2.8.2 Εκκίνηση του VULCANΥπάρχουν πολλοί τρόποι για να ξεκινήσει κανείς το VULCAN. Ο πιο απλός είναι κάνοντας διπλό κλικ στο εικονίδιο του προγράμματος στην επιφάνεια εργασίας. Έτσι ανοίγει το παράθυρο εκκίνησης του προγράμματος όπως φαίνεται παρακάτω:

3. Εφόσον είναι η πρώτη φόρα που τρέχουμε το πρόγραμμα, στην περιοχή εργασίας (Vulcan Work Area) δεν θα υπάρχει κάποιος φάκελος του σκληρού δίσκου του υπολογιστή μας. Χρειάζεται να επιλέξουμε τον φάκελο geope_start κάνοντας διπλό κλικ στην λειτουργία Browse…

4. Βρίσκουμε το φάκελο μας, τον μαρκάρουμε και πατάμε το ΟΚ. Επιστρέφουμε έτσι στο αρχικό παράθυρο και τώρα πλέον εμφανίζεται ο φάκελος μας στην περιοχή εργασίας.

5. Επιλέγουμε την λειτουργία Envisage. Το Envisage είναι το γραφικό περιβάλλον του VULCAN όπου θα εκτελέσουμε το μεγαλύτερο μέρος από την εργασία μας αυτό το εξάμηνο. Το περιβάλλον αυτό για να λειτουργήσει χρειάζεται κάποιες ρυθμίσεις κυρίως ως προς τα όρια των συντεταγμένων στα οποία θα δουλέψουμε. Οι ρυθμίσεις αυτές αποθηκεύονται σε ένα αρχείο ρυθμίσεων που έχει κατάληξη dg1. Καθώς το αρχείο αυτό δεν υπάρχει στα αρχικά δεδομένα μας, θα πρέπει να το δημιουργήσουμε εμείς.

6. Στο παράθυρο που εμφανίζεται, τσεκάρουμε την επιλογή Create newVULCAN project file και στην συνέχεια πατάμε το Next.

Εμφανίζεται το πρώτο παράθυρο ρυθμίσεων όπου δίνουμε το όνομα του αρχείου εργασίας, και τους κωδικούς της εργασίας μας και του περιβάλλοντος όπως στο παρακάτω παράθυρο. Οι κωδικοί αυτοί έχουν περισσότερη σημασία όταν το πρόγραμμα χρησιμοποιείται από μια εταιρεία και δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση μας.

7. Πατάμε και πάλι το Next.

8. Το επόμενο παράθυρο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς εδώ θα δώσουμε τα όρια των συντεταγμένων του χώρου στον οποίο θα εργαστούμε. Στα αντίστοιχα πεδία δίνουμε τις παρακάτω συντεταγμένες:

Μέγιστο Χ = 3000Ελάχιστο Χ = 1000Μέγιστο Υ = 3000Ελάχιστο Υ = 1000Μέγιστο Ζ = 1800Ελάχιστο Ζ = 0

Μπορείτε να βοηθηθείτε από την παρακάτω εικόνα:

9. Πατάμε το Finish. Έτσι βρισκόμαστε πλέον στο περιβάλλον Envisage.10. Επιλέγουμε μια ονομασία για τη βάση διανυσματικών δεδομένων και

τσεκάρουμε την επιλογή Load when starting VULCAN ώστε να ανοίγει κάθε φορά που ξεκινάμε το πρόγραμμα χωρίς να χρειάζεται να την επιλέξουμε.

11. Πατάμε το ΟΚ.

12. Παρατηρείστε τα διάφορα τμήματα του γραφικού περιβάλλοντος τουVULCAN.

Το κύριο γραφικό περιβάλλον (GUI) του VULCAN ονομάζεται Workbench. Η ονομασία Workbench επιλέχθηκε καθώς μπορούν να ανοίγουν πολλές εφαρμογές ανά πάσα στιγμή γεγονός που οδηγεί σε ένα περιβάλλον το οποίο επιτρέπει γρήγορη πρόσβαση σε διαφορετικές εφαρμογές και εργαλεία όπως και σε έναν πάγκο εργασίας. Η δυνατότητα αυτή καθιστά το Workbench ένα περιβάλλον πολλαπλών παραθύρων. Στο Workbench μπορούν να ανοιχτούν κυρίως οι εξής εφαρμογές:

Plotting Utility (εφαρμογή εκτυπώσεων)

Envisage (τρισδιάστατο γραφικό περιβάλλον)

Isis Database Editor (σύστημα ανάπτυξης βάσεων δεδομένων)

Block Model Utility (σύστημα ανάπτυξης μοντέλων μπλοκ)

Η έκδοση 8 (όπως και όλες οι εκδόσεις του Vulcan από την 4 και μετά) χρησιμοποιεί εκτενώς το σύστημα Multiple Document Interface (MDI). Το MDI δίνει την βάση στην

οποία τρέχουν οι διάφορες εφαρμογές. Καθώς το Workbench είναι η κύρια εφαρμογή μέσω της οποίας τρέχουν όλες οι υπόλοιπες, είναι η μητρική εφαρμογή ενώ οι άλλες θεωρούνται θυγατρικές.

Το Envisage φορτώνεται σε ένα θυγατρικό παράθυρο εντός του μητρικού παράθυρου του Workbench. Ένα πλεονέκτημα του συστήματος MDI είναι ότι μπορούν να ανοίγονται πολλαπλά θυγατρικά παράθυρα ενώ οι λειτουργίες τους εμφανίζονται στην ίδια σειρά μενού του μητρικού παράθυρου.

Η Γραμμή Κατάστασης (Status Bar) στο κάτω μέρος της οθόνης εμφανίζει μηνύματα σχετικά με την απαιτούμενη εισαγωγή, τις συντεταγμένες του κέρσορα, το όνομα της βάσης διανυσματικών δεδομένων που είναι ανοιχτή καθώς και το όνομα της εντολής που εκτελείται. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανίζονται και πληροφορίες σχετικές με ειδικές λειτουργίες που εκτελούνται.

Ο VULCAN Explorer δίνει πρόσβαση σε αρχεία που βρίσκονται στο φάκελο εργασίας τα οποία και ομαδοποιεί σε εικονικούς φακέλους ανάλογα με τον τύπο τους.

