ergonomia desde la visión sistemica

44
ET2opuia4srda oInlidED

Upload: pedro-a-santana-h

Post on 28-Dec-2015

137 views

Category:

Documents


5 download

TRANSCRIPT

Page 1: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

ET2opuia4srda

oInlidED

Page 2: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

•soarsyp soppouu sol ua sopunduzr sazetrabouoa ~algara sol ap 113DIDDII

uoisnasTp uun narra as opunuclu oraran p ua `olcurato ja rezylum_3 E4Ed

51Druno33w-uos2unpnH

zod °pepino-1d EUTD4ST5 pp uoToupffiTAur DJUDTIODSUOD "ej Á cusandrad ODUU

-atlas° umaisis pp uozoundu ET sa tJaDzal ul `rauausmuzi 6 `UOIDE40JdJD4UT ap mourararp el sensoul ured ODTSVID oalulauaza BUID1SIS p U9TD9DI UOD oisand

-ora oarwouaza ETIJO4SIS p nuclusoa upurTIos uj toanuouoVza 13LUD1STS un sa

?lob Trugap ap `rauatnuazsyq Tudnao as maurral uj :sanad san ua aplAzpqns as

03TUJOUOffig UU-TD4STS oAanu un ulionusap A uzipuu optirodu azuaTn2js lg

:oanuoisTs anbojua Top onuap

-Trazado anb sainuaurupunz soulauTop sol nanpap ap Juren nud ceT-Tuoua

-za uI ap SOUOIDdDDUOD SUSIDATp ap saunuToo saluauoduzoa sol `uanrauTs Era

-zaj ua Tunasnq as Truopirapp A oaTSyJomna Ol anos apure& la uH

.unuouaza ua SODTS

SEIDDISTS so' ap SDIETUdODUOD-ODUOD4 suuTanozd sounaTE ap sTsuuv .

SODTWOUOffiD SEUIDiSTS sol ap szsgyuv .

uralouolza ej ap IBUOTDTUUDp A ODT.Inompa sTsllyrav .

:Tsu sopmuasara `sopuzzudu san ap nsuoa oTrradiTa ras-A

•sopTugap aJLIDLUBJEID

srachouoa ap nue(' u owouó2za pp orequn la zrauazzooz A JEPUDDUOD A OU

-uundTasTpuratu/Tuz2rara anbojua un ap sasuq sui Juan Basnq as 0110 UOD IOD -TUID1STS anbojua ja ua ranauTupura uoa SEDTSOI0pOIDUI f SIIDTJOD3. SDUOIDd0

SE4JDO JEJ4SOUS Tono zod uramuoffia uj ap saferadaDuoa su-cuaje-Tora soj ap

sounalu zuTuuos 'ovni un zod 'so apuran araasrad pp ()Apara° Tudprazd TH

tw9r9uatu buisTuopanpa2 `9doaiva

`eapaluzacip 'UOIDELUJOJITI ap tuoal cuypdaaaacl 'ucgraaaciaaltil 1191JUDIIIMUJOD IT.Qp

119pg4113I111113011JJ `7.19I041.11 SUILIJISIS 'ilys9d Sa101Y9 OpEdS3—EU

-Infayugoaalca—opeumil.IDS einalsTs `zumbeca—aiqvuoy ismalsTs baisna ULUD1S1S (9anpuon

`o4uarrnenoduaos '0119E.14 cuppamawl buxaua bpinnsuon alu9ciure `SCILIDIStS ap rpoal

4-13929pas!sd tparua2ui `nretuntl upTalua2T 'sopera-mi sazon9 `Tuouoffia 9 ap 9559ourp9

Page 3: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA ERGONOla A DESDELA VISIÓN SISTÉMICA

ANÁLISIS ETIMOLÓGICO Y DEFINICIONAL DE LA ERGONOMÍA

En el anterior capítulo, en la última sección se hizo un análisis definicional a partir de diversas disciplinas ocupadas del estudio del hombre en condiciones laborales, lo que permitió deducir la ubicación, los alcances y las relaciones o conexiones que tiene la ergonomía como multidisciplina. Ahora bien, en este apartado se aborda la manera de conceptualizar y definir la ergonomía; con el análisis de sus definiciones también será posible comprender y analizar las si-guientes cuestiones: ¿Qué es el sistema ergonómico y cómo se concibe su di-námica, esto es, la interacción entre sus elementos?

Primero hay que distinguir la conceptualización y la definición etimo-lógica del término ergonomía; esto dará una primera idea de su objeto de estudio, cobertura y campo de acción disciplinaria.

Existen básicamente dos versiones sobre la aparición del concepto de ergonomía, la rusa y la anglosajona: la versión rusa, compartida por algunos de los países de Europa del este como Polonia, Rumania, Bulgaria y las anti-guas repúblicas de Yugoslavia y Checoslovaquia, afirma que: "El término fue propuesto en 1857 por el naturalista polaco Wojciech Jastrzebowski, que pu-blicó en el semanario Naturaleza e industria un artículo titulado Ensayos de er-gonomía, o ciencia del trabajo, basado en las leyes objetivas de la ciencia sobre la naturaleza"'.

La versión anglosajona, a la que generalmente se suman los países de Europa occidental y algunos de los investigadores de los Estados Unidos, ubica el concepto e inicio de la ergonomía en el tiempo de la posguerra. Según ellos, el término ergonomía fue acuñado por el fisió-logo y psicólogo inglés Murrell, junto con un grupo reunido en Oxford en 1949.

Se tomó la decisión de formar una sociedad que debería juntar anatomistas, fisiólogos, psicólogos, médicos ocupacionales, especialistas en higiene indus-trial, ingeniería de diseño, arquitectura, luminotecnia, de hecho cualquier pro-fesional sin importar su formación, cuyo trabajo estuviera relacionado con cualquier aspecto del desarrollo del trabajo humano. Inmediatamente surgió la necesidad de encontrar un nombre para este campo interdisciplinario y

V. Zinchenko y V Munipov, °p. dt., p. 40.

118

finalmente se ch trabajo; nomas: I(

En ambas ven radio de las leyes ns de lo que puede ser términos sinónimos res humanos', Inger neral, tienden a apai

En este mom para tener una mej< empezar diciendo de `ergonomía' es

Los términos general, no pueden se refieren a la imple en los experimentos habla de 'ingeniería] mación de la ergonc ño de equipamienn psicológica' usa el c< mejorar el diseño de neles de control, dis

En síntesis, la comprender como ergonómico. Por su rar nuevos conocim to teórico-científica

Ahora, las def diversos autores4 o:

2 K. E H. Murrell, Erg 3 Es importante record

dicha, debido princip 4 Para lograr esto, se to

bajado teóricamente < naollin, Zinchenko y I Gay, Dul y Weerdme■

Page 4: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

6 I t

rola ZffieclauoD arepo}a ueunsell esaidtua ea Á PpploN 'uospoo,x\ 'intimas •zalsaampazam Á lucí ‘XeD '>zilos2urapnll u `aueseaald `ucpar2tps 'auloqo `appulopow Á saapues :socIpmpal Á onuatpuaz `Tiran puoN'lloanw :Tasa sola anua 'soununp sazoneapertuout ap teaaa!upap el 02 aluaureaaspia opeleq -saz nem sana!nb 'saseed gomitas, ap SOJOME aaumb ap sean uppaaajax 011103 UGM1101 DE 'casa ara2cal ezed

.oplozd °panal °duna un ap epuasne ele aluaunedpupd op!qap 'taima aluaureadoad apana> ron 011IOD epeiapsuoa zas apand out upe epuouolza el anb ;Tac:mi azurpodup ssa

ti '9961 'lleH por ueuudezip :saapuo-a ̀spallaueliaj Itaixtaw u .>1

Top uotsuazduloo zocauz tun tnd scguatuap sutu uaoago t„sozcgar sosnAgo

iod srpup `sounung sazolouT Á ricuouoVza ap sauoplugop se¡ togy

-coognuap-oDuop. Ol

rrqtuy Tap onuap zapuazdtuoD apand as anb Oj zod `SOJUDITUTDOUOD soAanu res

-aua4 M'Ud SallOIDEVIISaALIT tHOJJESOp UTLUOUO2.10 tj '31TBd ns 10d oauzuóuoIza

OILTMUIDOUOD p zuoildu ap utSnToua as oven ca `SEDTUD94 omoa JapuaJduloa

uapand as unT3oporsd upapaVur uj Á uunung upatua2m uj `srsalnis ug

• (•al.a `opurut ap soAlgsodsTp lanuoo ap sajau

red `sozaTcp4) I0J4LIOD ap soluaumnsul-anulog zspaur sj ap ogasilo p zrzolaut

used roa& oT rguouoffia tj ap Tpuaugzadxa 04UOTUTIDOUOD p usn poTi9oporsd

✓Izarua2us ej `zuguals usauetu aQ sozaho n srumbeuu `soluanurdmba ap ou

-asgo p usud ODTUD?1 OWDTUTIDOUOD un omoa 5-Toap sa Prwouoffia ti ap LIODELLI

-zegur tj ap uppv3g(112 omoa rpapupua soulaqap crutumq rgaTua2p, ap riqug

as °NUM `011rn Ol zod •SEDRII011021D SaUOIDBIISaALIT Sgi Á SOUIDLITIladXa soj ua

SOFOIMUUDE SOILIDTUUTDOLIOD SOI ap moro-ende lf uoronuatualdun uj E LlairjaJ as

anbzod cuguouoffia, ap sounuours OUTOD soprzapTsuoD zas uapand ou `TenuaS

ua 1,-eurtung rizaTua&g, o csourumq saioprj ap ruaruaVp, sourtuzái. son(

'pourtung sazolorj, ap ja sa curtuouoSza, ap

OLUTUOUTS asznaprsuoo apand anb ourulzáz ootug ja anb opuatotp zrzadlua

aqap as unuouo2zo tj ap oprognars Tap uorsuazdumo zolOUT tun 10U04 mud

SOUTUTI?) solpip nautisTp A JUJUIDE DIUDIMiad sa `cguatuouu alisa tra

upezgepadsa usrunan ej ua samumunazpur OLUOD zaDasedu u uopuag 'wat'

-aV ua anb sourtuzá4 fcrorlkipotsd upaTuaItiT, a purumg ugarualg, `,sourumq saz

-01D9 ap uyarita2uT, `,somung sazolog, OLUOD ap SOLUTUOUTS SOUILUI92

ap mal as 'une styj •guouoaza tj ap oTionisa ap o4ofqo ja zas apand anb oj ap

opquas ja opichuoop upanb upoupol wad 1*qt:si pp safeneu soADT sti ap ogorq

-saja OLUOD augap as rguouo2za tj puauzeolopuma `SUOTSJgA seguir U3

.zsprenueu sotoT :sowou rofequ a :soZta o2au2 IDp cz,TINONODNH `eaquaed enano aun 00013 apiDop as Damon-mg

V100'101Na asida

Á OiTCUODSTJ OMS aluaujEl 003 oareuopup -oid aD-InbrenD -sopar! Duappl

`seaspuoaeur

Tozcqxo ua opTurt

-oTsg ja zod opuu

tj ap odupp ja u

sopp.sH sol ap s;

sasTud sol uutuns

upuap tj ap SEMI;

za ap sokestra opn

-nd anb `pismoqoz:

anj ouguzp. Ta„ :DI

-9LIE Sri d upulp{{

sourke zod upgzul

ap 04cIDDUOD jap ul

ap opfqo ns ap ta

-ovina uopprgap 1

-Tp ns acpuoo as o,

-Ts sol zuzfleur zar

ja UOD terutouoffia

azsa ua <uaTq non

o souopupz srl 6 s:

souopTpuoo ua ase('

E IBUOTDIUIpp STSMI

Page 5: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA ERGONOTPA DESDE LA VISIÓN SISTEMICA

sentido que involucra el término ergonomía. Los criterios de selección de las definiciones presentadas a continuación son el origen diverso (según el país), las diferencias de interpretación y la manera como se complementan entre sí. Algunas de ellas son:

La ergonomía está interesada en el diseño de sistemas de trabajo, en los cua-les el ser humano interactúa con las máquinas. La ergonomía es la ciencia de la adecuación del trabajo al hombre y del producto al usuario*5. La ergonomía ha sido definida como el estudio científico de la relación entre el hombre y su medio ambiente de trabajo. En este sentido, el término medio ambiente es tomado para cubrir no sólo el medio ambiente en el cual el hombre trabaja, sino también sus materiales y herramientas sus métodos de trabajo y la organización de su trabajo, tanto individualmente o dentro de un grupo de trabajo. Todo esto está relacionado con la naturaleza del hombre mismo, sus habilidades, capacidades y limitaciones. En la periferia (...) están las relaciones del hombre con sus compañeros, sus supervisores, sus directores y su familias. Para aquellos a quienes les gustaría una definición concisa sobre los factores humanos, la cual combine los elementos esenciales a los que se enfoca, objeti-vos y el acercamiento (...) presentamos la siguiente definición, modificada li-geramente de la de Chapanis (1985): los factores humanos descubren y aplican información acerca del comportamiento humano, habilidades, limi-taciones y otras características para el diseño de herramientas máquinas sis-temas actividades, trabajos y medio ambientes para un uso humano productivo, seguro, confortable _y efectivo?. La segunda definición más reciente y europea, considera a la ergonomía como el estudio específico del trabajo humano dentro de ciertas condiciones. Pretende constituirse en una ciencia del trabajo, completamente autónoma (...) pero ella constituye más una tecnología que una ciencia. Una tecnología de las comunicaciones en los sistemas hombres-máquinas (herramientas, di-versos accesorios, instrucciones, consignas, registros)". La ergonomía es una disciplina científica que estudia integralmente al hom-bre (al grupo de hombres) en las condiciones concretas de su actividad relacionada con el empleo de las máquinas. El hombre, la máquina y el me-dio ambiente son vistos en la ergonomía como un todo complejo

Debemos aclarar que las negrillas, subrayadas y cursivas de las siguientes citas, son nuestras y obedecen a un tipo de clasificación que más adelante explicaremos.

5 S. Pheasant, cp. cíe, pp. 3-4. 6 K.P.H. Murrell, op. 27., p. XIII. 7 M. Sanders, op. d<, pp. 4-5. 8 M. de Monrmollin, L' ergonomie, Nouvelle édition, Paris, La Decouverte, 1990, p. 6. No está de más seña-

lar cómo el autor utiliza la palabra 'tecnología' para expresar que la ergonomia es algo menor que una ciencia y mayor que una técnica. Sin embargo, esto es un error conceptual, pues por definición, la manera correcta de designar lo relativo a las aplicaciones de las ciencias o las artes es la palabra 'técnica'.

120

funcional en na científica y tener en cuero existentes y ct bajo (actividai

Los factores h. gaciones de la lógicas y »dale. investigaciones en la aplicació productos, o si zar el rendimiem

Dentro de c palabras, ya sea si distinciones es ag ciones, es decir, cp tante destacar có: términos que mar sentidos distintos rentes. Cada grup males compartida palabras resultant

Cursivas

Hombre, ser hum ferentes caracterít tán las condicioth seguridad, salubrii bienestar.

Subrayadas

Objetos, producir tación, ingeniería pamientos, etc.

