ensayos microbiológicos módulo 6 · 2013. 5. 6. · 14. analizatutako laginetan mikroorganismo...

A N A L I S I KO E TA K A L I TAT E

KO N T R O L E KO L A B O R AT E G I A

G O I - M A I L A KO T E K N I K A R I A

6. modulua: Saiakuntza Mikrobiologikoak

K I M I K A

TÉCNICO SUPERIOR

EN LABORATORIO DE ANÁLISIS

Y CONTROL DE CALIDAD

Módulo 6: Ensayos Microbiológicos

QUIMICA

LANBIDE HEZIKETAKO ZIKLOEN

PROGRAMAZIOA

PROGRAMACIÓNDE LOS CICLOS FORMATIVOSDE FORMACIÓN PROFESIONAL

LANBIDEHEZIKETAKO ZIKLOEN

PROGRAMAZIOA

PROGRAMACIÓNDE LOS CICLOS FORMATIVOSDE FORMACIÓN PROFESIONAL

1 UDX. Texto personalizado

ANALIS IKO ETA KALITATE

KONTROLEKO LABORATEGIA

GOI-MAILAKO TEKNIKARIA

6. modulua: Saiakuntza Mikrobiologikoak

PROGRAMACIÓN DE LOS CICLOS FORMATIVOS DE FORMACIÓN PROFESIONAL

LANBIDE HEZIKETAKO ZIKLOEN

PROGRAMAZIOA

KIMIKA


Argitaraldia: 1.a, 2009ko urria Egilea: Eduardo Ochoa de Aspuru Gutiérrez Argitaraldia eta koordinazioa: Víctor Marijuán Marijuán KOALIFIKAZIOEN ETA LANBIDE HEZIKETAREN EUSKAL INSTITUTUA INSTITUTO VASCO DE CUALIFICACIONES Y FORMACIÓN PROFESIONAL www.kei-ivac.com Diseinua eta diagramazioa: TRESDETRES L.G.: BI-1764-09


Esku artean duzun argitalpen hau lanean ari diren lankideek landu dute. Edozein gairen programazioa oso lan pertsonala da, irakasle bakoitzaren esperientzian oinarritua eta, horrenbestez, subjektiboa. Premisa hori kontuan izanik, programazioa aztertzera eta egoki baderitzozu kontsultarako material gisa erabiltzera gonbidatzen zaitugu. Zure irakasle-lana bideratu dezakeen gida gisa ere baliagarria izan dakizuke. Izan ditzakeen mugak aintzat hartu badira ere, heziketa-ziklo berrien OCDak abiapuntu izanik sortu eta diseinatu da, eta EAEn curriculum-diseinuaren eta irakaskuntza-programazioaren arloan indarrean dagoen legeria hartu da kontuan (otsailaren 26ko 32/2008 Dekretua). Erabilgarria izan dakizun espero dugu, eta, aldi berean, egileek lan honetan egindako ahalegina eskertzen dugu.

AURKIBIDEA

UNITATE DIDAKTIKOEN SEKUENTZIAZIOA ETA DENBORALIZAZIOA 04. or.

0. unitate didaktikoa:

0. Moduluaren aurkezpena. 05. or.


1. Mikroorganismo talde nagusien ezaugarri orokorrak aztertzea eta haiek

sailkatzea. 11. or.


2. Hondakinak tratatzea eta ezabatzea. . or.


3. Lan-prozedura normalizatuak (LPN) aztertzea. 16. or.


4. Mikrobioak behatzeko, tindatzeko eta tipifikatzeko teknika

mikroskopikoak aplikatzea. 20. or.


5. Mikroorganismoak uretan lagintzea, desinfektatzea, ereitea eta

inkubatzea. 23. or.


6. Mikroorganismoak elikagaietan lagintzea, desinfektatzea, ereitea eta

inkubatzea. 27. or.


7. Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko mikroorganismoak identifikatzeko

eta kontatzeko prozedurak. 30. or.


8 Laginen kalitate mikrobiologikoa mikroorganismo markatzaileak erabilita

analizatzea. 33. or.


9. Airean, uretan eta elikagaietan mikrobio-aktibitatea hautemateko

saiakuntzak. 36. or.

Iraupena: 180 ordu UDen kopurua: 9

4

KIMIKA Heziketa-zikloa: ANALISIKO ETA KALITATE KONTROLEKO LABORATEGIA

6. modulua: SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOAK

Unitate didaktikoen sekuentziazioa eta denboralizazioa

EDUKI MULTZOAK

M1 M2 M3 M4 UNITATE DIDAKTIKO SEKUENTZIATUAK IRAUPENA

UD0: Moduluaren aurkezpena. 1 h

X X X X UD1: Mikroorganismo talde nagusien ezaugarri orokorrak aztertzea eta haiek sailkatzea. 20 h

X X X X UD2: Hondakinak tratatzea eta ezabatzea. 15 h

X X X UD3: Lan-prozedura normalizatuak (LPN) aztertzea. 15 h

X X X X UD4: Mikrobioak behatzeko, tindatzeko eta tipifikatzeko teknika mikroskopikoak aplikatzea. 24 h

X X X UD5: Mikroorganismoak uretan lagintzea, desinfektatzea, ereitea eta inkubatzea. 15 h

X X X UD6: Mikroorganismoak elikagaietan lagintzea, desinfektatzea, ereitea eta inkubatzea. 15 h

X X UD7: Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko mikroorganismoak identifikatzeko eta kontatzeko prozedurak. 26 h

X X UD8: Laginen kalitate mikrobiologikoa mikroorganismo markatzaileak erabilita analizatzea. 24 h

X X X X UD9: Airean, uretan eta elikagaietan mikrobio-aktibitatea hautemateko saiakuntzak. 25 h

GUZTIRA 180 h

1. multzoa: Saiakuntza mikrobiologikoetarako laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzea.

2. multzoa: Saiakuntza mikrobiologikoetarako tresneria prestatzea. .

3. multzoa: Saiakuntza mikrobiologikoak gauzatzea.

4. multzoa: Saiakuntza mikrobiologikoen emaitzak ebaluatzea.

5



UD1: MIKROORGANISMO TALDE NAGUSIEN EZAUGARRI OROKORRAK

1. unitate didaktikoa: MIKROORGANISMO TALDE NAGUSIEN EZAUGARRI OROKORRAK AZTERTZEA ETA HAIEK SAILKATZEA Iraupena: 20 ordu

IE1: Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzen ditu eta analisi mikrobiologikoaren teknikarekin erlazionatzen ditu.

IE2: Tresneria prestatzen du eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzen ditu.

IE3: Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu.

IE4: Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu.

Ikaskuntzaren helburuak:

1. Mikroorganismoaren egungo kontzeptua definitzea, mikrobiologiaren aurrekari historikoak kontuan hartuta.

2. Eukarya, Bacteria eta Archaea domeinuak bereiztea.

3. Mikroorganismo azelular nagusiak (birusak, biroideak eta prioiak) definitzea, haien ezaugarri morfologiko eta fisiologiko adierazgarrienak abiapuntutzat hartuta.

4. Zelula-antolamendu prokariotikoa eta eukariotikoa eta mikroorganismoen nutrizio, erlazio eta ugalketa funtzioak deskribatzea.

5. Mikroorganismo eukariotiko nagusiak bereiztea: protozooak, alga zelulabakarrak eta onddoak.

6. Mikroorganismo prokariotikoak hainbat taldetan sailkatzea haien ezaugarri morfologiko eta fisiologiko espezifikoen arabera.

7. Mikroorganismoek ekosistemetan betetzen dituzten funtzioak deskribatzea: ziklo biogeokimikoak, mikrobio-asoziazioak, patogeno mikrobiarrak.

8. Mikroorganismoak industrian erabiltzeko baldintzak identifikatzea.

9. Mikrobiologia industrialeko prozesu nagusiak deskribatzea.

10. Biorremediazio kontzeptua definitzea eta bere aplikazioak deskribatzea.

11. Mikroorganismoen morfologia deskribatzea, haien morfologiaren eta mugimenduen in vivo behaketaren bitartez.

12. Bakterio gram-positiboak eta gram-negatiboak bereiztea.

13. Endosporak eta forma begetatiboetan duten antolaera behatzea.

14. Analizatutako laginetan mikroorganismo espezifikoen presentzia identifikatzea, haien familia garrantzitsuenen ezaugarri morfologikoak eta fisiologikoak erabilita.