Το Παράθυρο Αναφορών (Report Window) εμφανίζει πληροφορίες που παράγονται από την ενεργή εφαρμογή. Έχει διαφορετικές σελίδες στις οποίες τυπώνονται πληροφορίες από διαφορετικές πηγές.Η Περιοχή Εφαρμογών (Application Area) επιτρέπει την εκκίνηση των διαφόρων εφαρμογών του Workbench (Envisage, Isis, Plotting Utility, Block Model Utility, C Shell, Borehole Graphics (Bhgute), Borehole Geophysics (Gphute) και Vulcan Shell) καθώς και την απόκρυψη ή εμφάνιση του VULCAN Explorer, και του Παράθυρου Αναφορών και οποιονδήποτε εφαρμογών που είναι ενεργές. Επιτρέπει την μετάβαση από μια ενεργή εφαρμογή σε άλλη. Επιτρέπει επίσης την εκκίνηση του βοηθήματος του VULCAN.

Ένα πολύ χρήσιμο τμήμα του είναι το Vulcan Explorer που βρίσκεται αρχικά στα αριστερά του παράθυρου γραφικών. Περιέχει μια σειρά από φακέλους με διαφορετικούς τύπους αρχείων. Οι φάκελοι αυτοί δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα αλλά δημιουργούνται από το πρόγραμμα εικονικά για να βοηθηθούμε στην γρήγορη εύρεση αρχείων.

13. Κάντε κλικ στο + δίπλα από τον φάκελο Design Databases. Ο φάκελος ανοίγει και εμφανίζεται η βάση διανυσματικών δεδομένων teitotal.dgd.isis η οποία είναι κενή για την ώρα. Στο φάκελο Specifications και συγκεκριμένα στον υπο-φάκελο DG1 Files μπορούμε να βρούμε το αρχείο ρυθμίσεων training.dg1 που δημιουργήσαμε προηγουμένως.

2.8.3 Εισαγωγή Διανυσματικών ΔεδομένωνΕίμαστε πλέον σε θέση να εισάγουμε τα δεδομένα που περιέχονται στο αρχείο topography.dxf και αφορούν το τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής που θα εργαστούμε.

14. Χρησιμοποιούμε την λειτουργία File > Import. Έτσι εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο.

15. Επιλέγουμε μορφή αρχείου (File Format) AutoCAD (dwg,dxf,dxb) και τύπο αρχείου (File Type) Design Strings (dxf).

16. Πατάμε το ΟΚ.

17. Επιλέγουμε το αρχείο topography.dxf και κάνουμε κλικ στο πλήκτρο ->.

18. Πατάμε το ΟΚ. Τα στοιχεία φορτώνονται καθώς εμφανίζεται η μπάρα προόδου.

19. Όταν ολοκληρωθεί η εισαγωγή των δεδομένων εμφανίζεται ένα παράθυροαναφοράς το οποίο κλείνουμε πατώντας το OK.

20. Εμφανίζεται ξανά το παράθυρο Import το οποίο κλείνουμε με Cancel.

Οι ισοϋψείς προβάλλονται αρχικά σε κάτοψη στο παράθυρο γραφικών. Η ονομασία της βάσης διανυσματικών δεδομένων εμφανίζεται τώρα με κόκκινα γράμματα, δείχνοντας ότι έχουν γίνει αλλαγές που δεν έχουν ακόμα αποθηκευτεί.

21. Μπορούμε να αποθηκεύσουμε τα δεδομένα αυτά επιλέγοντας το εικονίδιο αποθήκευσης ή πατώντας τα πλήκτρα CTRL+S.

22. Εμφανίζεται μήνυμα ότι αποθηκεύτηκε ένα στρώμα. Πατάμε ΟΚ.

23. Στο Vulcan Explorer κάνουμε κλικ στο + δίπλα από τη βάση δεδομένων teitotal.dgd.isis και εμφανίζεται το νέο στρώμα δεδομένων TOPO_DXF.

Δώστε προσοχή στο εικονίδιο δίπλα στην ονομασία του στρώματος. Το VULCAN χρησιμοποιεί διαφορετικά εικονίδια για διαφορετικούς τύπους αρχείων και αντικειμένων στο Vulcan Explorer.

Μπορείτε να δείτε τώρα τι έχει συμβεί μέσα στο φάκελο εργασίας από όπου ξεκινήσαμε. Μαζί με τααρχικά αρχεία έχουν πλέον δημιουργηθεί μια σειρά από αρχεία του VULCAN όπως το αρχείο dg1, η βάση δεδομένων dgd.isis και άλλα αρχεία του συστήματος.

2.8.4 Μοντελοποίηση ΤριγωνισμούΈχοντας πλέον στη διάθεση μας τις ισοϋψείς του τοπογραφικού ανάγλυφου, μπορούμε να δημιουργήσουμε το πρώτο μας επιφανειακό μοντέλο τριγωνισμού. Παρόμοια μοντέλα θα κατασκευάσουμε πολλές φορές στα εργαστήρια που ακολουθούν.

24. Επιλέγουμε την λειτουργία Model > Triangle Surface > Create. Έτσι ανοίγει το παρακάτω παράθυρο το οποίο έχει διάφορες επικεφαλίδες.

25. Επιλέγουμε την επικεφαλίδα Boundary και τσεκάρουμε την επιλογή Use boundary polygon to limit triangulation. Η επιλογή αυτή μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα πολύγωνο περιορισμού του μοντέλου που θα κατασκευάσουμε ώστε να αποφύγουμε την δημιουργία τριγώνων σε περιοχές χωρίς δεδομένα ή όπου δεν μας ενδιαφέρει.

26. Καθώς το διαθέσιμο πολύγωνο απλά οριοθετεί την επιφάνεια και δεν διαθέτει τα κατάλληλα υψόμετρα στα διάφορα σημεία, τσεκάρουμε την επιλογή

Relimit triangulation with boundary polygon η οποία απλά χρησιμοποιεί το πολύγωνο για να σταματήσει τα τρίγωνα εντός της περιοχής που προσδιορίζει χωρίς να συμμετέχουν τα σημεία του πολυγώνου στον τριγωνισμό.

27. Πατάμε το ΟΚ.