9 V. Zinchenko y V. 10 J. H. StramlerJr., Té

Page 6: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

1Z I

',1331111):?1, tneird enunu 010pfurjap zod Lun anb zouazn o8ie sa si -UPDS ap 9150 ON 'd

uppapiqo Á surisanu uos

opfcluma of p Á nL

pspyapar ns

-R109 IE

`SnUDITIMI‘ tiPojouaaa

ELUOUQUIU anua

sauopfpuoo st muouoan

outnany osn ur --s!s sem nu -pull `soptpffiqs

Á uannasap sc - uptafffpouu -palcio topa swopuf sol axgi

.,Espusf ns

pp SDUOIDIDJ sr

sns 'oursuu antx

odnal un ap oxt oluqual ap

anurom ja tuno p sof

owour °Tonal I ja asista uypepx

ap UiDUDID Ej Sa ti -En sol ua coleci

urinaularchuoa as c

la untas) oszaÁrp

sei ap ucepaaps ap s

"Sb d (£661 "guI ssoicl I SDp-ZLIV sol S.991101.108a17 tiP/401H.40100110yita aqy ̀:Tí ialuezis f •6-2 .dd 'yp •nocITunN A L wiumpurz A

01

6

"D3a `SOnlaTCLIEd

-Inb3 'o fugun ap sasurti `sauopannsuT `srairi ap ouarrp d rizacua2uT `1_19an

-depr `srucantrrnau `sarepainu `saluarquir `srumbrua csoimpozd `scualgo

supukeigns

snsauarq

°mann-llanas Vempouloa 'prpu‘panpoid `EIDIJOIDU a tuppcuntes tupFn2as

:01LIOD OLIEUTnn zas Tala *qui la ured suprnaapu sem sauorafpuop sin uri

-sa u9cqured, salemos A suar2oTocq `suainbisd SEDTISTialDEJED

p suT untas sauopuluun A sapupfficing `sapupprdra 'ourcural zas 'auznaH

ma./wo

:uos saTuunnsai suxqufed

ap sonban o sodra san sol 'unutop ua srpcuaiunu Á supundruop salten

-daauoa SallOTICOLIOD SET unSas opuumj risa suzquird ap odni upup .saluax

-app sanbom san --.7.1o.uago(f v— uaanpap as `04LIEJ oi iod soluperp soppuas

o SaIDASU san ua SOUOLII ol Jod `SEZUEbILTDS senara uougrusern anb sounuzáz

sollanbr uunuanaua as suprsinaz SOUOTDRInap SEI ua OUTOD nansap aun

-Áocluer sH -opymas ocurrus la `soualu o Tem 'rep ap unen anb sa `SDUOTD

-ETOJ o SEZLIEfallIaS senara urpsunV anb suxquird Tul rucTrale sa saucepupsp seisa ap oicsodoid ig 'EATSITO ua o Elin2aLT ua ‘supekenns ras csmiqutud

SE120TD UOJEDIETIT as `SETYCID SOUOIDTUTjap SET ap run upra ap Onnaa

'0L0Urnang Jai pp pvpgsgvtnvy yp Cpvpyrdas vl ‘pqns .v/ ro;uavuepun pa .11)

ltüLICTO rosnq anb sundps!ppfrau -sun sH solDnpoad ap smualsfs o 'solanpoxd ap osn Á innarJado `ouasfp fe cuaadsaa UpiDEUUOJU1 Ej ap uopsofids Ej ua

Eftqsa .stafnasuodoxfur sticin "XT `soyep ap ami sun owoa SDUOpElpSDAITI

!MI ap spfualcto uoptutzofu auaputyq 'sourvany sol ap sayvos stzylpi

-orq 5-zuzszpsv,!8pplysd -swys,uaptan, 59 urnpfS1103 anb nanpuoa 9 ap sauopa

-psanuf suf supnonfoAuf utlso reno p ua ochuto p uos soutwnq SOJO4Dri 50`f

.6sourofpuodsanoD (pupppat) ofrq

-En ap souopfpuoD 59 suzpre2xo OUTOD TSE `sunonu seno sean Á saluaispo

92olouam A sofuDal Ej itzfuxopout lE sounumf sosofauf Soj nuana ua SDUD4

tutd soponut soj JEJOCIBID S3 Eanl ns anb olsond ouasTp ap Á tpupuap Eu

ufdpsip sun 59 .3Ápidoci jE apuodsonoa zolaax foducl ja apuop ua Ituopun;

vitxylobaisidz

Page 7: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

2. El mundo m pos, máquina

3. Las interaccic mano-mundc

Los dos prin. sistema ergonómic elemento, sino las tos anteriores. Ade comprenderá 'el mi ambiente constrt en una sola frase tc por otro distinguir] confundirse o mane tinción entre ambit

Por lo pronto, tampoco ha seguid( gonomía estudia la construido", se le c si no se acompaña c labras —esto es, con tos en donde se apli se puede hablar enn en una escala, por así guitniento conceptu

Si lo que se qu tos o nociones has construido), será ne mico implicado en sar primero lo que siguiente apartado.

Ideas para re,

1. ¿Cuál es la def

11 Es importante aclarar prendido desde muy c

LA 1:ECONOMÍA DESDE LA VISIÓN SISTÉNECA

Negrillas

Referidas a las relaciones, acciones o dinámicas: trabajo, actividad, situacio-nes de la vida diaria, operación, uso, organización, secuencias, interfaces, relaciones, comunicaciones, interacciones, comportamientos o conductas y sus implicaciones.

Por supuesto, el objetivo de esta forma de agrupar no es buscar la esencia del término `ergonomía'; la idea es reconocer las semejanzas y rela-ciones guardadas entre cada grupo de palabras, esto es, cómo tienen que ver unas con otras para poder comprender, por así decirlo, la estructura co-mún que sustenta la actividad multidisciplinaria denominada ergonomía. Las palabras de cada uno de los tres grupos anteriores mantienen ciertas co-nexiones entre sus significados; conexiones dadas por los acuerdos entre los teóricos de la ergonomía, es decir, por los usos más frecuentes o acostum-brados en el campo de trabajo del ergónomo. De esta manera, se pueden comprender las reglas determinadas por el uso y el significado de las pala-bras que hacen parte de las definiciones. Por lo tanto, los sentidos, nociones y conceptos manejados normalmente dentro de la literatura como sinóni-mos de ergonomía, lo que muestran son las relaciones entre los componen-tes configuradores del sistema ergonómico.

Hasta donde se logra ver, no es común que las definiciones tengan en cuenta los aspectos sociales como parte de los factores humanos. Sólo en la definición de Stramler se hace una mención directa a las "características so-ciales de los humanos". A decir verdad, aunque se incluyen en la definición las características sociales, la investigación y aplicación de los factores hu-manos aún las mantiene al margen.

Ahora bien, a pesar de la diversidad de términos encontrados en las de-finiciones, es posible afirmar que las palabras integradas en el grupo de cursi-vas (1) giran en torno al ser humano; las palabras del grupo de subrayadas (2) se refieren al mundo tecnológico, es decir, los objetos, los espacios y los pro-cedimientos o medios para transformar los productos naturales en produc-tos útiles al ser humano; y las palabras del grupo en negrillas (3) implican, fundamentalmente, las relaciones entre los dos anteriores. Con base en lo an-terior podemos deducir que el estudio de la ergonomía involucra, cuando menos, tres aspectos:

1. Al ser humano con todo lo que él implica (características, capacida-des, limitaciones, etc.)

122

Page 8: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

stAppasIssad sasuannp intu apsDp oppussd -WOD 6 opezlleur zas apand Ies OWOD Fulals!scins un sa is ua OWDLIWIP Upup anb sureps asuessodus!sp 11

pudra `suansT rep

dEITUOUOVJO ap UDP91OIJX.110 UOIDITT9Op 'el SO Ty119?

ninoni uncí srapi

•opmzedu amarn2Ts

Ta mun OlSO aQ •OLUOTSTS OUTCUJO4 Ta zod apuanua as anb oT onursud ses

-TDaid OTIBSODOU so Orp Eltd 'ETLITOUaiO ti ap 0111/11.1SO la ua OpEDIldUIT ODTILT

-msTs zaTopro la `osznosTp Top upasa UlSO ua OTJUSODOU pas `(opTnnsuoa

amoTemuu `oununtl zas `sauopouzazuT) sopmen inbu uzseq sauopou o sol

-daouoa soi Ut1DOU0DialUT OS (Tuno npuazduloo so azaTnb as anb oi Ts

•opezTpue utuamozd Tap Tunua2 suca TerudaDuoa ozuaTuun2

-as un JOLTOl aTclisod sa apuop tia `nounscp Anua `oppop 'su zod 'vivan uun ua

yTsa as ouptuom osa ug ,osznoslp Top SWEDSO, ap SODU01110 zumetT apond as cuazzoadszad msa apsau •un2p opmns uppual ou —urolidu OS OpUOp UO soi

-xamoo sol stpumsunona s9 `sauorsazdxa su' ap osn la UOD 'sa olsa— suzquT

red sena ap uun opta ap OpEDUTUIS p ucroduosap uun uoa EUUdWODU os OLITS

anb azuouse2anu munpoo OlSig *zas ET u tptu A opon upm 9 as `„opm.nsuoa awaiclun p 6 oununq zas p anua sauoparsaluT sui ullomso uTuTouo2

-so un(„ :asuzT tíos uun na apilo 9 as Tc —oDcm amosazd Ta opm2as tci oaodzup

A— uTuTouoaa ti ODOUOD ou ITOTTI2It TS onb zpap uppod as `011101C1 oi zod

•uzoma A opmnsuoo aluamuze anua UOTDUTl

-sTp ti aoannso as auseppu syTAT -sommuurs OUTOD assepuum o aszyunpoo

u uapuan anb ,ouzolua, o camaTquw, SOTTOTDOU sul ap umn2uusTp ano .10(1

`oToadsu opun2as p ua suptuoTauatu suzquld s9 supon asuzz uTos uun ua

rezSaTuT `opuT un zod cmanzad UOTDOU u2anu ms3 •opluzzsuon arnamtur

la 01110D couewnq zas la zod opuuTzojsuun ItTS3313111 opunuT p, ezapuazduloo

as oureppu no infou ap anb -emano no zaual anb Atq `semapv .SaJOIJDNU soi

-tlaulap sop soi anua SOlLIOlSIXO SOUOT3COLIOD o SOTTOTDZIOI SET OUTS

un ouTsrm is ua sa ou ozoadst .1O3134 -10 anb stnuanzr `ODTIUOUan ETITOlSTS

Top samauoduloa o usozuawap TzuomuT solaadsu somuzud sop son(

•ouuunnz zas Ta zod opuuuoistren iuizaztw opunm-ouem

-nu zas `sa osa`Sal0TialUE sop soi anua sepTaaTquiso SOLTOTDDE5OlUT stj

(ano `o(equn ap sazt2nT `sturnbym `sod

-Tuba `sozaho) °annum zas p zod oputuzojsuun Tunal= opumu

oputna tartio2u -ut oi ua asuq uo:

Muandug (£) sETTT -onpozd uo sofun -ozd sor sopeds; (z) supeLumns ap -Tszno ap odnz2 p

-ap sui ua sopunth

-114 SaJOIDEJ SOI ug. prugap ti Da uz

-OS SEDT1ST.TOTDEJED: Ei U3 OTOS 'SGUELUI

uo uuVuaT sauoTou

-110110thl103 soi Oil -TUOUTS OUJOD tznz

SOUOIDOU `SOFMTIOS -Erni SET ap opEDT5

uapand as tarrett

-wnlsoot o sazuan sol anuo sopzonou -09 5E45DID TIOUallifel •iumuo2za UIDEUTU -00 nutpluzra ti `op anb uauan 011103 -9az A sezuubwas s

ui zuasnq so ou J'U

smanpuoo o soluar `saarpaiut `sunuan:. -opuru!s IDTTAnDu

VIDOJOINIDISIdH

Page 9: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA I?ACOMOMÍA DESDE, LA VISIÓN SISTEMICA

2. ¿Cómo se comprenden y de qué se encargan la ingeniería humana y la ingeniería psicológica?

3. Con base en el estudio deductivo-analítico, señale los tres aspectos que involucran el estudio de la ergonomía

4. ¿Qué significa la noción "ambiente construido"?

ANÁLISIS DEL SISTEMA ERGONÓMICO

Definición de un nuevo sistema ergonómico

Para poder llegar a la definición de un nuevo sistema ergonómico, lo primero que se debe enfrentar es la explicación de qué es un sistema. Según Ludwig von Bertalanffy, considerado el padre de la teoría de sistemas: Un sistema es un complejo de elementos en interacción que tienen un fin comeinu.

Según Felipe Lara, uno de los investigadores que cultiva este campo en México:

Un sistema es un conjunto de elementos que interactúan; en donde el com-portamiento de uno de ellos afecta el comportamiento de la totalidad; y la forma como afecta el comportamiento depende de los demás elementos. Un sistema se caracteriza por ser holístico, trasdisciplinario y dinámico13.

A parir de estas definiciones y recordando los dos elementos deduci-dos en el anterior apartado, es posible precisar sistémicamente la ergonomía como "el estudio del sistema ser humano-ambiente construido". Acorde a lo anterior, el sistema ergonómico (SE) estaría compuesto, en principio, por dos subsistemas o elementos: el ser humano y el ambiente construido, entre los cuales se dan una serie de interacciones. Expresando esto mediante el diagra-ma de la Figura 7.

Definido el concepto de sistema ergonómico, es necesario recuperar la distinción hecha entre la noción ambiente construido y la noción entorno, que infortunadamente, como ya se mencionó, en la literatura especializada se

12 Ludwig von Bertalanffy, An D'afine of General System Tbeory, Londres: British Journal of Philosophy of Science, 1950, pp. 139-164. Como se lee en la definición, al hablar de un fin', este autor está dando a los sistemas la característica de ser propositivos.

13

Felipe Lara, "La teoría general de sistemas". Conferencia presentada en el Centro de Instrumentos UNAM, México, septiembre de 1993.

124

Figura 7. Diagrama

manejan como si f cómo esta falta de que impiden tener

Así, cuando si materiales, físicos, ( te del sistema ergo che, etc. En cambie condicionan o enm de determinada ma

Aunque no el factores contempla enumerar y record: PESTE".

Dichos factor • Politico-jurídico:

• Económico-fina

• Socio-culturales • Tecnológico-cier

• Ecológico-geogr

Ahora bien, p el 'ambiente constrt

1. El espacio físic

14 Este concepto es mai 'Transferencia de rece

Page 10: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

SZI

'1661'17mm/t'O 'Thn 1,11°5^Pni 0°°PG ap sPginIS °Pm-11nM 11201011°31 iP m°,1°,03Plulio nla!nn astaA -uPonuaai ap epuasajsuuso anos soprosa sol tia opulautw sa cadanoo assj

hl

Cap `osurosop `0D4Dal `ofucitu ap Telt oaTuu °pulsa yj

:soluoupp sop sod oisanduloo pso copulusuoa aluarqutu, la

anb JaDOU0Dai oqop as oanuolsis spilyuu ja Junuag nud 'non noqv

soogyÁSoa2-oorVoioaa

soaryupp-oapoiouaaj,

safunuIrp-osos

so o DLIBUTI-ODTWOUODA

soaippnc-oopllod

:uos Sai0J39 SO4DTQ

•naLsad uoa uisraus.azqu as `auluppu ua nouu ap `anb repsoaax Á reptilnua

acial) as souaw o1 zod `,ouxoluo, ap uopou ej zod sopuidluoluoa sawlauj sol ap oun upuo olualuoua asa ua Jullulap oulaunzad sa ou onbunv

opon un 011103 upunu upuurunapp ap usado uoarq o1 anb 'sa (usa `oarunuolza nuaists r ITED.TEUTUa o VIEUOIDTpUOD anb sopadsu opuusasclxa uyisa as owoula, ja maja; Tu `orqulua uta .op `aqa

-03 un nis aun tuqg aun 'ESE° aun 'aura aun (10-111.19Uan EUTOJSIS pp az -sud uoyeq sarna soj coununq zas pp cuanpaid `S013J3UOD `SODISTJ `satuualuul soluauockuoo u alallai as opmnsuoo aluarquit, ap elquti as opuuno `isv

.uraloulta uj ap yez2alur sum anbojua un zauaz uaprduu anb suuloppsd solpntu optan uq feruclaauoa uoppazd Á pepurp ap ung nsa OUTOD TEUOIDUDUT SWITap Jod ETS0 ON •SOUTTUOUTS SOUTULUal UtTallj IS 0U103 USIOLTEUT

-oppulsuoo auramme-ounung las ELITEI2EM 't

r opuulsuop Th oupunq

ansamul4 iaS

\s•s. SaU0 DDE201111I

VIDGIOINTITSIcla

sostratunsisul ap anos

sol t opusp !osa soma 3

3° Agdos°114d 3° lEwin

as upuzgunadsa anb `011101110 UOT uj anadnaai orza,

p oluurp; soj anua copmus sop sod `ardrauu(

apzoov opr unuouoSza uj aJu -pnpop soluatual

Un

.eiopuu .SOMOILIDF

'II A IPEPIEMOl -U103 ja apuor

ochur3 a4sa tivnir

"z/UTILLTOD u sa ETUalSTS un :sur 2pApng urpas eu ozaulucl (DI <0311110

soloadsu san sol

ul Á uununq 'MOTU;

Page 11: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

Figura 8. Diagrama

Tabla 2. Posibles

De / a:

Ob'eto / Má uina

Es acio físico

Del objeto/máqui

El objeto/máquina luz, el sonido/ruido cir vibraciones, polo

De la máquina al s,

La máquina/objeto, ras, visuales, olfativa: el tipo de acciones pc tes de control como

LA ERGONONEA DESDE LA VISIÓN SISFÉMICA

2. Los objetos, las máquinas y demás facilitadores de las actividades o acciones humanas.

La delimitación, creación y construcción del espacio físico ha estado, generalmente, a cargo del urbanista, el ingeniero civil y el arquitecto, mien-tras que en el caso de los objetos, máquinas-herramientas y demás utensi-lios, se han realizado en gran parte por ingenieros y diseñadores.

El 'ambiente construido', subdividido en los dos anteriores componen-tes, permite comprender y ampliar las relaciones e interacciones, de tal mane-ra que es posible caracterizar y diferenciar un nuevo sistema ergonómico (SE) cuyos componentes mínimos son tres elementos15, un ser humano, un espa-cio físico y un objeto o máquina, y no dos elementos como en principio se marcó (un ser humano y un ambiente construido). Estos tres elementos se relacionan entre sí o entre sus partes para cumplir con un propósito, es decir, el desarrollo de una actividad. La principal ventaja de plantear el sistema con tres elementos es la mayor precisión y profundidad analítica, al lograr dife-renciar el espacio físico y los objetos máquinas. El diagrama quedará como aparece en la Figura 8.