15. Datu-base informatizatuak erabiltzea haiek identifikatzeko.

6




Multzoak EDUKIAK

1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Mikroorganismo talde nagusiak definitzeko eta deskribatzeko dokumentu-materialak lantzea. • Bakterioen hazkunde-kurba interpretatzea eta dituen mugak deskribatzea. • Landutako materialen emaitzak jendaurrean azaltzea. Akatsak zuzentzea. • Material horiek abiapuntutzat hartuta eguneroko bizitzako mikroorganismoak sailkatzea. • Mikroskopio optikoa maneiatzea. • Bakterio-frotisak eta tindaketa sinpleak prestatu eta mikroskopioan in vivo eta in vitro behatu ondoren, mikrobioak

identifikatzea eta ezaugarritzea. Emaitzak interpretatzea. • Tindaketa diferentzialak (gram…) eta esporen eta kapsulen tindaketak egitea. Emaitzak interpretatzea. • Mikroorganismoen ezaugarri fisiologikoen eskala handiko aprobetxamendua ebaluatzea: mikrobiologia industriala eta

bioteknologia. • Elikagaietako, atmosferako eta uretako mikrobio-aktibitatearen garrantzia aztertzea.

X

X

X

X X

X

X

X X

KONTZEPTUZKOAK

• Mikroorganismo kontzeptua, aurrekari historikoak abiapuntutzat hartuta. • Eukarya, Bacteria eta Archaea domeinuen ezaugarriak. • Birusen egitura eta osaera. Biroideak eta prioiak bezalako beste egitura azelular batzuekiko antzekotasunak eta

desberdintasunak. • Ziklo litikoaren eta lisogenikoaren kontzeptua. • Zelula-antolamendu prokariotikoaren eta eukariotikoaren printzipioak. • Bakterio-familia nagusien ezaugarriak. • Protozooen, alga zelulabakarren eta onddoen arteko desberdintasunak eta antzekotasunak. • Mikroorganismo patogenoen eta horien jardun-printzipioen ezaugarriak. • Bakterio-sinbiosiaren kontzeptua eta beste mikrobio-asoziazio batzuen deskribapena. • Biodegradazioa eta biorremediazioa: kontzeptua eta adibideak. • Mikroorganismoak identifikatzeko datu-base informatizatuak.

X X

X X X X X X X

X X

X

JARRERAZKOAK

• Talde-lanerako gaitasuna izatea. Taldean laguntzea eta integratzea. • Autonomia, pazientzia eta ekimena. • Lanak aurreikusitako epeetan amaitzea positiboki baloratzea. • Ahozko azalpen argia, zehatza eta atsegina, maila zientifiko eta tekniko egokiarekin. • Mikroskopiako jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzea. • Lan-prozedura normalizatuak betetzea. • Laborategiko jardunbide egokiak betetzea.

X X

X

X X

X

X X X X

X

X X

X X

7




JARDUERA METODOLOGIA BALIABIDEAK

NORK ZER egingo dudan edo duten Jarduera mota

Helburu inplikat.

D Ir. Ik.

NOLA egingo den ZERTARAKO egingo den ZEREKIN egingo den

E1 Hasierako ebaluazioa.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

1 h X X Irakasleak, esparru mikrobiologikoari buruzko albiste berri bat laburki aipatu ondoren, behar adina galdera labur egingo dizkie, idatziz, ikasle guztiei.

Ikasleek mikroorganismo talde nagusiei buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

Mikroorganismoen fisiologiarekin eta ekologiarekin zerikusia duten albiste berriak. Galdetegia.

J1 Unitate didaktikoaren aurkezpena.

1, 2, 3 1 h X X Ikasleak mikroorganismoei eta planetarentzat eta izaki bizidunentzat duten garrantziari buruzko ideiak adieraziko ditu ideia-jasa baten bitartez. Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatzen diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

Ikasleen aldez aurreko jakintzak ikaskuntzaren edukiekin erlazionatzeko.

Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Moduluaren programazio laburtua.

J2-E2 Putzuko uretan mikroorganismoak behatzeko praktika gidatua.

5, 11, 14, 15

1 h X X Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, putzu bateko ur-tanta batean dauden mikroorganismoak freskotan (in vivo) aztertuko ditu. Gainera, zehatz-mehatz marraztuko ditu behatutako tipo morfologikoak, eta hautemandako mugimenduak deskribatuko ditu. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean islatuko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Mikroorganismo eukariotikoak bereizteko eta haien morfologia in vivo aztertu ahal izateko. Haien mugimenduak hautemateko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak garatzeko eta lan metodikoa sustatzeko.

Mikroskopio optikoa. Portak eta estalkiak edo porta zokodunak. Putzuko ura.

J3-E3 Gram tindaketaren bidez eta endosporen behaketaren bitartez bakterioak bereizteko praktika gidatua.

6, 12, 13, 14, 15

2 h X X Ikasleak gram tindaketa diferentziala egingo du, irakaslearen gidaritzapean, jogurt eta hortzetako lertzo kantitate txiki bat abiapuntutzat hartuta eta lau disoluzio erabilita:

Bakterioak propietate bereizgarriren baten arabera sailkatzeko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzeko.

Mikroskopio optikoa. Porta eta estalkia. Murgil-olioa. Jogurta eta hortzetako lertzoa.

8




oinarrizko koloratzaile bat, disoluzio finkatzaile bat, agente dekoloratzaile bat eta kontraste-koloratzaile bat. Espora-tindaketa espezifikoa ere egingo du. Bi koloratzaile behar ditu horretarako: malakita-berdea eta safranina. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean islatuko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Parte hartzeko lana, antolatua eta metodikoa sustatzeko. Endosporak eta forma begetatiboetan duten antolaera eta morfologia behatzeko.

Koloratzaileak: Kristal-morea. Safranina. Iodo-disoluzio diluitua (lugola). Alkohol-azetona. Bacillus generoko bakterioak. Koloratzaileak: Malakita-berdea. Safranina. Zurezko matxardak. Bunsen metxeroa.

J4-E4 Lekadunen bakterio nitrifikatzaileak behatzeko praktika gidatua.

7, 14, 15 2 h X X Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, Rhizobium leguminosarum espezieko bakterioak, atmosferako nitrogenoa finkatzen dutenak eta zoruan landare lekadunekin sinbiosian bizi direnak, identifikatuko ditu. Hirustaren sustraietako noduluetatik abiatuta bakartuko ditu, metileno-urdinarekin tindatu eta mikroskopioan behatuko ditu, gehien handitzen duen objektiboarekin. Irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean islatuko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Bakterioek ziklo biogeokimikoetan (nitrogenoarenean, esate baterako) betetzen duten eginkizuna deskribatzeko. Asoziazio sinbiotikoak definitzeko. mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzeko eta murgil-olioa behar bezala erabiltzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak garatzeko eta lan metodikoa sustatzeko.

Sustraietan noduluak dituzten hirusta-landareak. Mikroskopio optikoa. Porta eta estalkia. Eskalpeloa eta kirtendun orratza. Matxarda finak. Tindaketa-euskarria, tanta-kontagailua, kikara eta kubeta. Alkohol-metxeroa. Koloratzailea: metileno-urdina. Glizerina.

J5-E5 Bisitaldia: produktuak teknika mikrobiologikoak (tradizionalak eta/edo bioteknologikoak) erabilita lortzen dituen kimika-enpresa batera.

8, 9, 10 3 h X X Ikasleek bisitaldi bat egingo dute mikrobiologia industrialaren sektorean mikroorganismoekin lan egiten duen kimika-enpresa batera. "In situ" bisitaldi gidatua izango da, irakasleak eta enpresak aldez aurretik adostutako gidoi bati jarraiki egingo dutena. Ikasleak bisitaldi teknikoaren txostena egingo du, honako hauek adierazita: helburua, garapena, puntu sendoak, ahulak eta hobetzeko arloak. Txosten hori irakasleak zuzenduko du.

Mikroorganismoak industrian erabiltzeko baldintzak, erabilitako prozesu batzuk eta lortutako produktuak identifikatzeko. Biorremediazio kontzeptua definitzeko eta bere aplikazioak deskribatzeko.

Mikrobiologia industrialaren eta/edo bioteknologiaren arloan lan egiten duen kimika-enpresa.

