ENVER HOXHA

DITAR 1964

INSTITUTI I STUDIMEVE MARKSISTE-LENINISTE PRANE KO TE PPSH

SIMPIA BOTUESE 8 NENTORI TIRAN, 1989 ENVER HOXHA

-

E MERKURE 1 JANAR 1964*

Dje pritm n aeroport delegacionin qeveritar t RP t Kins, t kryesuar nga u En Lai, n t cilin bn pjes edhe en Jia. N aeroport, ku ishin gati tre mij veta, ishte rreshtuar roja e nderit. u En Lai, i qeshur, zbriti nga avioni dhe u prqafua me ne i g-zuar. Me automobil t hapt kaluam npr rrugt e Tirans, t mbushura plot me popull, i cili ishte gjith entuziazm, me flamuj e me lule n duar.

Pasdreke u En Lai na bri vizitn e zakonshme, kurse n mbrmje vajtm n klubin e kombinatit t tekstileve Stalin, n mes t puntorve, pastaj n Shtpin Qendrore t Ushtris dhe n Klubin e Shkri-mtarve e t Artistve, ku t gjith festonin Vitin e Ri. Kudo pritja ka qen entuziaste n kulm. Miqt mbetn shum t knaqur.

Mbrmjen e Vitit t Ri e kaluam shum mir n Pallatin e Brigadave me t gjith shokt. N dark fo-lm un dhe u En Lai.

3

Sonte n mbrmje vajtm n Teatrin e Opers dhe t Baletit dhe pam nj koncert t bukur, q u plqeu shum miqve. Brohoritjet e spektatorve pr miqsin shqiptaro-kineze ishin t przemrta dhe t zjarrta.

E ENJTE 2 JANAR 1964

N salln e Kryeministris filluan q n mngjes bisedimet me delegacionin kinez. Vazhduan edhe pas-dreke. Paradite dhe pasdite fola un. Stenogramet e biseds sime ndodhen n Arkivin Qendror t Partis, prandaj nuk po shnoj prmbajtjen e saj n kt Ditar. Mund t shtoj vetm q miqt dgjonin me shum v-mendje dhe t gjith mbanin shnime. u En Lai, pn-ve shnimeve q mbante, nnvizonte dhe nxirrte shnime edhe n marzhin e letrs. Prkthyesi kinez Fan nuk prkthente keq, sido q pasdreke i duhej t ndihmohej nga shoku i tij Zhang. Edhe prkthyesi yn e di jo keq kinezen. Mendoj se shokt kinez u inte-resuan shum dhe kt e shprehn prpara nesh duke thn se ekspozeja jon ishte shum e mir. Bile u En Lai prdori termin frngjisht excellentl, gjuh t ciln e flet fare pak. u En Lai na tha: Ju jeni pr-gatitur mir pr bisedime.

Nesr do t flas u En Lai. Pas takimit ata shku-an t lodhen.

1. E shklqyeshme.

4 5

E PREMTE E SHTUNE

3 JANAR 1964 4 JANAR 1964

Sot vazhduan bisedimet me kinezt. Miqt, me-gjithse mbrm kan punuar von, jan t lodhur. Sot foli u En Lai. Ai kishte prpara mjaft flet t shkruara, por nuk i prdori. Parashtroi dhe sqaroi pro-bleme t vijs s Partis Komuniste t Kins e t po-litiks s tyre t jashtme. N ekspozen e tij problemet shtroheshin pak n prgjithsi dhe ca t theksuara me teorit q shoqrojn gjith artikujt e kohve t fun-dit t shokve kinez. Edhe mendimet lidhur me takti-kn q duhet t prdoret n luftn kundr revizionizmit ishin ca t tjerrura, me fraza q t linin t mendoje se ishte fjala pr dika q uja s'na e thoshte hapur.

Ekspozeja e biseds s u En Lait, q vazhdoi n mngjes dhe pasdreke e q u mbajt me stenogram, ndodhet n Arkivin Qendror t Partis.

N mbrmje shkuam pam baletin Halili dhe Haj-ria. Miqve u plqeu shum si muzika dhe ekzekutimi, ashtu edhe vnia n sken. en Jia, q sht m eks-pansiv, u tha shokve tan: Kto q po shoh te ju, as nuk mund t'i imagjinonim. Ne duhet t msojm shu-m nga ju.

u En Lai shkoi sot n Shkodr, kurse en Jia n Kor. T dyve iu b pritje e ngroht. Vajtja e tyre n kto dy qytete ka, gjithashtu, rndsi politike n l-min ndrkombtar. Ajo forcon pozitat tona t drejta dhe t forta ndaj revizionistve jugosllav dhe monar-ko-fashistve grek. Veanrisht jugosllavt tregohen shum nervoz. u En Lai i sulmoi hapur dhe bri shu-m mir. Ne nuk i sulmuam hapur, prndryshe duhet t prmendnim hapur edhe hrushoviant. Dhe pr kt taktik, si t kinezve dhe tonn, ne as biseduam dhe as rarn dakord. Por qndrimi i t dyja palve ishte njjt dhe, kur sulmonim revizionistt modern, kup-tohej fare qart pr k flisnina,

6

E DIEL

E HENE 5 JANAR /964 6 JANAR 1964

Sot n drek u kthyen shokt kinez nga Shkodra dhe nga Kora.

Pasdreke n orn 17 filluam prsri bisedimet. Fo-la un. Ekspozeja ime e stenografuar ndodhet n Arki-vin Qendror t Partis. u En Lai dhe en Jia dgjuan me vmendje, morn boll shnime dhe, pasi mbarova, u En Lai tha: Un do t'i transmetoj sa m par kto n Pekin, pse kan rndsi parimore, kurse disa sh-tjeve do t'u prgjigjem vet radhn tjetr.

Koha po bn e mrekullueshme, sikur ta kishim porositur.

U nisa pr n Vlor tok me miqt kinez. Gjith rrugs populli manifestonte i gzuar. Her zbrisnim nga automobili, her hipnim n automobil t hapt q populli t shikonte miqt. N Vlor kishte nj entu-ziazm t madh. Pasi bm pak pushim n komitetin ekzekutiv, shkuam n Sheshin e Flamurit, ku u b mi-tingu. Foln Hysniu dhe u En Lai. Fjalimet e tyre u dgjuan me shum vmendje dhe u brohoritn. Nga mitingu shkuam n shtpit e pushimit n Uj t Ftoht.

N mbrmje vizituam Muzeun e Pavarsis. Gjat ksaj kohe u kthye edhe en Jia nga Berati e Qyteti Stalin. Darka shkoi pr mrekulli, kishte dhe nj pro-gram me kng. Foli u En Lai, fola dhe un. Rap-sod popullor, si xha Selimi, Mustafa Lui e Xhebro Gjika improvizuan vjersha q u plqyen miqve.

Pritja qe entuziaste. T pranishmit prcolln miq-t deri te makina.

9

E MARTE E MERKURE

7 JANAR 1964 8 JANAR 1964

Para se t largoheshim nga Vlora pr n Tiran vi-zituam Fabrikn e imentos, ku u En Lait i bri pr-shtypje t madhe pastrtia dhe pr kt i prgzoi pu-ntort. Vizituam edhe ndrtimet q po bhen n fa-brikn e eternitit.

Rrugs pr n Tiran u ndalm n kooperativn bujqsore t Novosels, ku kryetari u foli miqve mbi gjendjen e saj. Ata u knaqn shum nga prparimet e ksaj kooperative.

Pasdreke, gjat vazhdimit t bisedimeve, u En Lai foli mbi taktikn dhe luftn kundr revizionizmit modern. Ekspozes s tij iu prgjigja edhe un. (Ste-nogramet e bisedave t t dyja palve jan n Arkivin Qendror t Partis.) Shokt kinez mbetn shum t knaqur nga bisedimet dhe kt e shprehn hapur. Ne-sr u En Lai do t prfundoj bisedn e tij, pastaj do t'i prgjigjem un.

N mbrmje n Pallatin e Brigadave ne dham darkn e madhe zyrtare. Folm un dhe u En Lai. do gj shkoi shum mir.

N mngjes, pasi u En Lai bri nj vizit n Shkolln e Bashkuar t Oficerve dhe en Jia n Uni-versitet, rifilluan bisedimet, t cilat mbaruan me suk-ses.

Pasdreke u b nj miting i madh n pallatin sportit Partizani. Fjala e u En Lait u duartrokit shpeshher. Ai tha fjal shum t mira pr Partin dhe pr popullin ton.

N mbrmje u En Lai dha dark n Pallatin e Brigadave, ku ka rezidencn. Darka kaloi shum ngroh-t, me kng e valle. U larguam n ort e vona.

10 11

E ENJTE 9 JANAR 1964

u En Lai, en Jia dhe shokt e tyre u larguan sot nga vendi yn.

Aerodromi i Rinasit ishte plot me njerz. Pasi u zhvilluan ceremonit e zakonshme, t emocionuar q t dyja palt, u prqafuam. Avioni u ngrit nga aero-dromi n orn 10. Miqt morn me vete shum pr-shtypje t mira nga populli yn, nga Partia, nga atdheu yn.

*Ardhja e u En Lait te ne ka shkaktuar nj in-teresim t madh brenda vendit dhe n arenn ndrko-mbtare. Populli yn e priti me dashuri prfaqsuesin e popullit kinez dhe t Partis Komuniste t Kins, pr arsye se ne jemi lidhur me ta me nj miqsi t sin-qert, n baz t marksizm-leninizmit.

Partia e Puns e Shqipris dhe populli yn jan t vendosur n luftn kundr imperializmit botror, me at amerikan n krye, dhe kundr revizionizmit modern, me grupin tradhtar t Hrushovit dhe at t Titos. Lufta e prbashkt, sidomos n momentet ak-

12

tuale, e ka forcuar dhe e ka kalitur miqsin ton t madhe.

Dihet rndsia e madhe e Kins n arenn ndr-kombtare, prandaj opinioni botror po e ndjek me interesim udhtimin e u En Lait dhe lidhur me kt gazetat jan plot lajme. Natyrisht, imperialistt dhe reaksionart e ndryshm, nga vizita e u En Lait te ne, presin se si do t qndroj Kina prpara propozimeve absurde dhe dredharake t Hrushovit pr ndalimin e polemiks. Atyre u interesojn t dyja ant e medaljes. Edhe sikur t pushoj polemika me revizionistt, ata fitojn, se renegati Hrushov mund ta vazhdoj n qe-tsi tradhtin e tij. Nga ana jon ndalimi i polemiks nuk do t ngjas kurr, por edhe kinezt, nga ana e tyre, konfirmuan se nuk do ta pushojn.

Imperialistve, nga ana tjetr, u intereson q po-lemika t vazhdoj pr ta trhequr edhe m tej gru-pin e Hrushovit n kthetrat e tyre. Ne as q e duam kt tradhtar n radht tona dhe do t bjm 'sht e mundur q ta izolojm nga populli, nga komunistt sovjetik dhe nga komunizmi ndrkombtar.

Ardhja e u En Lait te ne ka nj rndsi t ma-dhe, se, kur i shikon gjrat me sy, sht shum m ndryshe sesa kur i lexon n raportet e Lo Shi Gaos, ambasadorit kinez n Tiran. u En Lai dhe en Jia i pan me sy forcn e Partis son, lidhjet e saj t forta me masat e gjera t popullit, pan unitetin e e-likt t popullit, t Partis dhe t udhheqjes; ata pan dhe ndjen fuqimisht besimin dhe entuziazmin e ma-save n ndrtimin e socializmit, pan sigurin dhe gu-ximin e popullit, t Partis dhe t ushtris n mbroj-

1 3

tien e vendit, t pavarsis dhe t sovranitetit t at-dheut ton. Kudo q shkuan, ata vun re lulzimin e bujqsis, t industris, t arsimit dhe t kulturs.

Kjo sht nj fitore e madhe pr Shqiprin, sepse kshtu shokt kinez, populli dhe partia e tyre, rritin besimin dhe dashurin pr popullin dhe pr Partin ton. Nj miqsi e till i duhet Shqipris, e cila ka nevoj jo pr miqsi platonike, idealiste, po reale, t bazuar n marksizm-leninizmin.

Bisedimet, mendoj un, shkuan shum mir. Ne i kuptuam miqt dhe ata na kuptuan ne. Pr sa na prket neve, n ekspozet q bra dhe n mbylljen e bashkbisedimeve, u shprehm hapur, pa asnj rezerv, mbi t gjitha problemet, mbi strategjin dhe mbi tak-tikn.

Ne e kuptojm rolin e madh t Kins, kuptojm situatat e veanta dhe prgjegjsin e madhe q ka do fjal, do veprim dhe akt i udhheqsve t saj. Gjith-ashtu shokt kinez e kuptojn situatn ton, pozitat e fituara dhe t avancuara t Partis son kundr revi-zionizmit modern dhe kto pozita tonat ata i gjetn t drejta, marksiste-leniniste. Taktika e lufts q_,_po_.pr-dorindo t prdorimriej_ra_ehe ajo bazne saj teorike, ajo s'harron strategjin.

1.adhur me shtjen se si e kuptojm ne unitetin, nga ana jon u theksua nevoja pr t'u konsultuar m shpesh me njri-tjetrin.

Por rndsi t madhe ka, dhe kjo doli edhe nga bisedimet zyrtare dhe jozyrtare, se tani shokt kinez s'kan iluzione pr Hrushovin, se at e konsiderojn, si edhe ne, nj tradhtar me damk. Megjithat ekspo-

zeja e u En Lait n lidhje me taktikn q duhet t prdorim n luft kundr revizionizmit, ishte ca e tje-rrur gjat. Ajo t linte t mendoje se uja bnte shum fraza pr t na bindur mbi dika q s'mund ta thoshte hapur, sepse mund t gjente kundrshtimin ton. Ne ia kishim frikn vetm shtrimit t ksaj shtjeje nga ana e tyre: A mundet dhe a duhet, n raste t posa-me, t bnim kompromis me grupin e Hrushovit, kun-dr imperializmit? Ne ia shprehm hapur u En Lait snendimin ton, duke theksuar se ndaj Hrushovit nuk do t bjm asnj lshim, me t nuk do t bjm asnj kompromis, se ai sht tradhtar. do orvatje pr af-rim nga ana e tij do t jet demagogji dhe gnjeshtr pr t fituar koh, pr t dal nga situatat e vshtira. u En Lai nuk u shpreh shum qart pr kt shtje, si bm ne, por ai na aprovoi. Pr Hrushovin pohonte po ato mendime q kishim shprehur ne dhe, n fund, me pretekstin se gjoja prkthyesi mund t mos e ki-shte prkthyer mir, nuk mungoi t shtonte se, kur ka folur pr ndonj kompromis (dhe kt jo n shtjen e kompromisit me Hrushovin), kishte ndr mend nj kompromis marksist-leninist.

