ΕΠΟ 31 – Οι Επιστμες της Φσης και του Ανθρπου στην Ευρπη
ΕΛΛΗΝΙΟ ΑΝΟΙ!Ο ΠΑΝΕΠΙ"!Η#ΙΟ
"$ΟΛΗ ΑΝ%&'ΠΙ"!Ι'Ν "ΠΟ()'Ν
"που*+ς στον Ευρ,πα-κ. Πο/ιτισμ.
ΕΠΟ31 – Οι Επιστμες της Φσης και του Ανθρπου στην Ευρπη
 ΤΜΗΜΑ: ΑΗ!
Ε&0Α"ΙΑ η
ΑΛΕ2ΑΝ)&Ο" Α&Α#ΠΑ!Ο" 4Α5#5 6 789:3;
Α%Η0Η!Η" – "(#<Ο(ΛΟ" 6 Ι,=ννης <αν*ου/=κης
Αθνα" #ανου$ριος %&1!
15 Αριστοτε/ικ οσμο/ο>?α τον @στερο #εσα?,να553 151 Η %εοπο?ηση του =πειρου σμπαντος5555555555555555555553 15 "υμμετρ?α και Ασυμμετρ.τητα του σμπαντος555555553
5 0α/ι/α?ος και η α//α> παρα*ε?>ματος555555555555555558 51 Αισθητ εμπειρ?α και Aυσικ.ς /.>ος555555555555555555555558 5 #εθο*ο/ο>ικ+ς ΑρB+ς5555555555555555555555555555555555555555555558
35 Νετ,ν και η στροA στην Νεοτερικ.τητα55555555555C 351 "το π/α?σιο της ανακ=/υDης και .Bι της απ.*ειEης θε,ριν5555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555C 35 ΑEι,ματικ μ+θο*ος αν=/υσης και σνθεσης55555555555:
ΕΠΙΛΟ0Ο"555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555F
15 Αριστοτε/ικ οσμο/ο>?α τον @στερο
#εσα?,να Μετ$ την κατα'(κη του 1%)) '(νεται *μ+αση στην απ,-υτη 'ναμη του εο και ε(ναι π-*ον απο'εκτ, ,τι 'εν μπορε( να αποκτηθε( .ε.αι,τητα σ/ετικ$ με τις αιτ(ες και τους ν,μους της +σης0 τσι σημαντικ, μ*-ημα τ2ν μεσαι2νικν -ο(2ν ταν να προτε(νουν ε4 (σου α-ηθο+ανε(ς και -οικ*ς ενα--ακτικ*ς -σεις σε μια π-ηθρα αριστοτε-ικν +υσικν ε4ησε2ν και με αυτ, τον τρ,πο να σσουν τα +αιν,μενα" σμ+2να ,μ2ς και με τις επιτα*ς του θε5κο -,ου0 Παρα',42ς" οι σο.αρ*ς κριτικ*ς στο αριστοτε-ικ, μοντ*-ο επ-θαν ,ταν ο +υσικ,ς ρεα-ισμ,ς εκτοπ(στηκε απ, *ναν /ριστιανικ, θετικισμ, του 1!ου αι01
151 Η %εοπο?ηση του =πειρου σμπαντος Οι απαορεσεις του 1%)) ο'ησαν πο--ος μεσαι2νικος να παρα'ε/θον ,τι ο κ,σμος 'εν ε(ναι αινιος" ε(ναι πεπερασμ*νος και τυ/α(ος0 Ταυτ,/ρονα η μη παρα'ο/ της τε-ει,τητ$ς του ο'ηε( στην απο'ο/ της 'υνατ,τητας του εο να 'ημιουρσει ,σους κ,σμους Του αρ*σει και εν μ*σ2 κενο να τους κινσει σε ευθε(α ραμμ0 6ε αυτ την κατεθυνση ο Μπρ*ιντουαρντ$ιν με-*τησε το ε42κοσμικ, κεν, και το $πειρο του σμπαντος στηρι7,μενος στο $πειρο και αμετ$.-ητο του εο0%
Με την υπ,θεση ,τι το σμπαν ε(ναι πεπερασμ*νο $--α /2ρ(ς ,ρια" κατα'η-νεται (σ2ς ια πρτη +ορ$ η σ/ετικ,τητα του σμπαντος" μ(α προ.-ηματικ που θα αποτε-*σει ανα+ορ$ ια την 8ευτνεια σκ*9η του 1)ου αινα0