Ahora hay que examinar el componente que involucra el estudio de la ergonomía desde una postura sistémica, es decir, las interacciones entre el ser humano, el espacio físico y el objeto/máquina. Cada relación entre los elementos (interfaz16) contiene una serie de interacciones posibles; pero además, cada relación, y por ende cada una de las interacciones, tiene una dirección claramente diferenciable. No es lo mismo la relación, por poner un ejemplo, cuando parte de la máquina al espacio fisico, que la relación di-rigida del espacio físico a la máquina.

Manteniendo en mente esta distinción se pueden establecer las inte-racciones entre los tres elementos del sistema ergonómico. Para facilitar la comprensión de todos los posibles niveles de interacción, véase la Tabla 2.

15 Es pertinente aclarar: cada uno en sí mismo puede ser comprendido como un subsistema y, como tal, puede ser analizado y estudiado desde muy diferentes perspectivas.

16 Entendida interfaz como el campo donde se establece la relación directa entre los elementos del sistema ergonómico o de sus subsistemas, una vez éstos se ponen en actividad. Noción desarrollada por G. Gar-cía y M. H. Saravia.

126

Page 12: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

.rumbyuu/oloho-ooTsyj oprdso-oununq ras BILIErlela s

ounung Jas

41" ou!nbew / ol(qo N/0

op-Isll opudsa

LZI

'ara `sozzqnunu `so2trezu `BESE `sauoxoq `suatrurud OUTOD ranuoa ap saz -LIDUOdILIOD sor opuusn zínSas xod oszna p o zuzzjuax zod SaLIOIDDE ap odu p oununtr zas rE zuounuaraz anulad ar o anua 'salgan `suÁrzujio `sarensp 'sus -ouos sa-puas xod o `SalOTOD `suanxxax 'mozo; sns sod knalgo/uurnbuur tq

orsetung zas je rumbear er au

satiopurpux Á sozodun `sas-u2 `sopmbrz `souunq `somod `sauopenp ILD -npord Á unpuzadmaz ej zuagrpour apand !saxop soj Á oprnz/opruos ja `znr uj zacposcp o zucapaz `114111P apand Á oiardsa un udnao uurnburnionfqo jg

ODTSH oraudso rr ruInbyur/oaafqo pu

X 9 9 ouutuntr zas

-17 X 9 oarsrj opudsj

Z I X utrznbuyq / ozalqo

ourning zas oa!su opedsa Etnnbyw :u / aQ

UOTDDEP1UT ap sa a/i u saiqrsod • esqui

01.1.10ILTH

VIDCYTOINUTP<IR

-Tm O rod epullonesn MUDISIS pp SCIIIIDLUDp sc

OU103 EIUJ1strsqns

.g urcru er asean ur zumpuz nue" .0 -agur sur naarqns

-zp uopuraz yr anb zauod zod crionuF uun auap `SDUOI33 orad !sarqrsod sau SO' anua LTOPCI-al 1 p anua SaIJOIDDUJO

El ap °Trusa ra Exal

OLUOD prpanb nue. -ajrp zuzlzr jE 'Eng LiOD ELLID1SIS p xraau `apap sa `onsodozdt as SOJIPLIPp san sc as ordpuud ua otuo -rdsa un `oununq ra (35) opzurcnoan 'uta

ap `SDITOPD -uauodtuoa saxouP4u

.sazoptuasr, isuain suxuap Á suxu, -991-19 0̀4Doirnbsu ra Á cop-nsa Eq ODISTJ OIDM

o sapupprne sur ap s

VII

Page 13: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA FRGONOMtA DESDE LA VISIÓN MSTEMICA

Del espacio físico a la máquina/objeto

El espacio físico condiciona la ubicación de los objetos, el tipo de ilumina-ción, la temperatura y la humedad. También es el medio de transmisión y contención de vibraciones, sonido/ruido, radiaciones, polvos, humos, ga-ses, líquidos y vapores. Además, en muchas ocasiones se requiere una fuen-te de energía como la corriente eléctrica, que generalmente se toma del espacio físico.

Del espacio físico al ser humano

El espacio físico sirve de medio para proporcionar al ser humano la ilumi-nación, la temperatura, la humedad, las vibraciones, el sonido/ruido, las ra-diaciones, los polvos, humos, gases, líquidos, vapores y agentes biológicos como virus, bacterias y hongos.

Del ser humano a la máquina/objeto

El ser humano acciona, utiliza, dirige, controla, guía, manipula, programa, etc., la máquina o el objeto.

Del ser humano al espacio físico

El ser humano provoca en el espacio físico cambios de temperatura, hume-dad, sonido/ruido, transmite agentes biológicos y emite sólidos, líquidos y gases como subcompuestos residuales.

Es oportuno aclarar que las relaciones máquina con máquina, espacio físico con espacio físico y ser humano con ser humano, no le competen di-rectamente a la ergonomía sino a otras ciencias y disciplinas como la ciber-nética, la robótica, la ecología, la arquitectura, el urbanismo, la sociología y la psicología, entre otras. Estas interacciones repercuten en el estudio ergo-nómico, pero no son su objeto de estudio.

Para ampliar la comprensión del esquema, se pueden agregar a la an-terior descripción otras nociones como:

Por un lado, la noción de 'interacción' en ergonomía, la cual, básicamente, describe el mutuo intercambio de acciones entre los elementos de un sis-tema. La interacción se presenta en la 'interfaz' o puntos de intercambio

entre los eleme entre las condu interfaz entre e en cuenta, por ción, tamaño y microscopio; p la manera comí se enfoca, etc. : condiciones de de sus partes, p

• Por otro lado, es circuito que se e del sistema, por tación mantiene existencia del cal nes de los eleme, da. Se debe tener este circuito. Pero limentación por como nuevas in mento de la ten-ij

• Ahora bien, exis tiva. La retroalir regulador del sis termostato reacc tener el agua a d produce un efeci pío más adecuad cerca de un parís micrófono y éste ya amplificado; s: ducirá un molest

17 Recordemos que el oj( docta) de ver.

18 Esta noción fue desar

128

Page 14: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

6Z1

IIDCIJON 30d EDIIJIIJD<VID eI tID rprilonzsap anj u9pou VISZ 81.

"DA ap (manp -uoo o) UOIDDE el eaznpoid as anb wed SOIZESDDOU sowsmeoam sol ap 0-crn oros so oro la anb SOILIOpIODDE LI

oputmo oisaloul un ppnp

-ozd as cadtunzzazur as ou uonuoTjudtuu ap osaoozd p Toptoradulu

ozad `onzupud la zod opnrcua DJUDILIBADLIU sa `ZDA ns g 'JIS? A OUOJOIDTLLI

p zod opT2oDaz sa aluepud pp ares anb °Tomos p antuTred un ap U1103

Árun pso ouojontuz un opugno oponpozd opuu p sa °vernal:Te spu oid

-unn la fulualsTs Tap sauopppoo sui ua zopuorndum oioaja un aanpoJci

UATITS0d uctonuolurponaz •tnnunclunz upuuriunzap u un& Ta nual

-utzu Japod -uncí puull 9 °paule& o opuorpuaoua ULTOIDDEDI OMSOLLII-01

()Ano unau ap JoprzuoTto un sa cano oichuan un fulualsTs Top 20E94w

OUIOD OILTUUTID `0111OLUTBJUDLUTULII `BAT143LI UOIDU4UDIUMCO21DT TAU

tod 9 A tATIU2DLI ET :UOIDMUDIUMMOIDDI ap sodp sop LIDISTXD PaTcl Poqv

aza `ooTsp onudso Top unnundlup 9 ap onzaw

-nr `sazoprjnóano4nu saonrsodsp 'oriundo Tu SOLIOTDDIVISLIT sunnu OLUOD

`tunzsis pp sanad s9 ap tun upto tred `ipap sa copundas zod uoTomuauuj

-tonal zaquq apand anb SELTOIDUDUI appJoduu sa uopurn ozad wzmup alga

ap UTDEDIJD 9 ua zpapazur! apand OUI04UD p OLUOD annsazd IDUDJaqap as -up

-IDDIC1131S0 EJDUI o uarel 9 UO3 &Tuno raed nualsTs pp sonaulap sol ap sau

-opon stT seas* o II92110D DILUIJad A touarrauzad o optuto Top UTDUDISDCa

ti ua Tace odwan OLLISTUI iu sand 'BUIDISTS Top uoluzyurp 9 auanuein UOIDEJ

-LIDUIMUOIDOI El 'euinbyus n A ouuuTnq ns Ta anua `arcluzafa zod 'EuTaisTs pp

soluatuap sol anua uojoups ap pAru zambiana ua aoaTqnsa as anb oynorp

p OLUOD 'TM/UW(1=3 `8uLIOIDEJUOILTHEOII01, ap uopou ET pSa bp9 ono zod

zosiA p `oiduTaía zod `sap-ed sns ap

aun upuo ap A oTdoosonnu Top tuno; nT ugurcuzalap osn ap sauopTpuoo

59 OLLIO3 SEDIUTOltUt St3LISTID1DEJED 5ET 03LIEl `pupTaA urj ̀EDOILID as

`ULTIpLIT as `unpuJV as 'roa') sa `0IdODSOJDIUI un uzunn as OLUOD unupu ml

o tApuzado uctoupz ET nIchuonsoo aqap as `apud uno zod ICYlcIODSOJDICIT

lu uoTanclupu ns pezpop anb stoTsp SUDUSTJaPtJED stunp Á oupup `LIOID

-.10dOld 'MUT ti `sa ozsa colo Tap unuozeuu 9 `apucl aun zod `tluano ua

nual -condal! `2. loununq oro la Á OIdODSOJDTUI un ap JOSTA Ta anua zuppur

uT PpItuan zod •DJD owoa SOUOTDDE SETA St1DtIpUOD sti anua

o mutual 9 A outumq Ta anua `zroap sa `EuTazsTs iap sonnunp soT anua

omtutozalur ap sc -sis un ap sonzaw: `aluauruoisyq 'Tuno

-uu 9 u Ju2az2u

-oRza °Trusa Ta u; 9.2oTopos 9 coal

-Jaqp El OUIOD suu -Tp uoladuloo aT ot. opudsa `uumbutu t

s°13Inbll `sopilos -atunq cunnundun

`utunWoJd cuindrun

soogoTom sannau -uz 59 `opTru/optuo: -Tumil ui outumq

Tap tILIO1 as anzaulje -uanj ron azar/Thai as -e2 'swing `soisjod

IJOISILUSUUJI ap orp -tulumji ap odn Ta,s(

Va

Page 15: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

Tipo de sistema

Ser hurra

uno

2 vario:

3 vario:

4 uno

5 uno

6 varios

7 uno

8 varios

Tabla 3. Tipos

Antes de entra mas, se debe afirma, como modelo de an racterísticas puede gías. Pero esto no s analizar. La idea es c gía no sea excluyent ser analizado como como tipo 4. Las Mt importante es contri

LA 11.11G0NOMIA DESDE I,A VISIÓN SISTÉMICA

Ambas nociones, tanto interacción como retroalimentación, están di-rectamente asociadas. De hecho se puede considerar la retroalimentación como un tipo de interacción; más exactamente la retroalimentación es la `corrección' o reacción, por así decirlo, de la interacción; un ejemplo permi-tirá comprender dicha asociación.

Supongamos que un operario de computador" quiere guardar (grabar) el documento en el que ha estado trabajando; para ello presiona las teclas comando y G. Inmediatamente el computador ejecuta el proto-colo para guardar y paralelamente aparece en la pantalla el icono de un reloj y un porcentaje que va aumentando de 0% a 100%. Es importante hacer notar que como parte del protocolo se estipula la manera en que el ser humano comprende cómo se está llevando a cabo la acción de guardar.

En este caso, las interacciones establecidas son:

• Presionar las teclas comando y G

• Ver el icono del reloj en la pantalla

• Observar el porcentaje y cómo va cambiando en la pantalla

La retroalimentación se da una vez aparecen el icono del reloj y el por-centaje en la pantalla, y se escucha el sonido característico de la cabeza lec-tora de la unidad de almacenamiento. El usuario tiene certeza de la satisfactoria ejecución de su operación cuando el reloj desaparece, el por-centaje llega al 100% y cesa el ruido.

Ahora bien, se ha visto antes cómo el esquema básico del sistema er-gonómico se compone mínimo de tres elementos: un ser humano, un espa-cio físico2° y un objeto o máquina. Sin embargo, pueden existir, por así decirlo, variantes a partir de este sistema básico, por ejemplo, varios seres humanos, un espacio físico y un objeto o máquina

En la Tabla 3 se establecen las posibles variantes o tipos de sistema ergonómico.

19 Para este ejemplo vamos a suponer un operario manejando como hardware un Apple Macintosh. 20 Es importante señalar que la noción de espacio fisico no sólo se refiere a lo contenido en cuatro paredes,

sino que incluye las características o condiciones de la actividad realizada en determinado espacio. Por ejemplo, para la actividad de planchar la ropa puede estar bien la lavandería, una habitación o incluso la sala, siempre y cuando podamos tener a la mano una toma de electricidad. Generalmente, las características de uso de los objetos condicionan cuál es el espacio más idóneo donde deben ser utilizados.

130

Page 16: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

1£1

-soveza¡Tan sa

ap glIDITSLTDIDCItD 43ILIDT1111

osnpur o mapemeri el

;cm -opedsa opeuiunanp u: ‘sapand onEln ua opfualuoz

t'al:mingar aiddy un a

tunTsTs op sodn o

sons SOIJEA30IdUJO

jsu Jod 'Juma uap

-Edsa un `ouutunT4

xa BUID1STS pp 03TS

-Jod jo `aooxedusap

El ap tZa4J33 3113E

-DDI -unto El op 03

-4od p Á total pp on

op uopau uf ogro

p anb no EnUtUI Ej

olunJodun sg

I ja EIIE1

'%O

un ap 01103

-010id p ulnaora To

unoTsaJd olla utd

tupen aninb 61n

tuJod o-ululato un fi

EI sa 119ptinatunuoT uopt4uauu1eox4a4 El -Tp uvlsa3UOIDEI.UDILT

-sTsyruut la ua °muno onorp Julonuoa so alutuodunT

oT and odu u -[ odio ap JuTquJuo uopand SDUOTD3Cla4UT SVI b odio OUTOD

opTpuo4dwoo Jos apond SUIDUU1SUUDSID stno U3 odio OUTOD OIYUZIIEUt las

apond 2U1315I5 un cnuoulouT optuunlopp no Ts 'tos o `onTaAnTaxa tos ou t-T8

soTodp turffifu ap o44uop tun4sTs un ap uoiouaTqn u-E anb sa top% tri .4-uzquut

SOCT sEUlD3.5i5 sol ET2010dp EUI1 3pSap 0105 IDA t3T31132T5 ou 0490 osad "suP

- ojodn onao sul ap turáru ap onuop opThuaJduToo los apond stopspalan

-133 supturlunlap UO3 EUTalSTS un OUTOD `noap so `sisfituu op oppom OU.103

pupTinn -9 so uoptp4 ap odio aisa no aTunioduu Oj anb Jewxy acial) os 'TOM

-DISTS ap sodp sal ua sous-uy-EA SET ap UOIDCIUDS3p El ua xenua ap saTuv

.ruapuumnr un ua opuultu‘ suuotuad suueA

soma. oun SOLITA 8

'SDIJOIDEVelSIII

opuusmal STIUDILIIEnn ap Ipi A cupiu 1103 uscaplaaja un

SO-UTA SOLITA oun L

-uvunamansT anb

soptqtau ap A anuresua ap StailT 19 ap suuosnd

SOTJEA SOLITA SOUTA 9

•othuan

Quiqui yo vialsnur umanasa A aquasa anb vuoszad uun

01111 SOUEA oun 9

"'TROJ

ougmal esti anb aulaza2 un SOISTA oun oun 4

-sautouuq saiopuluqua ap pam oun SOUEA SO EA £

"TIORTUOdSCIta EIDUECI uun DICIOS SEID11E2

opuuoutia suunado SE-UTA

oun oun SOTITA Z

•SMIIalp

sol asopulum ruoszad uun oun oun oun

oidtuala onisu

opudsa maigo

trumbyw oununq

zas ruzazsis ap oda

ODTUTOUO2J0 urna4sTs ap so TI, T ByTej,

V39070131UISMH

Page 17: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

• Varios seres humanos • Un objeto / máquina

• Un espacio físico

LA ERGONOMIA DESDE LA VISIÓN 5151 ÉMTCA

Por ejemplo, el uso de un computador personal portátil dentro de la ofi-cina podría ser analizado como sistema de tipo 1 (un ser humano, una máquina y un espacio físico). No obstante, este sistema también podría estudiarse como tipo 4 (un ser humano y una máquina en varios espacios físicos), si se considera que por ser portátil se puede cambiar de espacio y, por lo tanto, cambian los componentes, las condiciones, las características y las interacciones del sistema. Al considerar el sistema como tipo 1 podríamos concentrarnos en las interac-ciones humano-computador; pero si lo comprendemos como tipo 4, el estu-dio de las interacciones computador-espacio físico pasarían a primer plano.

• 8 Un ser humano

Un objeto / máquina e Un espacio físico

o

Figura 9. Sistema base o tipo 1.