Το πρόγραμμα μας ζητά να επιλέξουμε πρώτα το πολύγωνο περιορισμού (προσέξτε το μήνυμα στο πάνω μέρος του παράθυρου προβολής):

28. Κάνουμε κλικ στο κόκκινο πολύγωνο και επιβεβαιώνουμε την επιλογή μας κάνοντας κλικ στην επιλογή Correct object στο μενού που εμφανίζεται:

Στην συνέχεια επιλέγουμε τα δεδομένα που θα συμμετάσχουν στην διαδικασία τριγωνισμού. Το VULCAN επιτρέπει την επιλεκτική χρήση δεδομένων από την οθόνη κατά μια από τις διαθέσιμες κατηγορίες του μενού που δίνεται παρακάτω.

29. Καθώς εμείς έχουμε φορτώσει ένα στρώμα δεδομένων (layer), κάνουμε κλικ στην επιλογή Layer και στην συνέχεια κάνουμε κλικ σε οποιαδήποτε από τις ισοϋψείς θέλουμε. Έτσι επιλέγεται ολόκληρο στρώμα από μια γραμμή που ανήκει σε αυτό.

30. Επιβεβαιώνουμε την επιλογή μας κάνοντας κλικ στοLayer=”TOPO_DXF” στο μενού που εμφανίζεται.

Καθώς το VULCAN δεν γνωρίζει πόσα στρώματα θα χρησιμοποιήσουμε, εμφανίζει ξανά το μενού επιλογής κατηγορίας δεδομένων για να επιλέξουμε και άλλα στοιχεία.

31. Επειδή όμως εμείς δεν έχουμε άλλα δεδομένα να επιλέξουμε, κάνουμε κλικ στην επιλογή Cancel ή κάνουμε δεξί κλικ οπουδήποτε. Το δεξί κλικ χρησιμοποιείται στο VULCAN για να βγούμε από κάποια λειτουργία.

Ακολουθεί η διαδικασία τριγωνισμού και εφόσον ολοκληρωθεί εμφανίζεται ένα παράθυρο όπου επιλέγουμε τις διάφορες οπτικές ιδιότητες του μοντέλου καθώς και την ονομασία του. Αφήνουμε την ονομασία που έχει ήδη επιλέξει το πρόγραμμα και είναι ίδια με το στρώμα των δεδομένων.

32. Τσεκάρουμε την επιλογή Smooth Shading και μεταφέρουμε τον δείκτη εξομάλυνσης τέρμα δεξιά. Η επιλογή αυτή κάνει το μοντέλο να προβάλλεται πιο ομαλό, χωρίς να διακρίνονται ιδιαίτερα οι επιμέρους τριγωνικές επιφάνειες:

33. Επιλέγουμε την επικεφαλίδα Advanced.34. Τσεκάρουμε την επιλογή Colour by axis, επιλέγουμε τον άξονα Ζ,

τσεκάρουμε την επιλογή Equalise range και κάνουμε κλικ στο Modify.

Πρόκειται να επιλέξουμε ένα χρωματικό φάσμα για το μοντέλο ώστε να χρωματίζεται ανάλογα με το υψόμετρο (Ζ).

35. Τσεκάρουμε την επιλογή Interpolate between two RGB values. Κάνοντας κλικ στα χρώματα επιλέγουμε χρώμα για το ελάχιστο υψόμετρο (From) και το μέγιστο (To).

36. Επιλέγουμε πράσινο χρώμα για το ελάχιστο και καφέ ή πορτοκαλί για το μέγιστο.

37. Με το ΟΚ επιβεβαιώνουμε την κάθε επιλογή μας και επιστρέφουμε στο αρχικό παράθυρο όπου επίσης πατάμε το ΟΚ.

38. Πατάμε το ΟΚ και στο αρχικό παράθυρο με τις ιδιότητες του μοντέλου και έτσι εμφανίζεται το μοντέλο στο παράθυρο προβολής μαζί με τις ισοϋψείς.

39. Μπορούμε να διώξουμε το στρώμα των ισοϋψών κάνοντας δεξί κλικ στην ονομασία του στο Vulcan Explorer και επιλέγοντας την λειτουργία Remove. Έτσι μένει μόνο το μοντέλο στην οθόνη. Παρατηρείστε την κατανομή των χρωμάτων.

40. Εάν θέλουμε μπορούμε να δούμε το δίκτυο των τριγώνων χωρίς σκίαση πατώντας το πλήκτρο H από το πληκτρολόγιο ή κάνοντας κλικ στο εικονίδιο σκίασης .

Παρατηρείστε στο παράθυρο αναφορά του Envisage τα στατιστικά στοιχεία από την κατασκευή του μοντέλου. Αναφέρεται το πλήθος των τριγώνων από τα οποία αποτελείται το μοντέλο και το πλήθος των σημείων που συμμετείχαν στον τριγωνισμό.

Triangulation Statistics========================

Total triangles created : 44459Total points : 22735

41. Στο Vulcan Explorer ανοίξτε το φάκελο Triangulations και δείτε το νέο μοντέλο που δημιουργήθηκε. Τα μοντέλα τριγωνισμού στο Vulcan αποθηκεύονται σε ξεχωριστά αρχεία με κατάληξη 00t.

2.8.5 Εργαλειοθήκη Γραφικών (Graphics)Η οπτικοποίηση είναι ένα από τα δυνατότερα σημεία του VULCAN. Παρέχεται πληθώρα από εργαλεία και λειτουργίες για την στατική και κινηματική προβολή δεδομένων που βοηθούν όσους εργάζονται με το VULCAN να κατανοούν και να επικοινωνούν την εργασία τους όσο το δυνατό πιο αποτελεσματικά από οποιοδήποτε άλλο μεταλλευτικό πακέτο. Σε αυτήν την ενότητα θα εξετάσουμε ορισμένα από τα διαθέσιμα εργαλεία. Τα περισσότερα από αυτά παρέχονται μέσα από την κύρια εργαλειοθήκη γραφικών. Η εργαλειοθήκη γραφικών

βρίσκεται συνήθως στα δεξιά του κύριουπαράθυρου γραφικών σε κατακόρυφη διάταξη. Στην εικόνα που ακολουθεί, η εργαλειοθήκη δίνεται στην ελεύθερη της μορφή. Ακολουθεί πίνακας που εξηγεί τα διάφορα εικονίδια της και τη λειτουργία τους.