9




J6-E6 Mikroorganismo talde nagusien ezaugarriak azaltzeko/esplikatzeko eta aztertzeko materialak lantzea.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7

9 h X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, eta berak emandako erreferentziako materiala (erreferentzia bibliografikoak, liburuak, Interneteko baliabideak…) eta kanpoan kontsultatutakoa (ikastetxean bertan eta/edo udal-liburutegietan edo unibertsitatekoetan…) abiapuntutzat hartuta, mikroorganismo-familia nagusiak aztertzeko material idatziak landuko dituzte. Bikote bakoitzak atal bat prestatuko du: aurrekari historikoak, eukariotoak eta prokariotoak, talde nagusiak, bakterioen morfologia, endosporak, birusak, protistoak, bakterioen sailkapena, mikrobioen hazkundea, mikroorganismo patogenoak eta mikrobio-asoziazioak. Irakasleak ikasgelan argituko ditu sortzen diren zalantzak. Ikasle-bikote bakoitzak bere ikerketaren emaitza azalduko du. Irakasleak landutako materiala berrikusiko du eta gero atal guztiak bilduko dituen dokumentu bakar bat prestatuko dute ikasle bakoitzarentzat. Ikasleak dokumentu horri buruzko proba idatzia egingo du.

Mikroorganismo talde nagusiak identifikatzeko, bereizteko eta deskribatzeko: bakterioak, algak, onddoak, protozooak eta birusak. Ekosistemetan betetzen dituzten funtzioak deskribatzeko. Laborategiko jardunbide egokien (LJE) printzipioak aplikatzeko. Parte hartzeko lana, antolatua eta metodikoa sustatzeko. Unitate honetan eskuratutako jakintzak hautemateko. Aldez aurreko jakintzen bilakaera ebaluatzeko.

Stanier, Microbiología Ed. Reverté; Curtis-Barnes, Biología, Ed. Panamericana; Brock, Microbiología, Ed. Prentice Hall Hispanoamericana; Temas 48. Investigación y Ciencia. Virus y bacterias. Zenbaiten artean. Interneteko iturri kontrastatuak. Ikasleek erantzuteko test moduko ariketa-andana.

J7 Esperientziak trukatzea (ixteko jarduera).

1 h X X Irakasleak laburpen moduko gogoeta-jarduera egingo du ikasgelako taldearekin, amaitzeko (funtsezko puntuak eta zalantzak), ikaskuntzak identifikatzeko, orokortzeak egiteko, emaitzak aurkezteko eta irakasteko, eta ikasteko prozesua ebaluatzeko.

Komunikatzeko eta laburpen-lana egiteko. Ikasteko prozesua ebaluatzeko. Unitate didaktikoa ebaluatzeko.

Unitatearen alderdi garrantzitsuenak biltzeko kontzeptuzko mapa. Puntu sendoak, ahulak eta hobetzeko arloak.

10




OHARRAK

• Kontuan harturik unitate didaktiko honen helburu nagusia mikroorganismoak ezaugarrien arabera hainbat talde eta familiatan sailkatzea dela, azalpenetan gehiegi oinarritutako

metodologiak saihesteko, mikroskopiako praktika batzuk (J2, J3 eta J4 jarduerak) sartu dira, baita mikrobiologia industrialaren esparruan lan egiten duen enpresa baterako bisitaldia ere (J5 jarduera). 4. unitate didaktikoak teknika mikroskopikoak aztergai baditu ere, zikloko lehen kurtsoko ikasleek badakite mikroskopio optikoa unitate didaktiko honetan proposatzen diren praktikak behar bezala egiteko moduan maneiatzen.

• A6 jardueraren bidez lortu nahi da ikasleek, talde-lanean, beren ikerketa-lana abiapuntutzat hartuta, mikroorganismo talde nagusiei buruzko jakintzak garatzea, azaltzea eta eztabaidatzea eta, bide horretatik, irakasleak azalpen gutxiago egitea, ikasleek identifikatzeko/ezaugarritzeko gaitasun indartuagoak lor ditzaten eta beren autonomia eta erantzukizuna susta dadin. Jarduera hau egoki eta probetxuz egiteko ezinbestekoa da parte hartzen duten ikasleek eskola-orduez kanpoko ordu kopuru jakin bat (aldakorra) erabiltzea dokumentatzeko eta material idatziak lantzeko.

11



UD2: HONDAKINAK TRATATZEA ETA EZABATZEA


2. unitate didaktikoa: HONDAKINAK TRATATZEA ETA EZABATZEA Iraupena: 15 ordu

IE1: Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzen ditu eta analisi mikrobiologikoaren teknikarekin erlazionatzen ditu. IE2: Tresneria prestatzen du eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzen ditu. IE3: Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu. IE4: Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu. Ikaskuntzaren helburuak:

1. Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabiltzea mikrobiologiako lanarekin lotutako arriskuei aurrea hartzeko. 2. Hondakinak esterilizatzea gero ezabatzeko. 3. Hondakin biosanitarioak dagozkien lege-betekizunen arabera kudeatzea. 4. Tresneria erabiltzearekin lotutako arriskuak ebaluatzea. 5. Tresneriaren garbiketan, funtzionamenduan eta oinarrizko mantentze-lanetan laneko segurtasun-neurriak hartzea. 6. Segurtasun mikrobiologikoko arauak eta hondakin biosanitarioak kudeatzekoak dituzten lan-prozedura normalizatuak (LPN) eta laborategiko jardunbide egokiak (LJE)

aplikatzea. 7. Bakterio patogenoak toxina motarekin eta sor ditzaketen gaixotasunekin erlazionatzea. 8. Mikrobiologiako laborategiko segurtasunari eta hondakin biosanitarioen kudeaketari aplikatzekoa den erreferentziako araudia kontsultatzea. 9. Hondakin horien trazagarritasuna ziurtatzea.

Multzoak

EDUKIAK 1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Agente mikrobiologikoen eraginpean jartzearekin erlazionatutako arriskuak identifikatzea eta ebaluatzea. • Mikroorganismoak manipulatzen dituzten langileentzat lan-prozedura egokiak eta zaintzeko arauak ezartzea. • Langunean agente mikrobiologikoak askatzea saihesteko edo minimizatzeko neurri tekniko egokiak erabiltzea. • Agente mikrobiologikoak langunearen barruan hartzeko, manipulatzeko eta garraiatzeko neurri seguruak

hartzea. • Mikrobiologiako material espezifikoa manipulatzea eta esterilizatzea. • Eraginpean geratzea beste moduren batean saihestu ezin denean, taldea babesteko neurriak eta ekipamendua

erabiltzea (edo, halakorik ezean, norbera babestekoak). • Agente mikrobiologikoen eraginpean geratzea ekar dezaketen istripuei aurre egiteko planak ezartzea. • Beharrezkoa den lekuetan arrisku biologikoa seinaleztatzea. • Hondakin biosanitarioak kudeatzeko ezarritako planaren arabera tratatzea eta ezabatzea. • Lan-prozedura normalizatuetan arrisku biologikoak prebenitzeko eta murrizteko ekintzak eta hondakin

biosanitarioak kudeatzekoak sartzea.

X X X X

X X

X X X X

X X X X

X X

X X X X

X

X

X

12





KONTZEPTUZKOAK

• Agente mikrobiologikoekiko esposizio-kategoriak. • Agente horien taldeen ezaugarriak, elkartutako arriskuen arabera sailkatuak. • Saiakuntza mikrobiologikoen tresneriarekin lotutako arriskuak eta euspen biologikoaren mailak. • Agente mikrobiologikoekiko esposizioarekin lotutako arriskuak ebaluatzeko irizpideak. • Agente horiek askatzea saihesteko edo murrizteko neurri teknikoak. • Hondakin biosanitarioak kudeatzeko irizpideak.

X X X X X X

X X X X X X

JARRERAZKOAK

• Segurtasun mikrobiologikoari buruzko arauen garrantzia baloratzea. • Analisi mikrobiologikoan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentsibilitatea. • Segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea. • Laborategiko jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Talde-lanerako gaitasuna izatea. • Autonomia eta ekimena izatea. • Lan-prozedura normalizatuak betetzea eta laborategiko jardunbide egokiak betetzeko interesa izatea. • Sortutako hondakin biosanitarioen trazagarritasuna ziurtatzea. • Osasuna zaintzen laguntzea.

X

X X X

X

X X X

X X X

X

X

X

X X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 2, 3, 4, 5, 6

1 h X X Irakasleak laburki deskribatuko du modulua irakasteko erabiliko duen mikrobiologiako laborategia. Ondoren, ikasleek idatziz beteko dute deskribatutako laborategiko segurtasunari eta hondakinen kudeaketari buruzko galdetegia, behar adina galdera bilduko dituena.

Ikasleek biosegurtasunari eta hondakin biosanitarioei buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

Mikrobiologiako laborategia.