El sistema base o tipo 1 es uno de los más frecuentes y por ello es pun-to de partida para el análisis. Pertenece a esta primera tipología todo objeto o máquina que está proyectado para ocupar determinado espacio y ser usa-do sólo allí por un ser humano.

Figura 10. Sistema tipo 2.

En el SiSter/12 racterística es que físico entra en reta banda transportad mogeneidad de los los usuarios, pues ce un estándar espe humanos involucre tura de la superficie metro estadístico-a dicho parámetro d. puesto, ya se cono( una máquina.

Figura 11. Sistema tic

El sistema tipo un mismo espacio fi rrespondientes máqe bución del espacio puesto de trabajo co de un puesto de trabe tros de diseño para p cumplir con el misml den existir diversos ti tos, pero en alguno actividades entre unc

132

Page 18: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

££1

Jod -sampuduloaur uoaup as Á uuqmpad as sapo Á soun ascua sapupaulau

set 'corsa caraudsa OUISTIU va npuduroa Ir `SOSED SOUTISIE ua osad 'sol

-algo/suurnbula al) soda sosmila UOD °Legua ap soda sosJamp IUSIXO uap

-and anb IBUOTDITOUT outuJockur sH .olsancl ap frizad ouutrus la roo incltuna

uaqap anb oluctep op scusand sano nupap A JulaoÁoJd tJud ouosfp op san -atutud 01110D saJoyearpuT sns sopoi utiodupxo os 'oculta ap cnsand un ap

puptalat uv upurprusa zaA uun •ompoui un apuodsonoa *qua ap cnsand opeuluaaap uJud 'sa msa `Jmnpour sa aluauntJauaS opudsa jap uponq

-Ipsua r7 •uutauuq tungo tun na OUTOD `soiaícto/suumbtua sawalpuodsan -00 sns UOD souttuna sosas SOUEA uunuanaua as ooisq araudsa matraz un ua anlaJod EZUJI.DBJED as Á `aluanaaJJ Anal so uarcium odio uuTo4sp Ig

.c odn tupais tin2E4

w!s9 0P, tm■nheux

soutnung SDDDI

op■su opedsD un • seulnbern soaalcio tuD.TeA

sounung n'as solavA O

-uso Jos A oTaudsa

maca° opa; tiVcricn -und sa Offa Jod 6 sz

.utrinbytu tun attc091719 ap untuinti pnius el tia SETDU9T1DOSUOD SEI UaDOUOD OS EA `cnsand

-ns Jod •oprzulduras zas aluatualchuls o atruldupt unqop opaucyJud <amaga ap usara paso anb ouunsn Jambiuna osad coingLuodonuu-oansrpu4sa °pana -Feel un o fuci aaamt4sa as noptuodsuup upara tun ap aragJadns ev ap tina

el Jod `sunuTtd tupo uq •nualsrs la ua sopuJanToAur soununu sanas sol ap aired sod ucrounaapt tun u uSuqo anb oappadsa seputisa un 9D -alqulsa as uurnbulu er uH .uulnbtlu uvas tun ap uapuadap sand `sopunsn sor sopoa uncí pitara ala sounp so' Á UOTDDElalUT ap sopul sai ap puplaua2oux -oa ui so utualsp op odio risa ap opuarlsop sena Oj •noptuodsuux4 -clama tun `a[duuata sod `sounung sosas ap cualunu un roo UOTDEIDJ ua rayo oarsu onudsa opuurnualap un ap °pupa olaccio/uumbyul tun anb sa EanspalauJ -UD IldpUpd odp ainuppu ua uJoqu ap optupuonap uulaisis p ItH

lIDOTDIVIESSIdij

0315,

eurnbew OU

ouurcl Journd E LIEIJ osa p '17 oda OLUOD

ua sonsea "L'LlIalSTS pp Sa1.1013DEJZ sol numluto '01E1E2 ov tJaprsuoa as rs c(SODISJJ OLUOD 9S.IENDMS9 tapoi tuinbtur L'un `opeumq

ap anclap fatua

vol

Page 19: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

El sistema tip usando simultánea está pasando un te) con su audio persot hablando por teléfc rando otros, pues t sistema— debido a 1. el ser humano pueC lidad, pues está int< información y el co flej a en una conduc tensión y confusión

Figura 14. Sistema tit

8 Un ser humano Un objeto / máquina

• Varios espacios físicos

e —

Figura 12. Sistema tipo 4.

LA ERGONOMIA DESDE LA VISIÓN SISTÉMICA

ejemplo, en una fábrica donde el troquelador comparte el mismo espacio físico con el puesto de trabajo donde se requiere atención y concentración para seleccionar piezas por forma y tamaño.

En el caso del sistema tipo 4, cada vez es más común debido a la tecnolo-gía y a los cambios en los estilos de vida. La principal característica de este gru-po es que el objeto puede ser transportado por el ser humano, prácticamente a cualquier lugar o espacio físico. Esta flexibilidad del objeto, por así decirlo, para adaptarse a diversos ambientes, hacen de este tipo de sistema el de mayor pers-pectiva hacia el futuro. Por ejemplo, la importancia científica y tecnológica de un objeto (computador, calculadora, etc.) que puede llegar a ser utilizado den-tro de las profundidades marinas o en lugares extremadamente fríos y altos como un pico nevado. Pero sin ir tan lejos, está el ejemplo de un reloj de pulso común; un reloj debe ser legible ya sea en condiciones normales o deficientes de luz, o de lo contrario el objeto se convierte en algo inútil.

Respecto al sist tema base 1. El núrr sistema debe ser el nas/objetos y dos e; crosistema compuel decir, como un solo cual puede ser estuci base 1. Es importan para el análisis de un mero y las caracterís

8 Un ser humano Varios objetos / máquinas

• Un espacio físico

Figura 13. Sistema tipo 5.

134

Page 20: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

•9 odu nualsIs

sopEdsa soptA suumbyur solaho sopeA 8 soununq SDIDS SOpEA

sru!nbill

saauapgap o SaFUI.10- osind ap ropa un ap o soap Á sola} aluaurzep -uap oprzriun zas u su: ap tor2oruaaa Á tagp -szad xduurz ap ja rulo

uzud `uppap ¡su zod

u ampuruanavid sprreu -tuV

asa ap EDUSI.TaiDE

-010U3a3 Ej E opicrap ur

soppg soptd ELT-thytu / o

ouewn

UOIDMIUODUOD Á UOIDU GIDEdS0 OLUSTEU ra ant

van

S£1

.sazuauodwoo soj ap SUDUST.TalanTeD SEI Á OJDUI

-nu p ur¡qutuo apuop ua csolpulsa ap pupapuA uuzV uun ap sIsapuu p tred

Hin zas apand UUID4SIS ap odia pasa anb JUUOIDUDUI aauuazodun sj • asuq

ap tunas-pu-pul un o sutuaasp ap DUaS uun OLUOD opurpnasa aas apand funo

p '9 odn uulaasts un ua rusuad oyen oasgr .onlatuala osos un OUIOD `spap

sa 'open un OUIOD sor:luz-guau SSUID3SIS S021.0 Jod oasandwoo EUID3STSOID

-tau un sa 9 odia =oasis la aauouquall -sooTsig sopudso sop Á soaaho/suu

unbuuu sop `souutunq salas sop `o¡duuara aod `OUISTUT ra aas aqop urnals¡s

pp saautz2alu-r soluauTap san soj ap oun rpuo ap onunyu o j asuq nuaa

-sis pp uopurnA EUTt sa aDOICInSD as anb 0-1 '9 odn Eaualsrs ru opadsall

'UOISTUOD Á uoasuaa

ap °pulsa un ua o `SOSUD soj ap aoratn p ua nualt sum nonpuop run ua rou

-al as anb oj `UTDUaladISIOD ua E.111I0 sopho so¡ ap Ionuoo p X ucirouLuaojul

u-1 -cnarqo un ap suau UOD awaureaumnams opuuruonalur yasa sand `pupli

-roe} suya uoa zona unlp JaiDLUOD o IOITUOD ja aapaad apand outwnq zas p

uunasas asa ua anb casa oruo rp¡A ap sopasa soAanu sol u °Rupp —uvuoas¡s

40I.IDJUE jE pnVa— JODDID ap upuapual ej OST)Ca uulquin sand 'son° opaca

-awnua nn2as uuppod as sosia soasa OUIOD 'reTtnaD ouomaa aod °puma'

vaso OdUIDU OUISTUT ju anb 0.1.reD un ap zozanpuoo ja o quuoszad orpnt ns uoa

EDISUUI opuutpnosa casa zaA ej u Á zopuandwoo un ua ancal un °pues-cc' :casa

uamb coldtuara zod .sopicio Tul osnpur o sop aluautuaumnulp opuesn

JEJSD apand oununq zas un aros apuop ua pnbu sa g odn Inuals¡s o

VIDMONSLISE(11(

Page 21: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA I IRGONOMIA DESDE LA VISIÓN SISTÉMICA

Todo lo ante uno básico y siete de poder llegar a n interesa es mostrar de las característic Hay que recordar interfaz y las inten máquina o del espa

Comparación del ergonómico propi del sistema ergonc

La comprensión de co permite seleccior determinada tarea es una determinada tan máquina/objeto-ser ciones referidas en e nómico) de alguna I

sistema ergonómico.

El nuevo sister tres elementos. El es] te construido) ya no en donde interactúar mente activo e impol

Se debe considei como independientes generan) son también di ambiente no termina 2

nes sobre ergonomía una relación bilateral es el mejor de los casos, el donde interactúan hun del sistema, pero no cc iguales condiciones; se mano y la máquina/oh

O Un ser humano Varios objetos / máquinas

• Varios espacios físicos

Figura 15. Sistema tipo 7.

El sistema tipo 7 describe cómo un ser humano puede operar varias máquinas/objetos en varios espacios físicos. Es pertinente aclarar que la frase "en varios espacios físicos", no se refiere a un ser humano capaz de estar simultáneamente en varios lugares, sino a uno que frecuentemente debe cambiar de espacio. Un ejemplo podría ser un electricista de manteni-miento, quien debe cargar y utilizar una serie de herramientas en diferentes lugares de trabajo.

O Un ser humano • Varios objetos / máquinas • Varios espacios físicos

Figura 16. Sistema tipo 8.

El sistema tipo 8 establece una relación entre varios usuarios con una máquina/objeto y en varios espacios físicos. Nuevamente se debe aclarar que no se refiere a espacios físicos simultáneos, sino al frecuente cambio de lugares del ser humano junto con su objeto. El ejemplo más claro es el de un grupo de personas viajando en un vehículo en la ciudad y en el campo.

136

Page 22: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

L£1

.suurop sEj supmiondesap aglIOUTEDUDESd =sud Á on(qopeuinbew 9 Á outiu

-nq zas p anua SOUOIDDEIMIT SET E enuenodurr scur ep as `sauorarpuoo saien2i

uoa 'so oisa teniefpl aruatuuonumne UOTDEpi uun omoa ou orad tutualsis Top

sonadse san u9duraruoo as urioar tej tambero Á oumirm =plomazo! apuop ua EIDtlanjal ap ODIELU o OTDEdSa ID OUJOD 0105 (Tumor sa `SOSED SOT ap zopur Ta

ua Muarquiu j tuumloyuu/oialqo ¡a Á ouutunq zas p anua pniepq ucruoupÁ uun

OLUOD aluaunonomd aoalquiso as uonumers UOIDEFI ET uppouo2p meros soy

-0TDRITJap s9 ap El:10/(MT ET ua OUT) IDA LIMIOD sa tinbt -mutual ou amarquse

Ta sa anb oT npuama ap uurem -Barniza wi toluarquJe orpp uárquIn tíos Cuniauff

9464usual sozaho sol anImod topmpsuoo ornamoru pp soluaipoadapu! omoo

son(qo sol npuaschnoo ap pop-Ter-podar! 9 =no= sunplsuco aqap as

sop S0410 sol OLUOD MIETJOCTUIT a IDAUDE DTITOUI

-tenVI aluauodurroo un ours tuurnbuto Á otreuum zas UELUDEMUT apuop ua

unuanial ap ODJEUT opluirs un sa ou tainap sa ̀oaupcf sa ou u6 (opinnsuoa al

-inmute Tap aprouoduloo) oivaurap omoa ommg OTDEdSa Tg .soluaunp san

anua uoroupx uT aoalquisa oisandard oormouoVio EUMSTS annu Tg

*ODILLIOU08.10 ELLMSTS

pp uopuni 9 o orisocloacl p 'tan]. El umoaju ETOLTEUT EUTT2p ap (ODULTOU

-0211a EULTaTSTS OAMU pp uonrugap) oriundo IOLTOWE p ua suprzaps sauora

-DIMTUT orzuno SET10 SET anb orzara sa uorqum tomaren! zas-oialcp/uumbum Á olahoteurnbeui-oununq zas saagniur steT ua Ep as tan]. upeurunarop Eun

anb pisan sa uarq rS.SODIIII911021J sourrumi ua upnaTquiso tarm upeurtuniap exed uoinualur ap astp 9 u UOIDITaTE surtu JETSOJEI d JUTIOTDDapS Mallad OD

-111191STS OpOTgLIT pp cm-4=p SODIUTOLIaJa suurramozd su! ap uorsuoultuoo

oorsup oorrucmotha ELUDJSTS Tap

soivamaia su! E OiDOdSa.1 uOD cmsandozd oarructmoln

ntraisTs pp SMITaUlaia SOT ap OcaUEUT Top tróperedurop

•oorug oroudsa Top o rumbear

El ap Mutumq zas pp aired upuurupozap uoa SOLTOTDDEgaTUT SETA zepaiuT

ET oup tonIcio/rumbuut 9 upoz sa ou alumioduer ol anb eepsooax anb Lep

.suunzsrsqns sns A nualsts Top saluauodruem sal ap SEDTISTIOTDBIEJ su! ap uorquen OUTS SOLIOTDDEJORIT suT ap oTos ou tolaiduroo ol zepsour sa ESalaTUT

anb oi ti osuq etualsTs TE soivasap sodp soT sopor zionpaz E rdall Japod ap pupificusod 9 rnbu innasip u EA as ON 'alsá ap sopenpap anis Á ()mem oun

`sumareis ap sodas arpo semen Á JEZpagYEJED E EAOH JOTMITE ol opoi,

VPOJONITSIda

oduno p ua Á p ap la sa CUEID SEU!

ap orquwo apiano; -MIME aqap as op

uun uoa sopunsn s

soossu so stsuTnbeui s<

ou

Salí/MO.11p ua SETUDT JUMIELIT ap perorn:

ayllatUOJUatIDOgi ani ap meduo oumunq

anb .11Ut pe alLIDU SETTEA rozado apand

soD!sy soprd suuTnbnu

ouruir

Page 23: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

Ser ht

Figura 17. Sistema e

relación equitativa. rancia y uno no enn (como parte del am elementos, esto es entorno conforma( anterior, de alguna

Análisis comparat de McCormick-Hi del sistema ergonn

En la primera parte ( mico", se hace una p propuesta tiene razór análisis del objeto en en la segunda parte d los elementos, tanto ergonómico clásico. i biente como element

LA ERGONOMÍA DESDE LA VISIÓN SISTEMICA

Aparte de lo hasta ahora mencionado, existen muchos otros proble-mas teórico-conceptuales, los cuales se ven reflejados en el esquema clásico del sistema ergonómico. Esto ha generado una confusión en la interpreta-ción de los resultados, que impide la adecuada aplicación y el avance técni-co-científico de la ergonomía. Sin embargo, no es pertinente entrar en este momento en discusión sobre todos los posibles problemas teóricos y con-ceptuales del sistema ergonómico clásico, los cuales se tratan más adelante en el apartado denominado Algunos problemas teóricos y conceptuales de los sistemas clásicos en ergonomía21.

Pasemos ahora a analizar con cuidado el esquema clásico del sistema ser humano-máquina22-ambiente. Un sistema clásico en ergonomía se defi-ne como:

El sistema en el cual las funciones, tanto del ser humano como de la máquina, están interrelacionadas. Los componentes interactúan (tienen una relación recíproca) y son necesarios para una adecuada operación o dinámica del siste-ma (...) La interfaz humano - máquina es la región o punto en el cual una per-sona interactúa con una máquina [en un ambiente dadoEl.

Nótese cómo el ambiente está tomado como condición tácita y no como uno de los componentes del sistema, porque no aparece original-mente en la definición. Si se observa a la definición se le ha agregado "en un ambiente dado", pues, en general, para los ergónomos se asume el he-cho de que una relación humano-máquina se establece en un ambiente. Por lo anterior, salta a la vista como algo incuestionable la ausencia de una defi-nición conceptual en el sistema clásico respecto al significado para la ergo-nomía de las palabras ambiente y entorno.

En el anterior apartado, sobre la definición del sistema ergonómico, se estableció una explicación y una distinción conceptual entre ambiente y entorno. Recordando el sistema propuesto, al definir el espacio físico como uno de los tres elementos del sistema ergonómico, lo que se obtiene es una

21 Vale la pena mencionar que el objetivo de la inclusión del apartado en cuestión es iniciar un espacio para la discusión y análisis de dicho tema, pero que deberá ser profundizado a través de un trabajo interdisci-plinario entre etgónomos y filósofos.