Me nj fjal, ashtu si i paraqiti u En Lai proble-rnet, n shtjet e taktiks, n vija t prgjithshme, ne s'kishim pse t mos ishim dakord. N disa raste dhe n disa rrethana t veanta, q lidhen edhe me pozitat tona t avancuara, ne do t veprojm n baz t vijs son, natyrisht kurdoher me kujdes, por duke pasur parasysh n do noment interesin e madh t prbash-kt.

Ne mendojm se koha do t bj q shokt kinez

14

t avancojn m shpejt nga sa thon. Ata jan t men-dimit se kshtu i shohin problemet gjer, dhe kjo sht pun e tyre, vetm se shtjet 0.1=1 nd'e koh dhe duhet reaguar pe7r to me tempin q e kr-kojn situatat. Kjo s'do t thot aspak se t gjitha para-shlkimet ose konkluzionet q nxjerrim ne, jan t pa-gabueshme dhe t gjitha t drejta e ekzakte. Prandaj sht shum i domosdoshm shkmbimi, sa m shpesh, i mendimeve. Shokt kinez mund t ken m shum t dhna, i prpunojn kto dhe nxjerrin, natyrisht, edhe konkluzione. Ne mund t'i shohim shtjet nga disa an t tjera, prandaj, po t shkmbejm bashkrisht men-dime, mund t dal nj konkluzion m i plot.

u En Lai i priti n mnyr t favorshme men-dimet tona pr planin perspektiv t pesvjearit t ardhshm. Ai i gjeti me vend dhe premtoi se Kina do t na ndihmoj pr prpunimin e nafts, t kromit, t bakrit, t hekur-nikelit etj. Me nj fjal, problemet ekonomike q i shtruam, ai i gjeti me vend dhe tash, kur t kemi gati projektplanin pesvjear, ata do t'i studiojn konkretisht krkesat tona. u En Lai u inte-resua pr problemin e fuqis puntore, q ne na ka preokupuar dhe na preokupon vazhdimisht. Ai e gjeti t drejt kujdesin e madh q ne bjm pr t mos i boshatisur fshatrat, por t prdorim sa m shum fuqi-n puntore t qyteteve. Natyrisht shtja e buks na preokupoi t dyja palt. Ky problem ky te ne sigu-risht do t ec drejt zgjidhjes, sidomos kur t keini plehrat kimike. u En Lai e gjeti interesant orientimin ton pr zhvillimin e mtejshm t kulturave t dri-

thit n vendet malore, edhe pr rastin e ndonj situate lufte.

Prfundimet e arritura n bisedime mund t'i vle-rsojm t knaqshme, si pr ne, ashtu edhe pr ata, si nga ana politike, ashtu edhe nga ana ekonomike. Kjo do ta forcoj akoma m shum miqsin ton, do t ndihmoj n forcimin e gjendjes politike dhe ekono-mike t vendit ton, do t forcoj akoma m shum pozitat ndrkombtare t Shqipris.

17 16 2 48 a

E PREMTE 10 JANAR 1964

Shkuam me fmijt n Dajt pr t kaluar fundin e javs.

T gjith revizionistve modern ardhja e u En Lait n Shqipri u dogji. Hrushoviant dhe shokt e tyre shtireshin sikur ky udhtim dhe rezultatet e bi-sedimeve me ne nuk u interesonin. Kjo n siprfaqe, pse brenda zienin, u vinte inat, donin t dinin dhe bnin 'bnin, prpiqeshin ta ulnin vlern e udhtimit t delegacionit kinez te ne dhe n Afrik. Titistt flis-nin m hapur, ishin n pararoj t revizionistve mo-dern, prgjonin pr t filluar zhurmn. Dhe revizio-nistkt, pas fjalimit q mbajti u En Lai n Shkodr, ku i prmendi me emr titistt, ngritn borit e tyre t jerra.

Jugosllavt flisnin do nat n radiot e tyre n emr t t gjith revizionistve, organizuan konferen-ca shtypi, t gjitha gazetat e tyre shkruan. E far thoshin? Sikur u En Lai nuk sht pr hashkeltzisten-cn paqsore! Sepse pr revizionistt modern bashk-

ekzistenc paqsore do t thot t pushosh demaskimin politik dhe ideologjik t imperializmit, me at ameri-kan n krye, dhe t revizionizmit modern. Titistt vet as kishin ndonj iluzion se nuk do t flitej kundr tyre, por u prekn q u En Lai atakoi vetm ata, elhe donin t atakoheshin tok me shokt e tyre. Titistt ishin t bindur q ne nuk do t rrinim pa folur si kun-dr Hrushovit, ashtu edhe kundr tyre. Ata e prisnin nj sulm t ktill. Por edhe ktu mbetn me gisht n goj. Prandaj pr ne ngritn tezn e tyre bajate se Shqipria sht e izoluar. Kt tez t rreme ata prpi-geshin ta paraqitnin t vrtet, n nj koh kur vet ardhja e u En Lait te ne vrteton m s miri se vendi yn nuk sht aspak i izoluar.

Por titistve u duhej t grinin, pse ardhja e u En Lait te ne vrtetoi pikrisht t kundrtn e propagan-ds s tyre kundr vendit ton dhe izoloi n syt e popujve klikat revizioniste n fuqi n Evrop. Ardhja e u En Lait ishte nj grusht pr ta dhe nj inkurajim pr revolucionart dhe pr popujt e vendeve ku sun-dojn revizionistt.

Ftesa q i bhet Kastros pr n Mosk dhe vajtja e Toliatit n Beograd nuk mund t mos jen si dy ku-ndrpesha t revizionistve modern pr suksesin e udhtimit t u En Lait te ne e n Afrik. Hrushovi bri shum prpjekje dhe presione n vendet e Afri-ks pr ta errsuar kt sukses, por m kot. Ai u de-maskua edhe m shum n syt e udhheqsve nacio-nalist t popujve t ktyre vendeve. Tash, pr t ku-

18 19

ndrbalancuar suksesin e Partis Komuniste t Kins. Hrushovi po prdor presionet dhe shantazhet edhe ku-ndr kubanve, pr t'u shkulur ndonj koncesion po-litik q t bj ca buj. Por t shohim 'do t ngjas.

Vajtja e Toliatit n Beograd sht nj kapitull i ri i avancua i tradhtarve t marksizm-leninizmit. Gru-pi i Toliatit sht nga grupet revizioniste m t rre-zikshme e m t avancuara n Perndim. Revizionistt italian kan nj platform krejt t hapt dhe t koor-dinuar me titistt, me t cilt jan n unitet t plot dhe, pa u gabuar, mund t themi se merren vesh m mir me Titon sesa me Hrushovin. Toliati e Titoja ua kan frikn revolucionarve n Bashkimin Sovjetik dhe n vendet e tjera t demokracis popullore, pran-daj n planet e prbashkta kan edhe planet e tyre t veanta. sht e qart se Titos i intereson shum q toliatistt t arrijn t marrin pjes n pushtet n Itali. Toliati e di kt dhe punon t'ia arrij ktij qllimi, duke u prpjekur t krijoj unitet me Partin Socia-liste Italiane. Por, q t'ia arrij ksaj, q t fitoj be-simin e borgjezis, duhet q Partia Komuniste Italiane t shkoj nga e djathta, bile shum m nga e djathta se Partia Socialiste Italiane. Pr kt qllim, toliatistt do t ndrrojn edhe strukturn organizative t partis s tyre.

Natyrisht, pr t zbatuar vijn e tyre revizioniste, toliatistt nuk mund t mbshteten n nj parti me forma organizimi dhe disiplin leniniste. Titoja, q e ka likuiduar nj parti t till n Jugosllavi, u jep ekspe-rienc. Si Titoja dhe Toliati, si revizionist q jan, punojn pr unitetin e krerve t socialdemokracis

dhe t revizionizmit modern, pr unitetin e aristokra-cis puntore. Edhe Hrushovi, me an t Titos, Toliatit e t tradhtarve t tjer, i sht futur nj rruge t till, punon n kt drejtim. Prandaj partit e vrteta mar-ksiste-leniniste duhet t'i drrmojn kto plane, t'i de-maskojn, t'i luftojn pa mshir.

Pra Toliati n Jugosllavi po bn nj pun t rre-zikshme, po komploton kundr marksizm-leninizmit, kundr nesh. Komunistt italian duhet t veprojn, ndryshe jo vetm s'jan revolucionar, por kan edhe prgjegjsi.

20 21

DAJT, E SHTUNE F. DIEL

11 JANAR 1964 12 JANAR 1964

Jemi n Dajt. Koha sht e mrekullueshme, dielli shullen. Televizori merr mir. Bm shtitje dhe djem-t vazhdojn t ngasin makinn n lugin.

Dje garn n qitje e fitoi Iliri, kurse sot Sokoli. N drek zbritm n Tiran. Koha ka qen e mre-

kullueshme dhe e ngroht.

22 4

23

E LIENF: 13 JANAR 1964

Biseduam me Hysniun pr planin e puns.

Nisemi pr n Vlor pr t br 15 dit pushim.

Fidel Kastroja arriti n Mosk. Ai udhtoi n t njjtin avion me emisart e Hrushovit, Podgornin dhe Pasionaren, q ishin drguar prej tij n Havan. Pritja n aerodrom nuk ishte si e para. Tash pr tash s'dim gj pse ka vajtur ai n Mosk. T shohim, por punt, mendoj, nuk do t jen t ngrohta. Do t shohim nse Kastroja ka nxjerr msime nga gabimet e tij t para.

Nga eksperienca jon me Hrushovin mund t bj- m nj parashikim. Hrushovi e ka ftuar Kastron, ashtu si na ftoi edhe ne, q, duke marr shkas nga marr- dhniet ekonomike q ai vet i ka acaruar me qllim, t'i bj presione t shumanshme. S'ka asnj dyshim se Podgorni dhe Pasionarja kishin shkuar n Kub q t bnin presion mbi Fidel Kastron, q ky t mbaj hapur qndrim pro sovjetikve si n shtjet ideologjike, ashtu

edhe n ato politike dhe veanrisht n lidhje me Trak-tatin e Mosks, domethn t zbut politikn me impe-rializmin amerikan, t hyj n tratativa me t, t mos nxit revolucione n vendet e Ameriks Latine, t ra-kordoj vijn me revizionistt e Ameriks Latine dhe t spastroj partin dhe udhheqjen nga dogmatikt. Si duket, emisart e Hrushovit s'patn sukses, pse nga shtypi sovjetik del qart se pritja e ktyre dy kalan-derve n Kub qe e ftoht, nuk pati dandanara. Gjat ditve t qndrimit n Havan, Podgorni dhe Ibarruri a e prmendn apo jo nj a dy her emrin e Kastros. Por edhe ky as q i shoqroi fare ose shoqroi vetm nj her dhe pak Podgornin. Ather, prpara ksaj disfate, Hrushovi i nxjerr pengesa ekonomike Kubs dhe, pr t'i br shantazhe t mtejshme, si u prpoq t na i bnte edhe neve, e ftoi Kastron t merren vesh n Mosk. Ne s'vajtm, Kastroja shkoi. Tash shtja qndron nse ky do t'i nnshtrohet Hrushovit si hern e parl apo jo? Kastroja, po t jet i qndrue-shm dhe po ta ket kuptuar gabimin e madh q bri hern e par, ia v kmbt n nj kpuc Hrushovit dhe, pa br as m t voglin lshim, e detyron q ndih-mat jo vetm t mos ia pres, por kto t'i ven Kubs si sahat.

Arsyeja q dha Hrushovi pr vajtjen e Kastros n Bashkimin Sovjetik, gjoja pr t par dimrin rus dhe pr t gjuajtur derra n bor, sht aq absurde sa edhe qesharake. Vet Kastroja e prgnjeshtroi kt akro-

1. Gjat vizits s tij n Bashkimin Sovjetik n prill-maj 1963.

24 25

baci t Hrushovit, duke deklaruar se do t rrij shum pak, mbasi n Kub e pret korrja e kallamsheqerit.

T gjitha kto konkluzione, natyrisht, i nxjerr nga t dhnat e jashtme dhe po t ndjekim kt logjik e n rast se Kastroja tregohet i vendosur, ather do t grinden n Kremlin, s'do t merren vesh ose m mir Kastroja do t marr vesh m mir me 'tradhtar t rrezikshm ka t bj. Mund t mos i presin urat, se Hrushovi e di far humbje kolosale do t jet kjo pr t, ai u dogj fort me ne, prandaj lidhjet do t'i mbajn hiq e mos e kput, pr t shptuar faqen. Kjo ka m shum mundsi t ngjas, por varet nga Kastroja. do gj mund t ngjas, kur digjesh nga qulli i fryn edhe kosit.

Ngjarjet e mvonshme do t prcaktojn rrje-dhn e gjrave.

VLORE, E MRKURE 15 JANAR 1961*

u En Lai na tha 1 se gjat udhtimit t tij n Af-rik mund t lshohej nj komunikat pr t shpallur se Republika Franceze e njihte Republikn Popullore t Kins. Ky akt sht rezultat i bisedimeve t Edgar Forit, t drguarit gjysmzyrtar t D Golit n Kin, me udhheqsit kinez.

Vendosja e marrdhnieve diplornatike n mes Ki-ns dhe Francs, duke pranuar Franca kushtet e Kins, domethn prerjen e marrdhnieve diplomatike me Taipehun dhe mosnjohjen e politiks amerikane t dy Kinave, do t ket rndsi t madhe ndrkombtare dhe rrjedhime t thella n politikn botrore. Ky akt izolon politikn aventureske dhe grabitqare t impe-rialistve amerikan, sht me t vrtet nj grusht i rnd q i jepet politiks hegjemoniste amerikane.