1, 2, 3, 4, 5, 6

1 h X X Ikasleak mikrobiologiako laborategiko segurtasunari eta laneko osasunari eta hondakin biosanitarioen kudeaketari buruzko ideiak adieraziko ditu. Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du.

Ikasleen aldez aurreko jakintzak ikaskuntzaren edukiekin erlazionatzeko.

Ideia-jasa. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Moduluaren programazio laburtua.

13





Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatzen diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

J2-E2 Laborategietan arriskuak autobaloratzeko inkesta bat egiteko praktika gidatua.

1, 2, 3, 4 2 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, laborategietan arriskuak autobaloratzeko inkesta egingo dute, irakasleak emana. Irakasleak ikasgelan argituko ditu sortzen diren zalantzak. Bikote bakoitzak bere balorazioaren emaitza azalduko du. Eztabaida eta azken ebaluazioa.

Mikrobiologiako laborategian arriskuak baloratzerakoan kontuan hartu behar diren alderdi nagusiak ulertzeko eta ezagutzeko.

Autobaloratzeko inkesta (irakasleak emana, bere materialetan edo Osalan, Laneko Segurtasun eta Higieneko Institutu Nazionala (LSHIN), Osasunaren Mundu Erakundea (OME)… bezalako erakundeen materialetan oinarritua). 664/1997 Errege Dekretua, langileak lanean agente biologikoen eraginpean jartzearekin zerikusia duten arriskuen kontra babesteari buruzkoa. 2000/54/CE Zuzentaraua, langileak lanean agente biologikoen eraginpean jartzearekin zerikusia duten arriskuen kontra babesteari buruzkoa.

14





J3-E3 Agente mikrobiologikoen eraginpean jartzearen ondoriozko arriskuak identifikatzeko eta ebaluatzeko praktika gidatua.

4, 6, 7, 8 3 h X X Lehenik, ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, agente mikrobiologikoen eraginpean jartzearen ondoriozko arriskuak identifikatuko dituzte eta agente horiek zein diren, zer-nolako birulentzia duten, nola transmititzen diren eta beste zenbait alderdi adieraziko dituzte: sartzeko bideak, kopurua, datu epidemiologikoak eta erresistentzia. Ondoren, identifikatutako arriskuak ebaluatuko dituzte, ondorio-maila (agente mikrobiologikoa zein taldetakoa den kontuan harturik) eta kaltea gauzatzeko probabilitatea (esposizio-mailaren arabera) kontuan hartuta. Irakasleak ikasgelan argituko ditu sortzen diren zalantzak. Ikasle-bikote bakoitzak bere balorazioaren emaitza azalduko du. Eztabaida eta azken ebaluazioa.

Laborategian agente mikrobiologikoak eta horien eraginpean egoteak sortzen dituen arriskuak identifikatzeko eta ebaluatzeko. Arrisku horiek behar bezala ebaluatzea ahalbidetzen duten irizpideak aplikatzeko. Babes-neurri bereziak aplikatzeko beharra izan dezaketen langileak identifikatzeko. Beharrezkoa denean eta teknikoki egin daitekeenean, lanean konfinamendu fisiko primariotik kanpo erabilitako agente mikrobiologikoen presentzia egiaztatzeko.

664/1997 Errege Dekretua, langileak lanean agente biologikoen eraginpean jartzearekin zerikusia duten arriskuen kontra babesteari buruzkoa. Agente biologikoen eraginpean egotearen arriskuak ebaluatzeko eta prebenitzeko gida teknikoa (LSHIN). 2000/54/CE Zuzentaraua, langileak lanean agente biologikoen eraginpean jartzearekin zerikusia duten arriskuen kontra babesteari buruzkoa. 376. prebentzio-ohar teknikoa. Agente biologikoen eraginpean: segurtasuna eta laborategiko jardunbide egokiak (LSHIN). Laborategiko biosegurtasunaren eskuliburua. 3. edizioa. OME. 2005. 1369/2000 Errege Dekretua, 822/1993 Errege Dekretua aldatzen duena; hain zuzen ere, laborategiko jardunbide egokien printzipioak ezartzen dituena eta substantzia eta produktu kimikoei buruz eginiko azterketa ez-klinikoetan duten aplikazioa zehazten duena. Mikrobiologiako laborategia, prebenitzeko, babesteko (taldea eta/edo norbera babesteko ekipamendua) eta esku hartzeko ekipamenduarekin.

15





J4-E4 Identifikatutako eta ebaluatutako arrisku mikrobiologikoak murrizteko praktika gidatua.

1, 2, 4, 6, 8

2 h X X Ikasleek, binaka, arrisku mikrobiologikoa identifikatu eta ebaluatu ondoren, arrisku hori murrizteko plan bat prestatu eta ezarriko dute. Horretarako, laborategien eskakizunak kontuan hartuko dituzte, aurreko jardueran definitutako arrisku-mailetarako ezarritako euspen biologikoaren mailen arabera. Irakasleak prozesu osoa gidatuko du, modulua garatzeko erabiliko den mikrobiologiako laborategia erabilita ikasleentzako erreferentzia moduan. Gainera, ikasleek 1. unitate didaktikoan egindako bisitaldi teknikoan lortutako informazioa erabil dezakete. Amaieran, landutako planak azaldu eta eztabaidatuko dituzte eta azken ebaluazioa egingo da.

Identifikatutako eta ebaluatutako arrisku mikrobiologikoak murrizteko.

J5-E5 Agente mikrobiologikoen eraginari aurre egiteko larrialdi-plan bat egiteko praktika autonomoa.

1, 4, 6, 7 2 h X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, honako hauek kontuan hartuko dituen larrialdi-plana egingo dute: Egindako arriskuen ebaluazioa. Ustekabean eraginpean gertatuz gero aplikatzekoak diren neurriak eta deskontaminazioa. Eraginpean egon diren pertsonentzako eta lesionatuentzako larrialdiko tratamendu medikoa eta zaintza. Agente biologiko toxiko zein infekziosoen identifikazioa. Arrisku handiko guneen kokapena. Arriskuan dauden langileen eta erabilgarri dauden giza baliabideen eta baliabide materialen identifikazioa.

Agente mikrobiologikoen eraginari aurre egiteko larrialdi-plan bat egiteko, identifikatutako eta ebaluatutako arriskuen arabera.

16





J6-E6 Hondakin biosanitarioak kudeatzeko plan bat egiteko praktika autonomoa.

Guztiak 3 h X Irakaslearen gidaritzapean eta ezarritako lege-betekizunen arabera, ikasleek, taldeka, hondakin biosanitarioak kudeatzeko plan bat egingo dute. Ondoren, eztabaidatu eta adostu egingo dute, modulua irakasteko erabiltzen den mikrobiologiako laborategian ezartzeko.

Sortutako hondakin biosanitarioak kudeatzeko plan bat egiteko eta ezartzeko. Hondakin horiek behar bezala identifikatzeko, seinaleztatzeko, biltegiratzeko, tratatzeko eta ezabatzeko. Hondakinak biltzeko, biltegiratzeko eta husteko bitarteko seguruak erabiltzeko (ontzi egokiak eta identifikagarriak erabiltzea barne), behar izanez gero tratamendu egokia eman ondoren.

Mikrobiologiako laborategia. 10/1998 Legea, hondakinei buruzkoa. 76/2002 Dekretua (Eusko Jaurlaritza).





OHARRAK

• Kontuan harturik unitate didaktiko honen helburu nagusia mikrobiologiako laborategian burututako jardueretan segurtasun biologikoaren printzipioak eta hondakin biosanitarioak egoki

kudeatzekoak aplikatzea dela, 2.etik 5.era bitarteko jardueretan asmoa da ikasleak berak izatea, irakaslearen gidaritzapean, lehenik arriskuak identifikatu eta ebaluatu eta gero murriztuko dituztenak. Sortutako hondakin biosanitarioei dagokienez, kasu honetan ere behar bezala kudeatzeko plangintza hartzen da abiapuntutzat, ikasleek diseinatua, betiere irakaslearen laguntzarekin.

• Izaera sintetikoa dela-eta, OCDaren oinarrizko edukietan espresuki jasota ez dauden edukiak ager daitezke. Eduki horiek ikasgelako programazioaren mailan zehaztu beharraren ondorio da hori. Gainera, multzo bati baino gehiagori buruzkoak izan daitezke, haien artean dagoen harreman nabarmena kontuan hartuta.