22 En los textos de ergonomía, utilizan el término máquina para referirse a cualquier objeto utilizado por el hombre al desarrollar una actividad. Por otra parte, tampoco hacen ninguna distinción entre los térmi-nos ambiente o medio ambiente y entorno. En el diagrama presentado, hemos dejado únicamente los elemen-tos del sistema, para centrar la atención en el problema tratado, esto es, en la comprensión del ambiente en el sistema ergonómico clásico.

23 J. H. Stramler Jr., op. cit., p. 149.

138

Page 24: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

6£1

ouzonta Top oppucpuazottp 'fluarsts ¡ap 0AnDE cnuarnap OUTOD aluarq

-LIJE ¡a zEUrmexa ap ETDUtIJOdUll uzirenzund as `SyLUDIDV ODISLID ODRUOU0213

BUT34STS ¡a ua OLUOD ozsandozd oaltuouoSza 13U131.STS ra ua OLUE1 `SO4U3Ulap sol

ap oÍaucm ¡a U3 trauazazip uzziejua as opuandu asa ap arzud upunlas 9 ua

`0113 rod .0011119110VJD UUTaLSTS ¡ap `OSED 3480 U3 `ITOBSOUD ua maigo Top stsuutte

zofauz un zetquaz u uringinuoa anb ua upipauz 21119 zas ap uozuz guata ursandozd

unonu ruta `uarci motu yuotarpezr 9 u mutis-Fp ursandozd uun aaug as `„oarut

-orroffia tworsts OADL1U Top UOTDITJ133G„ `opuazedu gasa ap azzed uzautud El uu

ozsandozd oorruouazo urnals-is Tap

uotauaridu A uos2urzianyirapirmoDDIAT ap

oaun9uo2za utualsts ap sodu sol ap oun ap onpereduzap s!sllyuv

'03TUJOUO2.19 ELUg]STS opor E EDJULUU3 TS minus uunlie ap 'zorzal-cm

°purga ua sopuuorauazu sazolauj ODUID sol Jod opuumojuoa ouzonia `uatcr uzorw •ozalgo/uumbuut 9 d ouemnq zas ¡a `UOD sa 04S3 `SOILIDLITap

S0210 sol ap oun upuo uoa ELL1DUJOJITT (opinzasuoa aluatgrut ¡ap aflied °aloa)

oarsg oroudsa la `OUEITUOD ¡a zod 'OMS `sopo so¡ e EDICUTU3 ou oun A toma

-I0dLUT EULISTUI ULLT3]STS ¡ap SOLUDUlap SaJJ. SO-1 'CATIMMTDO UOTDEpl

.olualquit-uulnbytu-axquaoq oaTsna ewa7Srs -LT

aniorquw

V190"101V5LLSId3

aivasquu pp mapuazdum

-Llamara sor DIUDUICDIII9

-11111.91 SOIDJILID UpplIpSIS

p :rad operpn ca a fcia IDO

-pswasus °Hen un ap ss tuud apela un IBI,DIUIE sa

uun sa auancio as

OWOD ()DIST' otaud anta-m-1m anua

‘oannouoSta ruta:

-own El nEd opto -gap uun ap EIDUOS 5-0(1 'aivarqure un

-au aunase as so ua„ opu2azle eq luur2go aaandu

ou A unap notarial

-jad ron tuna la 1 --a7s.!s pp EDRUCU

UclIDERI ron `rinnbyuu Et ap o

-gap as urrnouo2za

uruarsis lap oatsup

ap sateruclaauoa A s

arumape surtí unan -UOD SODU09] SEM alSa Ua JE11U3 alUDU -ILTD3a aDUCAB ¡a A U( -flazdzolur 9 ua uol oarsup uutanbsa ra -oiciozd soma SOLIDE

Page 25: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

EEntrada Salida

Retroalimentación

Figura 18. Sistema hombre-máquina manual (McCormick-Huchingson)

(Ser humano)

Información guardada

Detecta Acción

/información Proceso de

Figura 20. Sistema hom

Como se puede c temas de control por en la cibernética25; pen análisis del sistema en únicamente el último ( hombre-máquina.

La descripción cp siguiente:

25 J. Rose, La revolución aberneí 24 D. Huchingson, New Rentan; for Human Factorr in Design, Nueva York: IcG -I EH, 1981, pp. 14-18.

140

LA ERGONOML1 DESDE LA VISIÓN SISTEMICA

No obstante, este capítulo no estaría completo si no se comparan, a par-tir de un ejemplo, los dos enfoques teóricos de sistemas: el clásico y el propues-to. Se tomará como ejemplo uno de los tipos de sistema hombre-máquina desarrollados por McCormick (1970) y adaptados por Huchingson24.

Se plantean tres tipos de sistema hombre-máquina:

El manual, en donde el ser humano provee la fuerza y el control (la má-quina funciona como una extensión de las capacidades humanas). Como ejemplo, se sugiere una persona operando una herramienta manual sim-ple, como un azadón.

El semiautomático, en donde la máquina proporciona la fuerza para que el sistema se mueva, y el hombre es quien provee el control a través de dispositivos de salida. Se propone dentro de este tipo el control ejercido por un conductor sobre el tanque de gasolina y la velocidad a través del tablero de señales y de las palancas.

El automático, en donde la máquina hace ambos procesos: detectar y con-trolar la operación normal, y el ser humano funciona como un supervisor realizando el control para anular el sistema automático, o bien, si es necesa-rio, ingresando nuevos datos. Como ejemplo se menciona a los pilotos, quienes establecen y luego modifican sus pilotos automáticos.

Figura 19. Sistema ho

Page 26: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

9,9302d

luatulltonax

o usnyetwojul ap OSDDOId

1 — 119pDV E47.91PG —

N o

rpepienfi

APEII,19.1uI\

(ounnig ns)

ibi

'21-171 '<Id <1561 <1E1E, •IE -61 <L86I <RDLI :0D!x?61 ‘c,0Pu-inv uPPnloaa, 6/7nsell sz

:OTUDIELVIS

ti sa ODUEIXIMIIE Bwa4SIS pp aprq uoduzipnH anb uoiodupsap un[

•turnbyux-asquioq

opnynzoinu ELII03STS pB unuazajaz pm:4 anb twanbsa otunin p OlUOILIE3MEt yzutuol as ordurala aisa ap sopaja nue' .0DTILIOUOVJa ELUOISTS pp sprptut p uaiinqpluoa upuu ua 'aiuuppu uva' EJOA as OUJOD asad :szuprz9uzaqp Bp ua

Á IOJ4UOD ap unoaz BI ua sopuzffnn uórpEZuawrponaz zod Tonuo3 ap snuai

-srs sol ap u9purdept uun uaatq sazcnnu sol `ruAzasqo apand as oulop

•(110SWUND11.14-nJpITIODDJA) oDITCLITomz Euirnbyru-ascpay Etuals!s •OZ ETn2H

►1 ti,p 1 Une 11J)I

o

N o

Mn" ou.)

o

a

SOD1 S̀0401id SE/ B tu -BSODall sa !S 'izar( zospuadns un ou -uoa Á ZEIDDJap :s

Top saAEp B pum::

oppzola Tonuoa

ap saAKQ B Tonu(

anb un:el uzzanz u:

@lo s9u

9'61D 0rnnjiudi 999v

G iontoi0J9

eprpzenVN

fen!nbVIND

-(uos2uppnH-3plunojaiN) cop yluolnunuas ru!nbyul-aiquloy EuTals-Is .61 rinWH

VISCYLOWETSIcNI

-mis funurzu nuara ourop • (suurtunq sr

lonuoD in

:u,

:1,zuos2unpn uurnbytu-azquion En -sandozd la Á oarsup -sed u `uuSudtuop as

Page 27: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA EItGONOMfA DESDE LA VISIÓN SISTÉMICA

Con sistemas automáticos, la máquina detecta y controla el procedimiento normal de operación. El operador funciona como un supervisor realizando el control para anular el sistema automático y para ingresar los nuevos datos que sean requeridos. Por ejemplo, los pilotos establecen y luego modifican sus pi-lotos automáticos26.

Si se parafrasea la anterior descripción, podemos llegar al siguiente texto: la máquina está programada para realizar un proceso autónomo y normal de operación, sin la intervención del ser humano. En el momento, de presentarse alguna situación anormal, el operador puede intervenir en el sistema, modificando lo previamente establecido.

Considerando el ejemplo presentado por los autores (el 'piloto auto-máticol está claro que las únicas interacciones que le competen al ergóno-mo se dan cuando el piloto decide modificar lo establecido en el 'piloto automático'; y esto lo realiza a través de la interpretación de los sensores en el tablero de control, los cuales corresponden a cada una de las tareas ejecu-tadas por el 'piloto automático', así como la manipulación de los controles de la máquina (entendiendo por controles no el sistema de control sino las palancas, botones, etc.).

Ahora bien, describiendo paso por paso el esquema del sistema auto-mático, se notará que la mayor parte de información presentada es innece-saria e irrelevante para el ergónomo. Veamos por qué.

Para hacer más evidente lo anterior, se enumerarán todas las acciones que de alguna manera se establecen en el esquema, enfatizando en qué ele-mento es el responsable de ejecutarlas (máquina o ser humano).

La máquina:

• [Tiene dispositivos de entrada] que detectan "información"27

• Procesa la "información"

• Confronta la "información" con el programa (información guardada)

• Establece determinado curso de acción

• Ejecuta determinado proceso

• Se retroalimenta con la salida del proceso que ejecutó

26 D. Huchingson, op. cit., p. 17. 27 Es importante mencionar que existen muchos otros problemas conceptuales que conducen a confusio-

nes y malas interpretaciones. Tal es el caso del uso de la teoría de la información, manejada indistinta-mente tanto para la máquina como para el ser humano.

142

El ser humane

• Interpreta las ser.

Interviene en el controles

La máquina:

• Ejecuta los proc( humano.

Como se pued( reciera que al ergónc tomático', cuando e: parte que le rompe no-máquina (es decii viene en el sistema 1 ocurren dentro o baj san únicamente a la i teada sólo correspor del sistema ergonóm

La principal ot mento toma decisio ma, el cual, indepeth Ver con un proceso opera con concepto las relaciones con el se consideran obvia: es que no es claro (41 compete al ser &Jim

En otras palabra te al ergónomo. Lo y seño del tablero qu automático', así como

Por otro lado, es los elementos constits de tablero y control d máquina. Es como si ( y no parte de la máqu

Page 28: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

•(jz unt2y3 asean) onaunp un ojos sa anb 'tumben p ap opud ou Á BUTalSTS Tap sonounp sop unan] Tosluoo ¡a Á ozonn ja TS OUTOD sg ELITTIbEUT

EILISTUI El ap apud uos ou anb unpand ceumbew ej ap ionuoo A (nom ap

une ¡a "exudas Ty .SO00IDDUID4111 sns A eynnsys Tap somplrisuoa sonatuap sur uos soluna nuatunna uaDaTcjelsa as ou nuanbsa nsa ua 'oye' opo zod

.opupdmuul zapod Brod saTopuoa sol ap acjasTp p OUTOD TSE `oopywolnu

moild, Tap oluanituopunj ja moild uoypuT anb mann ¡ap 01_195

-Tp sa ETWOLT02.19 El Bird ununzodyur Inp ap sa ys anb .ouyouóan te al

-adU1OD al upuu ua oapunuoinu oloild, ¡ap ouasTp ¡a `suzgriud supo ud

.outuirn zas Tu naduzoa

aj anb o' EA apuyp nsug Á tumben ap onud sa anb ostia sa ou anb sa

°izan od -uaaaignsa as ou apiaudnuzou anbzod o sumir unappuoa as

anbzod zaa cepuosnu ns zod uullizq oarsjj opudso la UOD SaUOIDEID.1 sui

nuanbsa also ua anb repzoon suunp zod ezsa oN .soldaauoo UOD nado

as apuop ua `OUE1111111 EIDUaallaIUT o OtUaTUTIDOUOD ap 05aDOid un uoa iDA anb upuu auan ou `Eas nsa anb opTduloa ap analpuadapuy Tuna Ta 'un

✓uz2ozd un u aaapaqo nanpuoa ns anowaidusrs 1SOUOTSIDap EIUM molan

-ow unVum ua numoinu Ta anb sa nuanbso je U9Taafqo jedpuud

-nuanbsa ¡ap awd JOAEUT ti dwdupag a uyzpod oarcuouan uwaisTs ¡ap

SOIDDI9 Rad `suzdefed supo ua otpTo •uumbutu ut u apuodsozzoo ojos upen

-uETd UOIDEJUDUTTIE0fla2 ej `osnpuj •Toznoo ap Epoicua2uy ei e anon-ni-un wes

-Diallff a (nimben) ,00rJeuminu mond, ¡ap ounNoS Ta ocuq o opuap muno() souopou seupp sui supoj, '(SaIOITUOD soj ap °y-pul zod utunsis ¡a ua aUDIA

-"azur a <mann Tap sajwyps suT nazdzany ounurn zas la `spap sa) nimben-0u

-num' zas zupany ej ua upuoyqn -el sa ouyou92za aladuma aj anb alzud

uaTun ej cemanbsa p ua opupuos opon ap tupypaz ua opuuno `oopeusol -nu ound, Tap sauopunj sui ap orprusa ja naduloo aj owouciWza je anb EIDTDaS

✓ed Lewanbso p ua nuasop EIDU9110aS ej urpas canuasqo apand as owo3

ouutung

zas Ta zod SOpEUOIDDE SOIO.BUOD soj ueajpuT aj anb sosoaald soj nnaafd

pumbutu

saTopuoa

sol ap oTpawr zod (soJup esaz6°ur o uTnuu) uwaysIs ua auaymnuj

ozoTqn Tap sajeuas su! nazdzazuj

:ounung zas

-uingsrpuT upelauetu <1.1013CI

-ofsnjuoo e uppnpuop anb s;

(upepzunS TJOIDEUI

Lz„UOIDELL

•(ouumnd anb ua opurzuu.

sauopar sti sepoi ut

-DDOUUT sa EpflU0Sal( -ozne EITIa4SIS ¡ap Eta

SET 0015 10.11.110D ap EU SnOnUOD 501 ap noni -mo(a seazei ser ap •eu ua SaJOSUaS soj ap uo ozopd, ja ua opTaarcu¿ -000b YE ua4adwoo -ot-re 0301d, ja) sajou

ja ua puoÁzany apane ap `oluatuom ja

ourouoine osoaozel alzainSys je JE8Dri son

sns ungmout o2z.

pub somp soAanu sor

p opunpazJosTAzad

olua!uappooid ja ojo.

VID0'10INTLISMH

Page 29: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

Figura 22. Interaccic ergonómico propuesto

Con este sister se necesitan, es poli ciones presentes eni automático'. De esti al ergónomo y no lc

Por último, cal McCormick-Huchin ma automático, quec Por el contrario, dei humano nunca pieri mantener la misma j

Ideas para rec

1. En un primer ergonomía?

2. ¿Qué implica la

3. ¿Cuáles son los

4. ¿Cómo queda c

5. ¿Cuál es la noci(

6. Enumere los ergonómico.

LA ERGONONliA DESDE LA VISIÓN SISFÉMICA

Figura 21. Sistema ergonómico propuesto (ejemplo piloto automático).

No está de más recalcar que el anterior esquema desvía conceptual-mente la atención del objeto de estudio de la ergonomía —el diseño de la in-terfaz ser humano-máquina— hacia el objeto de estudio de la ingeniería de control.

Ahora bien, si se analiza el ejemplo del piloto dentro del sistema ergo-nómico propuesto, obtendremos el siguiente esquema:

Si se estudia el ejemplo del 'piloto automático' con relación al sistema base o tipo 1, se debe asumir que el 'piloto automático' hace parte de los componentes de control. En este esquema sería posible estudiar las inte-racciones entre el tablero como un todo, el piloto y la cabina.

Ahora bien, si se quiere ahondar en el análisis de las interacciones en-tre el ser humano y el 'piloto automático', se podría aplicar el sistema tipo 5 (un ser humano, un espacio, varios objetos) en donde se podrían tomar cada dispositivo de control (palancas) y cada tablero como objetos inde-pendientes, obteniendo entonces el esquema de la Figura 22.

Como se puede notar, con la aplicación de este tipo de sistema se vuelve evidente que el 'piloto automático' es una noción y no un ente físico. Finalmente, es un programa manipulado a través de los dispositivos físicos de control del avión (palancas y tableros). Por lo tanto, las interacciones que se dan realmente no son entre el 'piloto automático' y el ser humano, sino entre un grupo de palancas y tableros (los cuales indican cómo está funcio-nando el 'piloto automático').

144

Page 30: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

S1

'03TUTOUO2Ja

BUID4S S lap UOIDDESOJUT ap SapAUT SDRISOd Sras sol anUTTIUR .9

¿ZtpalUT ap uopou ul sa 71-0?

dSCUUDUTap saz] ap cnnuálsis °rapan' la opfluzopop upanb oulop?