Pa dyshm kjo ngjarje do t thelloj akoma m shum t arn serioze q ekziston n mes Francs dhe Shteteve t Bashkuara t Ameriks. Koniunkturat ak-

1. N vizitn j bri n Shqipri n fillim t janarit t vitit 1964.

26 27

tuale bn q, me gjith presionet e forta e t shum-anshme t imperialistve amerikan, anglez, dhe deri n njfar shkalle t Gjermanis s Bonit ndaj Fran-cs, borgjezia franceze dhe presidenti i saj t mos i nnshtrohen diktatit t tyre. Franca po revoltohet si kundr vijs ushtarake t NATO-s, ashtu edhe kundr politiks ekonomike t SHBA-s. Prpara nj situate t till, imperializmi amerikan dhe ai anglez, t ndih-muar n kt drejtim nga grupi revizionist i Hrusho-vit, po prpiqen ta izolojn Francn, ta gjunjzojn dhe ta bjn nj shtet t bindur. Mirpo borgjezia im-perialiste franceze sht duke br nj kthes n po-litikn e saj drejt lidhjeve diplomatike me Kinn.

Sigurisht Franca n kto kushte do t mund ta zhvilloj m lirisht tregtin me Kinn dhe me shum vende t tjera t Lindjes s Largt, kshtu q deri diku ajo i shpton bojkotimit t tregjeve t saj q po ia pr-lan imperializmi amerikan, gj q sht jetike pr t. Kjo s'ka si t mos ket rrjedhime politike t thella n NATO, se presionet ekonomike imperialistve jan nga M'etet kr esore t lufts.

D Goli, duke njohur Republikn Popullore t Ki-ns, u tregua nj borgjez i zgjuar. Kjo ngjarje do t shkaktoj me siguri nj reaksion zinxhir n NATO, n lidhjet e ndryshme reciproke n mes vendeve q bjn pjes n kt organizat, n qndrimet ndrkombtare prpara problemeve t rndsishme me karakter bo-tror. Autoriteti i Shteteve t Bashkuara t Ameriks psoi nj disfat t dukshme n drejtimin e plotfuqi-shmris s tyre. Qndrimin e Francs ndaj Kins, shpejt ose von, do ta ndjekin edhe shtete t tjera, si,

pr shembull, Japonia, n radh t par, e cila prpi-qet t shptoj nga zgjedha amerikane dhe ka interesa t mdhenj tregtar dhe politik nga vendosja e ma-rrdhnieve me Republikn Popullore t Kins. Pozi-tat amerikane n OKB, n mbrojtjen e kufoms an Kai Shi, bhen, gjithashtu, t vshtira.

Gjith kjo situat e krijuar nga lidhja e marr-dhnieve diplomatike n mes Francs e RP t Kins, v n pozita t vshtira tregtin botrore amerikane, diskrediton dhe minon politikn agresive t Shteteve t Bashkuara n Vietnam, n Kore e gjetk, ku Franca do t prpiqet t rifitoj disa pozita t zbehta, por q jan m mir se hi. Komonuelthi Britanik, duke par kto situata, do t prshkohet edhe ai nga ethet kun-dr presionit amerikan.

Pr ne kan rndsi ashprsimi i kontradiktave n mes vendeve imperialiste, arja e tyre, dobsimi dhe izolimi i Shteteve t Bashkuara t Ameriks dhe fitorja e socializmit dhe e popujve q luftojn pr liri.

Nga ana tjetr, politika botrore e Hrushovit, politik aventureske dhe krejt antimarksiste, po pson nj disfat kolosale. Aleati i tij, Shtetet e Bashkuara t Ameriks, me t cilin ra n kompromis tradhtie, po humbet n lojn e tij t shahut. Pr t'u lidhur dhe pr t fituar besimin e amerikanve tradhtari Hrushov e hoqi maskn, sulmoi marksizm-leninizmin, socializ-min e vendin ton.

Tradhtari Hrushov mendoi se arriti qiellin me do-r dhe se tok me imperializnain amerikan do t sundo-nin botn. Mirpo planet e tyre po dshtojn. N kto koniunktura, ashtu si po zhvillohen ato, ai vqiet n

28 29

pozita do dit e m shum t vshtira. 'do t bj tradhtari? Ai do t shkoj m tej n deMaskini e tij t plot, derisa t futet n varr. Popujt dhe komunistt e bots do dit e m qart po shohin tradhtin e Hru-shovit dhe t revizionistve modern si agjentur e borgjezis dhe n aleanc me xhandarin botror, irnpe-rializmin amerikan. Veanrisht pasi t lidhen ma-rrdhniet diplomatike n mes Kins dhe Francs, Partia Komuniste Franceze vihet n pozita shum t vshtira nga politika tradhtare e udhheqjes s saj revi-zioniste. Kjo udhheqje tradhtare sht afishuar, pr-ve t tjerave, edhe kundr Republiks Popullore t Kins. Tash, kur gjith populli francez dhe komunistt revolucionar francez do ta aprovojn aktin e drejt t vendosjes s marrdhnieve diplomatike me RP t Kins, revizionistt francez, pa marr parasysh akro-bacit demagogjike q do t bjn, do t demaskohen edhe m shum, do t izolohen akoma m tej nga ma-sat. Ata, n fakt, do t mbeten shrbtor t Hrushovit kundr socializmit dhe interesave t vendit dhe t po-pullit t tyre. N Partin Komuniste Franceze pa dy-shim do t ngjasin gjra n t ardhmen.

VLORE, E ENJTE 16 JANAR 1964

Koha sht shum e bukur. Vizitova dy vilat q jan ndrequr. Bra nj or shtitje me kmb.

3() 31

VLORE, E PREMTE 17 JANAR 1961

Koha sht shum e bukur, por e ftoht dhe me er. I bm vizit Ramizit q erdhi dje pr pushime.

N mbrmje erdhn shokt, biseduam dhe luajtm kupat.

VLORE, E DIEL 19 JANAR 1961

Koha shum e bukur, shtitm n bregdet. N mbrmje erdhi Hysniu. Nesr ai me t bijn,

Vern, do t shkojn n Trba, se sht festa e 20- -vjetorit t themelimit t Brigads s 5-t, n t ciln Hysniu ka qen komisar politik. Brigada e 5-t ishte nj brigad heroike, ajo sht dalluar shum n luftime, ka pasur mbi 250 dshmor dhe me qindra t plagosur. Disa lufttar t saj jan shpallur Heronj t Popullit. Meritat e Hysniut jan shum t mdha; ai ka qen nj trim i shquar n luft, ashtu si sht edhe sot i shquar n pun, i vendosur, i zgjuar, i mpreht dhe i dashur, puntor partie me t vrtet shembullor.

32 31 3 - 441 a

VLORE, E HENE 20 JANAR 1961

Koha e bukur dhe jo e ftoht. Vajtm vizituam Ritn, q erdhi pr pushime.

Pam me Ramizin nj projektartikull pr demaski-min e revizionistve jugosllav. Nuk ishte punuar aq mir. E kthyem t punohet m mir.

Trojka trojane Hrushov-Tito-Toliati po krista-lizon gjithnj e m hapur punn e vet intensive revizio-niste pr t degjeneruar partit komuniste, sidomos ato t vendeve kapitaliste. Bisedime t vazhdueshme jar. br m par dhe vazhdojn t bhen me krert e su-cialdemokracis evropiane dhe me partit socialiste, si nga Kardeli me Vendet Skandinave, ashtu dhe nga Titoja e Hrushovi, pa folur pr takimet, bisedimet dhe ujdit e prjavshme q bjn Torezi me shok dhe kh-ka revizioniste italiane e Toliatit. Kto bisedime takime kan qllime t shumta, ideologjike, politike, organizative; ato shrbejn, gjithashtu, pr t'u lidhur me

borgjezin reaksionare t vendeve ku kjo sht n fuqi, pr t lehtsuar kontaktet, pr t tatuar pulset e shoqi--shoqit. Kontaktet e tradhtarve t rinj me tradhtart e vjetr t marksizm-leninizmit bhen n kushte t favorshme pr socialdemokratt. Kta mbajn, naty-risht, qndrime arrogante dhe prbuzse ndaj revizio-nistve modern dhe sidomos t vendeve t tyre. Ten-dencat e tyre jan t bien n ujdi me

nuk mund t shkojn duke u forcuar, por duke u dobsuar dhe n kt rrug ata bjn prpjekje t dsh-pruara pr t'u afruar me socialdemokracin, veane-risht me at evropiane, duke u orvatur, sa t jet mundur, t ruajn disa veori false. Kurse, nga ana e saj, socialdemokracia i pret kta n qoshe t rrugs, krkon t'u heq do mask, krkon t'u heq do tipar dhe t'i shkrij n veten e saj. Kjo sht rruga q po ndiqet nga tradhtart e rinj dhe t vjetr. Ne, me luftn ton t drejt marksiste-leniniste, duhet t sqa-rojm sa m shum komunist, t izolojm dhe t de-maskojm pa mshir trojkn trojane dhe pasuesit e saj.

Mendoj se vajtja e Toliatit n Beograd dhe pr-pjekjet pr t organizuar nj mbledhje t partive ko-muniste t vendeve kapitaliste t Evrops, kan pr qllim prgatitjen e nj platforme t prbashkt revi-zioniste pr bashkpunim t hapt me partit socialiste dhe ato demokrate, kan pr qllim t'i bhen lshinae t mtejshme imperializmit nga ana e revizionistve modern pr t forcuar kampin revizionist dhe luftn kundr socializmit.

A do t'ia arrijn toliatistt t'i bjn titistt t ma-rrin pjes n kt mbledhje? Pr titistt kjo pjesma-rrje, sigurisht, sht e dshirueshme pr shum arsye, sidomos se kta pr her t par do t hynin zyrtarisht n nj mbledhje t partive t tjera komuniste. Por vetm duhet q kto parti ta pranojn plotsisht nj pjesmarrje t till. Pr kt pun merren me zell To-liati dhe Hrushovi. Ky i fundit, sido q sht dakord, nuk do t dshironte q shum udhheqs revizionist,

q sot i drejton ai, t kmbejn dor e t drejtohen nga Titoja ose Toliati. Por Hrushovi nuk mund t'i shptoj ktij procesi. Uniteti i plot i revizionistve nuk mund t arrihet, ata do t ken grindje e kontradikta t shum-ta, t cilat do dit e m shum do t shtohen dhe do t thellohen.

Udhheqsit e Partis Komuniste Italiane, me To-liatin n krye, kan nj mendim t madh pr veten e tyre. Ata mendojn se jan dhc duhet t bhen nj qendr tjetr e madhe n Evrop e marksizm-leniniz-mit t tipit t tyre, domethn e revizionizmit moderrr. Kta, duke e ruajtur pr form lidhjen dhe respektin pr hrushoviant, n nj mnyr ose n nj tjetr, d-shirojn t'ua heqin ndikimin q ushtrojn n saj t prestigjit t Partis Komuniste t Bashkimit Sovjetik, q t ruajn kshtu imperializmin dhe borgjezin ndr-kombtare nga nj e papritur nga ana e komunistve t vrtet t Partis Komuniste t Bashkimit Sovjetik; ata duan t'ia ngushtojn Bashkimit Sovjetik sfern e ndikimit, pr ta kontrolluar m mir dhe pr ta uar m shpejt n rrugn e kapitullimit.

Udhheqja revizioniste italiane kt rol dshiron ta luaj vet, mirpo Titoja sht n mes, dhe sht me influenc, kshtu q hprh Toliati nuk mund t bj dot pa t, prandaj bashkpunon ngushtsisht me mi-kun e tij t Beogradit. Por revizionistt italian s'vn njeri mbi vete. E till sht morgai dhe megalomania e tyre.

Kornbinacionet parlamentare, diskutimet pa fund

1. Nen frngjishlja airfoganc.

36 37

dhe intrigat n korridoret e parlamentit italian, pole-mikat q rrjedhin prej ktyre llogjeve e prapaskenave konsiderohen prej udhheqjes revizioniste t Partis Komuniste Italiane si kyi i zgjidhjes s problerneve kapitale, i marrjes s pushtetit nga klasa puntore dhe i vendosjes s socializmit n rrug paqsore, evo-lucioniste, n rrugn specifike italiane. 'Sa m tepr t strholluara t jen kto diskutime n parlament, aq m tepr udhheqjes revizioniste t Partis Komuniste Italiane i mbushet mendja se po i bind t tjert pr t ecur n aleanc me t drejt socializmit

.

Revizionistt toliatist kan arritur deri n at pik sa t besojn se platforma e tyre n parlament sht e vetmja dialektik marksiste e prsosur. Kur vjen shtja t hedhin posht me fakte tezat tona t drej-ta, n goj dhe n maj t pens ata kan vetrn shprehjet: ju -s'e njihni gjendjen reale n Itali dhe n bot, ju s'kuptoni asgj nga marksizmi..T hedhsh posht parimet baz t marksizm-leninizmit fillosh t bsh kiakierel, si po bn udhheqja revizioniste e Par."--7FsFC07----Inuniste UliVes t t ban sh biSedime e diskutime t frytshme, duke u udhhequr dhe duke ruajtur parimet marksiste-leninisteWl n"-elBL:tjeffir.. T parn uclWe'heqja e Partis Komuniste Italiane e ka prqafuar dhe e mban fort, e shtjellon, kurse t dytn e ka tradhtuar me ndrgjegje, e ka fla-kur, e ka shkelmuar definitivisht.

