaklaşımın Sağlanması Programı; Bebek ve Çocuk Gelişim İzleme Programı; Yenidoğan

Yoğun Bakım Programı; Yenidoğan Taramaları Programı; Ana ve Çocuk Beslenmesi Programı (demir ve D

vitamini desteği, tamamlayıcı beslenme; İyot Yetersizliği Hastalıklarıyla Savaş; Anne Sütünün Teşviki;

Çocuk Enfeksiyonlarını Önleme Programı; Bebek Ölümlerini İzleme Programı

Kapsam Ulus çapında, sağlık sistemi boyunca, Beş yaş altı çocuklar, gebe kadınlar

Kurumsal

DüzenlemelerSağlık Bakanlığı/Ana ve Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü;

Finansman

Hükümet: Yeşil sahipleri için tedavi ve ilaç ücretleri; Anne sigortası ile tüm kadınların gebelik ve doğum

masrafları karşılanıyor; Sosyal Riski Azaltma Projesi, gebelik, doğum ve çocukluk dönemlerinde finansal

destek; Gebelik ve çocukluk dönemlerinde Demir ve D Vitamini destekleri ücretsiz olarak verilmektedir

Hizmet sağlayıcılar Kadın doğum ve ilkyardım hastanelerinde çalışan sağlık hizmeti personeli;

Kalite güvencesi

Her program için izleme ve değerlendirme göstergeleri hazırlanmıştır. Elektronik veritabanlarının

protokolleri ve göstergeleri saptanmış, sistem izleniyor; Bilgisayar programları için hazırlanmış elektronik

medyadaki veriler izleniyor. Büyük çaplı araştırmalarla sağlaması yapılan veriler (NSA); hasta

memnuniyeti anketleri yapılıyor; programlar gözden geçiriliyor.

ZorluklarPrograma göre değişmekte; programları hizmet öncesi eğitime yönlendirme; nüfusun çocuk bakımına

karşı farkındalığını artırmak

Aile Hekimliği Programı

Kategori Sektörel

Amaçlar Sağlık hizmeti vermek ve küçük çocukların büyümesi ve bilişsel ve psiko-sosyal gelişimini izlemek.

Tanım Çocukların sağlık ve gelişimini izleyen aile hekimlerinin hamile kadınlara tahsis edilmesi.

Müdahale

Alanları

Büyümenin İzlenmesiBağışıklık KazandırmaBilişsel ve psiko-sosyal göstergeleri izleme

Kapsam2009 itibariyle, Türkiye’de 54 ilde uygulamaya konulmuştur. 2009 yılında program tüm çocukların yüzde 8,3’üne

ulaşmıştır. 2010 yılının sonunda kapsamın 81 ile genişletilmesi planlanmaktadır.

Kurumsal

Düzenlemeler

Sağlık Bakanlığı programı üç müdürlük üzerinden yürütmektedir: Anne ve Çocuk Sağlık, Temek Sağlık ve Zihin

Sağlığı.

Finansman Aile Hekimleri, yetki alanlarından bulunan aileler temel alınarak, bir kişi başı teşvik ödemesi almaktadır.

Hizmet

sağlayıcılarYerel düzeyde, hizmet aile hekimleri tarafından sağlanmaktadır.

Kalite

güvencesi

Sağlık Bakanlığı, Türkiye’deki tüm çocukların, annenin gebelik döneminden itibaren izlenmesini sağlayan bir

bilgisayarlı izleme aracı kullanmaktadır. Veritabanının, çocukları izlemede ve tüm sektörlerde düşük göstergeye

sahip olanlara cevap vermede kullanılan çocuk merkezli bir gelişim politika aracı olarak kullanılmalıdır. Aile

hekimleri, programa katılabilmeleri için EÇG ve Çocuk Hastalıklarının Entegre Yönetimi konularında özel

eğitimler almaktadır.

Zorluklar Program kapsamının 2010 sonuna kadar tüm ülkeyi kaplaması beklenmektedir.