15 "υμμετρ?α και Ασυμμετρ.τητα του σμπαντος Αν και επικρ$τησε η $πο9η του Αριστοτ*-η ια την αμετα.-ητ,τητα τ2ν ουρανν και την α+θαρσ(α του π*μπτου στοι/ε(ου" του αιθ*ρα" ο σκεπτικισμ,ς της επο/ς θησε πο--ος να εκ+ρ$σουν 'ια+ορετικ*ς *--οες α--$ μη παρατηρσιμες υποθ*σεις0 Ο Ορ*μ αμ+ι.$--ει ια την αριστοτε-ικ ευτα4(α και 'ιανοε(ται *ναν /αοτικ, κ,σμο03 Ο Μπουριντ$ν ανα+*ρθηκε στην 'υνητικ ικαν,τητα τ2ν ουρανν να κατ*/ουν τις αριστοτε-ικ*ς ποι,τητες ιατ( πιο εκο-α ερμηνεονται οι α--α*ς στον υποσε-νιο /ρο0! ατ,πιν ια να 'σει μ(α σα+ απ$ντηση στις εικασ(ες περ( της υ-ικ,τητας του σμπαντος" σ7ει τα +αιν,μενα" 'ιακρ(νοντας το τυπικ, απ, το υ-ικ, στοι/ε(ο του /ρου0 Με αυτ, τον τρ,πο υποθ*τει την παρ4η μιας ουρ$νιας
1 Grant, E., Οι Φυσικς Επιστμες τον Μεσαωνα, μτφρ. Ζ. Σαρκας, Πανεπιστημιακς
Εκδσεις Κρτης, !ρ"κ#ει$ %&&'" σ0 ;!0
% (σημακπ$)#$ς *. και +σιαντ$#ας (., Οι Επιστμες της Φσης και του Ανθρπου
στην Ευρπη, τ$μ. (- , Ε##ηνικ (ν$ικτ Πανεπιστμι$, Π"τρα //0,σ0 %&;0
3 (σημακπ$)#$ς *. 1 +σιαντ$#ας (., .π." σ0 1;!0
! (σημακπ$)#$ς *. 1 +σιαντ$#ας (., .π." σ0 %&<0
3
 
ουσ(ας =η οπο(α α+ο -ειτουρε( σαν +ορ*ας εκτεταμ*ν2ν μεεθν θα πρ*πει να */ει και η ('ια εκτεταμ*νες ι'ι,τητες>0
 Ταυτ,/ρονα" η υιοθ*τηση του ε2κεντρικο πτο-εμα5κο μοντ*-ου τ2ν ουρανν" παρ,τι *σ27ε κα-τερα τα +αιν,μενα απ, τις προτ$σεις του Αριστοτ*-η" εε(ρει *να ευρτερο σκεπτικισμ, ια την νση τ2ν κινσε2ν τ2ν ουραν(2ν σ2μ$τ2ν" την υ-ικ τους υπ,σταση α--$ και τη θ*ση τους μ*σα στο σμπαν" +τ$νοντας στο σημε(ο να υπονοηθε( η κ(νηση της ?ης ρ2 απ, τον $4ον$ της0 Ακ,μη ,μ2ς και οι Μπουριντ$ν και Ορ*μ που με-*τησαν 'ιε4ο'ικ$ το 7τημα" τε-ικ$ κατ*-η4αν στο συμπ*ρασμα ,τι παρ$ τη 'υνατ,τητα αυτ" η ?η ε(ναι ακ(νητη" 2στ,σο το ',μα της θε5κς παντο'υναμ(ας τους ε(/ε επιτρ*9ει να ε4ετ$σουν την 'υνατ,τητα με ε-οο τρ,πο0; Παρ@ ,-α αυτ$ εισ$εται *μμεσα η ι'*α της κ(νησης της ?ης" 2ς οι συνε/ε(ς μετατοπ(σεις του κ*ντρου .$ρους της καθς αυτ, επε'(2κε να συμπ*σει με το ε2μετρικ, κ*ντρο του σμπαντος" το οπο(ο ταν .ασικ, /αρακτηριστικ, νρισμα της αριστοτε-ικς κοσμο-ο(ας0<
 Τ*-ος η κινηματικ του κο-ε(ου του Μ*ρτον και η 'υναμικ του Μπουριντ$ν θα επισημ$νουν την αποτυ/(α της αριστοτε-ικς θε2ρ(ας ια την κ(νηση και θα 'σουν το *ναυσμα ια τις υποθ*σεις του ?α-ι-α(ου0