Εικονίδιο Τίτλος ΛειτουργίαΖουμ Επιτρέπει την επιλογή ενός παράθυρου στο χώρο όπου θα περιοριστεί

η προβολή με ανάλογη μεγέθυνση των αντικειμένων. Με τα πλήκτρα Β και F μπορούμε να πηγαίνουμε πίσω ή εμπρός ένα βήμα ζουμ. Με το μεσαίο πλήκτρο του ποντικιού πατημένο μπορούμε να κάνουμε μετατόπιση της προβολής.

Μετατόπιση Επιτρέπει την μετατόπιση της προβολής κατά διάνυσμα που ορίζεται από ένα αρχικό σημείο και ένα σημείο προορισμού.

Κέντρο περιστροφής

Μας εισάγει στην κατάσταση περιστροφής και μας επιτρέπει την επιλογή του κέντρου της.

Τρόπος περιστροφής

Επιτρέπει την άμεση εισαγωγή σε κατάσταση περιστροφής εφόσον έχει προηγουμένως επιλεγεί το κέντρο της. Επιλέγοντας το εικονίδιο με δεξί κλικ επιτρέπει την επιλογή ενός από τους τρόπους περιστροφής:

Προεπιλεγμέν ες απόψεις

Επιτρέπει την επιλογή μιας από τις προκαθορισμένες απόψεις:

Επαναφορά προβολής

Επαναφέρει την προβολή ακυρώνοντας την επίδραση αρχικά της προβολής τομής, στη συνέχεια της περιστροφής και τέλος του ζουμ.

Οριακό ζουμ Επιτρέπει το ζουμ στα όρια των αντικειμένων που είναι φορτωμένα στην οθόνη, που είναι επιλεγμένα ή που ανήκουν στην ενότητα εργασίας:

Παράθυρο επισκόπησης

Ανοίγει νέο παράθυρο το οποίο έχει όλες τις δυνατότητες του κύριου παράθυρου προβολής και επιτρέπει την θέαση των αντικειμένων από άλλη οπτική γωνία.

Εκτύπωση Ανοίγει την εργαλειοθήκη εκτυπώσεων από όπου μπορούμε να λάβουμε εικόνες από το παράθυρο προβολής:

Οπτικά εφέ Ανοίγει την εργαλειοθήκη των οπτικών εφέ:

Προβολή υφής

Προβάλει τους τριγωνισμούς με την φορτωμένη υφή τους εφόσον έχει οριστεί.

Προβολή σκιάσεων

Προβάλει τους τριγωνισμούς με αδιαφανείς επιφάνειες.

Προβολή διαφάνειας

Επιτρέπει την προβολή τριγωνισμών σε ημιδιαφανή μορφή εφόσον έχουν τροποποιηθεί ανάλογα.

Προοπτική Αλλάζει την προβολή από ορθογώνια σε προοπτική.Προβολή τομής

Μετάβαση σε προβολή τομής και αντίστροφα. Με δεξί κλικ ανοίγει την εργαλειοθήκη τομών:

Πλέγμα συντεταγμένω ν

Εμφανίζει το πλέγμα συντεταγμένων. Με δεξί κλικ εμφανίζει την εργαλειοθήκη πλέγματος συντεταγμένων:

Ειδικός κέρσορας

Επιτρέπει την χρήση κέρσορα με διαστάσεις για την ακριβέστερη σχεδίαση ως προς άλλα αντικείμενα. Με δεξί κλικ εμφανίζει την εργαλειοθήκη του ειδικού κέρσορα:

2.8.6 Ζουμ, Μετατόπιση & Περιστροφή

ΖουμΤο ζουμ μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:

Επιλέξτε το εικονίδιο του ζουμ στην κύρια εργαλειοθήκη γραφικών – το εικονίδιο παραμένει πατημένο για όσο βρίσκεστε στη λειτουργία ζουμ. Το σύστημα ζητά από τον χρήστη να επιλέξει την περιοχή στην οποία θα γίνει το ζουμ. Αυτό γίνεται κάνοντας κλικ σε δύο διαγώνιες κορυφές της περιοχής που θέλετε να κάνετε ζουμ. Η μέθοδος αυτή οδηγεί συνήθως σε ζουμ προς τα μέσα.

Με δεξί κλικ βγαίνετε από την κατάσταση ζουμ.

Η λειτουργία ζουμ επίσης ενεργοποιείται με το πλήκτρο [Z] από το πληκτρολόγιο όταν δεν είστε στη λειτουργία περιστροφής και ενώ είναι ενεργό το κύριο παράθυρο γραφικών.

Βάλτε τον κέρσορα στο πεδίο Zoom (εργαλειοθήκη Digitise).

Πατήστε το [Enter] όσες φορές θέλετε. Εάν ο συντελεστής που δίνετε είναι μικρότερος από 1.0 το ζουμ γίνεται προς τα έξω ενώ το αντίστροφο γίνεται με συντελεστή μεγαλύτερο του 1.0. Κάθε φορά που πατάτε το Enter η κλίμακα προβολής πολλαπλασιάζεται με το συντελεστή, για παράδειγμα αν ο συντελεστής είναι 2 τότε κάθε πάτημα οδηγεί σε μεγέθυνση 2x. Εφόσον τελειώσετε, θυμηθείτε να κάνετε ένα κλικ στο κύριο παράθυρο γραφικών.

Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε το περιστρεφόμενο πλήκτρο του ποντικιού (ρόλερ) ανά πάσα στιγμή να κάνετε ζουμ προς και από το σημείο που δείχνετε με το ποντίκι.

Ένας άλλος τρόπος ζουμ ενεργοποιείται πατώντας ταυτόχρονα το μεσαίο και δεξί πλήκτρο του ποντικιού. Όσο κρατάτε τα πλήκτρα πατημένα, εμφανίζεται ένας κύκλος στο κέντρο της οθόνης και κουνώντας το ποντίκι προς και από τον κύκλο εκτελείται το ζουμ προς τα μέσα ή προς τα έξω.

Σε κατάσταση περιστροφής εικονικής σφαίρας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί το πλήκτρο [S] για να ενεργοποιηθεί το ζουμ.