Aile Eğitim ProgramlarıKategori Sektörler Arası

AmaçlarEbeveynleri çocukların bakıcısı ve eğitimcisi olarak güçlendirmek ve çocukların okula daha fazla hazır

olmalarını sağlamak.

TanımÇok çeşitli programlar bulunmaktadır, ancak programlar genelde ev-temellidir. Bu sayede ebeveynlerin,

çocukların evdeki gelişimlerine yardımcı olmaları sağlanmaktadır.

Müdahale

Alanları

Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) (Ev-temelli okulöncesi program)- 6 yaş

Baba Eğitim Programları – 3-11 yaş arasındaki çocukların babaları

Ailem Programı (0-18 Yaş) – modüller geliştiriliyor

Kapsam Tüm Türkiye’de 36-72 aylık çocukların yalnızca %3’üne ulaşılmaktadır

Kurumsal

Düzenlemeler

Ebeveyn programları, Gayriresmi Yetişkin Eğitim Merkezleri Müdürlüğü üzerinden, MEB tarafından

yürütülmektedir. Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen hizmetler, AÇEV, UNICEF ve diğer partnerler

aracılığıyla ulaştırılmaktadır.

FinansmanTürkiye’de Okulöncesi eğitim üzerine yapılan bir maliyet-yarar analizine göre, ev-temelli programlar

oldukça etkin maliyetlidir. AÇEP için yarar-maliyet oranı 8:1’dir.

Hizmet

sağlayıcılar

Yetişkin Eğitim Merkezlerindeki öğretmenler ve personel.

Temel Eğitim okullarındaki Danışman Öğretmenler (Baba Eğitim Programları).

Kalite güvencesi

Kıdemli eğitimciler tarafından, düzenli denetimler yapılmaktadır.

AÇEP üzerine yapılan birçok nicel etki araştırması, söz konusu programların oldukça etkili olduğunu

göstermiştir

ZorluklarProgram, bir dizi yetişkin eğitim programları çerçevesinde finanse edilmektedir.

Yıllık bütçeleri kesin olarak belirlemek için, yalnızca Ebeveyn Programları için finansman yapılmalı.

Kamu Okulöncesi Eğitim KurumlarıKategori Sektörel

Amaçlar Çocukların okula daha hazır başlamalarını sağlamak.

Tanım Kamu okul sistemi ile okulöncesi eğitim vermek.

Müdahale AlanlarıÇocuklarda bilişsel uyarılma, okula hazırlığın artırılması, ön okuma ve yazma ve matematik becerilerini geliştirmek.

KapsamSon yıllarda hızlı bir genişleme görülmekte; 2008-2009 döneminde 4-6 yaş (48-72 ay) grubundaki çocuklarda okula kayıt oranı %32,5, ancak uluslararası karşılaştırmalara göre kapsam oldukça düşük.

Kurumsal

Düzenlemeler

Program müfredatı ve genişlemesinden, esas olarak MEB Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü sorumlu. Kamu okul öncesi eğitim sınıfları, mevcut temel eğitim okullarında ya da ayrı binalarda oluşturulmaktadır.

Finansman

Öğretmen maaşları merkezi olarak MEB tarafından finanse edilmektedir. Altyapı yatırımları proje finansmanı ya da yerel hükümet finansmanı yoluyla yapılmaktadır. Yüksek özel kullanıcı ücretleri yoksulların programa erişimini engellemektedir (50-200 TL tutarında beslenme ücreti alınmaktadır. Tüm ülkede standart bir tutar geçerli değildir).

Hizmet sağlayıcılar Okul öncesi öğretmenleri MEB tarafından atanmaktadır (4 yıllık üniversite mezunları).

Kalite güvencesi

Eğitim programları ve uygulamaları ile ilgili standartlarda eksiklik. Standartlar esas olarak, yapı gereklilikleri ve altyapı ihtiyaçları üzerine.Erken Çocukluk Eğitimi artyetişimi olmayan müfettişler tarafından ya çok az denetim yapılıyor ya da hiç yapılmıyor.