5 0α/ι/α?ος και η α//α> παρα*ε?>ματος
51 Αισθητ εμπειρ?α και Aυσικ.ς /.>ος Με τη θ*ση που 'ιατυπνεται στο %ο σκ*-ος της ερασ(ας" ο ?α-ι-α(ος ουσιαστικ$ προσπαθε( να κ$νει 4εκ$θαρη τη 'ι$κριση μετα4 του αριστοτε-ικο μετα+υσικο ρεα-ισμο και πειραματικο εμπειρισμο και να =ανοσει το α+ε-*ς επα2ικ, συμπ*ρασμα ,π2ς αυτ, προκπτει απ, την εμπειρ(α του κοινο νου>0 Με *μμεσο τρ,πο" κατα+*ρεται εναντ(ον της αριστοτε-ικς ι'εο-η9(ας και αντιμ$/εται την τυ+- προσκ,--ηση τ2ν οπα'ν του Αριστοτ*-η στη 'οματικ αυθεντ(α σε σ/*ση με την εμπειρικ θεμε-(2ση τ2ν θε2ριν0) 
?ια να υπερασπιστε( τη θ*ση του υπ*ρ της αισθητηριακς αντ(-η9ης" προσπαθε( να κατα'ε(4ει ,τι αν και η μεθο'ο-ο(α του Αριστοτ*-η ακρο.ατοσε αν$μεσα στην A BCDECD και στη A BEFGHCDECD συ--οιστικ" ο ('ιος ο Αριστοτ*-ης 'εν *πα9ε ποτ* να επανα-αμ.$νει τη προτ(μηση του στην εμπειρ(α τ2ν αισθσε2ν απ, οπEιE'πEτε $--ο 'ιανοητικ, επι/ε(ρημα0I
;23n456r7 8. 9., Οι απαρχς της δυτικς επιστμης, μτφρ. !. *αρκ$#φας, Παν:κς
Εκδσεις Ε.*.Π., (;να %&&<" σσ0 3<;J3<K0
< Gran4 E., .π." σ0 13&0
) =α##ι"ν$ς Π., Οι Επιστμες της Φσης και του Ανθρπου στην Ευρπη,  τμ. =-,
Ε##ηνικ (ν$ικτ Πανεπιστμι$, Π"τρα, //0" σ0 3I0
!
 
5 #εθο*ο/ο>ικ+ς ΑρB+ς5  Lπ, την επιρρο του π-ατ2νισμοJπυθαορισμο της Ανα*ννησης" ο ?α-ι-α(ος" .ρ(σκει στους μαθηματικος /αρακτρες το κ-ει'( ια τα μυστικ$ του σμπαντος0 Ο συν'υασμ,ς της μαθηματικς α+α(ρεσης και του πειραματικο ε-*/ου τ2ν παρα,μεν2ν υποθ*σε2ν θα ορ(σει την .$ση μιας ν*ας επιστημονικς μεθο'ο-ο(ας0K
0α/ι/α?ος6 ο κα//ιτ+Bνης μηBανικ.ς5 Ο ?α-ι-α(ος προσ*ισε τη +υσικ +ι-οσο+(α ακο-ουθντας αντ(θετη πορε(α απ, αυτ τ2ν μεσαι2νικν -ο(2ν0 Η πρακτικ*ς νσεις που συσσρευσε 2ς κα--ιτ*/νης – μη/ανικ,ς αποτ*-εσαν τη .$ση ια τις θε2ρητικ*ς και μεθο'ο-οικ*ς του ανα7ητσεις01&
 Το 1<1&" +τι$/νει *να ισ/υρ, τη-εσκ,πιο με το οπο(ο πραματοποιε( συστηματικ*ς αστρονομικ*ς παρατηρσεις0 Με αυτ, τον τρ,πο επι.ε.αινει τις η-ιοκεντρικ*ς υποθ*σεις και κατα'εικνει ,τι η υπρεσε-νια και η υποσε-νια περιο/ αποτε-ον ενια(ο και ομοιοεν /ρο011