¿OUJOlUa ap 1190011 ul zod sopuithualuoD Sa1043E3 sol uos safunp?

douzonua, ap uopou ul undurr ?no? 'Z

durniouaza

ul awaturprouálsis anlijap apand as °tuco? `TaATu Tau sud un uu I

suppapai Exrd s'en'

•unisis lap soluauTap symap sol anb unibmal ulusfuu ul zaualuutu

apand opon azclos Á `onzaulala ap ED9ST.131DEXED ul apzald rounu ounung

zas la `oisandosd ODIUTOUOSJO tUlalSTS oAanu Tal) onuap `ouenuoD ¡a zod

-(iz uznitj ast ya) opuutpzoqns mural uunitu ap opuupanb `oppywolnu uw

-alsTs rap nuaisisqns un zas u usad ouuturni zas la `uosSurnpnH-spfufloppyq

ap ulunbutu-azqutoti nualsTs la ua anb nuonuain asup `ownin zod

•utualsTs Tap zopumuzScud lu sannunzad sol ou Á oluouoSza lu

saluaunzad suutamozd sol Jan-losas uapand as `Ezauutu E4Sa aCI ',03TiclUOUre

iap Tonuen ap soutquumta sol Á ouutunq zas la anua saluagazd SaUOID

-DEJalUI sal ap aun upup Á supo] zuzguae Á zaDamulsa apiusod sa `LfElTSaDDLI as

anb sozann ap Á suptruted ap mauznu ja OpUOIDOU00 `nualsis pisa uop

.olsandoJd oarunmola nuanbsa p unas oaoynuolnu olaud p 6 oununq zas p anua SDUOIDDEXDIUI •ZZ nin8L4

VIDMOINHISME

-opurg zlsa OLUOD

ouns `otzuanti zas la Á anb SaUOTDDEJOUU

SOD!SJJ SOATUSOdSip SG

anua un ou Á uo as nualsis ap odp a4

.zz una( -apui so4a(qo OUTOD c IBLUCU uuppod as apu

g odp EUTD1STS p Tund -ua SDUOIDDEJOJUT SEI

tuTquo ul -azur sur Turprusa ans

sor ap aTred aputi ,oan

EUTOJSIS lZUOIDUIDJ UCC

:-ea -o2za tunal s s rap onus

ap upanza2ur zr ap °fp

-

ap ouasip tau -furudaDuop erAsap tul

•(cnoyuannu

Page 31: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

La máquina pt Sión), por medio de información por alg interpreta y decide si con su conocimientc Sión la comunica a la ir so específico (curso presenta como infor Sión) en los tableros ta que termina la jort

Examinando de las palabras que apare ciones y conceptos m te se analizará la relac un modelo desarrolla!

Hay que señalar humano-máquina/ob minucioso de la defin

Se dice que "la miento (emisión), por es cierto, en el sentido para ser interpretados. humano es capaz de m: temano las reglas de op de o no hacer. Una vez implementar es un plan pueda interpretar correct con cuidado, en ningún tendría relevancia para 1 formación; lo que ocur nos28 para tomar la arrió terminado contexto y

28 Es importante aclarar que s dentro de la lógica, el simba, que se hace del signo.

LA ERGONOMÍA DESDE LA VISIÓN SISTÉMICA

7. ¿Qué tipo de interacciones no son objeto de estudio de la ergonomía y por qué?

8. ¿Cuál es la noción de interacción y su diferencia con interfaz?

9. ¿Cómo se puede definir la noción de retroalimentación?

10. ¿Cuántos tipos de sistema ergonómico resultan del número de com-ponentes de un mismo tipo de elemento?

11. Piense en nuevos ejemplos para cada uno de los tipos de sistemas planteados.

12. Realice la descripción de un caso particular utilizando uno de los siste-mas tipo, con base en las definiciones y ejemplos indicados en el capítulo.

13. En el sistema clásico hombre-máquina, la relación s stémica ¿es bila-teral o trilateral? ¿Por qué?

14. ¿Podría describir en sus propias palabras cuál es el problema del siste-ma automático propuesto por McCormick-Huchingson?

15. Enuncie algunas de las ventajas del análisis a partir del nuevo sistema ergonómico en el ejemplo del piloto automático.

OTROS PROBLEMAS TEÓRICOS Y CONCEPTUALES DE LOS SISTEMAS CLÁSICOS EN ERGONOMÍA

A continuación se profundizará un poco más en la discusión de, al menos, algunas inconsistencias presentes en varios de los tipos de sistemas hom-bre-máquina trabajados tradicionalmente en la ergonomía No está de más aclarar que, al mencionar estos problemas, no se persigue invalidar el traba-jo de los ergónomos involucrados, el cual contiene muchos puntos valiosos para la ergonomía; se pretende mostrar cómo la existencia de problemas conceptuales y teóricos puede conducir, en el mejor de los casos, a una mala interpretación de los resultados.

Esquema clásico sistema hombre-máquina-ambiente

El esquema clásico del sistema ser humano-máquina-ambiente, básica-mente, describe lo siguiente:

146

Page 32: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

tun u `sosas sor ap

sosoqui scaund.soq sfiunqcud ap amas

Ia 7:9UpT

sc `SslinTra: le

•E.1111

-U1011 SELLI

cap uorsna

Lizt

.ous lap MEI as anb usyoundu iq uan sum esos ofoqurys o opnuas uoo osn ns sem ot12!s la sa oloquns ya (gog91 el ap onuap (Olpati ap anb oychut sym o2ie e asgas as 01X31110D aria ua oioquys anb ausupt asurpoduy syt sz

auzqual zod SaIJOIDDE s9 napa-musa sellas SEUDO A opPluop optu.unal

-ap un ua usa sOuWTS sor 'num wolpt -unan-rizad uozvv El JE11104 und 83sou

%s ap DUDS tun ap uonnazdzaTur 9 sa uarq sutil anuo° anb or fuópeunaT

-tn ap uOTSTula tun afuq ou anTaTureau TunuouoRia el used upuusapz unpuu

ou par0l Ts d 'plum osapozd un sa casa oupTuouu unauru ua tpupmp 1103

mizasqo as Ts •oluqun p Poni anb una 011193 allIDUIElDalJODJVA94/97U1 -epand

annbpu el ap minado la anb ured OlUalLUEUDIJUD ap u9d un sa snuouniduul

ap aqap as anb ol `sellas ap nualsTs p opprupnnso zaA eun 'raDrq ou o ap

-and sapuppnou ánb aqus Izo-m=1 saauoiva `uganado ap sellas s9 ounual

-uu ap aqus N tODOUOD sol Á opuuopua psa Ts `rumdruulu ap zaleo sa oununq

zas p anb soulTs ap caunluop un ows auan ozamp lg •sopnozdzaTuT zas usad

sozamp sol ua sopunasaxdoz upsa souls sol anb ap opnuas la ua `orzara sa

ou casa orad 1„(axuani) onsTVax ap sozamn ap owatu zod '(ucusluza) oxuaTuz

-uno-Dna; ns amos uoneuzzojur ul nuasazd uumbuTz 9„ anb aorp as

•ucipTugap ul ap OSORITUTILI

sTsupue un ap /azud u `ooTsup uunnbsa usa ua oTafqotuumbum-offeuanq

ras u9TDDEralUT el aqpuop as Oul03 OUTJUJOIU arSa ua rEpUaS anb /Cm

•SOSaDiterj sazopu2psaÁul zod opmozzusap oppouu un

ua `110IDEDIUTILLIO3 9 ap rada]. é ETWOUO2ID anua U9I3EIal El puppuu as a4

-Truppe star UOTYBDTUnullOD 9 ap upou 9 ua sopubunu scnclapuoD Sa1100

-011 s9 apInuausepurg used uos sisanTaxed anua uaparuclu anb stzqutud sal

anb trWanDua as JOIralUG UOI3dIrDSap el anpurepTualap opumnurera

.U9I33E3alLIT el DUD11.013 as o -Tuno( 9 ELTRITIOr anb -n

-suti uaupuoo rouanDas p 'nauta' ElSa aci "ozist2az ap sozomn sol ua (anis

-ruza) utunbuuT 9 ap OluaTULTEUOTDUnj p anos UOTDBIUJOICTI OUTOD nuasazd as awatuuTanu osapozd usa ap opuzinsaz TH • (uoipou ap osznp) oorjpadsa os

-aDold un -e up-TaTup azud SajOrruOD sol opuusn cuumbpu -9 u vatuntaw 9 ucns

-pap 9 uppuca zan EUn • (afusuouT pp opnuas) coman' OlUDTUTTDOu0D ns LIOD

opunou ap uoppuzo.TuT utimp UlaarrODur o ElDarrOD sa TS aptaap Á nazdzaTur

axuaufnumaunui •(ucupdaDzad) sopnuas sns ap (s)ounlpe zod Tuppauxo.TuT

el aqpaz oupunq zas pa • (aluonT) ons-paz ap sozaTqui ap oTpaux zod '(ucus

-una) caupunuopunj ns azqos ucappuxoTuT 9 nuosaul uumbunT uZ

VI DC/IONETIS M'A

rEusuq `anua qu'u-

al

EulaJsTS cuianu pp

¿uosVunp aisrs pp nuomcad p

upq sa? uprupTsTs nor

p ua sopuprpm sordu -aisrs sor ap oun °pan

SELLIaiSTS ap soda sor

-urna ap alaTutp jap ur

dU9PerUDIT

dwgraUTT uoa ara

quppuoVzo el ap °quiso

Page 33: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA ERGONONBA DESDE LA VISIÓN SISTIIMICA

Ambiente

Figura 23. Sistema clásico hombre-máquina-ambiente.

acciones que contextualizadas dan el sentido y la utilidad a los signos. En este nivel es posible hablar de que se están manejando símbolos (los signos más sus reglas de uso y aplicación) y, por lo tanto, adquiere validez hablar de información.

Continuando con la definición: "El ser humano recibe la información por alguno(s) de sus sentidos (percepción)". La información adquiere sentido por un acuerdo social; lo que realmente ocurre es una acción, una conducta de ver, oír, gustar, etc. En ningún momento hay una salida de información de la máquina y luego una entrada de información en el ser humano. Lo que aquí se llama información opera esencialmente en el plano de la conducta, pues hay que recordar que ver, oír, tocar, etc., son verbos, y por lo tanto, nos remiten claramente a acciones.

Ahora desde la manera tradicional de separar acción y pensamiento y según la teoría causal de la percepción, antes de que el ser humano reali-ce una acción, debe interpretar y decidir. Se asume apriori que para poder ejecutar la acción se requiere un pensamiento previo; la causa de la ac-ción, según esta perspectiva, es el pensamiento. Dicha postura llevó a que corrientes filosóficas como los representacionalistas consideraran, por ejemplo, el término ver con dos usos potenciales: verlo que todos ven y en

donde los juicios particular, esto es, un absurdo.

Por supuesto, veo como los demás, un misterio. Desde ejemplo—, aunque e: éstos hace parte de miento de Wittgens conceptual, por íntit

Por supuesto c percepción en tanto es que cada quien ti( plicaría no sólo una imposibilidad de cor ción de ver está pern de acuerdo con los d mando. Por lo tanto. pensamiento devenir presamos lo que ven

Por ejemplo, para (clases, familias, es] ver una superficie e jugar, etc. (...) Pero cuando quien lo ob nem, puesto que él tamaño, olor y den

Continuando: " incorrecta dicha infor tido del mensaje)". Cr de información es ac mentales que ocurrer cuando se confronta:

29 Alejandro Tomasini B., 207.

30 'bid, p. 209_

148

Page 34: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

ua Á LIJA sopo) anE

3- a°nbd

u ziAall unisoc

‘utzrzaprsuou

-DB B1 ap usureo ti zapod und anb uoz -paz otrstung 'De

oluazzuusuad Á ucn

'031_1E4 or zod A `soq csionpuzia ej ap out anb o-1 outwnq zo; ap LIOTDULUJOILIT ap ap rionpuoa tun ‘uu opz;uas nambitata UOIDE1

UOIDECUJOJUT tt arma

ap zultrerT zappA azz sytu soddzs sol) some asa'SOUSIS sol B

VDINE

^60Z 'd ̀797 Of 'COZ

'd '1766 1:011:111M :034491N 07211relpleld

uoptpurify a o albaug palsnuol oapurkv 6Z

tuans .1011011TE 01 0130,14 viamgadad- oT Á ruotuaru ej utTuonuoa as ()puma colains Top ozgozoo Top aurd run2re ua koialns ja ua uannoo anb sapivazu sos000zd uos uorsnap A uozoriazdzawr ej anb zuidaat sa uoTatazzozur ap vpw;ua tun ken anb suidaor '04110LUJOTIalife OTA as orpoD •„(alusuanz Tap opn

-uas) ariazd 04110TIUTDOUOD ns uoa opzonor ap UOTYCI.TOJUT -apilo r430440DUT

O ElD0I103 sa Is appap 6 ElDJCI-TalITT anzaturimpaului„ :oputnupuoj

.ocsuutp Á Joio `outut

`muoj ustArp ap saiou st A stutd stj anua on2uptp anb mond tau

-tu uno ap orad la an °pluton jg .oattoq un sa EAJasqo oj uarnb oputo

nnursun as aluauguntieu uopdaDzad ap moho otutur asa wad (---) .020 `zu2nc

csusultsap ‘JOI/OD ‘JrUp.1.1t3 apand as luna anios El:mazo-pa angitins tun san

u upputunba optd un JDA ‘(saiou Á stint ap "Ola csattsa cutTung 'sosia)

suaurpoq sauolyeautup azgos opas uxou2r anb uauke tred coichuala xod

remos o TrzniTno oixanzoo un 149 SOUTDA anb oj souresaid -X0 OU-TOD Tap apuadap SOUTDA OUTOD jg •rsruino tr ap opTuaAap oluazuzusuad

uoa aluauniciniosTpur `rps2r1 risa „uczzocloozad„ El '04U-e1 01 40d -opima'

opz tq as anb sor uoa `appap Tsu zod ̀sozilif soszazup sol UO3 opzanar ap yzaA zas Elisa anb zioap araznb osa`rzruino tr zod ryeauzzod Tusa Jan ap uoio -Dt Eipsoutrunq sanas anua ucnsuazdruoa Á UOIDUDTUTICUOD ap pepificusockin ej uoTquzsi ouzs `sopunzil ap uorarolzdnIntu tutsaaauur tunows ou rproud -UTT OVeldaDV -UOT3d0Diad ap SOIDEAUCI SO4a1C10 sis Juan uarnb tino anb sa zriclaos apand as ou anb oj atad crazzatqns wouguadxa 0411n tia LTOT3daDJ0d

11S atan calualpuadapur anua o onprupui OCUOD `zas EITeD cusandris zod

-6zJezoos opzanye auodnsazcl `aiinsaz o uozazud anb uumuy zod lunidaouoo uozoupsTp epou :EituolooTp urTalp rzud zuVrIT Árq ou uloisua2nyx\ ap oluarcu -tsuad la ug„ :opunpd aTerizSual ap apadso o ocIp unájt ap anud 03r11 scusg. ap ounSuiu rzquird ej ap sosn sop kerl alITOUTEAUDOp anbunt `—oIcItua la zod ceuuzuzaisuaSnTAÁ uomosorg tApoadszad -0440 0pS0(1 -0T.101STILI un

-rondar! anb oj `ziÁ OUUOD aa aTpieu ockuan owsruu rt osad `sytuap soj omoa aaa oA zrituoloozp flirt torlduzz UOTD-B104c.balUT ap eurzoz risa `oisandns zod

•opnisqu un sa Tuna oi `opuarzi risa anb oj acTus uarnb teta oros anb `sa (pisa `yrinolizud ✓istA ap olund un appap Jaa A `ortzaluirpos UapIDUTOD SOTDTtlí sol apuop

VID070b7Ltrba

Page 35: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA ERGONONÚA DESDE LA VISIÓN SISTISMICA

aparentemente cierto, pero está lleno de contradicciones e inconsistencias conceptuales. El error está en que "características del pensamiento", por así llamarlas, como interpretación, decisión, etc., y conceptos y nociones pertenecientes al plano lingüístico y definidos aprioti, tratan de ser ubica-dos y reducidos a un órgano: el cerebro. Lo que antes era producto de rela-ciones lingüísticas y acciones concretas, ahora pasa a ser algo abstracto, algo mental e interno, pero a su vez y contradictoriamente, algo que se pue-de localizar en el cerebro. Como si un concepto fuera un ente físico. Inten-ción, memoria, inteligencia, creatividad, etc., se fisicalizan y se tratan de ubicar en algún lugar. Los conceptos no tienen un espacio en el cuerpo y, por lo tanto, no pueden ser parte del conocimiento científico a nivel físico; son esencialmente lenguaje y conocimiento de la conducta científico-social.

La "intención", por ejemplo, es una noción que se puede definir a par-tir del análisis de la conducta, esto es, de la cadena de acciones que realiza un operario de acuerdo con un conjunto de reglas previamente estableci-das. En este sentido, aprender una regla es, a la vez, saber hacer correcta-mente la secuencia de acciones.