17



UD3: LAN PROZEDURA NORMALIZATUAK (LPN) AZTERTZEA

3. unitate didaktikoa: LAN PROZEDURA NORMALIZATUAK (LPN) AZTERTZEA Iraupena: 15 ordu

IE1: Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzen ditu eta analisi mikrobiologikoaren teknikarekin erlazionatzen ditu. IE2: Tresneria prestatzen du eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzen ditu. IE4: Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu. Ikaskuntzaren helburuak:

1. Hazkuntza-inguruneak sailkatzea, dagozkien lan-prozedura normalizatuetan behar bezala sartzeko. 2. Lagina identifikatzeko, garraiatzeko, biltegiratzeko eta prestatzeko prozedura deskribatzea. 3. Lan-prozedura normalizatuetan sartzeko segurtasun-argibideak definitzea. 4. Mikrobiologiako laborategi baten berezko materiala eta tresneria identifikatzea. 5. Tresneria horren osagaiak eta funtzionamendu-printzipioak deskribatzea. 6. Garbitzeko eta mantentzeko eragiketa egokiak egitea, eta mikrobiologiako laborategiko tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan edukitzeko zein beharrezkoak diren baloratzea. 7. Tresneria kalibratzea eta neurketarekin lotutako ziurgabetasuna baloratzea. 8. Emaitzak laborategian ezarritako eran islatzea txosten tekniko batean. 9. Bi edo hiru klaseko laginketa-programa batekin lotutako aldagaiak behar bezala interpretatzea.

10. Lortutako emaitzen garrantzia eta prozesu osoan haien trazagarritasuna ziurtatzearena kontuan hartzea. 11. Baloratzeko legezko irizpide baliodunak lortzea aplikatzekoa den araudia kontsultatuta. 12. Emaitzak irizpide horien edo estandar zientifiko kontrastatuen aldean baloratzea.

Multzoak

EDUKIAK 1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Mikrobiologiako laborategi baten berezko materiala eta tresneria identifikatzea eta deskribatzea. • Haien oinarrizko mantentze-lanak egitea. • Laborategian lan-eremuak antolatzea. • Tresneriaren parametroak erregulatzea eta hura kalibratzea, manipulatzea eta egiaztatzea. • Datuak erregistratzea eta estatistikoki eta/edo informatikoki tratatzea. • Laginketa-programak egitea. • Ziurgabetasuna identifikatzea eta ebaluatzea. • Saiakuntza-metodoak baliozkotzea. • Txosten tekniko normalizatuak idaztea eta aurkeztea. • Kalkuluak egitea eta emaitzak notazio zuzena erabilita eta prozesu osoan trazagarritasuna ziurtatuta adieraztea. • Erreferentziako materialak eta anduiak erabiltzea. • Lortutako emaitzak baloratzea, aplikatzekoa den araudia edo irizpide mikrobiologikoak kontsultatuta.

X X X X

X X X

X X X X X X X X

18




KONTZEPTUZKOAK

• Mikrobiologiako material espezifikoa: funtzioak eta ezaugarriak. • Mikrobiologiako laborategiko materialak eta aparatuak. • Trazagarritasuna eta kalitate analitikoa. • Analisiari buruzko informazioa erregistratzea eta kontrolatzea. • Analisi mikrobiologikoari aplikatutako oinarrizko araudia.

X X

X X

X X X

JARRERAZKOAK

• Laborategiko laginak, hazkuntza-inguruneak eta tresneria prestatzean ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Lortutako emaitzen garrantziaz eta haien trazagarritasuna ziurtatzearenaz jabetzea. • Talde-lanerako gaitasuna izatea. • Autonomia eta ekimena izatea. • Trazagarritasuna eta kalitate analitikoa ziurtatzea.

X

X X

X

X X

X X

X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 2, 3, 4, 5, 6, 8

1 h X X Irakasleak laburki deskribatuko du laborategian egin beharreko saiakuntza mikrobiologiko bat (esate baterako, kontsumo publikoko edateko uretan 'koliforme totalak' parametroa neurtzea). Ondoren, ikasleek idatziz beteko dute dagokion lan-prozedura normalizatua lantzeari buruzko galdetegia, behar adina galdera bilduko dituena.

Ikasleek lan-prozedura normalizatuei buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

SCO/778/2009 Agindua, martxoaren 17koa, gizakiek kontsumitzeko uraren analisi mikrobiologikorako ordezko metodoei buruzkoa. 140/2003 Errege Dekretua, otsailaren 7koa, gizakiek kontsumitzeko uraren kalitatearen osasun-irizpideak ezartzen dituena. 1138/1990 Errege Dekretua, irailaren 14koa, kontsumo publikoko edateko urez hornitzeko eta uraren kalitatea kontrolatzeko Osasun Arautegi Teknikoa onartzen duena. Analisi mikrobiologikoak egiten dituzten laborategiak egiaztatzeko gida, Egiaztapen Erakunde Nazionalarena (ENAC) (3. berrikuspena, 2002ko azarokoa).

19





1, 2, 3, 4, 5, 6, 8

1 h X X Ikasleak lan-prozedura normalizatuei eta laborategiko jardunbide egokien barruan duten kokapenari buruzko ideiak eta jakintzak adieraziko ditu. Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin eta laborategiko jardunbide egokien printzipioekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatzen diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

Lan-prozedura normalizatuak lantzean eta aplikatzean kontuan hartu beharreko alderdi nagusiak ulertzeko eta ezagutzeko.

1369/2000 Errege Dekretua, uztailaren 19koa, 822/1993 Errege Dekretua aldatzen duena; hain zuzen ere, laborategiko jardunbide egokien printzipioak ezartzen dituena eta substantzia eta produktu kimikoei buruz eginiko azterketa ez-klinikoetan duten aplikazioa zehazten duena. Analisi mikrobiologikoak egiten dituzten laborategiak egiaztatzeko gida, ENAC erakundearena (3. berrikuspena, 2002ko azarokoa). ISO/IEC 17025: 2005 araua.

J2-E2 Mikrobiologian emaitzak adierazteko eta txostenak egiteko praktika gidatua.

8, 10, 11, 12

3 h X X Irakasleak kontaketak egiteko irizpideak aurkeztuko ditu, hots, koloniak plakan (selektiboak eta ez-selektiboak izan daitezkeen hazkuntza-ingurune solidoekin) eta ingurune likidoetan (kopuru probableena eta presentzia/absentzia zehaztea) kontatzeko. Ikasleek, irakaslearen gidaritzapean, kolonia-kontaketak egingo dituzte plakan eta saio-hodian. Azkenik, ikasleek errepikagarritasunaren arabera baliozkotuko dituzte emaitzak, egun dauden legezko irizpideekin konparatuko dituzte eta analisiaren txostenean horri buruz sartu behar den informazioa zehaztuko dute. Bateratze-lana egingo dute eta emaitzak ebaluatuko dituzte. Txostenetan erabili beharreko irizpideak ezarriko dituzte.

Hazkuntza-inguruneetan lortutako mikroorganismo kopurua kalkulatzeko eta analisiaren emaitzak adierazteko eta txostenak egiteko modua bateratzeko irizpide egokiak ulertzeko eta aplikatzeko.

Kontsumoko Institutu Nazionalaren laborategiko metodo analitikoak, 1999. Hainbat mikroorganismo-kultura ingurune solido eta likidoetan. Kolonia espezifikoak identifikatzeko irizpide mikrobiologikoak (datu-base informatizatuetatik, lege-arauditik… lortuak). Kopuru probableenaren taulak.

J3-E3 Saiakuntza mikrobiologikoa egiteko metodoak baliozkotzeko praktika gidatua.

7, 8, 10, 11, 12

3 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, analisi mikrobiologikoak egiten dituzten laborategietako lan-prozedura normalizatuen

Saiakuntza mikrobiologikoak baliozkotzeko gaitasunak eskuratzeko.

Analisi mikrobiologikoak egiten dituzten laborategiak egiaztatzeko gida, ENAC erakundearena (3.

20




espezifikotasuna, sentikortasuna, zehaztasuna, desbideratzea, detekzio eta/edo kuantifikazio muga, errepikagarritasuna, erreproduzigarritasuna, trazagarritasuna eta neurketa-ziurgabetasuna aztertuko dute. Bikote bakoitzak egin duen azterketaren ondorioak azalduko ditu eta irakasleak azalpena zuzendu eta ebaluatuko du.