Vihet pyetja: 'kan fituar deri tash udhheqsit revizionist t Partis Komuniste Italiane me pallavrat

1. Nga italishtja Ilafe.

e tyre? Asgj, fare asgj! Borgjezia italiane vazhdon punn.e saj, klasa puntore italiane shtypet, fshatarsia shfrytzohet, bile n Italin e Jugut, me format mesje-tare, Vatikani helmon shpirtrat. Borgjezia italiane si-kur u thot revizionistve vazhdoni me kto prralla, se ato na shrbejn edhe neve, edhe juve, va-zhdoni t gnjeni klasn puntore dhe fshatarsin Iiane dhe proletariati ita.lian e ka eksperiencn t marr pushtetin... n kalendat greke. Borgjezia italiane nuk i trembet as strategjis, as taktiks specifike ita-liane t revizionistve italian, por ajo trembet e tmerrohet nga marksizm-leninizmi revolucionar, nga klasa puntore, nga kthimi n pozitat e vrteta mark-siste-leniniste t Partis Komuniste Italiane, n pozitat e lufts revolucionare.

Prandaj borgjezia ital.iane ka gjetur te revizio-nistt italian nj kal q i prshtatet vetes s saj dhe po e trheq nga kapistra pr t degjeneruar sa m shum e sa m shpejt Partin Komuniste Italiane dhe t largoj kshtu lvizjen puntore nga rruga e drejt. Borgjezia italiane, me fjal t tjera, u thot udhhe-qsve t Partis Komuniste Italiane: S'kam akoma be-sim t plot te ju, jepni akoma prova nnshtrimi ndaj meje n planin kombtar, pastaj t'ju hedh disa thrri-me. Partia Komuniste Italiane sht angazhuar n kt qorrsokak edhe kjo pr shkak t tradhtis s udh-heqjes s saj, me Toliatin n krye. Komunista e vr-tet revolucionar italian nuk duhet t lejojn pr shum koh nj gjendje t till dhe duhet i ngrihen kundr saj. Ksaj furtune t pashmangshme i tremben edhe udhheqja revizioniste e Partis Komuniste_ Italia-

38 39

ne, edhe borgjezia italiane. Prandaj q t dy palt po bjn prpjekje t ecin drejt nj aleance t shenjt, pr t'i br ball rrebeshit t ardhshm.

Prrallisjet e Toliatit nuk e mbajtn dot afr so-cialistin Neni, i cili, duke u futur n aleanc dhe n kthetrat e demokristianve, shkaktoi prarjen e partis s tij. Partia e re socialiste e Unitetit Proletar, mund t jet m e majt se Partia Komuniste Italiane. Mun-det q udhheqjes s Partis Komuniste Italiane s'i ka ardhur hi mir pr at q i ngjau partis s Nenit, pse sht nj paralajmrim se nj gj e till do t'i ngjas sot ose nesr edhe Partis Komuniste Italiane. N nj rast t till vrtet do t krijohen mundsi m t mdha pr grupin e Toliatit q t konsumoj plot-sisht tradhtin, po n t njjtn koh krijohen edhe mundsi t mdha pr nj luft revolucionare kundr revizionistve dhe borgjezis imperialiste italiane, luft e cila duhet t udhhiqet nga nj parti e vrtet marksiste-leniniste italiane. Kur t krijohet kjo parti, ather hapen perspektiva t ndritura pr unitetin e veprimit t klass puntore italiane, pr zgjerimin e lufts dhe pr izolimin e revizionistve dhe t socia-listve t djatht.

Revizionistt e udhheqjes italiane e kan zili ale-ancn e Nenit me demokristiant, ata do t dshironin t shkonin tok me Nenin n kt aleanc. Neni ua nga-trroi ca marshrutin e tyre, por Toliati nuk i ka hum-bur shpresat pr ndonj kock dhe punon pr kt i udhhequr nga parimet e demokracis italiane t shkruara n kushtetut. Ja ylli ndriues i rrugs s karvanit toliatist drejt socializmit specifik italian!

Udhheqsit revizionist t Partis Komuniste Ita-liane, sigurisht, pretendojn se partia e tyre sht nj parti e madhe, e fuqishme, e masave. Por ata nuk i bjn vetes pyetjen: Pse borgjezia italiane sillet ndaj tyre n mnyr kaq dashamirse? Pse borgjezia italia-ne nuk ka marr dhe nuk po merr ndaj tyre po ato masa dhe ligje drakoniane e rnashtruese n zgjedhjet parla-mentare, si ka br borgjezia franceze kundr Partis Komuniste Franceze, t ciln gati po e eliminon nga parlamenti? Sigurisht pse nuk ka frik prej madh-sis s saj (megjithse Partia Komuniste Franceze nuk sht nj parti e vogl n numr). Borgjezia fran-ceze n t vrtet ia ka pasur dhe ia ka akoma fri-kn Partis Komuniste Franceze edhe pse n udhheqje ekziston nj grup i fort revizionistsh me Moris Tore-zin n krye.

Revizionistt e udhheqjes s Partis Komuniste Italiane thon se partia e tyre sht nj parti me nj politik t gjer, marksiste. E gjer aq sa s'bie er marksiste. Kjo parti jo vetm q sht e kalbur pr shkak t vijs s saj politiko-ideologjike, por, me kt gjendje q sht, n grushtin e par q do t'i jap reaksioni, do t shpartallohet dhe do t katandiset ko-koshi nj thel. Revizionistt italian prpiqen q par-tis. s tyre t'i japin prmasa aq t gjera, sa t katandiset n nj front akoma m keq se 'sht. Ata synojn q edhe Partin Komuniste Franceze, nj nga m t mdhat n vendet kapitaliste dhe me tradita revolu-cionare, ta sjellin plotsisht n rrugn e tyre. Ktu sy-nojn Hrushovi, Toliati, Titoja. Ata kan me vete, por jo plotsisht, grupin revizionist t Torezit, i cili, sipas

40 42

mendimit tim, mund edhe t gabohem, duhet t ket me ta divergjenca t brendshme q pr interesin e prgjithshm nuk i shprehin haptazi. Por, n udhheq-jen e Partis Komuniste Franceze duhet t ket nj korrent t fort revizionist q lufton ta oj Partin Komuniste Franceze n gjurmt e Partis Komuniste Italiane, t partive t Titos dhe t Hrushovit, ta oj n kohn e para kongresit t Turit, ku u b ndarja me socialistt e Blumit dhe bashkimi me Internaciona-len e Tret. Pr zhvillimin e mtejshm t punve n'e partit e tyre, rol vendimtar dhe prgjegjsi t ma-dhe kan komunistt e vrtet francez dhe italian. A do t luftojn ata? Sigurisht q po, n mos sot, nesr. Un kam shpresa. N kt drejtim Partia jon do t'i mbshtet.

Tradhtari i marksizm-leninizmit, Toliati, ia dha dftesn e marksistit t shquar, heroit, njeriut q hapi rrugn e vrtet t ndrtimit t socializmit, tradhtarit tjetr t marksizm-leninizmit, shokut t tij Tito.

'biseduan kta t dy n Beograd? 'do t bisedo-nin tjetr ve pr pun tradhtie?! Por Toliati, prve xhevahireve t tjera t tradhtis, duke thn pr titi-stt: Ne e dinim edhe m par se ju ndrtonit socia-lizmin dhe ishit n rrug t drejt raarksiste-leniniste etj., afirmoi edhe nj her tjetr se pr t Deklaratat e Mosks t viteve 1957 dhe 1960 jan copa leckash. Ather ktij tradhtari mjafton t'i thuhet vetm kjo: Kur e dije kt, pse e firmose Deklaratn?. Po a mund t ket turp tradktari? Jo, ai sht antimarksist, q tregton pa turp me parimet.

VLORE, E MARTE 21 JANAR 1964

Hysniu kishte kaluar mir n festn e Brigads s 5-t. Sot ai u kthye n Tiran.

Qndrimi q po mban Kastroja prball bands s Kremlinit sht shum i mir pr Hrushovin dhe shu-m i keq pr shtjen e marksizm-leninizmit. N fakt ai po vazhdon rrugn dhe qndrimin q mbajti gjai vizits s tij t par n Bashkimin Sovjetiki. Kastroja edhe kt her po e lavdron publikisht Hrushovin. Si duket Fidel Kastroja as hern e par dhe as hern e dyt jo se u gnjye nga Hrushovi, por ka qen dakord me t dhe njohja e gabimeve t tij, autokritika etj., jan prralla. Ktyre as q mund t'u zihet bes.

Mua m duket se s'ka gj pr t'u uditur n kt qndrim t Kastros. Ai u vetquajt marksist, dhe ne dshiruam q t ishte i till pr t mirn e Kubs dhe t revolucionit n Amerikn Latine. Kastroja sht nj intelektual demokrat-revolucionar me shum tipa-

1 Prill-maj 1963.

42 43

re t nj lufttari borgjez. Nn sqetulln e Hrushovit ai do t ec m tej n kt rrug. Por vall Kastroja ve-pron sipas koks s vet? M duket se jo. Ai duhet t ket mbshtetje te shum shok t tij. Kjo s'do t thot se n udhheqjen kubane s'ka njerz q mendoj-n n mnyr revolucionare. Grindjet me Blas Rokn dhe me Eskalanten qen m tepr shtje pushteti dhe prestigji. N qoft se Kastroja nuk bn kthes, kto grindje do t ven duke u zhdukur.

Sigurisht kjo gjendje n udhheqjen e Kubs nuk sht e mir, megjithat revolucionet n vendet e Ame-riks Latine do t ecin n rrugn e tyre. Ato kan shkatrruar pengesa t tjera edhe m t mdha. Koha do t na tregoj m mir se si do t ven punt n Kub. Ne duhet t vazhdojm t kemi durim, pse du-rimi i bazuar nideologjin marksiste_t_con n vendi-me t drejta, t matura dhe n interes t revolucionit botror. Sidoqoft hidhur na vjen q Kastroja po merr nj rrug t till. Megjithat, jam i bindur se Hrushovi do t'i bj Kubs aq poshtrsi, saq Kastroja, do s'do, shpejt ose von, do ta kuptoj me k ka t bj.

VI,ORE, E 111ERKURE 22 JANAR 1964

I bm vizit n shtpi Mihallaq Gjinikasiti.

Agjencit e lajmeve dhe radiot e huaja po bjn shum zhurm pr mundsit e njohjes s Kins nga Franca. Shum mir.

1. N at koh sekretar i par i Komitetit t Partis t Rre-thit t Vlors.

44 45

VLORE, E ENJTE VLORE, E PREMTE

23 JANAR 1964 24 JANAR 1964

Koha shum e bukur. Shtitje e zakonshme me Ramizin. Pasdreke u bm nj vizit shokve n viln nr. 5.

I shkuam vizit n shtpi shokut Petrit Hakani.

Edhe sot koha sht shum e bukur. Shtitje e zakonshme.

U botua komunikata ruso-kubane. Ajo sht pr faqe t zez.

46 4?

vLORE, E SHTUNE, 25 JANAR 1964

Pam udhtimin tim n Sarand t filmuar nga Sulo Gradeci. Ishte realizuar mir.

VLORE, E HENE 27 JANAR 1961

Agjencit e lajmeve njoftuan se Franca e njohu Republikn Popullore t Kins. Kjo gj shkaktoi jehon t madhe n bot. Uashingtoni sht zemruar; Londra thot se kjo sht pun e qeveris franceze; Boni pretendon se, si aleat, duhet t ishim konsul-tuar; Italia hesht dhe qndron si zakonisht n bisht, ndrsa Hrushovi dhe Titoja plcasin, po s'kan 'bjn, duan s'duan, e pranojn. D Goli s'an kokn fare nga kto. Kjo sht nj pun e mir. Kontradiktat e impe-rialistve po thellohen.

411 49 4 46 a

VLORE, E NIAIRTE 28 JANAR 1964

Shkuam shtitje me shokt n Kuzbabat. Koha shum e mir.

VLORE, E MERKURE 29 JANAR 1964

Koh e vrenjtur. Natn ka rn shi. Bm shtitjen e zakonshme me Ramizin.

Qeveria kineze botoi dje nj komunikat, ku v pi-kat mbi i pr sa i prket shtjes s dy Kinave dhe i jep kshtu fund spekulimeve q bhen n lidhje me vendosjen e marrdhnieve diplomatike me Francn.

1. Sot parku -Liria.

50 51

VLORE, E ENJTE 30 JANAR 1964

I bm nj vizit n shtpi shokut Myzafer [Trebe-shina] t.

Koha sht me re. Bm shtitje me Ramizin dhe me Ritn.

VLORE, E PREMTE 31 JANAR 1964

sht koh me shi. N mbrmje kemi thirrur, pr ta kaluar kohn s bashku, shokt drejtues t Vlors, se nesr mbarojm pushimet dhe do t kthehemi n Tiran.

1. N at koh kryetar I Komitetlt Ekzekutiv t Kshillit Popullor t Rrethit t Vlors.

52 53

JANAR 1964

Takime dhe biscda pune me shokt

Bised me shokun Hysni pr propozimin e br nga Ministria e Mbrojtjes pr mbrojtjen e kufirit, pr planet e puns s Byros Politike e t Sekretariatit t KQ.

Takim me Siri aranin, ambasador n Kore.

Bised me shok pr prmbytjet q kan ndo-

dhur n Shkodr, Lezh etj. Bised pune me shokun Rita pr zgjedhjet

Parti, pr ceremonin n Akademin Ushtarake etj. Bised me shokt e rretheve Shkodr e Lezh

pr masat q duhen marr kundr prmbytjeve.

Bised pune me Ramizin, me Ritn per ndih-mn dhe prkrahjen q u duhet dhn artistve.

Bised me Hakiun pr mineralet e rralla n rrra (titan etj.) dhe shfrytzimin e tyre q sivjet, si dhe pr planin e ndrtimeve t reja n Gjirokastr.

Takim me Ramizin pr Kongresin e PSB t Gjermanis dhe komunikatn eventuale q mund t nxjerrim, pr fjalimet n kt kongres dhe taktikn

ton, pr prgjigjen e fjalirnit t N. Hrushovit n Berlin.

Takim me shokun Rita pr disa shtje organi-zative t Partis.

Takim me shokun Ramiz pr shtjen e artiku-Ilit q po prgatisim kundr revizionistve.

Bised me shokun Haki pr punimet e rezolu-eionit t Plenumit t Komitetit Qendror dhe pr pusin e nafts n Divjak.

Urova shokun Manush pr 45-vjetorin e lind-jes.