Finalmente, las últimas oraciones dicen: "Una vez tomada la decisión la `comunica' a la máquina usando los controles para dirigirla a un proceso espe-cífico (curso de acción)". El resultado de este proceso, nuevamente, se presen-ta como información sobre el funcionamiento de la máquina (emisión) en los tableros de registro. De esta manera, la secuencia continúa hasta que termina la jornada o se detiene la interacción. Aquí cabe preguntar ¿Cómo de un concep-to mentalkado y atrapado en el cerebro se puede pasar nuevamente a una acción o conducta?, ¿cómo una idea, un 'elemento mental', por así llamarlo, puede fungir como causa de una acción fisica?, ¿cómo un conjunto de elementos físi-co-químicos puede tener funciones mentales, si por definición son diferentes? Esto es un misterio y lo seguirá siendo en tanto no se comprenda que dentro del cerebro no está el mundo ni los conceptos sobre él".

Lo que aquí se trata de enfatizar es lo complejo y controvertido de la no-ción "percepción" y de otros términos contemplados directamente en la teoría de la información, como "interpretación" y "decisión". Como ya se dijo,

31 Sería una visión solipsism, un tipo de reduccionismo que dice que este mundo existe exclusivamente en la imaginación y que el "yo" que crea esa imagen es la única realidad. Este aspecto es expuesto claramente en el articulo "Construyendo una realidad' de Heinz von Foersier. En Paul Wastzlawick et al, La realidad

inventada, Barcelona: Ed. Gedisa, 1990, pp. 38-56.

dichos términos sol ducidos al cerebro.. lista —rnente/cuerpc plano de la conduct

Sistema semiautoi

Seguramente el cue quedado suficienter tica preliminar o in( es llamar la atenció pues por mucho del base teórica de la ex co-conceptual hacia estudios sociales de

Ahora, en el es< cia del esquema auto da, el procesamiento un autómata o un cc quina posee mecanis. bleros, esenciales pl representa así en la F

En la máquina, `procesos internos' c conductor recibe la ir que—; luego de obser sentido (procesa) de da); con base en la int tor toma una decisión i de control se activa d tanque— y así el tablea troalimentación—. El permanente del sisten

Al igual que en el nes con el espacio físic un medio de entrada y sito es tomado como

150

Page 36: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

191

o zoprcprund ansod un OUTOD `ourIpauflonT un OLUOD oprunz sa ODIS

-y °pulsa Ta runbrm rT Á outuann zas ¡a aflila Haps Á rprzna ap oxpaux un OUTOD aquasap as `sosia sol ap zoraux Ta ua 'runa p `oarsTJ oprdso Ta uoa sau -0TDDEJa4III uaaannsa as ou Tnbt `nuanbsa zonazur Ta ua anb ItnIT IV

•rmaxsts pp anauruzzad

UOTDDEJOILIT 9 E SEIDEXV JEMITJUOD apand osaaon iJ .-u9onualunuon - az— 1/0.1.2.319 ns ap oprynsax la scnanpuoa le rarpn al (mann Ta Tsu 6 —anburz

Top nunsp ruyore2 ap ptpputa ti sod ofianu ap EAT1013 as Tonuoa ap

onnTsodsp Ta -ruyoreS ap anbun Ta relTall :(JOTDDE) UNS./.29/1 tun rumz sol

-anpuoa p `repiaxd sunuarndra stT ua unonazdnin ti ua aren uoa 1(9)

-epzenV unorauojun onanupouoa ns uoa opzanar ap (rsaaan) opnuas tp saT A rzazdzaln soT '<mann Tap solocynys so' JuAzasqo ap o2anj `.—anb

-un ¡a ua nryost2 ap ptpuuta— (nanap) unprunoin tT aqpn zolanpuoa la :tuTjost ap anbun pp pan Top zopta!puT Ta OUTOD csousalui sosaaon,

sns anos unprunopT eT rp ansOax ap mann Ta crunbytu tT uH

•17z rxn2L4 uT ua Tsr nuasazdax

as cnsH •munsIs pp unnanalm tptnaapt tun -cinc! satenuasa `soniq

- tz OVUOD `upyrs ap A `SOTOSTUOD OUTOD 'Tuna ap SOUISTUEDJUT aasod rumb in tj oununq zas Tap OUTS OpEUTEJ20.1d JopflncluToD un o nruunnu un ap BIDTITY4adLUOD uos ou EL UOTDDE 9 A UOIDETITJOJUI ap onaiumsaaozd Ta cup -Hann2 IJOIDEUTJOJUT 9 `UOTD301.ap tT `oprzen tA oanratonu tu anbsa Tap tia

-WJaPP e ‘(02.6I .sopo azna `ouxsTApannsuoa Ta 6 uapo opunWas ap soplaos soymnsa

SOT OUTOD 019CIUTOD OUTDIUTESUad ap SaUTaUJO3 SUSTO ETDELT TETUdaDUOD-OD

-T1Oa; UOEDETUOIJO ti `Za.A. ns u `opuaTpTchur a ETTITOUO2Ja 9 ap trOa; asrq ET.DaTIOD ron opurynagrp `opnazdnxn izas tq as odunn ()mann xod sand nnunaz olla!p unapua anb raprunnoxd uT anos unpunr H Juan sa onnuout alga ua nunzodun oT wad •onzadns osnpui o reurtuyazd tan -Tza umisod tun Aun oTos miar nsrn 'gra' sa OSEID anatualuanuns optpanb En ou unt ucradaand ap thapou ET anos onanuruonsano Ta anautenVas

uos2unanFi-3Tanuzopaw ap ODUEU.10411ETUJOS EULTalSTS

•azucen ti ap ouHd Tt SOLIO-OYE stj ap Á nonpuoa tl ap ourid

Tap `alllaUTEUTTISTpUT ceprisry as unpcbazad ap uonou ui `—othana/anain—risy -rnp unaadsnd tun apsap ourcp Temas anb Atq `sytuapv tac-lana Tt soppnp

- az cnsandns zod A aivaux n u nnararesuad 1u sopmqpr uos sounun sorpip

VTDOTIONIUSIdH

pt,pr1,1 177 `11212 3RIMCIZISUM fi

DIUDIIIEnp oisandxa sa onadi ¢1 UD OTLIDUMAIS111330 DISIXD opi

`ofrp as EL ovuo9 .„1 93034 ET ua OTLIOLUUTX -ou ul ap OplIUDAOITIE

Tap onuap anb upunc dsanaxayp uos uomit -Tsy SOUJOUlap ap ozu apand `oprurzu Tsr zc unpar tun t alUaLUET1 -daauoa un ap ounp:

.U121-1Pinal. anb nsuti tr soT ua (ucrsitun rulnb -uasnd as canauseAan -adsa osaDozd un u ry, tl unppap eT uprrucg

-E4DDLIOD JaDELT Jaqus -IDaTETETS0 alliaLITETADJ rzgraz anb SaUOTDDE a -and t yugop apand as.

'TIPOS-oagnuan uos pATU e oarj xod ochana Ta ua oral ap Utigil as A uuzl/t3 uazui .colsy aun un t

-and as anb o2fr `anal. `olarnsqr o2it zas u 1 -Haz ap cyanpozd tia s --unqn zas ap unen 'u sauopou d SO4daDUO3 and `„onanuesuad TaF SETDUalETSUODUT a SatIO-

van

`nopusopow) oaprmoznenuas runnbsa Ta ua crzonv

Page 37: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

Retroalimentación

Fuente Mensaje Em

Coditic

LA 1:ECONOMÍA DESDE LA VISIÓN SIStf1MIC

Figura 24. Sistema semiautomático de McCormick-Huchingson.

inhibidor de la relación ser humano-máquina. Tampoco es claro lo que pertenece a cada uno de los componentes del sistema; es más, no se sabe cuáles y cuántos son los componentes. Por otro lado, el esquema represen-ta dentro de una caja —que para algunos simboliza el cerebro— una serie de procesos internos o mentales atribuidos generalmente a las neuronas. Esta interpretación, como se vio anteriormente, genera un sinnúmero de pro-blemas, pues cae, entre otros, en reduccionismos, dualismos y mentalis-mos. Aceptar esta postura lleva a pensar que es válido afirmar cosas como: "Mi vida mental o mi conciencia pueden localizarse en el cerebro".

Se equipara la máquina con potencialidades del ser humano como detectar, confrontar y procesar información. Pero la realidad es que una máquina, por más compleja que sea, no posee conciencia y es incapaz de elaborar y estructurar nuevos concepto s32. Por lo tanto, es tan inaceptable creer que el pensamiento está dentro del cerebro, como creer que la má-quina piensa y decide.

32 Haber adquirido un concepto no es más que la conjugación de dos 'facultades': la de reaccionar en forma apropiada frente al uso del lenguaje por parte de otros y la de usar en forma correcta las expresiones rele-vantes en las situaciones pertinentes. !bid., p. 45.

Sistemas basados

En los esquemas o ciones comunes, p( etc., que permiten < ría de la informack alrededor del conce cedores de dicha te< no hace uso de cu relación gira en tan se presentan en la cc Teóricos como Om ción entre la ergono Por su parte, R. M. cibernética de Norb dores humanos. Un: tratan estos modelo:

Ombredane y F nal de Claude Shann<

Figura 25. Modelo de S

Sise observan di clásico sería humano-t miautomático, muchas Ombredane y Favergé diar, supuestamente, la ma información entre el ser para describir la tensión pretación de datos o ins

152

Page 38: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

-arar sauTsaxdxa st1 Unan() UUJI0j ua JUILIOROtal ap :s

-yaz ti anb JODID OI alCIE4CIDDEUT UE1 sa ap zuchtour sa A EDI -can anb sa Trepifros 01110D ourumq las

.„ozciaxaD ja I :OUTOD SUSOD -S11E4U0LIT A SOIUSTIE1 -osd ap osaumuurs rssq •sruosnau sr-t ap aras tun -uasaa-clas nuanbsa aqrs as ou 'mur sa n anb op orep sa 0301

van

£51

uarqurn tsopundtuoa ap rutin-gel tun ua SDUOIDDI1111SUI o seurp ap uoionaJd

-13111Tuaaarnbui anb saprpronor ua UTITOSD/C1 as anb UOISITO2 ti anuosop une! `alelen* zod coptztinn n as .uumbytu uT Á ourtunq zas p anua uutortuJojur

ti ̀.ola "nannun `aqpiad `ainusuras as anb ua nautut tj 5suatuvisamins ‘sutp

-rusa ap rdnoo as oppour ars:a .thoprunosus anos áSzafird Á ay-Tanino

ap °Ippon p ua ITEITOIDUOUT as SDUOTDOU sns ap surprnu `copyruoinuruz -as Á O3UEUT011Th SBUT01STS sop ap rf ouJosuarrumbyuz-ourrunq ryas ootsno ULUDISTS pap surporT sauoraduasap sui ouraturpruasap LIBASDSCIO as rs

-uouunis ap oppoy \I •9z einlya

0913113U1Pag

soptni

u9peDwpop

OUpSaG Dfrsimbr JordaDau

.19S 1 tta

wuas JOS-RUH

!MINI ananA

:uounnTs apuro ap ¡tu

--tVuo ¡a ua optstq oppous al-llano1s p urzsTun osakej Á aurpanuto

-soppoul sonsa TIEJE.T1

9nb ap Jobru Japuana vsumand EIDUDJajaJ aAan -crin .soutrunq sazop

-usado so' ap sauorounj suT Jusprusa -uncí Jauatm noqzoN ap raparnaq-to

up ua opundsn oppow un nonrsop `z961 ua coules •1N -ll `alauct ns Jod •uouurus aparo ap uertortunJur tp ap rpoas ET Á untouoVn tp anua stop

-rías tun uonpalcirssa `5561 ua `92saiord Á a-u-Tann° OUTOD SODIJODI

.rumbyul -9 Á oureurn zas ¡a anua UOTODUJ01.11I allte1SUOD tp ua unuasaJd as anb `,LIOTJUDTIMUTOD, A jonuoa, ap SO3CIODUOD sop E OU.101 ua tn2 uertorps upunVas u7 asa "eurnbytu 'contigo `olonpon Jambygno ap osn aatq ou -rung zas un anb ua ousatuoul Ta ua anrasaJd yiso “ET.1091 ugarp ap sumpao

-0UO3 sousouó2Ja sol un2as `anb cuestoreuzosub ap oldaouoo Top Jopapake

up as ITOTDUIDI MIDUUTid 1rDpgusaqp ui UOD 10.110 Á UOIDELUJOJUI tp ap utz

-001 E-1 uoa tun `sairrudoonoo sauopuTaz sop noannso tnitunad anb "ola `110TDDE `110TSIDap nfusuasu nruanj n'orgullo atelusan sod `saunwoo SDUOID

-ou UDISTX0 ODIUTOUORID ELUDJSTS Top SODTSVID solapo-tu o sruaanbsa sop uq

-options-amo tp ua A uerrouusiojuT ti ap tiznar tp ua soptstq suruaJsss

V100-10NalS1,1H

Page 39: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA ERCONOMIA DESDE LA VISIÓN SISTÉMICA

se aplica para calcular la "entropía" (entendida, según ellos, como cantidad media de información) de los elementos de señalización o de la presenta-ción de la información en tableros y pantallas.

Pero, a pesar de ser útil de alguna forma, al establecer una analogía con la teoría de la información, aparecen problemas de tipo teórico y metodológico, señalados parcialmente por Maurice de Montmollin de la siguiente manera:

Resulta útil distinguir entre el mensaje y su señal, comparar la codificación y decodificación (p.c., las instrucciones emitidas y recibidas), etc. Pero a nues-tro parecer, la metáfora no puede ir mucho más allá, y se necesitan otros mo-delos para proseguir el análisis (...) no hay que olvidar que la teoría estadística de la información no permite, por sí sola, tener en cuenta todos los aspectos de las comunicaciones hombres-máquinas. Deja de lado el carácter semánti-co de las señales, es decir, su verdadero significado33.

Montmollin insiste en que el modelo deja las señales sin bases semánti-cas y, por lo tanto, de interpretación social Hay que recordar que el significa-do de una señal es una construcción o un acuerdo social; sólo así es posible el desempeño en el universo simbólico (signo más significado social).

Ahora bien, independiente de lo que señala Montmollin, existen difi-cultades aún más graves que tienen que ver con problemas filosóficos. La incomprensión del uso de palabras conlleva a establecer erróneas analogías entre campos científicos con diferentes formas de expresión. Por ejemplo, la confusión que se produce por el uso de la noción centropra'34, que perte-nece originalmente a la termodinámica y es trasladada por Shannon a la teoría de la información, creando un sinnúmero de confusiones. Por otro lado, esta propuesta olvida que para que opere el modelo, esto es, para que se dé la comunicación, se requiere que tanto en la fuente como en el destino no sólo se decodifique la información sino que además se "comprenda" el

33 Maurice de Montmollin, Introducción a la ergonomia, Madrid: Aguar, 1971, p. 26. 34 Es importante señalar que dentro de la misma teoría de la comunicación existen dos versiones opuestas

sobre el significado de "entropía", "La coyuntura se produce cuando Leon Brillouin y Claude Shannon discrepan acerca de lo que debería ser la relación entre información y entropía (...) Para Brillouin, enton-ces, información y entropía son opuestas y deben tener signos opuestos. Él destaca la conexión inversa entre información y entropía acuñando el término `neguentropial (negative entro») como sinónimo de in-formación (...) Para Shannon, un ingeniero de los laboratorios 13ell que publicó un trabajo en dos partes que habría de constituirse en la base de la moderna teoría de la información (1948), información y entro-pía no eran opuestas: eran idénticas (s.) Como las dos ecuaciones (la de información de Shannon y la de entropía de Boltzmann) tenían formas similares, era tentador considerar que las entidades que definían eran iguales". Hayles, N. K., La evolución del caos, Barcelona: Gedisa, 1993, pp. 71, 72.

mensaje. La compre terística humana y posibilidad de gene: cadamente prograrr esté comprendiench lo tanto, no es posil do mensaje simplen terpretada por el set

Por lo anterior, presenta muchas inc guaje o por erróneas no contempla que el do", depende del uso tico-semánticas y nc programa. Las reglas tán ligadas a las accio: minadas circunstanci dinámica la que carac quina puede llegar, pu libertad posibles35. El de comprender la con del contexto social en

Ahora, el moda

El modelo exprc da, discriminada e int( ción se establece por usuario la percibe o n( mediata. El usuario se discriminación, lo que rías; por ejemplo, rojo rida le proporciona nil Por último, en la inter

35 Esto es imposible, a pesa: con " autoaprendizaje", pt pueden operar para fundí

154

Page 40: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

991

stpturezIod o suppaintusaald sauopury tred mido uapand tinas 6 anbutos ap ontunpoSls runaload un 1107ISDOPLI outaut) latitud ua sand '„alez!puotdeoine„ 1103

90113JSDS ap uttclug tlia Áoq anb saltuoptanduJoa S10113]SIS soj ala D3110■113 !ap cesad t 'ansodur! sa cnsH S£