Baliozkotze horretan erabili beharreko parametroak ezagutzeko eta ulertzeko. Lortutako emaitzen, emaitza horiek lortzeko prozedura baliozkotzearen eta prozesu osoan trazagarritasuna ziurtatzearen eta ziurgabetasuna haztatzearen garrantzia kontuan hartzeko.

berrikuspena, 2002ko azarokoa). Hainbat antolakunderen saiakuntza mikrobiologikoa egiteko metodoen adibideak. Metodo horiek abiapuntutzat hartuta lortutako emaitza analitikoen adibideak.

J4-E4 Saiakuntzako eta erreferentziako laginketa, tresneria, erreaktibo eta produktuetarako lan-prozedura normalizatuak egiteko praktika autonomoa.

Guztiak 6 h X Ikasleek, binaka, irakaslearen laguntzarekin, saiakuntza mikrobiologikoen emaitzetan zuzeneko eragina izan dezaketen erreferentziako tresneria eta materialak kalibratzeko eta egiaztatzeko eta laginak prestatzeko, manipulatzeko eta identifikatzeko programak egingo dituzte. Programa horiek abiapuntutzat hartuta, laginketari, tresneriaren erabilerari eta funtzionamenduari, laginen prestaketari eta manipulazioari eta saiakuntza-teknika batzuei buruzko lan-prozedura normalizatuak egingo dituzte. Azken kasu horretan, aurreko unitate didaktikoetan eta batxilergoan ikusiak dituzten teknika mikroskopikoei buruzko lan-prozedura normalizatuak garatzea proposatuko die irakasleak ikasleei. Halaber, erreaktiboen atalean, hazkuntza-inguruneak barnean prestatzeko eta hirugarrenei erositako erabiltzeko prest dauden inguruneak erabiltzeko eta kontrolatzeko lan-prozedura normalizatuak egitea proposatuko die irakasleak ikasleei. Irakasleak ikasleek egin dituzten lan-prozedura

Lan-prozedura normalizatuak egiteko trebetasuna lortzeko. Lortutako emaitzen garrantziaz eta horien kalitate analitikoa eta trazagarritasuna ziurtatzearen garrantziaz jabetzeko.

1369/2000 Errege Dekretua, uztailaren 19koa, 822/1993 Errege Dekretua aldatzen duena; hain zuzen ere, laborategiko jardunbide egokien printzipioak ezartzen dituena eta substantzia eta produktu kimikoei buruz eginiko azterketa ez-klinikoetan duten aplikazioa zehazten duena. Analisi mikrobiologikoak egiten dituzten laborategiak egiaztatzeko gida, ENAC erakundearena (3. berrikuspena, 2002ko azarokoa). ISO/IEC 17025: 2005 araua. Hainbat erakundek (zentro teknologikoak, ospitaleak…) garatutako lan-prozedura normalizatuen adibideak. Haiek egiteko txantiloien ereduak.

21




normalizatuak ebaluatuko ditu haiek bateratze-lan parte-hartzailea egiten dutenean.





OHARRAK

• Unitate didaktiko honetan garrantzitsua da ENAC erakundeak analisi mikrobiologikorako egiaztatutako laborategi bat duen erakunde baten laguntza izatea, J3 eta J4 jardueretan parte

har dezan, horrek egungo kontraste profesionala emango baitie irakaskuntza-burutzapenei. Hala, ikasleek aukera izango lukete egindako saiakuntza-metodoen baliozkotzea eta lan-prozedura normalizatuak erakunde laguntzailearen errealitate metodologikoarekin kontrastatzeko, dagokien konfidentzialtasuna une oro beren gain hartuta. Gainera, interesgarria izango litzateke J4 jardueraren zati bat haren laborategian egitea, modu horretan ikasleen prestakuntzan bertan parte hartuko bailuke.

• Izaera sintetikoa dela-eta, OCDaren oinarrizko edukietan espresuki jasota ez dauden edukiak ager daitezke. Eduki horiek ikasgelako programazioaren mailan zehaztu beharraren ondorio da hori. Gainera, multzo bati baino gehiagori buruzkoak izan daitezke, haien artean dagoen harreman nabarmena kontuan hartuta.

22



UD4: MIKROBIOAK BEHATZEKO, TINDATZEKO ETA TIPIFIKATZEKO TEKNIKA MIKROSKOPIKOAK APLIKATZEA

4. unitate didaktikoa: MIKROBIOAK BEHATZEKO, TINDATZEKO ETA TIPIFIKATZEKO TEKNIKA MIKROSKOPIKOAK APLIKATZEA Iraupena: 24 ordu


1. Mikroorganismoak freskotan aztertzeko in vivo prestaketak egitea. 2. Bakterio-frotis bat prestatzea gero behatzeko. 3. Hainbat motatako bakterio-finkapenak egitea eta bat edo beste zein kasutan gomendatzen den jakitea.

4. Mikroskopia optikoko eta elektronikoko tresneriaren osagaiak deskribatzea eta horien funtzionamenduaren printzipioak azaltzea. 5. Mikroskopia optikoko tresneriak behar bezala funtzionatzeko beharrezkoak diren garbiketa- eta mantentze-lanak egitea. 6. Mikroskopiako tresneria prestatzen ordenatuta eta metodikoki lan egitea.

7. Mikroskopio optikoa maneiatzea eta erabiltzea eremu argiko, fase-kontrasteko eta eremu iluneko behaketak egiteko. 8. Mikroorganismo biziak behatzea eta haien morfologia eta kolorea errealitatetik hurbilen dauden baldintzetan aztertzea. 9. Mikrobioen hainbat mugimendu mota behatzea.

10. Tindaketa sinpleak eta diferentzialak egitea (gram, azido-alkoholekiko erresistentea (Ziehl-Neelsen)…). 11. Bakterioen morfologia behatzea eta dauden elkarte motak bereizten ikastea. 12. Mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzea eta murgil-olioa behar bezala erabiltzea.

13. Bakterio gram-positiboak eta gram-negatiboak bereiztea. 14. Bakterio azido-alkoholekiko erresistenteen morfologia aztertzea. 15. Endosporak eta forma begetatiboetan duten antolaera behatzea, eta erabilitako espezieetan dituzten morfologia desberdinak konparatzea. 16. Tindaketa negatiboen oinarria ulertzea. 17. Kapsulen morfologia behatzea. 18. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzea.

23




Multzoak EDUKIAK

1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Behaketa mikroskopikorako mikrobio-laginak prestatzea. • Mikroskopio optikoaren mantentze-lanak egitea. • Behaketa mikroskopikoan norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabiltzea. • Mikroskopiako hondakinak tratatzea eta ezabatzea. • Mikroorganismoak freskotan behatzea. • Eremu argiko, fase-kontrasteko eta eremu iluneko behaketa mikroskopikoak egitea. • Bakterio-frotisak eta tindaketa sinpleak prestatzea. • Tindaketa diferentzialak egitea (gram, azido-alkoholekiko erresistentea (Ziehl-Neelsen)…). • Esporak tindatzea. • Kapsulak tindatzea. • Behaketa mikroskopikoen txostenak idaztea eta aurkeztea.

X

X X

X X X

X X X X X X

X

KONTZEPTUZKOAK

• Mikroorganismo motak: bereizkuntza morfologikoa eta fisiologikoa, analisi mikroskopikotik abiatuta. • Mikroskopia optikoko eta elektronikoko tresneriaren osagaiak. • Funtzionamendu-printzipioak. • Mikrobioak behaketa mikroskopikoan oinarrituta identifikatzea eta ezaugarritzea: bakterio gram-positiboak eta gram-

negatiboak; azido-alkoholekiko erresistenteak; endospora-eratzaileak, kapsuladunak… • Analisi mikroskopikoari buruzko informazioa erregistratzea eta kontrolatzea.

X

X X

X

X

JARRERAZKOAK

• Mikroskopiako jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Analisi mikroskopikoan autonomia, pazientzia eta ekimena izatea. • Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzea. • Teknika mikroskopikoetan lan-prozedura normalizatuak betetzea. • Analisi mikroskopikoan laborategiko jardunbide egokiak betetzea.

X X

X X

X

X X X

X X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14,

1 h X X Irakasleak, hainbat mikroorganismo adierazgarriren (E. coli, esate baterako) mikroargazki batzuei buruz laburki mintzatu ondoren, behar adina galdera labur edo test labur

Ikasleek mikrobioak behatzeko, tindatzeko eta tipifikatzeko teknika mikroskopikoei buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta

Hainbat mikroorganismoren irudien argazkiak, mikroskopio optikoarekin eta elektronikoarekin lortuak.

24




15, 17 bat egingo die, idatziz, ikasle guztiei. Irakasleak emandako erantzunak abiapuntutzat hartuta, irakasleek berek zuzenduko dute egindako proba.

prozedurak) ebaluatzeko. Mikroorganismo horiekin zerikusia duten albisteak.