*Gjat fushats pr zgjedhjet parlamentare n Greqi, Sofokli Venizellosi, disa her me radh e n mnyr provokuese, ka ngritur t ashtuquajturin pro-blem t Vorio-Epirit. M 17 dhjetor 1963, n nj inter-vist q i dha korrespondentit t gazets -To Vima, ai prsri paraqiti krkesa pr koncesione trritoriale e politike nga vendi yn, duke thn: Ne do t me-rreshim vesh leht me Shqiprin, n qoft se ky vend do t pranonte t'i jepte autonomi administrative pa-kies greke n Shqiprin e Jugut.

Deklaratat dhe qndrimet antishqiptare t ktij monarko-fashisti t trbuar kan gjetur mbshtetje te revizionistt e ndryshm. Dihet biseda q ai ka br, pr minoritetin grek n Shqipri, me revizionistin Hru-shov dhe sigurimi q ky i dha pr t'ua transmetuar shokve shqiptar mendimet e pretendimet e tij sho-viniste nga pozitat e megaliidhes. Koht e fundit

54 55

ri shtYliin .sovje-fik; nuk-kan rhunguar yrshndetjet drejtuar aleatve grek.

Edh organet zyrtare t propagands. t .revizio-nistve jugosllav nuk kan mbetur pas n.. kt pun. Kshtu, pr shembull, agjencia TANJUG jo vetm ri-transmetoi intervistn e Sofokli. VenizellosW me ko-rrespondentin e gazets To Vima, por shkoi edhe m tutj. Krkess s tij pr autonomi administrative.pa-kics greke n Shqiprin e Jugut ajo i shtoi .frazn nn varsine e Greqis. Kjo nuk sht e rastit dhe me kt jugosllavt vrtetuan edhe nj her se jan pr coptimin e Shqipris. Me kt ata iu drejtuan edhe vet Venizellosit (i cili nuk e shfaqi plotsisht uj-din'dhe aleancn e fshehi n.mes titistve.dhe reak-sionit monarko-fashist grek pr coptimin e Shqipri-s) dhe i trhoqn vrejtjen pr kt shtje duke e vn qart pikn mbi i.

Pr ne, qndrimi i titistve ka qen i qart me koh, por ata e pohuan kt edhe nj her me gojn e tyre.

N kt shtje e tha fjaln e vet edhe shtypi bullgar. Por opinioni i organeve t shtypit bullgar, na-tyrisht, nuk prfaqson opinionin as t komunistve bullgar, as t popullit vlla bullgar. Ai prfaqson, si sht br zakon atje, opinionin e dirigjentit. Sigu-risht. shtypi i Hrushovit nuk mund t fliste vet pr kt shtje, prandaj. ksaj radhe pr t foli shtypi bullgar. Ky u prpoq t korrigjonte TANJUG-un dhe t shprehte -korrektesn e zotit Venizellos. Por edhe shtypi bullgar, n prpjekjet e tij q ta vinte drejt qndrimin e Hrushovit e marrveshjen e tij me Veni-

56

zellosin dhe t knaqte njkohsisht edhe titistt, me nj zgjuarsi t rrall shtoi dika nga vetja e tij. Ai s'tha as m shum e as m pak, vese t'i jepet autonomi Shqipris s Jugut, ashtu si kan br jugosllavt pr shqiptart e Kosovs.

- .Por, shtypi bullgar harron krejt se n mes dy po-pujve e dy vendeve tona, ka nj traktat aleance dhe dihet prse sht nnshkruar ky traktat, kurse ai e gjen shum normal e t drejt pretendimin e Venizello-sit. Prve ksaj, shtypi bullgar i jep Shqipris . edhe kshilln si duhet ta zgjidh kjo nj shtje t saj. t brendshme, q s'sht aspak shtje, por t till e bjn imperialistt dhe revizionistt grabitqar. Me kt rast, shtypit bullgar dhe gjith atyre q e kan shtyr at ta jap kt mendim, ne u kujtojm sa vijon:

1. Jugosllavia shtjen e shqiptarve t Jugoslla-vis e ka zgjidhur- me vrasje, me gjenocid, me shpr-ngulje, me dbime etj.

2. Ne as jemi przier dhe as przihemi n punt e brendshme t Bullgaris, por detyrohemi t vm pyetjen para revizionistve bullgar e shtypit t tyre: M par se t na jepnit neve kshilla e kt mendim tuajin t shklqyer, t bazuar edhe n eksperiencn jugosllave, pse nuk krkoni t vihet n zbatim pr minoritetin turk n Bullgari? Ju q nuk munguat t vinit n dukje me t shpejt iden e Venizellosit dhe propozimin e tij t zgjuar, a do ta vinit pik-pamjen ton n faqet e gazetave tuaja q ta msoj at opinioni i popullit vlla bullgar?

Ne nuk kemi shpresa pr nj gj t till, pse ky shtyp dhe kta njerz n Bullgari, q mbshtetn de-

57

klaratat antishqiptare t Venizellosit e q kan br edhe gjra t tjera n drejtim t vendit ton, kan ve-tm emrin bullgar dhe asgj t prbashkt me popu-llin trim, besnik e aleat bullgar.

Sulmeve reaksionare antishqiptare t Sofokli Ve-nizellosit pr shtjen e Vorio-Epirit u duhet dhn nj goditje publike diplomatike e vendosur. Njkoh2

sisht, ajo duhet t jet therse pr reaksionin grek, pr hrushoviant, pr titistt dhe pr shtypin bullgar.

T theksohet n t se, pa u thar mir boja e shkri-meve t tyre, Venizellosi theu qafn tok me qeverin e tij.

Nga ana jon, n trajtimin e ksaj shtjeje, t tregojm gjakftohtsi dhe prbuzje pr pretendimet e Venizellosit. i cili as nuk na ka trembur dhe as do t na tremb kurr.

E SHTUNE 1 SIIKURT 1961

Nisetni pr n Tiran. Koha sht me diell. Mba-ruam pushimet dhe do t fillojm nga puna me forca t reja.

Sot u njoftua nj ngjarje me rndsi t madhe pr lvizjen komuniste e puntore ndrkombtare dhe ve-anrisht pr vendet e Ameriks Latine: Partia Ko-muniste e Perus botoi nj komunikat, sipas s cils bhet e ditur se konferenca e partis spastroi udh-heqjen e saj nga elementt revizionist. Midis revizio-nistve q u spastruan ndodhet edhe sekretari i pr-gjithshm i Komitetit Qendrort, i cili n Mbledhjen e Mosks t vitit 1960 na sulmoi paturpsisht. Konfe-renca, prve t tjerave, aprovoi edhe nj rezolut t veant n prkrahje t hapt dhe solidariteti pr Par-tin ton dhe pr Stalinin. Ky sht nj grusht pr revizionistt, pr intrigat e tyre n Amerikn Latine.

1. Raul Akostas.

58 59

klaratat antishqiptare t Venizellosit e q kan br edhe gjra t tjera n drejtim t vendit ton, kan ve-tm emrin bullgar dhe asgj t prbashkt me popu-Ilin trim, besnik e aleat bullgar.

Sulmeve reaksionare antishqiptare t Sofokli Ve-nizellosit pr shtjen e Vorio-Epirit u duhet dhn nj goditje publike diplomatike e vendosur. Njkoh2

sisht, ajo duhet t jet therse pr reaksionin grek, pr hrushoviant, pr titistt dhe pr shtypin bullgar.

T theksohet n t se, pa u thar mir boja e shkri-meve t tyre, Venizellosi theu qafn tok me qeverin e tij.

Nga ana jon, n trajtimin e ksaj shtjeje, t tregojm gjakftohtsi dhe prbuzje pr pretendimet e Venizellosit. i cili as nuk na ka trembur dhe as do t na tremb kurr.

E SFITUNE 1 SlIKURT 1961

Nisemi pr n Tiran. Koha sht me diell. Mba-ruam pushimet dhe do t fillojm nga puna me forca t reja.

Sot u njoftua nj ngjarje me rndsi t madhe pr lvizjen komuniste e puntore ndrkombtare dhe ve-anrisht pr vendet e Ameriks Latine: Partia Ko-muniste e Perus botoi nj komunikat, sipas s cils bhet e ditur se konferenca e partis spastroi udh-heqjen e saj nga elementt revizionist. Midis revizio-nistve q u spastruan ndodhet edhe sekretari i pr-gjithshm i Komitetit Qendrori, i cili n Mbledhjen e Mosks t vitit 1960 na sulmoi paturpsisht. Konfe-renca, prve t tjerave, aprovoi edhe nj rezolut t veant n prkrahje t hapt dhe solidariteti pr Par-tin ton dhe pr Stalinin. Ky sht nj grusht pr revizionistt, pr intrigat e tyre n Amerikn Latine.

1. Raul Akostas.

58 59

Kjo ngjarje do t bj shum efekt n partit e tjera t ktij kontinenti. Tash n pozita t mira dhe t ha-pta ndodhen Partia Komuniste e Brazilit, Partia Ko-muniste e Perus, Partia Komuniste e Venezuels.

E DIEL 2 SHICURT 1964

Koh e bukur me diell. Bm shtitje n rrugt rreth e rrotull shtpis.

61

HENE 3 SHKURT 1964

Kinezt botuan nj artikull t gjat, t shtatin, me titull Udhheqsit sovjetik prarsit m t m-dhenj t bots. Artikulli sht i mir, i fort, parimor, demaskues, ashtu sikur ta kishim br ne. Na vjen mi-r, se kjo ka rndsi pr Kinn vet dhe pr forcat revolucionare n bot.

1E PREMTE 7 SIIKURT 1964

N mbledhjen e Byros Politike, sot, prve t tje-rave, morm n studim dhe vendosm problemin e ekonomizimit t buks. N diskutimint tim pr kt problem, theksova se kjo mas nuk sht aspak res-triktive, shtrnguese. Ajo do t bj q t realizoirn kursime n buk si n fshat, ashtu edhe n qytet. Do t evitohet shprdorimi, sido q i pakt; do t evitojm deri n njfar shkalle tregtimin e drithrave t buks, pra shitjen e tepricave me mime t lata, sido q nj gj e till nuk sht alarmante dhe e konsiderueshme; do t zhdukim n fshat psikozn se mos mbetemi pa buk; do t krijojm traditn e gatuarjes dhe t pjekjes kolektive t buks n furra publike dhe do t kemi kndej edhe prfitim nga ngritja e rrezes s buks, edhe kursim dhe ekonomizim dit-punsh, q do t shkojn n dobi t puns s prbashkt. Jam i bindur se fshatart do ta presin mir kt mas.

Detyr e ngutshme sht ngritja e furrave n ato kooperativa q i kan shtpit t mbledhura, si dhe

1. Shnimet e mbajtura nga ky diskutim gjenden n AQP. 62

63

ndihma nga ana e shtetit, me kredi rne alate t shkur-tra, q t rregullojn paradhniet do muaj, derisa kooperativa t krijoj fondin qarkullues t saj n sasi t mjaftueshme.

N diskutimin timl pr problemin e sigurimit, sis-temimit dhe prdorimit t fuqis puntore theksova se sht e rndsishme q kto probleme t'i shohim n dinamikn =e tyre q n t ardhmen t mos vihemi n vshtirsi, sepse edhe popullsia rritet po edhe in-dustria (megjithse jo me t njjtin ritm) rritet, edhe bujqsia krkon vazhdimisht fuqi puntore, krahas s cils shtojm edhe mekanizimin. Natyrisht ky pro-blem nuk zgjidhet n nj dit dhe me dekrete. Kujdes i veant duhet treguar pr pasaportizimin dhe l-vizjen e fuqis puntore sepse nuk ka arsye q qytetari t rrij pa pun n shtpi e t mos shkoj pr t pu-nuar n kooperativ apo n ndrmarrje bujqsore, n nj koh q n shum fronte ka nevoj pr forca pune.

1. Shih:- Enver Hoxha, Vepra, vll. 28, f. 45.

E SHTUNE 8 SHHURT 1964

Sot n mbledhjen e Byros Politike u diskutua pr disa detyra q i dalin Institutit t Historis dhe t Gjuhsis si dhe pr zhvillimin e puns krkimo-re-shkencore n shkencat ekonomike dhe juridike.

Theksova n diskutimin timt prpjekjet q kan br kuadrot e universitetit n fushn e shkencs. Ne kemi shkenctar t aft e t pasionuar n shkencat filologjike dhe historike. Ndr t tjera theksova se un, personalisht, nuk e kuptoj pse shkenctart tan t k-tyre fushave nuk jan t dispozuar t merren me pro-blemin e ekzistencs s pellazgve. sht i vshtir, mungojn dokumentet. Dakord, por sht shum inte-resant pr prejardhjen shum t lasht t popullit ton.

Akoma na duhen m shum kuadro t lart, pran-daj Ministris s Arsimit i del detyr t punoj m tepr pr kt shtje. Gjithashtu, del nevoja q edhe universiteti ta organizoj m mir punn studimore--shkenwre. Natyrisht, t gjitha kto krkojn koh,

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 26, f. 58.

84 65 46 a

por zbatimi i masave t nevojshme ka rndsi sepse nprmjet ksaj rruge do t prgatiten kushtet pr krijimin, n t ardhmen, t Akademis s Shkencavel.

E DIEL 9 SHKURT 1964

Koha shum e bukur. S'kemi par koh t till t that dimrore. Kjo mund t na shkaktoj edhe mun-ges uji n ver, sidomos n Tiran.

N Rom nj shoku yn u takua me nj shok ko-munist italian. Mendoj se ai ka nj fond t mir, e do dhe ka respekt pr Partin ton, sht dakord me ne, dhe, atje ku s'sht dakord, s'sht n gjendje t arsyetoj, prandaj me nj bisedim t vogl armato-set. Ai hapur thot se Partia Komuniste Italiane sht n shthurje, udhheqja e saj ka tradhtuar dhe asgj s'e lidh me t. Ky shok qndron n parti, pse i vjen keq t largohet ose ta prjashtojn. Ai ka humbur perspektivn n forcat e shndosha, nuk shikon 'bn baza dhe, dashje pa dashje, i frenon njerzit e mir t bazs ku ka influenc. Krkoi ndihmn ton morale, politike, ideologjike. Me nj fjal shoku italian dshi-ron q ta ndihmojm, duke biseduar me t m shum.