)ιαB,ρισμ.ς α?τι,ν και αποτε/εσμ=τ,ν5 Ο εμπειρισμ,ς της ν*ας επο/ς θα ο'ησει την επιστμη μακρι$ απ, την αριστοτε-ικ ουσιοκρατ(α του Μεσα(2να0 Ο ?α-ι-α(ος θα απορρ(9ει απ, το μεθο'ο-οικ, του σμπαν κ$θε συ7τηση ια τις Mουσ(εςN" *να αποκ-ειστικ, αντικε(μενο *ρευνας τ2ν σ/ο-αστικν +ι-οσ,+2ν0 ριος στ,/ος του ε(ναι να 'ια/2ρ(σει τα α(τια απ, τα αποτε-*σματα και στο π-α(σιο αυτ, να .ρει τις παρατηρομενες κανονικ,τητες που 'ι*πουν τη σ/*ση τους0 ?ια να το πετ/ει αυτ, απομοννει ,-α τα τυ/α(α εον,τα εν,ς συμ.$ντος και 'ημιουρε( το αμετ$.-ητο εκε(νο περι.$--ον που θα τον ο'ησει στην $μεση αιτ(α που προκα-ε( π$ντοτε το ('ιο αποτ*-εσμα και μ,νο αυτ,0 =6το θ*μα της ανακ$-υ9ης τ2ν $μεσ2ν αιτν υποστρι7ε ,τι η επιστμη αρ/(7ει με την παρατρηση" η οπο(α */ει και τον τε-ευτα(ο -,ο>01%
Oστ,σο η πραματικ καινοτομ(α του *κειται στην μαθηματικ PποσοτικQ μ*τρηση της σ/*σης αιτ(2νJαποτε-εσμ$τ2ν μ*σ2 νοητικν και πραματικν πειραμ$τ2ν0
Με $--α -,ια παρατηρομε τη μετ$.αση απ, το τε-ο-οικ, μοντ*-ο του Αριστοτ*-η σε *να αιτιοκρατικ, μοντ*-ο ,που τα τε-ικ$ α(τια απο.$--ονται απ, τη +υσικ θε2ρ(α και η +ι-οσο+ικ οντο-ο(α τ2ν σ/ο-αστικν '(νει τη θ*ση της στην
I 9r>?536 @.9., Απ τον Αυουστνο στον !α"ι"αο, τ$μ. =-, Εκδ. *$ρφAτικ Bδρ)μα
Ε;νικς +ραπCης, μτφρ. D +σρη F. (ρC#$), (;να %&&', σ0 1!10
K =α##ιανς Π., .π." σ0 !%0
1& Παπανε#$π$#$) H., .π." σ0 K0
11 =α##ιανς Π., .π." σ0 3)0
1% 9r>?536 @.9., .π." σ0 1!10
;
 
εμπειρικ πραματικ,τητα013
#αθηματικ+ς αAαιρ+σεις5  Το $--ο στοι/ε(ο της τυπικ$ α-ι-α5κς επιστημο-ο(ας ε(ναι η πεπο(θηση ,τι με α+ετηρ(α τα +υσικ$ +αιν,μενα μπορομε να κατα-4ουμε σε ι'εατ*ς μαθηματικ*ς σ/*σεις αιτ(ουJ αποτε-*σματος" οι οπο(ες εκ+ρ$7ουν την πραματικ,τητα /2ρ(ς να ε(ναι οι ('ιες πραματικ*ς0 Η πεπο(θηση αυτ ε(ναι απ,ρροια του πυθα,ρειου νεοπ-ατ2νισμο που κυριαρ/οσε στη 'ι$ρκεια της Ανα*ννησης και πρ*σ.ευε ,τι ε(ναι 'υνατ η ανα2 της πραματικ,τητας σε ε2μετρικ$ πρ,τυπα με τη συνει'ητ αν,ηση τ2ν επουσι2'ν παρα,ντ2ν0 ?ια να πετ/ει τη μαθηματικ αν$-υση της εμπειρ(ας" ο ?α-ι-α(ος απορρ(πτει ,-α εκε(να τα στοι/ε(α της $μεσης πρ,σ-η9ης τα οπο(α τα θε2ρε( τυ/α(α και εν'ε/ομενικ$ και 'εν '(νουν πρ,σ.αση στη .αθτερη μαθηματικ νομοτ*-εια0 ατ,πιν ια να θεμε-ισει ακ,μη περισσ,τερο τη μ*θο', του απο+ασ(7ει να κ$νει τη 'ι$κριση αν$μεσα στις πρ2τοενε(ς και 'ευτεροενε(ς ι'ι,τητες τ2ν +υσικν σ2μ$τ2ν και να επι-*4ει μ,νο εκε(νες στις οπο(ες μπορον να απο'οθον μαθηματικ$ Pποσοτικ$Q με*θη" ,π2ς ε(ναι η μ$7α η τα/τητα και οι ε2μετρικ*ς τους 'ιαστ$σεις01!