1, 2, 3, 4, 10, 18

1 h X X Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatuko diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

Ikasleei mikrobioak behatzeko eta tindatzeko teknika mikroskopikoen oinarrizko printzipioak aurkezteko.

Ideia-jasa. Behaketa mikroskopikoarekin zerikusia duten albisteak. Analisi mikrobiologikoaren fluxu-diagramak. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Moduluaren programazio laburtua.

J2-E2 Mikroskopio optikoaren funtzionamenduari buruzko praktika autonomoa.

1, 2, 3, 7, 18

2 h X Irakasleak mikroskopia optikoari eta elektronikoari buruzko argazkiak (zaharrak eta berriak) erakutsiko dizkie ikasleei. Irudi horiek eta laborategiko mikroskopio optikoak abiapuntutzat hartuta, ikasleek, irakaslearekin batera, mikroskopiako tresneriaren osagaiak ezagutuko dituzte eta horien funtzionamendu-irizpideak ikasiko dituzte, baita nola garbitu eta mantendu behar diren ere. Jarduera osatzeko, eginda dauden prestakinak behatuko dituzte, ahal dela eguneroko laginetatik lortuak (odola, jogurta…), eta handitze-maila desberdinekin bistaratutakoa marraztuko dute. Gainera, ikasleek hainbat behaketa egingo dituzte fase-kontrasteko eta eremu iluneko teknikak aplikatuta, eta dagozkien txostenak egingo dituzte, irakasleak ebaluatuko dituenak.

Tresneria mikroskopikoa prestatzeko oinarrizko kontzeptuak eta jarrerak sartzeko, eta tresneriaren osagaiak, motak eta funtzionamendua identifikatzeko. Parte hartzeko lana, antolatua eta metodikoa sustatzeko. Analisi mikroskopikoan laborategiko jardunbide egokien printzipioak aplikatzeko.

Hainbat mikroargazki. Mikroskopio optikoak. Egindako prestakinen bilduma, dagozkien gardenkiekin batera. Fase-kontrasteko edo eremu iluneko behaketetarako kondentsadore bereziak.

25




J3-E3 Mikroorganismoen freskotako behaketa mikroskopikoari buruzko praktika autonomoa.

1, 5, 6, 8, 9, 18

3 h X Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, putzu bateko ur-tanta batean dauden mikroorganismoak freskotan (in vivo ere esaten zaio) aztertuko ditu. Gainera, zehatz-mehatz marraztuko ditu behatutako tipo morfologikoak, eta hautemandako mugimenduak deskribatuko ditu. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean jasoko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Mikroorganismo biziak behatzeko eta haien morfologia eta kolorea (baldin badute) errealitatetik hurbilen dauden baldintzetan aztertzeko. Hainbat motatako mugimendu mikroskopikoak hautemateko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak garatzeko eta lan metodikoa sustatzeko. Dagozkien laborategiko jardunbide egokiak eta lan-prozedura normalizatuak aplikatzeko. Behaketa mikroskopikoari ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak aplikatzeko. Mikroskopioa trebetasunez maneiatzeko.

Bunsen metxeroa. Ereiteko kirtena. Portak eta estalkiak edo porta zokodunak. Lagina (putzuko ura…). Eremu argiko mikroskopioa eta murgil-olioa. Optikarako paper berezia.

J4-E4 Bakterio-frotis bat eta tindaketa sinple bat prestatzeko praktika gidatua.

2, 3, 5, 6, 10, 11, 12, 18

3 h X X Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, bakterio-frotis bat prestatuko du bakterio-kultura espezifikoak eta eguneroko laginak (jogurta…) abiapuntutzat hartuta, eta bakterioak bero bidez edo metanolarekin finkatuko ditu. Ondoren, tindaketa sinple bat egingo du eta prestakina mikroskopioan behatuko du 3 objektiboekin (murgil-objektiboa barne). Behaketa-eremu on bat hautatu ondoren, bakterioen morfologia eta elkarketa adierazteko marraztuko du. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean islatuko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Bakterioen morfologia behatzeko eta dauden elkarte motak bereizten ikasteko tindaketa sinpleak egiteko. Mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzeko eta murgil-olioa behar bezala erabiltzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak hartzeko eta lan metodikoa sustatzeko. Laborategiko jardunbide egokiak aplikatzeko eta lan-prozedura normalizatuen jarraibideak betetzeko. Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzeko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak

Bunsen metxeroa. Ereiteko kirtena. Porta. Jogurta… Bakterio-kulturak: Escherichia coli eta Staphylococcus aureus spp. Tindatzeko koloratzaileak: Kristal-morea. Safranina. Mikroskopioa eta murgil-olioa. Optikarako paper berezia.

26




txosten tekniko batean islatzeko. Mikroskopioa trebetasunez maneiatzeko.

J5-E5 Gram tindaketa egiteko praktika gidatua.

5, 6, 10, 12, 13,

18

3,5 h

X X Ikasleak gram tindaketa diferentziala egingo du, irakaslearen gidaritzapean, lau disoluzio erabilita: oinarrizko koloratzaile bat, disoluzio finkatzaile bat, agente dekoloratzaile bat eta kontraste-koloratzaile bat. Ahal den neurrian, zelula-pareta motan eta morfologian desberdintzen diren bakterioen fase esponentzialeko kulturak eta fase geldikorreko kultura bat erabiliko ditu, bakterio gram-positiboek tindatuak izateko ahalmena galtzeko joera dutela egiaztatzeko. Ondoren, ikasleek mikroskopioan behatuko dute prestakina eta behatutako morfologia marraztuko dute, aztertutako bakterio motek hartzen duten kolorea kontuan hartuta. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean jasoko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Bakterio gram-positiboak eta gram-negatiboak bereizteko. Fase geldikorreko bakterio-kulturak erabiltzen direnean tindaketak dituen mugak egiaztatzeko. Mikroskopioa trebetasunez maneiatzeko. Gram tindaketa aztertutako bakterioen ezaugarri morfologikoekin erlazionatzeko. Mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzeko eta murgil-olioa behar bezala erabiltzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak garatzeko eta lan metodikoa sustatzeko. Aplikatzekoak diren laborategiko jardunbide egokiak eta lan-prozedura normalizatuetan ezarritako jarraibideak betetzeko. Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzeko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzeko.

Porta eta aldez aurretik prestatutako bakterio-frotis hauek: Staphylococcus aureus (kultura esponentziala eta geldikorra). Bacillus sphaericus. Escherichia coli. Neisseria sicca. Koloratzaileak: Kristal-morea. Safranina. Iodo-disoluzio diluitua (lugola). Alkohol-azetona. Mikroskopioa eta murgil-olioa. Optikarako paper berezia. Iragazpapera.

J6-E6 Tindaketa azido-alkoholekiko erresistentea (Ziehl-Neelsen) egiteko praktika autonomoa.

5, 6, 10, 12, 14,

18

3,5 h X Ikasleak, irakaslearen laguntzarekin, tindaketa azido-alkoholekiko erresistentea egingo du, Ziehl-Neelsen metodoaren arabera, horretarako 3 koloratzaile erabilita: fuksina-fenol nahaste bat, dekoloratzaile organiko bat eta kontraste-koloratzaile bat.

Gram tindaketaren arabera sailkatu ezin diren mikobakterio eta aktinomizeto taldeetako bakterioak bereizteko. Bakterio azido-alkoholekiko erresistenteen morfologia eta

Porta eta honako bakterio hauen frotisak: Mycobacterium. E. coli. Disoluzioak: Karbofuksina.

27




Horretarako, aldez aurretik, frotis bat prestatuko du mikobakterio bat eta E. coli izango dituen nahaste batekin eta, tindaketa egin ondoren, prestakina mikroskopioan aztertuko du eta bi bakterio taldeen artean dauden desberdintasunak idatziko ditu. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean islatuko ditu behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

tindatze-ahalmena aztertzeko. Lagin kutsatu batean bakterio horiek bereizteko gaitasuna egiaztatzeko. Mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzeko eta murgil-olioa behar bezala erabiltzeko. Mikroskopioa trebetasunez maneiatzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak garatzeko eta lan metodikoa sustatzeko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzeko. Laborategiko jardunbide egokiak aplikatzeko eta dagozkien lan-prozedura normalizatuen eskakizunen arabera jarduteko. Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzeko.

Azido klorhidrikoa etanoletan. Metileno-urdina. Zurezko matxardak. Bunsen metxeroa. Mikroskopioa eta murgil-olioa. Optikarako paper berezia. Iragazpapera.