• ‘<opuDgmars„ un ¡cuas 9 u azaguo3 az as uopuzazdzazuz 9 ua `ompin zod

ozzunsn ju (soppuazdr UOIDDgID ap snuanbso) soppout uuozazodozd az upp

-app UTJOUIDLI1 uj nuazyourtup-Drip 9 rezZaz usad rzr-olcu caplusalo zod `suco

-o9azeD ua osuct uoa TBDIITStp o JenuaJapp sa oDug as anb oj nzóipuuluppszp

9 ua •prparduD ns upas zunizop Á zrzyrp ap razroua as oprnsn jg -fluzpozu

-ut EIJOLUDUI uj ua pulso anb sauopmnsut suj unSos `ou o aqpzad 9 ournsn

¡a rs uurnuapp as `spap sa lunas oj ap zupuazapp un zod aDapinsa as uop

-Dazap u j .(93pus) Elsondsaz ua aizapuoD as `93-nazdzaluz a uprupupDstp cup

-upalap zas ap sondsop (upunua) ¡cuas aun 0U103 usazdxa oppoul jg

uzn8z4 9 ua uz-nruzanbsa as ?aguo ap oopaunqp oppout ja tozzy

-salusuaut soj ap opnuas ja ailansuoD as apuop ua juraos 04X01UOD jap

oprVpsap <cdtpuaso„ Á „onnau„ 0210 OCUOD UOTDUDTUMUOD uj zapuazdurco ap

runa ju ourszuoponpoz un ua DUD oppouu p `spazuzs u3 .ssalcusod prizacip

ap saurz sol Se/pf/4 uoa asTeuzz2ozd cutre upundun sand nu2op apand uumb

-9w runVuzu jupa 9 u Á ourumq olualuzusuad ¡a BZUD1DB4CD anb 9 taz-upupa

nsa 53 .zappuA ns aparo:pisa anb ja sa SOUOTDTUOD Á SUTDUMSIMDID supruzut

-zaiap ua osn ja `osar] o¡ zod Á sourtunq solas sol ap S2110TDDE S'El E supe2p Uez

-sa sand `svolupuzp uos ozzuzuntz alrnluaz zambzunD ap refflaz --euzuz2ozd

o oppouu un ua suptnapplsaazd o srDnuytuas ozos ou Á suppurulas-oDp

-uudezd uos sufflaz suz `Isv .suzquzed su¡ ap uttal as anb osn ¡ap apuadap `„op

-rDszuSzs ozoprzazaA p„ nppounuow oDzp 011.103 `opnuas ¡a anb uzduzazuoD ou

01110TLUED111E1C1 01.131p `801.110pV •saitrudapuoo sunSopuu SEOLTOJJO 40d o 40112

4ual IaP osn pul un zod ̀SDUOZEJ SUBO anua `SBIDUDiSTSUODUI sutpnuz nuasazd

uumbvzu-ouutuntz zas anua UOIDEDIIIIILLTOD aun ap tazar 9 54/41D4UE zod

ouuuui zas ¡a zod tpriazdzal

-uT xas azud 191041.2 aun cuan anb watt/nue un sa ouzawazduns alusuout op

-ruzupozap „upzunutoD„ rumbytu aun anb ap zrzqum appsod sa ou 'mur] oz

zod .04119TDSUOD apta un ras anb 'zinop sa `DDELI anb oj opualpuazdutoo 34SD

anb EDutults ou 04S2 osad 'raro] -urna njdwna azud upuurez2ozd aun-LT.193w

-rasgos muna apand ruinfruzu run •SO4d9DLTOD saaanu zrzaua8 ap freptpcpsod

9 Á 011141UIDOUOD -19 rondan sand 'mut-Lb-uva suz ap ou 6 rurtuntz uDnspai.

-30.103 uun sa `rzczupd rj ap 01DT1iSa opnuas ja ua clI9TS1192cILITOD V11 'afusualu

12901011111.1S1dH

urunjap anb sapeppua sur; apeló uouustíg ap UOIDECI0 -011113 ó uóneursoJm'(8b6

1 sanud sop ua *gen un 931 -u! ap ounutmis 01003 Kf00 05.10"00 119IXDU03 tí eatisap -uo)ua 3

rumFaugd C) up uouunrs apuno A u!nogna susando SDUTSZDA sop U315i

¡a „upuazdzucp„ as

° anb azudua OLLTOD

uzud `SO 01SO coz; 0.140 40d •sauorsnjth

9- u uouunis zod -azzod anb 1̀,cuidozzt `ozdtuala zod .uozsax, SUIVOICUU SBDU0.142 .14

011 •soDy9sorg sr-tuaí -typ uazs(p:u3;070optue:

¡a appsod sa zsu ojos fj -BD-pzulp ¡a anb zupzo: -Tulum-as sosuci UTS sap

-puvulas 4011FED p 80111c1SU sol sopol causna9sa 1311.0al Ej -ora starJo umisaaau -sanu E wad .ana'(si

u9PuollfpOD El inT1

:UJOUELU 0111D4a2IS 04 a `cpugólopoJatu A 03110D1 9- uoa uzgozeuu aun oaaa

-puasozd 9- ap o uopu puppur3 OU1OD 'sopa ur

Page 41: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

Modelos Reglas

Mecanismo le

detección gclon

Mecani eco de discriminación

m„, smo

— di inter pretación

—1110- Salida

LA ERGONOM A DESDE LA VISIÓN SISTÉMICA

Figura 26. Modelo cibernética de Gagné.

Para que se cumpla la interpretación es necesario que la memoria diferida le dé las reglas al usuario (instrucciones dadas desde un inicio). El modelo tie-ne ventajas en cuanto que no pregunta por la naturaleza de las percepcio-nes, ni por el cómo o el por qué se establece la percepción o el pensamiento o las sensaciones. En este sentido, es un modelo que no busca la explica-ción de —si así se les puede llamar— "mecanismos o actividades mentales".

No obstante, la desventaja más fuerte del modelo de Gagné, es que pasa al extremo de interpretar las actividades humanas de forma meramente mecá-nica (mecanicismo y funcionalismo). Además, olvida que las reglas son genera-das y reconstruidas por el "acuerdo entre hablantes", lo que las hace susceptibles de reinterpretaciones —de acuerdo con la filosofía wittgensteinia-na— según la "forma de vida". Hay que recordar que las experiencias son al mismo tiempo sensación y pensamiento; por lo tanto, la experiencia siempre pasa por el filtro de lo simbólico y es la que permite comprender e interpretar la realidad a través de los conceptos. Un proceso de comunicación es impensa-ble sin un proceso de interpretación de símbolos, sean éstos frases, formas, co-lores, etc. "Nosotros, inevitablemente, vemos las cosas de determinada(s) manera(s) y esto a su vez es una función del rango de posibilidades abierto para nosotros por nuestra cultura, i.e., por la cultura en la que estamos inmersos"36.

36 Alejandro B. Tomasini, ap p. 211.

156

Ahora se trate-cos de ergonomía. universalidad es qu( implican necesariar ración que hacen lo der máquina comc validez. Cuando se ponentes puede ser tos: ¿Cómo se estaba da el intercambio de trol" del sistema?, ¿e detección, discrimin son las "reglas" de c

Parece que los preguntas formulada que le llamó sistema humano. Dicho sirte

Por supuesto, es ñalados a lo largo d( errores de un enfoque tos de intercambio" controles como en tu objeto, su color, forro piedades del objeto qi guiendo con el ejempl un objeto para escrib aprendizaje infantil so hábitos de postura y d( do común, tanto que 3 blecer una orientación —escribir con un lápiz-punta del lápiz se desg: Así, en este sistema no objeto que permita este-das las preguntas arriba vuelven preguntas sin s

Page 42: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LS

•opnuas uis suzuruSazd uamanA

as 'tem sa Isuptisazucp zas uapand ou suyo-Entino; uqpre smumgazd soj sup

- oz Mzum oj zod -119IDEDTIMILIOD rumua2 aun zopa-muna mrtund anb cpa(go

Top witop outouozne o optuzuzSozd osaDozd un KEIT ou utuolsTs alga ua

-mund taus al as azuoutmaanu 'muro.; runaTe ap `msuVsap as mete' Tap mond

m opuuna T.1[9-1aeltIDULTHEOJIJ aTLIEJSUOD tun auop —mdm un uoa anyasa-nopau msH •dtd la Á adm Top nund ET anua TunsTA uopummto tun zapan

-una ured onmtualunsuoa aszuly OUESaDaU sa ou anb mum `untuoa op

-nuas Top azzud amonA as anb "ala `sopumbpu rzansop Á unusod ap soznyq

sol '<Duni ej uoa OlJEUTO1 ap „ElDDIJOD„ EUIJOJ El anos fflumuT aírmpuazdu Ta sa aUDIAJMUI anb °munid oT `mdm un resn :uqvaso tzud opto un

ap osn ja aquasap anb numms un sa alsá `zIdVI I°P oTdurala p uoa opumnW -Ts •oununq zas un zod sumpuozduroo zas uapand anb malqo Top sapepaTd

-ozd L suansnalanta sm uoa `loop sa caza Itzruxal ceruzoi `zoloD ns (go

Top pupumcp uj uoa uryzymmut as uzo& tuumbmu tun ua OUIOD SOIO.UUOD soj o soniqm soj uos ou (zunalutp „SEJED anua„ o „OICIUIEDJOJUI ap SO4 -und„ sol `Jsv •uciptungzut ej ap enom ej ua opusug anbojua un ap sazona

soj sawappa aDulz suunpu anb ouIs 'optare& asa ap arel cu u sopmuu

-as tÁ sutuanozd sounrut sol Juan ojos ou uumnbsa piso `cpsandns zod

Lz uznlzg m ua muosazdaz as mumsTs (my(' .outumq

zas un Á OPIqo un anua UOIDYCJOJUI El( .10/1 nue! Ten" ELLIa4STS OUIBIT al anb jo opumpiduus utuanbsa un opantzsa umuuroDDIAT •supmmuzo; smun2azd soj u aumuttpunDopt uapuodsoz ou soppout sazonaluu soj anb 030.1Ed

aza `duutmms asa ap UOIDEDTUMUOD ap „suffloz„ sm vos

salero A „afurffium„ sa Tyna? `duómeTozdzazur a UOTDEUTULTUDSTp `voIDDamp

ap SOUISTUEDOUT so[ utzso ELUal.STS pp aillatIOdUIOD D.-111)11a? `dBUID3STS pp JOU

-uoa ap sounntraatu„ soj uos sajona? R.„ItypetuzopT„ ap oTqureazmuz Ta rp

as GLUOD L apucua? `dELUD4STS asa ua UOTYCDTUMUOD ti aDaTquzsa as rauco? :501 -uarureuotzsana uaDatude tdul un OIDOD DITUTES T.TE4 OVIE zas apand sannuod -1110D sns ap oun apuop ua tUla4STS un E oppout ja un& as opuunp .zaimitA opzatd ojapow Ta anb sa pupzma uj `moho zambprn owoa EUFEbEUT Jap -uozdutaa nap as reno uj un.9as cartuouara ua soapcm4 sol uoyeu anb uopm

-upe m uoa UTIV "a4uauodulop OUIOD uumbutu tun alUatUEUESaDaU UtnclUIT SEUIDISIS soj sopen ou `urazared anb so faidutoa Ámu zod `anb sa puputszamun ns senfeAD Basnq as opuuna msTA m u mfes anb uomako u7 murouara ap roa -tsup soppouu o suumnbsa sonsa ap tic:guau& m SaA ap FeTB.11 as EJOLIV

VIDMOWILLSRIZ

•,£„SOS.TOUIUI SC

Bird onmcre sapi (s)mretuunanp

-03 `SETZTOJ 'san -usuodtur sa

rmozdzazuz a zafa-

ozduzats ETDUatla

IE uos SETDUDUa¿l

-ETUrp5SUD21.41A‘ ti

mut" sur anb o--uzaua2 uos suya

-ppm aluatumac

rsrd anb sa 'pule

„smensour sap -raqdxo uasnq

muounesuad ja c -opdaDzad sej af -ap opporn o •(<

EIDIJapp EUOLUZ

EP!IuS u9planad

DP oulsweopw

I"12 "11

Page 43: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

LA ERGONOMIA DESDE LA VISIÓN S1STÉMICA

cuando nuestra experiencia-37.

Ideas para / 1. ¿Cuál es el pr Entrada

2. nomía cuand

¿Por qué no s pretar y decit

3. ¿Cuál es la in ción de los si=

4. ¿Qué es el so: 5. ¿Cuál es la dif

la mente y al ( 6. ¿Cuáles son la

Es evidente que hay que apoyarse en una concepción más dinámica, co de McCorr

ver el sistema ergonómico desde una perspectiva más amplia. El ser huma- 7. El modelo de

no es un ser que maneja, detecta, discrimina, interpreta y realiza múltiples oración de SI

actividades con la información. Pero la información se comparte social- Montmollin. I

mente por distintos 'juegos de lenguaje' y de acuerdo con ciertas 'reglas' de 8. ¿Podría hablar

uso. Aunque las experiencias y vivencias sean subjetivas, sólo se pueden 9. ¿Por qué el moc

compartir si se hacen descriptibles o se expresan a los demás Las experien- 10. Señale una ven

cias adquieren sentido porque hay conceptos comunes a un determinado 11. ¿Cuál es la dific

grupo de personas que usan un determinado tipo de lenguaje, esto es, que rácter universa tienen la misma 'forma de vida'. Visto desde esta perspectiva, el objeto es

12. En los objetos un medio donde se reflejan las visiones del mundo, lo que es real y válido

los? ¿Por qué? para una cultura. En síntesis, se aprende a interactuar con los objetos, como un lápiz, gracias al aprendizaje social y a la misma acción asociada a su uso, lo que implica que la percepción rebasa el nivel fisiológico u orgánico, es algo que también depende del entorno sociocultural.

La experiencia importante y relevante no puede ser la meramente orgánica, sino la asimilable e integrable al resto de las experiencias, es decir, la que es de alguna manera recuperable por el pensamiento y la autoconciencia. Experien-cias qua experiencias una ostra las tiene, pero serían éstas de las que llamé 'me-ramente orgánicas' (...) Ahora bien, el que se esté consciente de una experiencia implica el que se sea capaz de clasificarla, de darle expresión y, más en general, de verbalizarla (...) Así, pues, cuando queremos hablar del mundo queremos hablar del mundo descriptible, i.e., del que conocemos 37 Ibid, pp. 44 45.

158

(Ser humano)

Información/ guardada

Detecta Acción

/Proceso de información\

Salida

Retroalimentación

Figura 27. Sistema manual de McCormick-Fluchingson.

Page 44: Ergonomia Desde La Visión Sistemica

691

sounacluoa

IaP TenEti 9( 'Á UTSalcbca 'Sun ap ajuz

aurefir ar

-Irapadx,u •Er

ap sa anb et 'a `rauraylio 37u

'S'v -dd L£

sa `oosuu2so n o:

`osn ns E uperoos

0W03 `sozaício se

-apoca sonsa 1.103 UODEZTITILIJribSa tplIVA sa? `saidults smarqo sol svj Zl

¿onb zod? ¿so' soposcuanicrÁzagz,usAono.

anb `so una 'alud -Ea uoa son urpand as ou sopposu sonsa anb tzud punnotillo El sa Tunp? • j opuusursazap un •

•ouSug sud opuosuuTd oppouu iap efezuansap uun Á u1nuan uun alunas .0 I

u p nd as ojos

-Inathaa s79.sucts

¿ouzsruoponpas un tia ata a2JaA13d ouupasquuo ap opposu ?nb zod? .6

dmazdsolur a JEDTUTIC1103 anua upuazoup ul ap zríquq Eppod? •g ap ,suiSas, S-011DM -ruos oudoo •sopsounu3 •usHousluow

p n us sardpirsur uzlluaz zod sopupuas sotunsdaouoo susuomozd asían cuoussesis ap uosausu ruturni zas o -ridd -so.uu ap opposu opusuq `92zanuti Á auupozquro oppotu -L

“roseurp sucauo•

¿(0L61.) )13Iu110931A1 91) us

-szyulosnmuzas oppow top SEIDUOISTSUODUT SafEcipITIld Sri uos sarunD? -9

donazao ¡u A D4tIaLU ul u „119TadaDiad UOIDOU ul zincisnu ap terudaouoo punnaipp ul sa LunD?

dousursdllos ¡a sa orto?

dsou2ss sol apuop

-usassIza4us el usud yeznnnoosoos 04){g}tIOD lap usournoduu El sa Tunp?

d‘duluasu osaDosd„ un owoo sao-pop L zusazd

zazur ap SaLIOTDOU sul 'ETULTOLIO2Ja ul usud `saluaurnod uos ou onb zod?

duopuussonli ap „sumes Á supunua„ u alagaJ as °punto EITITOU

-02JD ua ooisup oppoul Top Tunsdaouoo -els:ny:194d Tudioursd ¡a sa Tunp?

struoaa5 Brod stop'

'ariallapadxa

EfiSanu u „itVnj arep„ supufialu!2Á supaaluo Á Sauolousuas stalSOnu °purria

VID0'101\111.1.SUrd

.17