Η καθο'ηητικ αυτ εν,ραση ια την ερμηνε(α τ2ν +υσικν +αινομ*ν2ν" 'ι$ μ*σου της μαθηματικς α+α(ρεσης" θα 'σει στον ?α-ι-α(ο ,-ες τις ε4ηητικ*ς υποθ*σεις εκ τ2ν οπο(2ν θα επι-*4ει τις -ι,τερο περ(π-οκες ια να τις υπο.$--ει σε πειραματικ, *-ε/ο0 6το ε4ς η πειραματικ 'ια'ικασ(α" 2ς κριτριο επι.ε.α(2σης 'ι$9ευσης τ2ν ερμηνευτικν της σ/ημ$τ2ν" θα αποτε-*σει τον ακρο2νια(ο -(θο στη συκρ,τηση της Φυσικς επιστμης0
#+θο*ος αν=/υσης και σνθεσης5 Η υιοθ*τηση της ευρετικς 'ια'ικασ(ας ,π2ς αυτ κα--ιερθηκε στο πανεπιστμιο της Π$'ο.ας" 'η-α' της αν$-υσης και της σνθεσης" θα αποτε-*σει ακ,μη *να σημαντικ, στοι/ε(ο της α-ι-α5κς μεθο'ο-ο(ας0 6μ+2να με αυτ" =ο ?α-ι-α(ος *'ει4ε πς +τ$νουμε σε ενικ*ς θε2ρ(ες με την αν$-υση της εμπειρ(ας" πς α--$7ουμε τις συνθκες και απομοννουμε τα α(τια και πς επα-ηθεουμε η 'ια9ε'ουμε τις θε2ρ(ες με το πε(ραμα>01;
Oστ,σο η πραματικ συμ.ο- του ?α-ι-α(ου συν(σταται στο ,τι ερμνευσε την αν$-υση και την σνθεση ,/ι μ,νο 2ς -οικ*ς 'ια'ικασ(ες α--$ και 2ς εμπειρικ*ς01<  Η αν$.αση απ, το αποτ*-εσμα στην αιτ(α και κατ,πιν η κ$θο'ος απ, τη αιτ(α στο αποτ*-εσμα θα αποτε-*σει στο ε4ς τη .ασικ μεθο'ο-οικ αρ/ της ν*ας επιστημο-οικς 'ια'ικασ(ας μ*/ρι
13 =α##ιανς Π., .π." σ0 ;;0
1! =α##ιανς Π., .π." σ0 !;0
1; 9r>?536 @.9., .π." σ0 1!10
1< =α##ιανς Π., .π." σ0 ;<0
<
 
και τον 8ετ2να01)
 Τ*-ος η ποιοτικ 'ια+ορ$ της α-ι-α5κς μεθο'ο-ο(ας ε(ναι ,τι παρουσι$7ει τη μαθηματικ υπ,θεση 2ς +υσικ πραματικ,τητα" πρ$μα που 'εν κ$νουν οι μαθηματικο( της επο/ς" και αρ/(7ει να μετατρ*πει τη +ι-οσο+(α σε θεραπαιν('α της επιστμης 'ε(/νοντας *τσι το 'ρ,μο προς τη νεοτερικ,τητα0