Από την εργαλειοθήκη Zoom μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα “+” και “-”για να κάνετε ζουμ προς τα μέσα ή προς τα έξω. Τα εικονίδια αυτά χρησιμοποιούν συντελεστή ζουμ 1.25 και 0.8 αντίστοιχα.

Σημειώστε ότι με τα πλήκτρα [B] και [F] από το πληκτρολόγιο μπορείτε να πάτε πίσω ή εμπρός ανάμεσα στις διάφορες προβολές από τις οποίες έχετε περάσει.

ΜετατόπισηΗ μετατόπιση της προβολής γίνεται με διάφορους τρόπους:

Επιλέγοντας το εικονίδιο μετατόπισης από την κύρια εργαλειοθήκη γραφικών. Όταν είναι ενεργή, το εικονίδιο είναι πατημένο και ο χρήστης μπορεί να δείξει οπουδήποτε στο κύριο παράθυρο το διάνυσμα της μετατόπισης με ένα αρχικό και ένα τελικό σημείο.

Εναλλακτικά, με το εικονίδιο μετατόπισης ή ζουμ ενεργοποιημένο, κρατώντας το μεσαίο πλήκτρο του ποντικιού πατημένο και κουνώντας το ποντίκι γίνεται μετατόπιση.

Με δεξί κλικ βγαίνετε από την λειτουργία μετατόπισης.

Πατώντας το πλήκτρο [P] στο πληκτρολόγιο ενεργοποιείται η λειτουργία μετατόπισης και το αντίστοιχο εικονίδιο εφόσον είναι ενεργό το κύριο παράθυρο γραφικών.

Τα πλήκτρα του κέρσορα στο πληκτρολόγιο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μετατοπισθεί βηματικά η προβολή αριστερά, κάτω, πάνω και δεξιά αντίστοιχα.

Σε κατάσταση περιστροφής είναι δυνατή η μετατόπιση πατώντας ταυτόχρονα το αριστερό και μεσαίο πλήκτρο του ποντικιού.

Δεν είναι απαραίτητο να μάθετε όλες αυτές τις τεχνικές. Ο κάθε χρήστης βρίσκει τον τρόπο που του ταιριάζει για να κάνει ζουμ και μετατόπιση.

ΠεριστροφήΗ έκδοση 7.5 του VULCAN έχει τέσσερις τρόπους περιστροφής στο παράθυρο γραφικών: Η Ορθογώνια Περιστροφή (Ortho rotate) επιτρέπει την περιστροφή γύρω από

τους τρεις κύριους άξονες συντεταγμένων (X, Y και Z) καθώς και τους τρεις άξονες γραφικών που είναι ορθογώνιοι του παράθυρου γραφικών.

Η Περιστροφή Εικονικής Σφαίρας (Virtual sphere) επιτρέπει την περιστροφή γύρω από οποιονδήποτε άξονα.

Η Περιστροφή Ορθογώνιας Σφαίρας (Ortho sphere) είναι ένας συνδυασμός των δύο προηγούμενων.

Η Περιστροφή Z-Up επιτρέπει την περιστροφή γύρω από έναν αρχικά κατακόρυφο άξονα Ζ.

Ορθογώνια Περιστροφή (Ortho Rotate Mode)

Ο τρόπος αυτός περιστροφής επιλέγεται κάνοντας κλικ στο σχετικό εικονίδιο στην εργαλειοθήκη Rotate Mode. Την πρώτη φορά που κάνετε περιστροφή στο Envisage, θα σας ζητηθεί να επιλέξετε κέντρο περιστροφής.

Συμβουλή

Συνιστάται ο κέρσορας να είναι σε κατάσταση προσαρμογής σε αντικείμενα (Snap to objects) για την επιλογή του κέντρου περιστροφής. Αυτό μπορεί να οριστεί ως προτίμηση μέσω της λειτουργίας Tools > Preferences > Graphics > Input panel όπως στην παρακάτω εικόνα.

Οι επόμενες περιστροφές θα χρησιμοποιούν το ίδιο κέντρο περιστροφής. Εάν

επιθυμείτε να επιλέξετε νέο κέντρο περιστροφής, χρησιμοποιείστε το εικονίδιο στην εργαλειοθήκη Primary Graphics.Εφόσον καθοριστεί το κέντρο περιστροφής, εμφανίζεται προσωρινά με ένα “X” το κέντρο περιστροφής και μια τρισδιάστατη αναπαράσταση των αξόνων περιστροφής στο ίδιο σημείο. Ο χρήστης μπορεί να: Περιστρέψει την προβολή γύρω από τον άξονα X κάνοντας κλικ στο αριστερό

πλήκτρο του ποντικιού ή το γράμμα Χ στο πληκτρολόγιο και κινώντας κυκλικά το ποντίκι γύρω από το κέντρο περιστροφής.

Περιστρέψει την προβολή γύρω από τον άξονα Υ κάνοντας κλικ στο μεσαίο πλήκτρο του ποντικιού ή το γράμμα Υ στο πληκτρολόγιο και κινώντας κυκλικά το ποντίκι γύρω από το κέντρο περιστροφής.

Περιστρέψει την προβολή γύρω από τον άξονα Ζ κάνοντας κλικ στο δεξί πλήκτρο του ποντικιού ή το γράμμα Ζ στο πληκτρολόγιο και κινώντας κυκλικά το ποντίκι γύρω από το κέντρο περιστροφής.

Η περιστροφή γύρω από τους άξονες γραφικών γίνεται με τα πλήκτρα U, V και W στο πληκτρολόγιο και ανάλογη κυκλική κίνηση του ποντικιού.Το [U] περιστρέφει γύρω από έναν φανταστικό οριζόντιο άξονα κατά μήκος τηςοθόνηςΤο [V] περιστρέφει γύρω από έναν φανταστικό κατακόρυφο άξονα κατά ύψος της

οθόνηςΤο [W] περιστρέφει γύρω από έναν φανταστικό άξονα κάθετο στο επίπεδο της οθόνης

Συμβουλή

Η ταχύτητα περιστροφής εξαρτάται από την απόσταση του κέρσορα από το κέντρο περιστροφής. Για μικρότερη ταχύτητα κρατήστε τον κέρσορα μακριά από το κέντρο περιστροφής ώστε κάθε κίνηση του κυκλικά να μεταφράζεται σε μικρότερη γωνιακή ταχύτητα. Για μεγαλύτερη ταχύτητα κρατήστε τον κέρσορα κοντά στο κέντρο περιστροφής. Η περιστροφή μπορεί να είναι συνεχόμενη πατώντας το διάστημα στο πληκτρολόγιο.