1. Akademia e Shkencave u krijua m 10 tetor 1972.

66 67

E HENE E MARTE 10 SHKURT 1964 11 SHKURT 1964

Bised me shokun Seit Bushati pr disa probleme pune q ngriti.

Sot u hap mbledhja e Plenumit t Komitetit Qe-ndror. N rendin e dits sht reajzimi i planit dhe

buxhetit t shtetit pr vitin 1963 dhe detyrat pr vi-tin 1964. Mbasi u mbajt raporti i Byros Politike, fi-lluan diskutimet q ishin t mira, por mund t bhe-shin edhe m t mira.

Shokt duhen orientuar q nt diskutime t mos prhapen n t gjitha problemet, por t kapin ato q jan ky, t'i zhvillojn dhe t bjn analiz kritike rreth tyre. Gjithashtu, nuk sht e udhs q pr do problem t bjm kurdoher plenume t zgjeruara, ku t marrin pjes pothuaj dyfishi i plenumit, se kjo, ka t mirat e saj, por ka edhe minuset, mbasi kritika s'bhet aq e hapur sa duhet dhe njerzit nuk vihen prpara prgjegjsis, propozimet e ndryshme nuk shqyrtohen shpejt dhe t merret vendim, por lejohet deri diku formalizm, t cilin duhet ta luftojm vazh-dimisht e ta zhdukim.

68 6t

E MERKURE 12 SHKURT 1964

Vazhduan diskutimet n Plenumin e Komitetit Qe-ndror. Pasdreke fola uni pr disa shtje q na preo-kupojn, si pr ekonomizimin dhe administrimin m t mir t drithit, pr lvizjen e fuqis puntore nga fsha-ti n qytet dhe frenimin e ksaj lvizjeje. Theksin e vura n punn e madhe politike q duhet t bj Par-tia pr forcimin e disiplins n pun si dhe me ata nje-rz, t cilt nuk kan arsye pse t rrin e t krkojn pun t leht n qytete, por t shkojn e t sistemohen n fshat.

Fola gjithashtu edhe pr bisedimet dhe rezultatet e tyre me u En Lain, pr disa probleme t situats ndrkombtare dhe t lufts s PPSH kundr revizio-nizmit modern, si dhe pr nevojn q njerzit tan t jetojn m mir me situatat.

Sot morn fund punimet e Plenumit t 12-t t KQ t Partis.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 26, f. 63.

70

E PREMTE 14 SIIKURT 1964

U b mbledhja e Sekretariatit t Komitetit Qen-dror, ku morm nj varg vendimesh t rndsishme.

N kt mbledhje u diskutua rreth raportit mbi luftn kundr paragjykimeve fetare. N diskutimin tim pr kt problemi, pas nj ekspozeje t shkurtr pr gjendjen e feve n vendin ton, theksova punn e gjall q duhet br me njerzit, duke pasur para-sysh moshn, formimin dhe psikologjin e tyre. Lufta kundr fes t jet e vazhdueshme, n ngjitje por, megjithat, duhet br kujdes, sepse lidhet me ndr-gjegjen e njerzve.

Nj rol t madh luan ktu vet jeta jon socia-liste, puna, veprimtaria e prditshme e gjall e nje-rzve. N kt luft kan e duhet t lozin rolin e tyre edhe letrsia dhe artet.

Diskutova2, gjithashtu, edhe pr ngritjen e nivelit t edukats shndetsore te vet punonjsit e shnde-tsis, pr rndsin q kan analizat mjeksore n

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, v1L 26, f. 89. 2. Po aty, f. 99.

71

depistimin e smundjeve. T kuptohet nevoja e ana-lizave nga mjekt dhe t propagandohet edhe n po-pull roli dhe siguria q japin ato n prcaktimin e se-mundjeve. T prgatisim krahas infermierve edhe la-borantt e nevojshm.

E HENE 17 SHKURT 1964

Vajta urova shokun Rita 44-vjetorin e lindjes.

Pata nj bised me shokun Ramiz Xhabia, pr probleme n punn e tij.

Po shkruaj tezat pr nj artikull t gjatl, me t cilin t vrtetojm se revizionistt modern po iden-tifikohen dhe po bashkohen me socialdemokratt dhe me socialshovinistt. Mendoj se nj artikull i till sht i kohs dhe sidomos orientues pr partit komuniste t vendeve kapitaliste dhe, n radh t par, pr Par-tin Komuniste Franceze dhe Partin Komuniste Ita-liane q udhhiqen nga grupet revizioniste Torez--Toliat.

1. Revizionistt modern n rrugn e degjenerimit social-demokrat e t shkrirjes me socialdemokracin, botuar n ga-zetn Zri i popullit m 7 prill 1964. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 26, f. 237.

72

E MERKURE 19 SHKURT 1964

Koh e vrenjtur e me shi. Bn shum mir ky shi.

Kinezt na vun n dijeni pr prapjen q kan br rumunt dhe polakt pr pushimin e polemiks.

E ENJTE 20 SHKURT 1964

Rumunt i drejtuan nj letr edhe Komitetit Qe-ndror t Partis son, me t ciln na vn n dijeni pr prapjet q kan br pran sovjetikve e kinezve pr t pushuar polemikn. Na ftojn edhe ne, si dhe t gjitha partit e tjera, q ta bjm nj gj t till. Kjo sht letra e par q na drejtojn rumunt. Ajo na jep neve rastin t'u prgjigjemi. Do t prgatis prgji-gjen, do ta shtroj n Byron Politike, pastaj do t'ua drgojm.

Renegatt e Mosks, n plenumin e fundit t Ko-mitefit t tyre Qendror, q bn disa dit m par gjoja pr t mkmbur bujqsin sovjetike q po shkon keq e m keq, u detyruan t shtrojn edhe nj her shtjen e polemiks me Partin Komuniste t Kins, me Partin e Puns t Shqipris dhe me partit e tjera q qndrojn n pozita t drejta. Ata morn apro-vimin e plenumit pr e polemiks me ne, t ciln n fakt nuk e kishin pushuar asnjher. Re-negatt e Mosks morn gjithashtu aprovimin e plenu-

74 75

mit q materialet pr kt shtje t'i botojn n orga-net e tyre qendrore. Zaten s'kishte rrug tjetr pr ta. Ata vet e shprthyen polemikn, por u prvluan nga zjarri yn, pastaj u prpoqn me hipokrizi t na gnjenin q ta pushonim at, por s'u doli n kut kjo manovr e qepur me pe t bardh dhe ather, pr arsye se po u del keq boja, vendosn t mbrohen. Tani ata jan shum t tronditur dhe t friksuar.

Shkopi i dirigjentit nga Moska, si dhe hert e tjera, gjoja i bindi satelitt q ta prkrahnin pr pushimin e polemiks, e cila nuk kishte pushuar as nga ana e orkestrantve. Sidoqoft kta u prpoqn t gjenin nga nj modus vivendi, pse edhe gjendja e tyre e brend-shme n parti dhe ajo ekonomike ishte shum alarma-nte, ishin keq pr buk, blen drithra nga Shtetet e Bashkuara t Ameriks dhe n politikn botrore po psonin disfata.

Tash tradhtart e Mosks duhej t rimerrnin gjoja aprovimin e prkrahsve t tyre pr fillimin rishtas t polemiks. Pr kt disa prej tyre i thirrn n Mosk pr t'i sqaruar e pr t'i bindur, ndrsa t gjitha par-tive t tjera (me prjashtim t Partis Komuniste t Kins, Partis s Puns t Shqipris, mundet edhe t Partis s Puns t Kores e Partis s Punonjsve t Vietnamit) u drguan nj letr sekrete ku, pasi na shajn ne, u thon se do t rifillojn polemikn.

Mirpo orkestra nuk ecn plotsisht si m par sipas shkopit t dirigjentit. Shum uj ka kaluar nn ur dhe miu i ka shkuar disa her n mjekr dirigjen-tit t orkestrs. T arat e tanishme nuk jan ideolo-gjike. Ato jan taktike. Por sht fakt se ky veprim

i grupit t Hrushovit ka shqetsuar veanrisht grupin e Gomulks dhe at t Dezhit.

Grupi tradhtar i Gomulks n Poloni qndron si mbi gozhd, si fakirt e Indis. Ai s'di nga t'ia mbaj, pozitat i ka kaotike. Ky grup e mbshtet Hrushovin, por edhe e kundrshton n disa taktika, bn komprornis me klerin, merr kredi nga amerikant, sulmon komu-nistt dhe, duke qen kundrshtari yn nga m t rreptt, prpiqet t shuaj polemikn, q t konsumoj m mir e m shpejt tradhtin e tij. Prandaj Gomulka reagoi me ethe dhe iu drejtua Hrushovit q t mos botonin materiale kundr Partis Komuniste t Kins dhe kinezve. Nga ana tjetr, n mnyr arrogante u tha t ndrpresin polemikn. Kampioni revizionist, Go-mulka, mori tash rolin e arbitrit. Kinezt nuk i jan prgjigjur deri tash krkess s ktij prifti.

Edhe grupi rumun i Dezhit reagoi dhe u shqet-sua shum, jo pr marksizmin, por pr veten e tij, pr pozitn centriste-revizioniste q ka adoptuar n gjirin e revizionistve t tjer.

Cila sht pozita e grupit t Dezhit? Kjo sht nj pozit dika m e majt n gjirin e revizionizmit mo-dern, sht, si t thuash, fillimi i nj vije t nuancuar revizioniste. Si dihet, prpara presionit t Hrushovit, Ulbrihtit, Novotnit etj., grupi i Dezhit reagoi disi. Edhe Hrushovi u trhoq disi nga pozitat e tij arrogante dhe imperialiste, nga frika se mos e shtynte Dezhin drejt pozitave tona. Kjo ishte nj manovr e prkohshme e Hrushovit, pr t mos i ikar zogu nga dora. Grupi i Dezhit mendoi se me kt fitoi qiejt dhe ndrtoi nj pozit t re, t ciln e quan qndrim t tij heroik dhe

76 77

njkohsisht shum t zgjuar, n rrugn m t drejt marksiste-leniniste.

Grupi i Dezhit arsyeton dhe thot: shqiptart dhe kinezt gabuan, u rrmbyen. Megjithse von, ne ru-munt kuptuam se edhe Nikita Hrushovi ka gabuar. Pra, ne ishim gjakftoht, t duruar, i atakuam kinezt dhe shqiptart n fillim, pse ata gabuan, por m von kritikuam edhe Hrushovin. Ne rumunt e ndrprem polemikn edhe me Hrushovin, i zgjidhm mosmarr-veshjet brendaprbrenda dhe kto i zgjidhm drejt, n favorin ton. Kurse shqiptart, kinezt dhe sovje-tikt jan fajtor q mosmarrveshjet i nxorn jasht. Prandaj fajtort duhet ta shuajn polemikn dhe di-vergjencat t'i zgjidhim ne rumunt. E vetmja rrug, thot grupi i Dezhit, sht rruga jon, prandaj ne du-het t luajm rolin e arbitrit pr t pajtuar vllezrit armiq e t verbuar.

Pra, Dezhi i krkoi Hrushovit t mos i publikoj materialet e plenumit kundr Partis Komuniste t Ki-ns, pse do t drgoj nj delegacion n Pekin q t merret vesh pr pushimin e polemiks. Hrushovi, na-tyrisht, e pranoi propozimin rumun sepse, pr kt s'ka asnj dyshim, kjo prapje ishte e koordinuar n mes tyre. Dezhi krkoi kshtu nga kinezt q ta ndr-presin polemikn dhe t pranojn delegacionin rumun. Kinezt e pranuan drgimin e delegacionit dhe ftuan Dezhin, por rumunt drguan Maurerin. Pr kt ve-prim t tyre rumunt vun n korent edhe partit e tjera. Na bn edhe neve nj letr, me t ciln me pa-turpsi na krkojn t pushojm polemikn.

Natyrisht, ne do t'u prgjigjemi dhe do t'i vm

n vend ata. N letrn ton duhet t'u themi rumunve q polemika nuk pushohet, se at s'e filluam ne, por Hrushovi, duke prfshir dhe ata vet me shokt e tyre, polemika sht nj gj e mir, e domosdoshme, shptimtare pr marksizm-leniinZmin dhe shkatrrim-tare pr revizionistt. Polemika, edhe sikur Nikita Hru-shovi t njoh gabimet dhe krimet e tij hapur dhe botrisht, prap nuk do t pushoj, pse duhet t vazhdo-het puna pr demaskimin e rrymave revizioniste. Armiku Nikita Hrushov as i njeh gabimet, as i merr mbrapsht, prandaj polemika do t vazhdoj deri n shpartallimin e plot t tij, t ideve revizioniste t tij, t Titos dhe t shokve t tij.

Duhet t'u vm n dukje rumunve n letr q t mos harrojn se ata vet kan br gabime t rnda, se jan akoma n gabime dhe- orvatja e tyre bie shum er revizioniste, se Partia jon s'i ka asnj borxh par-tis rumune, prkundrazi, kjo i ka borxh Partis son. Pr sa i prket kundrshtimit q kjo i bn Hrushovit, ky sht vetm nj fillim, megjithse jo ndonj gj e madhe, prandaj i duhet t ec prpara dhe e ka kot q orvatet t na trheq ne pas n pozitat e saj centriste. T tilla manovra ne nuk i ham.

T'ua themi rumunve hapur t katr t vrtetat, n form t drejt, shoqrore, por t vendosur, q t mbledhin mcndjen, q t mos ken iluzione dhe n fund t'ua mbyllim letrn me nj kokrr sheqerk q t mos hidhrohen nga t vrtetat, prkundrazi t msoj-n nga to, t njohin thell gabimet e tyre dhe, po qe se kan nj fije ndershmrie, t hyjn n binart e mark-sizm-leninizmit.

78 79

E PREMTE 21 SHKURT 1964

Koha u gdhi me diell. Kshtu bhet mir pr buj-qsin: shi-bor-diell.