35 Νετ,ν και η στροA στην Νεοτερικ.τητα  Το νευτνειο σμπαν ε(ναι μια μη/αν ασ--ηπτου με*θους ,που το σνο-ο τ2ν +υσικν +αινομ*ν2ν -ειτουρον σε μ(α ενια(α 'ι$'ραση και 'ιαπ-οκ μ*σα απ, *να σνο-ο ενικ,τερ2ν ν,μ2ν πειραματικ$ ε-εμ*ν2ν0 Την περ(ο'ο αυτ ανα.αθμ(7εται η +υσικ επιστμη" ενισ/εται το μη/ανιστικ, κοσμοε('2-ο και η πειραματικ +ι-οσο+(α θεμε-ινεται στις αρ/*ς της επα2ς και της ποσοτικοπο(ησης" *νας καν,νας σ/ε'ιασμ*νος ια να συμπερ$νει =πακ,σμιους ν,μους ενικοποισε2ν απ, πεπερασμ*νες ομ$'ες παρατηρσε2ν>0 1I
351 "το π/α?σιο της ανακ=/υDης και .Bι της απ.*ειEης θε,ριν Ο 8ετ2ν προτε(νει μια ενοποιημ*νη ενια(α μεθο'ο-ο(α αντιμετπισης ,-2ν τ2ν προ.-ημ$τ2ν της +σης" η οπο(α '(νει τη 'υνατ,τητα ια ασ+α-ε(ς προ.-*9εις01K Η μεθο'ο-ο(α του εντ$σσεται στο π-α(σιο της ε4ησης και ,/ι της απ,'ει4ης τ2ν εμπειρικν +αινομ*ν2ν0 ?ια τη επι.ε.α(2ση τ2ν θε2ρητικν συμπερασμ$τ2ν" εισ$ει τη ι'*α της της εκτεταμ*νης εμπειρ(ας η οπο(α στηρ(7εται: αQ στο παρατηρησιακ, υπ,.αθρο" .Q στην πειραματικ επι.ε.α(2ση και Q στις α-ηθε(ς προ.-*9εις0 α μποροσαμε να ισ/υριστομε με ,τι με αυτ την επι-ο προ$ει το ι'ε'ες της =α-ηθος εμπειρικς επα2ς> του RASET" 'η-α' τη συ--ο μιας 'ιευρυμ*νης .$σης εμπειρικν 'ε'ομ*ν2ν η οπο(α θα μας ο'ησει στη θε2ρητικ εν(κευση και στην αιτιακ ε4ηση μιας ο-,κ-ηρης κατηορ(ας +αινομ*ν2ν0%&  Αυτ, που ο RASET συν*-α.ε θε2ρητικ$ και ο ?α-ι-α(ος ε+$ρμοσε συντηρητικ$ Pη σκ*9η του ?α-ι-α(ου ταν εκ-2.ισμ*νη στο αριστοτε-ικ, ',μαQ" το κατ$+ερε ο 8ετ2ν με την εκτεταμ*νη /ρση της πειραματικς 'ια'ικασ(ας0 =6το πιο $μεσο επ(πε'ο" η θε2ρ(α ια πρτη +ορ$ αντιμετπισε το πε(ραμα επ( (σοις ,ροις με τον 8ετ2να0 Αυτ, που με ανεπ$ρκεια αντιμετπισε ο ?α-ι-α(ος" το *-υσε ο 8ετ2ν εκαθι'ροντας τη σ2στ σ/*ση αν$μεσα στη +υσικ" 2ς επιστμη της μετρικς" και τα μαθηματικ$" 2ς -σσα τ2ν
1) =α##ιανς Π., .π." σ0 !<0
1I =α##ιανς Π., .π." σ0 1&<0
1K =α##ιανς Π., .π." σ0 1&)0
%& =α##ιανς Π., .π." σ0 )30
)
 
μεεθν>0 %1