Στην περίπτωση όπου το κέντρο περιστροφής δεν είναι κοντά στο κέντρο της οθόνης, πατώντας το πλήκτρο [R] στο πληκτρολόγιο θα εμφανίσει ένα “X” στο κέντρο της οθόνης. Η διαδικασία περιστροφής είναι η ίδια με πριν απλά η κυκλική κίνηση γίνεται τώρα γύρω από το κέντρο ης οθόνης.

Για να βγείτε από την περιστροφή απλά πατήστε το [Enter].

Μια περιστροφή παρόμοια με την ορθογώνια γίνεται κρατώντας πατημένο το πλήκτρο [Shift] και χρησιμοποιώντας τα πλήκτρα του κέρσορα. Αυτό μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή και άσχετα με τον επιλεγμένο τρόπο περιστροφής.

Περιστροφή Εικονικής Σφαίρας (Virtual Sphere Rotation)

Η περιστροφή εικονικής σφαίρας ενεργοποιείται κάνοντας κλικ στο εικονίδιο στην εργαλειοθήκη Rotate Mode. Το κέντρο περιστροφής θα πρέπει να οριστεί όπως και πριν. Η προσωρινή εμφάνιση ενός χεριού στον κέρσορα του ποντικιού δείχνει ότι είστε σε κατάσταση περιστροφής εικονικής σφαίρας (Virtual Sphere). Για να εμφανιστεί και η ίδια η σφαίρα, πατήστε τα [Shift]+[V] στο πληκτρολόγιο. Η ακτίνα της εμφανιζόμενης σφαίρας μπορεί να μεταβληθεί πατώντας το [W]. Έτσι διαμορφώνεται η ακτίνα από το κέντρο περιστροφής μέχρι την τρέχουσα θέση του κέρσορα. Δεν είναι απαραίτητη η εμφάνιση της σφαίρας για να χρησιμοποιήσετε αυτόν τον τρόπο περιστροφής. Χρησιμοποιώντας τα [Shift]+[V] για δεύτερη φορά μπορούμε να ελέγξουμε την ορατότητα της σφαίρας.

Ο χρήστης μπορεί να περιστρέψει γύρω από οποιονδήποτε άξονα κάνοντας αριστερό κλικ και κουνώντας το ποντίκι. Για να περιστρέφετε σε μια διεύθυνση, κάντε ευθύγραμμες κινήσεις του ποντικιού που να περνούν από το κέντρο περιστροφής αφήνοντας το ποντίκι σε ένα από τα άκρα.

Εάν τη στιγμή της απελευθέρωσης του πλήκτρου, το ποντίκι κινείται γρήγορα, τα γραφικά θα συνεχίσουν να περιστρέφονται. Με ένα απλό αριστερό κλικ μπορείτε να σταματήσετε την αυτόματη περιστροφή. Το ίδιο επιτυγχάνεται πατώντας το πλήκτρο [F].

Μερικές φορές, είναι επιθυμητό να περιστρέψετε τα δεδομένα γύρω από ένανσυγκεκριμένο άξονα, όπως για παράδειγμα, γύρω από τον άξονα Z ενώ είστε σε προβολή τομής. Αυτό μπορεί να γίνεται ακόμα και όταν είστε σε κατάσταση περιστροφής εικονικής σφαίρας κρατώντας πατημένο το [Shift] και χρησιμοποιώντας τα πλήκτρα ( ) για να περιστρέψετε. Η περιστροφή εικονικής σφαίρας μπορεί να οριστεί ως προεπιλογή στο

παράθυρο προτιμήσεων (Preferences). Έτσι θα είναι απαραίτητη μόνο η επιλογή του κέντρου περιστροφής.

Για να βγείτε από την περιστροφή, πατήστε το [Enter]. Το κέντρο περιστροφής παραμένει στη μνήμη όσο παραμένετε στο πρόγραμμα για επόμενες περιστροφές.

Για να επαναφέρετε την προβολή γραφικών σε κάτοψη μετά την περιστροφή, πατήστε το

εικονίδιο επαναφοράς (Reset View) από την κύρια εργαλειοθήκη γραφικών.

Περιστροφή Ορθογώνιας Σφαίρας (Ortho Sphere Rotation)

Η περιστροφή ορθογώνιας σφαίρας είναι ένας συνδυασμός ορθογώνιας περιστροφής και εικονικής σφαίρας. Μπορείτε να περιστρέψετε σε οποιαδήποτε διεύθυνση χρησιμοποιώντας το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού όπως και στην εικονική σφαίρα, ενώ ο κέρσορας εμφανίζεται με το χέρι. Εάν θέλετε να περιστρέψετε γύρω από κάποιο κύριο άξονα, κινείστε τον

αντίστοιχο κύκλο με τον κέρσορα.

Δείτε παρακάτω την εικόνα της ορθογώνιας σφαίρας. Ο πράσινος κύκλος αντιστοιχεί σε περιστροφή γύρω από τον άξονα y, ο μπλε κύκλος αντιστοιχεί σε

περιστροφή γύρω από τον άξονα x, και ο κόκκινος κύκλος αντιστοιχεί στον άξονα z.

Όταν επιλέγεται ένας από τους κύκλους, ο κέρσορας αλλάζει και εμφανίζεται το εικονίδιο ορθογώνιας περιστροφής.

Στη συνέχεια μετακινείτε τον κέρσορα κατά μήκος τόξου του κύκλου για να γίνει η περιστροφή.

Εφόσον ξεκινήσει, ο άξονας θα παραμένει επιλεγμένος και στάσιμος όσο τα δεδομένα περιστρέφονται γύρω από αυτόν.

Ο εσωτερικός και εξωτερικός κύκλος (που φαίνονται μαύρο χρώμα στην παρακάτω εικόνα) μπορεί να επιλεχθεί όταν θέλετε να περιστρέψετε γύρω από άξονα κάθετο στο επίπεδο της οθόνης.