Kopja e origjinalit t letrs s KQ t Partis Ko-muniste t Kins drguar Partis Komuniste t Bash-kimit Sovjetik, ku denoncohet komploti i revizionistve sovjetik prapa shpins s Partis Komuniste t Kins n lidhje me shuarjen e polemiks, do t na jepet sot. Sipas ksaj letre, pr t ciln jemi vn n dijeni ver-balisht, kinezt i kapin mir momentet q ngren revi-zionistt, t cilt jan n konfuzion t madh. Letra e kinezve demaskon edhe duaxhinjt e Hrushovit, q jan br maska e tij.

E DIEL 23 SHKURT 1964

Prfunduam letrn q do t'i drgojm KQ t Par-tis Puntore Rumune. Tekstin e saj do ta shohim pr-fundimisht me shokt e Byros

Po prgatitim letrprgjigjen pr Partin Punto-re Rumune

80 81

6 46 a

E IIENE 24 SH/CURT 1964

Dje dhe sot Tirana dhe Durrsi s'kan pasur uj t pijshm se sht ar nj tubacion nga ana e Qaf-molls. Jan marr t gjitha masat q defekti t ripa-rohet sa m shpejt.

Bisedova me shokun Ramiz pr dorzimin e letr-prgjigjes rumunve.

E MARTE 25 SHRURT 1964

Bised pune me shokun Ramiz. N Elbasan e Peqin ra dy her trmet, por i leht. Defekti n tubacionin e ujit u rregullua. Tirana e

Durrsi po marrin uj si zakonisht.

1

82 83

E MERHURE 26 SIMURT 1964

U trhoqa vrejtjen Fadil Paramit dhe Todi Lu-bonjs, se kan pes dit q po ndryshojn faqosjen e Zrit t popullit, t ciln pr nga forma po e kthej-n n nj gazet joserioze, plot fantazira t uditshme.

U nisa pr n Kor. Ndalova n Elbasan dhe bi-sedova me shokt e byros s komitetit t Partis t ktij rrethi. Tani atje u zgjodh sekretar i par, shoku Jashar Menzelxhiu, kurse shoku Seit Bushati, q ishte n Elbasan u zgjodh sekretar i par n Lezh.

Fjeta n Elbasan.

LIBRAZHD--POGRADEC-KORE, E ENJTE, 27 SIIKURT 1964

Duke udhtuar pr n Kor, u ndala n Librazhd, ku bisedova pr punt me shokt e byros s rrethit.

Qndrova pr drek n Pogradec dhe bisedova me shokt drejtues t ktij rrethi.

N mbrmje arrita n Kor.

84 85

KORE, E PREMTE 28 SHKURT 1964

Pasdreke filloi konferenca e Partis e rrethit. Ra-portin e mbajti shoku Leka Shkurti, se shoku Pirro Kondil sht i smur e shtruar n spital. Raporti ishte prgatitur mir dhe u dgjua me vmendje t madhe.

Pas raportit u dha nj koncert ku merrnin pjes nj mas e madhe diletantsh. Interpretuan mir, por mund dhe duhet t'i organizojn edhe m mir.

Shoku Ramiz erdhi ktu dhe m informoi pr pr-gjigjen q kinezt duan t'u drgojn sovjetikve n lidhje me letrn q kta u kan drguar ktu e tre muaj m par.

Pjesa e par e letrs sht e mir, e fort. N pje-sn e dyt kinezt u propozojn sovjetikve q n tetor t vazhdohen n Pekin bisedimet kino-sovjetike q u filluan n Mosk dhe mbasandaj t punohet pr nj mbledhje t 17 partive pr t prgatitur konferencn

1. N at koh sekretar i par i Komitetit t Partis t Rre-thit t Kors.

ndrkombtare t partive komuniste e puntore. Pr kt ata krkojn mendimin ton.

Porosita Ramizin t'u thot shokve kinez me goj se mendimin ton s'ua japim dot brenda 24 orve, pr arsye se kt gj (sidomos pjesn e propozimeve) du-het ta vendos Byroja Politike. I theksova t'u sugjeroj iden se sht vall e domosdoshme nj prgjigje e shpejt, sidomos tash q po shkon n Pekin delegacioni rumun? Apo t lihet kjo shtje pas prfundimit t bi-sedimeve me rumunt, pse qllimi i t gjitha ktyre manovrave t revizionistve sht q t pushojn po-lemikn, gj q ne s'duhet n asnj mnyr ta pra-nojm.

86 87

KORE. E SHTUNE KORE, E DIEL 29 SHKURT 1964 1 MARS 1964

Filluan dhe vazhduan gjith ditn diskutimet n konferencn e Partis t rrethit. Ato ishin t mira, ko-nstruktive, me kritik dhe autokritik.

Shnime gjat diskutimeve n konferencn e Par-tis t rrethit t Kors.

1. Ilo Prifti, drejtor i Ndrmarrjes Bujqsore t Maliqit, tha se panxharin e vlersuan m shum, kurse drithrave nuk u vun rndsin e duhur. Mir kan vepruar pr panxharin, por drithrat nuk duhej t'i nn-vleftsonin.

Kujdes kishin treguar n rezervimin e toks m shum nga 'duhej pr panxharin, pr patatet etj., kur-se pr bukn jo.

Rezultatet e tyre n prgjithsi jan t knaqshme, vetm n drithrat pati mosrealizime, gj q ngjau nga mungesa e kujdesit t duhur.

Iloja kritikoi shokt drejtues t Kors pr defi-citet e krijuara. Bri, gjithashtu, autokritik serioze dhe u angazhua q deficitin e misrit ta plotsojn si pesvjear. Tha se gruri i sivjetshm paraqitet shum i mir dhe plani do t tejkalohet. Pr misrin do t bj-n shum kujdes, kan marr t gjitha masat.

Iloja sht shok shum i mir, i zoti, energjik, e kemi Hero t Puns Socialiste.

88 89

2. Vasil Tilka (kryetar i kooperativs bujqsore t Rmbecit).

S'kan realizuar as panxharin, as drithrat, bile kan pasur goxha deficite. Kta kan pasur prmbytje nga ujrat, por nuk kishin parashikuar t papriturat.

Organizata e Partis sht e fort dhe kryetari po ashtu sht shok i mir.

Foli pr leverdin e madhe q ka shitja e buks n furra, gj q e kan pritur mir fshatart sepse kshtu kan ekonomi t madhe t drithit, po ekonomizojn edhe fuqin puntore. Kooperativistt e konsiderojn dnim n rast se nga kooperativa do t'u thuhet:

prodhimit t panxharit. Kritikon tendencn e gabuar q lejon nnvlersimin e panxharit, t drithrave ose t kullotave t caktuara pr to.

Vuri detyr evitimin e gabimeve t vitit t kaluar, shfrytzimin e kohs s pranvers dhe paraprgatitjen pr kushte thatsire.

7. Sterjo Male (kryetar i komitetit ekzekutiv t lokalitetit t Pustecit).

Foli pr prmirsimin e jetess n fshat. Fshatrat e ktij lokaliteti ku banon minoriteti maqedonas m par kan pasur nj nivel shum t ult t jetess, kurse tani do gj ka ndryshuar. Nuk ka m smundje si tuberkulozi etj., prkundrazi ka mjek, farmaci e maternitet. Pra mnyra e jetess sht prnairsuar dhe n t gjitha fshatrat e lokalitetit ka prparime t mira. Dhe njerzit q banojn atje jan t mir, prpa-rimtar dhe shum t lidhur me Partin.

Tha se planin do ta realizojn. 8. Fatmir Pavliqoti (sekretar i organizats-baz

n Progr). Foli pr ndrtimet n fshat dhe pr prmirsimin

e jetess. Tha se tri her n jav japin film, (me apa-ratin e tyre). Foli mir dhe paraqiti rezultate konkrete pr kulturn n kooperativ.

9. Dhora Konomi (prgjegjse e gruas). Prmendi shum organizata partie t kooperativa-

ve ku grat punojn mir. Por sidoqoft, vuri n dukje se n prgjithsi bhet nj pun e siprfaqshme me ma-sat e grave.

Pjesmarrja e gruas n pun n kooperativ dhe

numri i ditve t saj t puns sht akoma i ult (160 dit-pun sht mesatarja).

Kritikon ata kryetar kooperativash q nuk nxje-rrin grat n pun dhe hedh mendimin t caktohet minimumi real i dit-punve pr grat, se disa her kjo bhet pa kritere t drejta. Vuri n dukje se ka te vajzat shfaqje t tendencs pr t'u larguar nga fshati, prandaj del detyr intensifikimi i puns bindse me to.

Sigurimi i fronteve t puns s prshtatshme pr grat nuk bhet seriozisht.

Ngritja e erdheve, e kopshteve, e furrave. Autokritik. 10. Koo Lako (kryetar i komitetit ekzekutiv t

qytetit). Foli pr zgjidhjen e ankesave dhe t krkesave t

qytetarve, pr probleme t strehimit, t znies me pun dhe t pasaportizimit.

Ngriti problemin q ndrmarrjet t interesohen vet pr stTehimin e puntorve dhe t mos presin q krkesat pr strehim t'u plotsohen t tra nga komi-teti ekzekutiv i qytetit. Komisionet, gjithashtu, t'i shprndajn drejt banesat pr strehim. T ket lidhje t ngushta t komitetit ekzekutiv me ndrmarrjet dhe kontroll t rrept nga i pari t dytve sepse, ka raste q ndrmarrjet bjn lshime.

Martesat e djemve t fshatit me qytetare, pr t ardhur n qytet, bhen shqetsuese (afro 300 martesa). T bhet pun politike individuale.

11. Bexhet Zagorani (sekretar i komitetit t Partis).

N fillim vlersoi gjendjen politike dhe ideologjike, 92 93

si brenda dhe jasht vendit. Foli pr forcimin e Par-tis n fshat dhe pr rndsin e puns s Partis n brigada, pr shprndarjen e komunistve n frontin e puns prodhuese.

Foli pr furrat e buks dhe eksperiencn e mir t Rmbecit dhe pr prapambetjen n kt drejtim t Ze-mblakut.

12. Abdyl Bizhga (delegat i kufitarvo). Solli prshndetjet e kufitarve. Arsyetoi n m-

nyr marksiste unitetin e popullit dhe t Partis me kufitart. Tregoi pr vigjilencn dhe heroizmat e kufi-tarve dhe t njerzve t popullit pr ruajtjen e kufi-rit, pr kapjen e shkelsve t kufirit. Foli pr marr-dhniet midis kufitarve e kooperativistve dhe ndih-mn q i japin njri-tjetrit. Rregulloret t mos shkelen as nga kufitart, as nga civilt.

13. Marko Xega (sekretar i komitetit t Partis pr probleme t ekonomis).

Foli pr NTLAP-in, pr raste t thyerjes s disi-plins, pr faktin q ka komunist t cilt nuk ngarko-hen me detyra apo q ka edhe grindje midis tyre.

Organizatat-baz t jen m luftarake. Kritikoi shfaqje t burokratizmit n aparatin e komitetit ekze-kutiv. Foli, gjithashtu, pr aktivizimin m t madh t shokve t plenumeve.

14. Rexhep Sarai (drejtor i Uzins Mekanike). Foli si ka punuar uzina dhe organizata e Partis. Si kan punuar me kooperativn bujqsore t Va-

shtmis q e kan n patronazh. Planin e kan realizuar.

Kan prodhuar makineri q jan vn n pun n rreth, duke kursyer materiale t importit.

I kan ardhur n ndihm fshatit, duke rregulluar vegla t puns, kamionin pr transportimin e prodhime-ve etj. Kjo ndihm nuk u ka kushtuar gj, por fitimet kan qen t mdha. Foli pr konfeksionet e brend-shme. Kritikoi kooperativn e Vashtmis q nuk rea-lizoi planin dhe rendimentet.

15. Petraq Veshi (sekretar i komitetit t Partis n Fabrikn e Sheqerit).

Foli pr punn e komunistve n organizat, pr prparimet q jan br, pr unitetin dhe pr jetn e brendshme t organizats. Ka edhe disa njerz q me-rren me cikrrima, por organizata sht n pozita t shndosha.

Fabrika dhe do repart ve e ve e kan realizuar planin.

16. Dituri Lalollari (msuese n Dobran). Flet pr luftn kundr prapambetjes dhe zako-

neve t kqija. Moshat e reja jan liruar nga besimet e kota. Flet pr ndryshimet n fshat, pr prparimet n mnyrn e jetess.

17. Misto Nuke (mjek kardiolog, zvendsdrej-tor i spitalit).

Flet pr shtje administrative q lidhen me mje-ksin. pr luftn kundr tuberkulozit, pr depistimet q jan shtuar dhe pr kontrollin q u bhet nxnsve dhe puntorve n qendrat e puns, pr krkesat krye-sore q i kan br komitetit ekzekutiv etj.

Sistemi i ngrohjes. Sistemi i shrbimit autopsik.

94 95

Meremetimi i spitalit. Rntgen m t fuqishm, operator tjetr. 18. Sknder Stefanllari (drejtor i shkolls peda-

gogjike). Foli pr reformn e shkolls. Mendimi i pavarur

pedagogjik po forcohet dhe cilsia e msimit sht ngritur.

Shkolla pedagogjike e Kors gjat 16 vjetve ka nxjerr 1100 nxns.

19. Palo Themeli (nnkryetar i komitetit ekze-kutiv).

I njeh problemet. 20. Koo Lekhello, (konsumi i rrethit). 21. Vasilika Kallanxhi (nndrejtore e NTLAP-it). Foli pr punn e kolektivit dhe t organizats s

Partis n ndrmarrjen e saj. 22. Jani Polena (sekretar i par i komitetit t

rinis). Foli pr edukimin e rinis. U bri kritik mbetu-

rinave t kqija. 23. Hamide Pashollari (brigadiere n Ndrmarr-

jen Bujqsore t Maliqit). E re. Diskutoi shum mir. 24. Jani Naska (n Degn e Punve t Brend-

shme). E paraqiti shum t rnd punn e armikut. M

duket se e absolutizon q n do gj, n do pakujdesi, sheh gishtin e armikut.