35 ΑEι,ματικ μ+θο*ος αν=/υσης και σνθεσης Ο 8ετ2ν στην πειραματικ του +ι-οσο+(α" ε+$ρμοσε % ν*ες αρ/*ς0 Η πρτη" η αρB της επα>,>ικ.τητας στηρ(7εται αρ/ικ$ στη μ*θο'ο της αν$-υσης" η οπο(α συν(σταται στη 'ιε4α2 πειραμ$τ2ν και παρατηρσε2ν και στη συνα2 ενικν συμπερασμ$τ2ν 'ια της επα2ς0 Μα μ(α τ*τοια αν$-υση προ/2ρ$με απ, τα αποτε-*σματα στις αιτ(ες και απ, το επ( μ*ρους στο ενικ,0 αι η σνθεση συν(σταται στο να 'ε/,μαστε τις αιτ(ες που */ουν θεμε-ι2θε( 2ς αρ/*ς και 'ι@αυτν να ε4ηομε τα +αιν,μενα που προ*ρ/ονται απ, αυτ*ς0%%
 Το 'ετερο στοι/ε(ο που εισαε στην πειραματικ +ι-οσο+(α ε(ναι η αρB της ποσοτικοπο?ησης η οπο(α περιρ$+εται 2ς η σκ,πιμη παρα2 ν*2ν +αινομ*ν2ν" προκειμ*νου να ανακ$σουν τη +ση να αποκα-9ει τις κρυμμ*νες αρ/*ς της και τη 'ιατπ2ση ενικν ποσοτικν ν,μ2ν τ2ν εμπ-εκ,μεν2ν μεεθν στη μαθηματικ -σσα0%3
U 8ετ2ν θε2ρε( ,τι η παραπ$ν2 'ια'ικασ(α ε(ναι ο μ,νος *κυρος τρ,πος να συν$ουμε +υσικος ν,μους απ, τα +αιν,μενα και μας 'ιασ+α-(7ει απ, την εισα2 οντο-οικν εικασιν Pυποθ*σε2νQ οι οπο(ες ε(ναι αποκομμ*νες απ, το +υσικ, υπ,.αθρο της σκ*9ης0%!
Οι υποθ*σεις ια τον 8ετ2να ε(ναι θε2ρ(ες που 'εν συμπερα(νονται απ, την ενικ επα2 απ, τα +αιν,μενα0 6μ+2να με τον 8ετ2να" οτι'ποτε 'εν απορρ*ει απ, +αιν,μενα πρ*πει να ονομ$7εται Mυπ,θεσηN" και οι υποθ*σεις" ε(τε μετα+υσικ*ς ε(τε +υσικ*ς" ε(τε υπερ+υσικν ι'ιοττ2ν ε(τε μη/ανικν 'εν */ουν θ*ση στην πειραματικ +ι-οσο+(α0 Εν ταυτ,/ρονα αυτ$ που */ουν θ*ση στην πειραματικ +υσικ +ι-οσο+(α ονομ$7ονται Mα4ιματαN και Mαρ/*ςN" ια τον -,ο ,τι απορρ*ουν απ, τα +αιν,μενα και ενικεονται μ*σ2 της επα2ς0%;  Ο 8ετ2ν 'εν μι-$ει πια ια συμπ*ρασμα απ, τη ενικ επα2 απ, +αιν,μενα" α--$ $μεσα ια συμπ*ρασμα απ, τα +αιν,μενα τα οπο(α ενικεονται απ, την επα20 Με τη $πο9η αυτ .ε-τινει ποιοτικ$ την α-ι-α5κ α4ι2ματικ θ*ση ια την
%1 G3II3JK36 9.9., .π." σ0 13<0
%% =α##ιανς Π., .π." σ0 11%0
%3 ΠατηνιLτης *., #ετων και #ευτωνισμς στην Ευρπη του $%ου αινα,  στ$ν τμ$ =.