Επιλέγοντας τον εσωτερικό κύκλο γίνεται δεξιόστροφη περιστροφή ενώ με τον έξω κύκλο γίνεται αριστερόστροφη περιστροφή.

Περιστροφή Z‐Up

Η περιστροφή αυτή είναι χρήσιμη όταν θέλουμε να διατηρούμε έναν επίπεδο ορίζοντα.

ΠροοπτικήΠρόκειται για ακόμα ένα εικονίδιο κατάστασης το οποίο αλλάζει την προβολή σε ισομετρική προοπτική, δηλαδή τα γραφικά εμφανίζονται με βάθος. Η προβολή αυτή μπορεί να είναι κατάλληλη για τοπογραφικά μοντέλα. Η προεπιλεγμένη προβολή είναι χωρίς προοπτική, παρόλο που η προοπτική ενεργοποιείται όταν επιλέγεται η προβολή “Flying viewpoint”. Το εικονίδιο προοπτικής μπορεί να ενεργοποιηθεί με το πλήκτρο [V] στο πληκτρολόγιο.

Σημειώστε ότι το ζουμ σε προοπτική έχει διαφορετική συμπεριφορά από τηνορθογώνια προβολή. Όταν κάνετε ζουμ σε προοπτική, εμφανίζονται τρία πλαίσια που σας βοηθούν να ελέγξετε τη διαδικασία του ζουμ. Όλα τα αντικείμενα στο μικρότερο πλαίσιο θα είναι ορατά και μετά το ζουμ. Όλα τα αντικείμενα έξω από το

μεγαλύτερο πλαίσιο δεν θα είναι ορατά μετά το ζουμ. Τα αντικείμενα ανάμεσα στα δύο πλαίσια μπορεί να είναι ορατά ανάλογα με το βάθος του ζουμ. Το μεσαίο πλαίσιο αποδίδει τη οριζόμενη από το χρήστη περιοχή:

Στο παραπάνω παράδειγμα, είναι εμφανές ότι τα δεδομένα πιο κοντά στον θεατή προβάλλονται πιο παραμορφωμένα από την προοπτική. Η προοπτική χρησιμοποιείται απλά για την οπτικοποίηση και δεν συνιστάται κατά την διάρκεια της σχεδίασης.

Συμβουλή

Όταν είστε σε προβολή προοπτικής, εμφανίστε το παράθυρο επισκόπησης για να εμφανιστεί η πυραμίδα προοπτικής. Η κορυφή της είναι το σημείο θέασης και η ίδια η πυραμίδα αποδίδει το βάθος θέασης. Γραφικά εκτός της πυραμίδας δεν είναι ορατά στο κύριο παράθυρο γραφικών.

Η προοπτική απενεργοποιείται κάνοντας κλικ στο ενεργό εικονίδιο ή πατώντας το [V] στο πληκτρολόγιο. Το παράθυρο επισκόπησης θα εμφανίσει ένα κανονικό πλαίσιο που αποδίδει τον ορατό χώρο:

Τομές & Παράθυρο ΕπισκόπησηςΗ εργαλειοθήκη ιδιοτήτων τομής (Slice Properties) εμφανίζεται κάνοντας δεξί κλικ στο εικονίδιο ενεργοποίησης προβολής τομής (Toggle Sliced View) στην κύρια εργαλειοθήκη γραφικών:

Πρόκειται για ένα ευέλικτο παράθυρο που μας επιτρέπει όχι μόνο την μεταβολή του πάχους και του βήματος των τομών αλλά και την εκτέλεση διαφόρων σημαντικών λειτουργιών σχετικών με προβολές τομής:

Μπορούμε να προχωρήσουμε μια τομή εμπρός και πίσω

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το εικονίδιο χεριού για να μεταφέρουμε το επίπεδο τομής δυναμικά μέσα στο χώρο κρατώντας το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού πατημένο ενώ κινούμε το ποντίκι πάνω-κάτω.

Μπορούμε να ευθυγραμμίσουμε την προβολή με το εικονίδιο στο τρέχον επίπεδο τομής. Αυτό είναι χρήσιμο, για παράδειγμα, στη περίπτωση που ο χρήστης έχει περιστρέψει την προβολή στην τομή.

Μπορούμε να ενεργοποιήσουμε τα προφίλ με το εικονίδιο για να εμφανίζεται η τομή του επιπέδου τομής με μοντέλα τριγωνισμού ή πλέγματα.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την μπάρα για να ελέγξουμε την ορατότητα το πλέγματος της τομής. Το πλέγμα είναι αόρατο όταν ο δείκτης είναι τέρμα αριστερά (αρχική θέση) και εντελώς ορατό όταν ο δείκτης είναι τέρμα δεξιά.

Συμβουλή

Το χρώμα του πλέγματος και η τιτλοφόρηση των συντεταγμένων ορίζεται στο παράθυρο‘Create Primary Section’ μέσω της παλέτας ‘Display colour’.

El Iconο permite la intersección con la triangulación transparente. Inicialmente es activa.

La intersección de la cuadrícula es similar en apariencia a coordinar las líneas en dos dimensiones. Puede ocurrir en planos no ortogonales. Vea el siguiente ejemplo el plano de corte (rojo) son aleatorios:

Sujete el campo permite al usuario cambiar la sección de cambio de modo de visualización en el corte de los gráficos.

Por lo general, se hace una incisión corta espesor (Por anchura) en cuyo caso los datos después de la distancia de corte se define espesor campos 'Frente' y'Volver'. Por ejemplo, en la ventana de arriba, la incisión tendrá un espesor total de 2,8(es decir, 1,4 más delantero trasero 1.4). Si el campo Clip elegir el "adelante" y luego

όλα τα δεδομένα εμπρός του επιπέδου τομής θα εμφανίζονται στην προβολή τομής. Εάν επιλέξουμε το ‘No Clipping’, τότε τα πεδία Front και Back αγνοούνται σαν η τομή να είχε άπειρο πάχος. Στην παρακάτω εικόνα χρησιμοποιείται το ‘Forwards’:

Το επίπεδο τομής εμφανίζεται με κόκκινο μετακινώντας το δείκτη Display στα δεξιά (το πλέγμα συντεταγμένων εμφανίζεται γαλάζιο για αντίθεση). Εμφανίζονται επίσης πολύγωνα προφίλ στο επίπεδο τομής όπου οι τριγωνισμοί τέμνονται με το επίπεδο τομής.