Si antar i byros, mund dhe duhej t fliste edhe pr punn armiqsore, por me fol n t tr diskuti-min pr kt, nuk sht me vend. Mund t ket njerft

q t mendojn se na mbuloi puna e armikut, prandaj do gj duhet thn me mas. T flassh pr punn e armikut, dhe pr mungesn e vigjilencs nga disa ko-munist, nuk do t thot t mos japsh dhe shembuj pozitiv nga komunist q jan vigjilent.

25. Nasi Mosku (n Bashkimet Profesionale t rrethit).

26. Thoma Samara (drejtor n Ndrmarrjen e Ndrtimit).

Diskutimet snbaruan.

Konferenca e Partis e rrethit vazhdon punimet. Mendimi im sht se ajo po zhvillohet n nivel t lart. Diskutimet ishin objektive dhe me frym kritike. Or-ganizata e Partis e rrethit t Kors sht e mir, nj organizat me formim t shndosh marksist-leninist, e pjekur e me eksperienc t madhe; do vit organizata rritet dhe prtrihet. N Kor mund duhet t ket shum rezultate t mira si n bujqsi, n industri, ashtu edhe n arsim e kultur.

N fjaln q mbajtai bra sugjerime dhe shtrova disa probleme q punt t ecin gjithmon e m mir.

Vizitova familjet e shokve Pirro Kondi dhe Myf-tar Grabocka.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 28, Y. 101.

96

97

46 a

Sot n gazetn Zri i popullit u botua artikulli me titullin: N. Hrushovi shtrembron idet e Leninit pr t'i hapur rrug kursit t vet proimperialist 1 .

Vajtm n teatr, pam dramn Rrethimi i bar-dh. 2sht e palejueshme t vihet n sken ose t botohet nj pjes e till.

Subjekti i ksaj pjese teatrale s'i prgjigjet fare realitetit ton, dhe ka, me tr kuptimin e fjals, pr-mbajtje demoralizuese dhe disfatiste.

N dram bhet fjal pr nj grup t degjenerua-rish, imagjinuar diku n Alpe dhe kta qenkan br brthama proletare pr ndrtimin e nj fabrike. Kjo brtham proletare prbhet nga nj kuzhinier pija-nec, nj puntor dembel dhe budalla, nj magazinier kusar dhe dezertor, nj prgjegjs nga m t poshtrit, nj doktoresh e re q mendon vetm pr dashuri etj. T till jan personazhet e ksaj pjese. Ather 'pret nga morali i pjess?!

S'ka pse t vihen n skenat tona pjes t tilla!

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 26, f. 159.

KORE, E HENE 2 MARS 1964

Vizitova Fabrikn e Trikotazhit, e cila sht br nj fabrik moderne me salla t mdha plot drit e diell, t pastra, me llamba neon dhe me makineri krejt t reja. Puntoret, pse shumica drrmuese atje jan gra, punojn n kushte mjaft t mira dhe prodhojn trikotazhe t bukura, t forta dhe t lira. Populli sht i knaqur nga prodhimet e ksaj ndrmarrjeje. Atje m than se kishin disa mung,esa t vogla t parnd-sishme, q do t'u plotsohen.

Pasdreke shkova n shtpin e kulturs dhe u do-rzova disa shokve teserat e reja t Partis. Ishin aste emocionuese dhe nder e knaqsi e madhe pr mua.

N mbrmje m erdhi profesor Konda (107 vje, si thot ai). Natyrisht, biseda jon e gjat u b rreth pellazgjishtes, rreth Dodons, rreth Olimpit dhe Ho-merit.

98 99

KORE, E MARTE E MERKURR

3 MARS 1964 4 MARS 1164

Vajta pash si punojn puntoret e qilimave e t sixhadeve. Atje t gjitha jan gra dhe punojn mir. Vetm se nuk i kemi stabilizuar si duhet tregjet e ja-shtme pr shitjen e qilimave e t sixhadeve. Pr kt shum her jemi detyruar t'u ndryshojm planin dhe t'i vm kshtu n vshtirsi. N t dal t fabriks u b nj miting ku u fola puntoreve.

Vizitova uzinn mekanike:e cila do t zgjerohet akoma. M plqeu puna q bjn puntort atje. Or-ganizimi dhe planet perspektive t ksaj qendre pune jan kurajoze. Prve veglave t ndrrimit, n k*::t uzin bjn pompa pr ujitje dhe makina. Sa mundki kemi! Kt shtje do ta shtroj me forc n Byron Politike dhe do t propozoj t merren masa t tjera.

M bri vizit shoku Kristo Kono. Biseduam pr muzikn shqiptare dhe t ardhmen e saj. I sugjerova atij t mendoj pr t prgatitur nj balet shqiptar (ndonj legjend nga m t bukurat e vendit). M pre-mtoi se do t prpiqet.

U ktheva n Tiran. Shkova urova shokun Hysni pr datlindjen, mbushi 49 vje.

100

E PREMTB E MARTE 6 MARS 1964* 10 MARS 1964

Kinezt na kan komunikuar prgjigjen e nj le-tre t tyre dorzuar m 1 mars sovjetikve, lidhur me nj dokument q kta u kan drguar, pas mbledhjes s plenumit t tyre t fundit, gjith partive komuniste e puntore, me prjashtim t Partis Komuniste t Ki-ns dhe t Partis s Puns t Shqipris. Letra e so-vjetikve sht shum e ndyr, ajo e sulmon si vaga-bonde dhe njkohsisht e krcnon Partin Komuniste t Kins. Kjo e fundit u sht prgjigjur sovjetikve flak pr flak dhe na e drgon edhe neve prgjigjen q u bn atyre.

T shohim se si do t reagojn sovjetikt lidhur me propozimet pr mbledhje, por mendoj se ata do ta kapin kt shtje, sidomos tash q do t ven rumu-na n Pekin, pr t ndikuar me do kusht q t pu-shohet polemika, qoft edhe pr nj koh t shkurtr. Armiku krkon t t kap qoft edhe naaj.n e gishtit dhe pastaj t t rrmbej dorn, krahun e m n fund kokn. N asnj mnyr nuk duhet pushuar polemika! Zjarr deri n fund kundr revizionistve sovjetik!

N Qipro vazhdojn trazirat, ndrsa populli, qoft ai grek, qoft ai turk, vuan. Imperializmi anglez, ame-rikan, reaksioni grek, turk, Hrushovi, Titoja e t tjer intrigojn, spekulojn mbi kt shtje.

102 103

E MERICURE

E PRICMTE 11 MARS 1964 13 MARS 1964

Sot n orn 16.30' patm mbledhjen e organizats- Kinezt ritransmetuan n radio artikullin e tyre t -baz. fundit, ku Hrushovin e trajtojn si prarsin m t

madh. Kjo u tregon sovjetikve se polemika vazhdon edhe pas vajtjes s rumunve n Pekin.

1114 1115

E HENE E MARTE

16 MARS 1964 17 MARS 1964

Sovjetikt u kan drguar nj tjetr letr t posh-tr kinezve, ku, pasi i shajn, kapen nga propozimi i vet kinezve dhe u thon jo vetm t'i bjm mble-dhjet, por edhe t'i bjm sa m shpejt. Ata afrojn datat dhe propozojn q gjat ksaj kohe t pushoj polemika. Nuk e parashikuam keq.

Rumunt, m n fund, pasi ikn nga Pekini, na lajmrojn t njjtn gj, ndrsa kinezt akoma s'na kan vn n korent pr bisedimet q bn me ta. Me sa duket, rumunt dshtuan n planet e tyre.

Partia Komuniste e Zelands s Re doli hapur ku-ndr Hrushovit. Komunistt e Zelands s Re po bhen shembull pr partit kornuniste e puntore t vendeve kapitaliste n at zon.

106 107

E MERKURR 18 MARS 1961 E RINTJTE

19 MARS 1964

Mora nj letr nga Riza Kodheli. Me sa duket, n kt mosh t shtyr, nuk sht mir me shndet dhe me gjith dshirn q ka nuk vjen dot t m takoj. Prve ksaj ka edhe hallin e djalit q prej 6-7 vjetsh punon larg familjes. Lash shnimin q t'i jepet prgji-gje shpejt plakut pr kt problem.

N numrin 3 t revists Nntori lexova poemn e Ismail Kadares Prse mendohen kto male. M plqeu shum dhe e prgzova autorin me telefon.

103 109

E PREMTE 20 MARS 1964

Kinezt po na e vonojnk informacionin pr bise-dimet me rumunt.

E SHTUNE 21 MARS 1984

Sot n mbledhjen e Sekretariatit u diskutua pr gjendjen e kuadrit n aparatin e KQ, n aparatet e komiteteve t Partis n rrethe, n dikasteret qen-drore etj.

N diskutimin timl u ndala n metodn ton t puns. Fola2, gjithashtu, pr punn e Partis n lagje, pr dashurin dhe kujdesin q duhet t ken njerzit ndaj lagjes dhe rrugs ku banojn.

Kinezt na vun n dijeni pr bisedimet q zhvi-lluan me rumunt. Si del nga njoftimi i kinezve, ru-munt dshtuan n orvatjet e tyre t koordinuara me Hrushovin pr pushimin e polemiks. Megjithat, ru-munve do t'u bj mir vajtja n Pekin, do t reflek-tojn, mund t mbajn pr nj koh pozita centriste, por nga kjo ne s'humbasim gj. M mir t qndrojn gjoja neutral, sesa t jen hapur kundr nesh, pse di-

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vell. 26, f. 175. 2. Po aty, f. 172

110 111

het q pozitat centriste nuk mund t durojn pr shu-m koh, sidomos kur zien lufta n raes marksistve dhe revizionistve. Kinezt kan mbajtur qndrime t mira.

E MARTE 24 MARS 1964

Prita shok nga Venezuela. Njri sht antar i Komitetit Qendror. Na foln pr punn e partis s tyre, e cila ka suksese, por ka edhe vshtirsi.

412 113

8 46 a

e gjall, luftarake dhe t'u qndroj pran njerzve. Na duhet t marrim masa pr kualifikimin e kua-

drove t ushtris, pr rishikimin e programeve t aka-demis e t shkollave t tjera ushtarake.

E MERKURE LI1 MARS 1984

N mbledhjen e sotme t Byros Politike disku-tuam pr prgatitjen luftarako-politike t ushtris pr vitin 1963 1, rreth orientimit t prgjithshm pr harti-min e projektplanit t zhvillimit t ekonomis dhe t kulturs popullore pr pesvjearin e katrt 2, si dhe rreth disa shtjeve t tjera.

N ushtri krahas sukseseve, ka edhe dobsi. Sido-qoft n prgjithsi ushtrin e kemi n gatishmri. Pr prgatitjen ushtarake dhe pr forcimin e ndrgjegjes sri njerzve rol vendimtar luan puna politike e Par-tis. Kam prshtypjen sikur puna e Partis n ushtri nuk ecn me at vrull q ecn ana teknike. Por si pu-na e Partis, ashtu edhe puna ushtarake jan t lidhura ngusht njra me tjetrn, ndikojn njra-tjetrn, pra-ndaj t dyja kto drejtime duhet t jen t harmoni-zuara. Vese ktu rolin kryesor, vendimtar, e luan puna e Partis. Organizata e Partis n ushtri duhet t jet

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 26, f. 181. 2. Po aty, f. 185.

114 115

E SHTUNE 28 MARS 1964

U takova me nj shok nga Kili. U njohm me gje-ndjen n partin e tyre, n t ciln sundojn revizio-nistt. Na tha se ka nj grup t mir jasht partis q punon aktivisht. Ne i folm pr eksperiencn ton. Kr-koi q t drgojn n Shqipri njerz pr t msuar.

E HENE 30 MARS 1964

Isha n mbledhjen e Kshillit t Prgjithshm t Frontit Demokratik. Shoku Gogo Nushi mbajti rapor-tin pr fushatn e zgjedhjeve pr kshillat e gjykatat popullore dhe pr detyrat q i dalin organizats s frontit gjat ksaj fushate.

N kt mbledhje u aprovua Thirrja e Kshillit t Prgjithshm t Frontit Demokratik pr fushatn e ktyre zgjedhjeve. N mbyllje mora fjaln 1, ku thek-sova rndsin politike, organizative dhe ekonomike t fushats s zgjedhjeve pr kshillat dhe gjykatat popullore.

1. Shih: Enver Hoxha, Vepra, vll. 26, f. 196.

116 117

E MERKURE 1 PRILL 1964

Prej disa ditsh vazhdon t bjer shi jo i madh, por sidoqoft i mjaft pr t penguar traktort q t punojn n fusha. Me punimet e tokave jemi shum prpara se vjet. Gruri deri tash sht shum i mir.

Viti bujqsor nuk paraqitet keq. Edhe ullinjt japin shpresa pr nj prodhim t mir n sezonin e ardhshm, sido q sht shum shpejt t flitet q tani.

E ENJTE 2 PRILL 1964

Si njofton agjencia TANJUG, n Jugosllavi do t5 shkoj Spaku 1 i Partis Socialdemokrate Belgjiane. Rreth qllimit t udhtbnit t krerve t socialdemo-kracis evropiane n Beograd.

(Shnime)

Po mbyllet cikli i bisedimeve dhe prgatitja e planeve djallzore kundr komunizmit nga revizio-nistt modern dhe krert e socialdemokracis evro-piane.

Qllimet e vajtjes s Spakut n Beograd. Li-dhur me vajtjen e Gi Moles dhe udhtimet e t dyve n Mosk dhe bisedimet Spak-Hrushov.

'ka menduar Spaku dhe partia e tij socialiste pr Titon.

t. Pol Anri Spak, udhheqs socialist belgjian. N vitet 1957-1961 ka qen sekretar i prgjithshm i NATO-s. Shtune her miaistr i Punve t Jashtme dhe kryeministr i Belgjiks.

118 119

'ka menduar Spaku pr Hrushovin dhe reko-mandimet e tij pr kt njeri.

Historiku i Partis Socialiste Belgjiane n shrbim t reaksionit belg, t kolonializmit belg dhe t kapita-lizmit ndrkombtar.

Si e ka luftuar Lenini vijn renegate t socialistve belg me n krye Vanderveldin.

Partia Socialiste Belgjiane dhe udhheqsi i saj Spak vazhdojn rrugn e vjetr tradicionale