Κα#δς Mεπιμ.N Κεμενα Fστ$ρας και Hι#$σ$φας τAν ΕπιστημLν, Ε##ηνικ (ν$ικτ
Πανεπιστμι$, Π"τρα //0" σ0 !;0
%! =α##ιανς Π., .π." σ0 11%0
%; Κα#δς =., &εμενα 'στορας και Φι"οσο(ας των Επιστημν, Ε##ηνικ (ν$ικτ
Πανεπιστμι$, Π"τρα //0" σ0 1)0
I
μαθηματικ αρμον(α του +υσικο συστματος 2ς ε4ηητικ προVπ,θεση0%< 
6υν'υ$7οντας την ποσοτικ προσ*ιση τ2ν πειραμ$τ2ν του ?α-ι-α(ου με το συστηματικ, πειραματικ, προσανατο-ισμ, του RASET" ο 8ετ2ν εισαε τη ?ε2μετρ(α στη +υσικ και ενοπο(ησε τις μαθηματικ*ς τ*/νες με την πειραματικ πρακτικ0
%< =α##ιανς Π., .π." σ0 !!0
K
ΕΠΙΛΟ0Ο"
Απ. τη τε/ο/ο>?α στην αιτιοκρατ?α  Wπ2ς ε('αμε" η αριστοτε-ικ κοσμο-ο(α ανακ$στηκε να ανα'υπ-2θε( μετ$ την σκρουση της με το θεο-οικ, κατεστημ*νο0 6τα'ιακ$ αρκετ*ς απ, τις αριστοτε-ικ*ς θ*σεις τ*θηκαν σε αμ+ισ.τηση" συ/ν$ με την /ρση της ('ιας της αριστοτε-ικς μεθ,'ου0 ατ$ πο--ος" η συντηρητικ αντεπ(θεση του στερου Μεσα(2να *'2σε το κ(νητρο ια την *ννηση της νε,τερης επιστμης του 1)ου αινα0 Οι επιστμονες του 1)ου αινα" ,π2ς ο ?α-ι-α(ος και ο 8ετ2ν" απ*ρρι9αν τα .ασικ$ στοι/ε(α της αριστοτε-ικς μετα+υσικς και /ρησιμοποιντας την *ρευνα και το πε(ραμα θεμε-(2σαν την Επιστημονικ Επαν$σταση0 Απ, το =σ7ειν τα +αιν,μενα> ο'ηθηκαν στην *ρευνα π(σ2 απ, τα +αιν,μενα και στην αρ/ της επα2ς -οικς" 'η-α' παρατηρ και +τι$/ν2 το μοντ*-ο0 Αυτ*ς οι ε4ε-(4εις απο',μησαν τα θεμ*-ια της +υσικς +ι-οσο+(ας που /αρακτρι7ε τις 'ο προηομενες /ι-ιετ(ες και με ,/ημα τη νευτνεια κοσμο-ο(α $νοι4αν τον 'ρ,μο ια τη Mετικ επο/N0
<Ι<ΛΙΟ0&ΑΦΙΑ
(σημακπ$)#$ς *. και +σιαντ$#ας (., Οι Επιστμες της Φσης και του Ανθρπου στην
 Ευρπη, τ$μ. (- , Ε##ηνικ (ν$ικτ Πανεπιστμι$, Π"τρα //0.
=α##ι"ν$ς Π., Οι Επιστμες της Φσης και του Ανθρπου στην Ευρπη, τμ. =-, Ε##ηνικ
(ν$ικτ Πανεπιστμι$, Π"τρα, //0.
Κα#δς =., &εμενα 'στορας και Φι"οσο(ας των Επιστημν, Ε##ηνικ (ν$ικτ
Πανεπιστμι$, Π"τρα //0.
ΠατηνιLτης *., #ετων και #ευτωνισμς στην Ευρπη του $%ου αινα,  στ$ν τμ$ =.
Κα#δς Mεπιμ.N Κεμενα Fστ$ρας και Hι#$σ$φας τAν ΕπιστημLν, Ε##ηνικ (ν$ικτ
Πανεπιστμι$, Π"τρα //0.
9r>?536 @.9., Απ τον Αυουστνο στον !α"ι"αο, τ$μ. =-, Εκδ. *$ρφAτικ Bδρ)μα
Ε;νικς +ραπCης, μτφρ. D +σρη F. (ρC#$), (;να %&&'.
G3II3JK36 9. 9., )την &*η της Α"θειας+ ε-"ι-η των επιστημονικν ιδεν απ τον
 !α"ι"αο ως τον ./0123/0, μτφρ. O. Κ$ρτ$Pικ, PQ εκδ., *FΕ+, (;να %&&'.
Grant, E., Οι Φυσικς Επιστμες τον Μεσαωνα, μτφρ. Ζ. Σαρκας, Πανεπιστημιακς
Εκδσεις Κρτης, !ρ"κ#ει$ %&&'.
1&
 
23n456r7 8. 9., Οι απαρχς της δυτικς επιστμης, μτφρ. !. *αρκ$#φας, Παν:κς
Εκδσεις Ε.*.Π., (;να %&&<.