Συμβουλή

Το χρώμα των προφίλ τομής ρυθμίζεται με τη λειτουργία Tools > Preferences > Graphics > Colours και την προτίμηση χρώματος Label.

Οι προβολές τομής δημιουργούνται με διάφορους τρόπους: με τη λειτουργία View > Create Section, με τη λειτουργία View > Change View > Section ή χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα πλήκτρα συντόμευσης. Ο πιο βολικός τρόπος,

μάλλον, είναι κάνοντας αριστερό κλικ στο εικονίδιο τομής ‘Create Section View’ στηνκανονική εργαλειοθήκη:

Συνήθως θα δίνατε κλίση 90 για μια εγκάρσια τομή. Κλίση 0 θα οδηγούσε σε μια οριζόντια τομή.

Συμβουλή

Το πλήρες πάχος τομής αποτελείται από μια απόσταση πίσω και εμπρός του επιπέδου τομής. Στο παράθυρο ορισμού τομής ‘Create Section’, σημειώστε ότι για συμμετρικό κόψιμο, η τιμή που ορίζεται από τον χρήστη στο πεδίο “Width either side” πρέπει να είναι το μισό του επιθυμητού πάχους.

Η μέθοδος επιλογής επιπέδου (“Select Plane By”) εξαρτάται από τα διαθέσιμα δεδομένα: σε μερικές περιπτώσεις είναι βολικό να επιλέγεται κατά ‘Line segment’ όταν υπάρχει ήδη μια ψηφιοποιημένη γραμμή στην οθόνη. Σημειώστε ότι η σειρά των σημείων της επιλεγόμενης γραμμής θα καθορίσει τη διεύθυνση της τομής. Συχνά είναι πιο αξιόπιστο το να χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο δύο σημείων ‘2 points’ ώστε να έχουμε πλήρη έλεγχο της σειράς των σημείων.

Η μέθοδος τριών σημείων ‘3 points’ εφαρμόζεται όταν επιλέγουμε ένα συγκεκριμένο επίπεδο.

Η μέθοδος ‘Easting’, ‘Northing’ και ‘Level’ χρησιμοποιείται όταν επιλέγεται ένα από το ορθογώνια επίπεδα. Ο χρήστης πρέπει να εισάγει μια κατάλληλη συντεταγμένη στο διπλανό πεδίο και να πατήσει το [OK]. Σημειώστε ότι οι μη-κύριες τομές που δημιουργούνται χρησιμοποιώντας αυτή τη συγκεκριμένη μέθοδο ονομάζονται αντίστοιχα ‘Northing’, ‘Easting’ και ‘Horizontal’. Μια εγκάρσια τομή ονομάζεται ‘Vertical’. Τομές σε αυθαίρετο επίπεδο ονομάζονται ‘Section’. Όλες οι κύριες τομές ονομάζονται ‘Primary’.

Ανάλογα με τον τύπο τομής (Section Type), θα εμφανιστεί η προβολή τομής.

Εάν είναι κύρια τομή (Primary section) η προβολή θα αλλάξει ανάλογα με τις ρυθμίσεις που έγιναν στο σχετικό παράθυρο.Για τους άλλους δύο τύπους (“Create a section through all objects” ή “Create a section through a single object”), η προβολή δεν ευθυγραμμίζεται μέχρι ο χρήστης να πατήσει το εικονίδιο ευθυγράμμισης στην εργαλειοθήκη ιδιοτήτων τομής. Οι τομές αυτές αναφέρονται και ως μη-κύριες (non-primary sections).

Η μετακίνηση σε παράλληλες τομές γίνεται με τα πλήκτρα [Page Up] και [Page Down] στο πληκτρολόγιο. Εναλλακτικά, ο χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει τα σχετικά εικονίδια στην εργαλειοθήκη όπως εξηγήσαμε νωρίτερα.

Ανά πάσα στιγμή, ο χρήστης μπορεί να πάει πίσω στις προηγούμενες τομές μετο πλήκτρο [B] στο πληκτρολόγιο. Ένας άλλος τρόπος να ανακαλέσουμε μια προβολή είναι να της δώσουμε έναν συγκεκριμένο αριθμό χρησιμοποιώντας τα πλήκτρα [Shift] + [n] όπου “n” είναι ένας αριθμός από 1 έως 9, στην συνέχεια να την αποθηκεύσουμε και να πατήσουμε τον αριθμό της για να την προβάλουμε. Έτσι μπορούμε να καταγράψουμε εννιά διαφορετικές απόψεις αλλά μόνο στη τρέχουσα λειτουργία του προγράμματος. Οι απόψεις αυτές χάνονται μόλις βγείτε από το Envisage.

Η προηγούμενη εικόνα δίνει ένα παράδειγμα επιπέδου τομής. Στο μέσο του επιπέδου προβάλλονται οι συντεταγμένες X,Y,Z. Αυτό μπορεί να βοηθά όταν η τομή είναι ορθογώνια σε έναν από τους κύριους άξονες – γίνεται έτσι προφανές ποια τομή προβάλλεται (Easting, Northing ή Level). Το μέγεθος της ετικέτας ελέγχεται από το μέγεθος που δίνεται στο παράθυρο Create Section στο πεδίο ‘Display grid spacing’. Όσο μεγαλύτερο το διάστημα του πλέγματος, τόσο μεγαλύτερο το μέγεθος του κειμένου.

Συμβουλή

Η ετικέτα εμφανίζεται μόνο εφόσον εμφανίζεται και το επίπεδο της τομής μέσω της μπάραςDisplay και εφόσον η επιλογή ‘Annotate’ έχει τσεκαριστεί στο παράθυρο Create Section.

Οι συντεταγμένες του τρέχοντος επιπέδου τομής εμφανίζονται επίσης στη γραμμή κατάστασης και εφόσον ενεργοποιήσουμε το παράθυρο τομής κάνοντας κλικ μέσα σε αυτό.

La imagen de arriba muestra múltiples niveles intersección. En este caso los datos se gira y se ha implementado una cuadrícula de coordenadas tridimensional. Los datos se corta con dos planos de intersección utilizando el 'recorte hacia delante ". La cuadrícula de color rojo es un plano vertical, mientras que el verde es arbitraria.