Zorluklar

Sistemin genişletilmesi altyapı finansmanı ve genişleme sırasında kiralanan öğretmenlerin ücretlerini karşılanabilmesine bağlıdır.Okul öncesi eğitim için ortak bir müfredat ve öğretim malzemesi bulunmamaktadır (eğitimin kalitesi büyük oranda öğretmene bağlıdır).Yalnızca 4 yıllık üniversite mezunlarının kiralanmasını gerektiren sınırlamalar maaşların artmasına neden oluyor, bu da genişlemenin önünde büyük bir engel.

SHÇEK Topluluk Merkezleri

Kategori Çok sektörlü

Amaçlar Dezavantajlı topluluklarda yaşayan aileler ve küçük çocuklara çeşitli hizmetler sağlamak.

TanımDezavantajlı topluluklara, mesleki eğitim, çocuk bakımı, aile eğitimi ve danışmanlık gibi hizmetler veren

çok amaçlı merkezler.

Müdahale Alanlarıİhtiyaç halinde çocuklar için koruyucu ve önleyici hizmetler. Bu hizmetler topluluk merkezleri tarafından

sağlanmaktadır.

KapsamTüm ülkede yaklaşık olarak 40.000 çocuğa hizmet veren 81 merkez bulunmaktadır – ihtiyaç ve talep ile

kıyaslandığında bu kapsam oldukça düşüktür.

Kurumsal

Düzenlemeler

Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, tüm ülkede Topluluk Merkezleri ve Aile Danışmanlık

Programları’nı yürütmektedir.

Finansman Fon eksikliği programın genişlemesi önünde büyük bir engel.

Hizmet sağlayıcılar Hizmetler merkez üzerinden veriliyor.

Kalite güvencesi Bilinmiyor

Zorluklar İhtiyaç ile karşılaştırıldığında, kapsam şu anda oldukça düşük.

Özel/Topluluk Girişmleri (KEDV modeli)

Kategori Sektörler Arası

Amaçlar Yoksul mahallelerde, ücretleri düşük ve kaliteli kreş hizmeti vermek.

TanımKEDV, küçük işletmeler kurmaları için, kadınların ekonomik işbirliği kurma aşamalarında organize ediyor

ve çalışan anneler için, düşük ücretli Kadın ve Çocuk Merkezleri oluşturuyor.

Müdahale Alanları Merkez-temelli bakım sağlanan, özel girişime bağlı, topluluk tarafından yönetilen bir model.

KapsamOldukça düşük. Bu tür topluluk-temelli modellerin genişleyebilmesi için kamu düzenlemeleri ve desteği

gerekiyor.

Kurumsal

Düzenlemeler

KEDV’de görevli EÇG uzmanları, “mahalle annesi” olarak hizmet verebilmeleri için anneleri eğitiyor ve

okulöncesi öğretmenlerin kiralanmasını kolaylaştırıyor. KEDV kreşlerin kurulmasına yardımcı oluyor ve

ardından kadın üyeler, sürekli finansman yoluyla kreşlerin yönetiminden sorumlu oluyor.

FinansmanKreşlerin masrafları, ödeme gücüne göre belirlenen değişken bir ölçek üzerinden üyeler tarafından

karşılanıyor.

Hizmet sağlayıcılar Eğitilen “mahalle anneleri” ve okul öncesi öğretmenleri.

Kalite güvencesi

Kamu denetimi yok.

Bu tür merkezlerle ilgili kamu düzenlemeleri, hizmetin genişlemesini sağlayacak ve kaliteyi güvence altına

alacaktır.

ZorluklarMerkezin ve programların KEDV personeli tarafından ilk başta kurulmasından sonra, merkez kendi

kendine ayakta kalıyor. Programın genişlemesi için daha fazla miktarda fon gerekiyor.

erken Çocukluk gelİŞİmİsiteresources.worldbank.org/turkeyinturkishextn/...eÇg ve yaşam...

Documents