J7-E7 Espora-tindaketa egiteko praktika autonomoa.

5, 6, 12, 15, 18

3 h X Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, espora-tindaketa espezifikoa egingo du. Bi koloratzaile behar ditu horretarako: malakita-berdea eta safranina. Endosporek ez dute lehen tindaketa galtzen; forma begetatiboek bai, eta bigarren koloratzailearekin tindatuta geratzen dira. Ikasleak fase geldikorreko kulturak egiten ahaleginduko dira, bakterioek esporak sor ditzaten lortzeko. Bacillus generoko hainbat espeziez osatutako bakterio-frotis bat erabilita, ikasleak tindaketa egingo du, prestakina mikroskopioan behatuko du,

Endosporak eta forma begetatiboetan duten antolaera behatzeko, eta erabilitako espezieetan dituzten morfologia desberdinak konparatzeko. Mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzeko eta murgil-olioa behar bezala erabiltzeko. Mikroskopioa trebetasunez maneiatzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak aplikatzeko eta lan metodikoa sustatzeko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean adierazteko. Laborategiko jardunbide egokiak

Porta eta aldez aurretik prestatutako bakterio-frotisak, Bacillus generoko hainbat bakterio-espezierenak. Koloratzaileak: Malakita-berdea. Safranina. Zurezko matxardak. Bunsen metxeroa. Mikroskopioa eta murgil-olioa. Optikarako paper berezia. Iragazpapera.

28




behatutako endosporen antolaera eta morfologia idatziko du eta lortutako emaitzak interpretatuko ditu. Azkenik, irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean islatuko ditu behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

aplikatzeko eta lan-prozedura normalizatuak betetzeko. Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzeko.

J8-E8 Kapsulen tindaketa negatiboa egiteko praktika gidatua.

5, 6, 12, 16, 17,

18

3 h X X Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, bakterio batzuek beren zelula-bilgarriaren inguruan garatzen dituzten kapsulak behatuko ditu, tinta txinatarra erabiliz egindako tindaketa negatiboaren bitartez. Horretarako, zelulaz kanpoko dextranoak sortzen dituen eta, horrenbestez, kapsula-egiturak garatzen dituen bakterio bat erabiliko du. Komenigarria litzateke erabiliko den bakterio-espezieak dextranoak disakarido espezifiko batetik (sakarosa, esate baterako) sintetizatzea, ikasleek, hainbat azukre dituzten inguruneak erabilita, kapsulen sintesi selektiboa behatzeko aukera izan dezaten. Irakasleak ebaluatuko duen txosten tekniko batean azalduko ditu ikasleak behaketa mikroskopikoaren emaitzak.

Tindaketa negatiboen oinarria ulertzeko. Kapsulen morfologia behatzeko. Mikroskopio optikoarekin (handitze maximoa) praktikatzeko eta murgil-olioa behar bezala erabiltzeko. Mikroskopioa trebetasunez maneiatzeko. Ordena- eta garbitasun-ohiturak garatzeko eta lan metodikoa sustatzeko. Behaketa mikroskopikoaren emaitzak txosten tekniko batean islatzeko. Dagozkien laborategiko jardunbide egokiak eta lan-prozedura normalizatuak aplikatzeko. Behaketa mikroskopikoan ingurumen-segurtasuneko arauak eta laneko osasunekoak betetzeko.

Kapsula modu selektiboan sintetizatzen duen bakterioren baten kultura: azukre-iturri bakarra glukosa duen ingurunean. azukre-iturri bakarra sakarosa duen ingurunean. Koloratzailea: tinta txinatarra. Porta eta estalki erabat garbiak. Mikroskopioa eta murgil-olioa. Optikarako paper berezia. Iragazpapera.





29




OHARRAK

• 4. unitate didaktikoaren garapenaren helburua da ikasleek mikroskopiako tresneriaren osagaiak eta funtzionamendu-printzipioak ezagutzea eta, batez ere, mikroskopio optikoa

trebetasunez maneiatzea in vivo behaketetan eta hainbat tindaketa sinple eta diferentzialetan. • Unitate nabarmenki praktikoa da. Bertan, ikasleak hainbat behaketa egin beharko ditu, eta lortutako emaitzak dagozkien marrazkien bitartez irudikatuko ditu. Marrazki horiek praktika

bakoitzaren amaieran entregatu behar diren txostenetan sartuko dira. • Izaera sintetikoa dela-eta, OCDaren oinarrizko edukietan espresuki jasota ez dauden edukiak ager daitezke. Eduki horiek ikasgelako programazioaren mailan zehaztu beharraren

ondorio da hori. Gainera, multzo bati baino gehiagori buruzkoak izan daitezke, haien artean dagoen harreman nabarmena kontuan hartuta.

30



UD5: MIKROORGANISMOAK URETAN LAGINTZEA, DESINFEKTATZEA, EREITEA ETA INKUBATZEA

5. unitate didaktikoa: MIKROORGANISMOAK URETAN LAGINTZEA, DESINFEKTATZEA, EREITEA ETA INKUBATZEA Iraupena: 15 ordu

IE1: Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzen ditu eta analisi mikrobiologikoaren teknikarekin erlazionatzen ditu. IE2: Tresneria prestatzen du eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzen ditu. IE3: Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu. Ikaskuntzaren helburuak:

1. Analizatu beharreko ur-laginaren osotasuna mantentzeko baldintza egoki eta kontrolatuetan lagintzea, eta baldintza horien erregistroa ezartzea.

2. Ur-lagina analisi-prozesuan bete behar diren asepsia- eta esterilizazio-baldintzen pean jartzea. 3. Ur-lagina behar bezala prestatzea eta homogeneizatzea. 4. Beharrezko diluzioak egitea analizatu beharreko ur-laginean espero den mikrobio-kargaren arabera.

5. Mikroorganismoak uretan ereiteko eta inkubatzeko erreaktibo kritikoen egokitasuna egiaztatzea. 6. Urak analizatzeko beharrezkoak diren hazkuntza-inguruneak eta materiala modu egokian prestatzea autoklabean esterilizatzeko, eta esterilitate-kontrola egitea. 7. Ur-laginak lagintzeko, desinfektatzeko, ereiteko eta inkubatzeko tresneriak behar bezala funtzionatzeko beharrezkoak diren garbiketa- eta mantentze-lanak egitea.

8. Uren analisi mikrobiologikoak egiteko tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan edukitzeko mantentze-lanak zein beharrezkoak diren baloratzea. 9. Ereiteko eta bakartzeko hainbat teknika aplikatzea, ereindako ur-laginak inkubatzea eta analizatutako mikroorganismo motarako inkubazio-parametro egokiak kontuan hartzea.

10. Ur-laginekin egindako saiakuntzei lan-prozedura normalizatuak aplikatzea.

Multzoak EDUKIAK

1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Analisi mikrobiologikorako ur-laginak hartzea, garraiatzea eta prestatzea. • Ur-mikrobiologiako material espezifikoa manipulatzea eta esterilizatzea. • Urak analizatzeko metodoetan erabiltzen diren hazkuntza-inguruneak hautatzea. • Ur-mikrobiologian erabiltzeko hazkuntza-inguruneak esterilizatzea eta prestatzea. • Ingurune horien esterilitatea eta uren analisi mikrobiologikoan erabiltzen diren beste material batzuena kontrolatzea. • Ur-inguruneetan dauden mikroorganismoetarako kultura puruak lortzea. • Ur-laginetan dauden mikroorganismoak ereitea eta berrereitea. • Uretako mikroorganismoak lagin bakoitzerako baldintza egokietan haztea eta inkubatzea.

X X X X X

X

X X X

31




KONTZEPTUZKOAK

• Lagin likidoak hartzeko eta garraiatzeko teknikak. • Ur-laginetarako ontzi motak. Haien homogeneizazioa eta diluzioa. • Lagin likidoen asepsia- eta esterilizazio-baldintzak. Hori lortzeko metodoak. • Ur-mikrobiologian deskontaminatzeko eta esterilitatea kontrolatzeko metodoak. • Uren analisi mikrobiologikorako hazkuntza-inguruneak: erabilerak eta prestaketa-teknikak. • Ur-laginetatik abiatuta ereiteko metodoak.

X X X X X X

X

JARRERAZKOAK

• Uren analisi mikrobiologikoaren jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Ur-laginak lagintzean, desinfektatzean, ereitean eta inkubatzean talde-lanerako gaitasuna izatea. • Jarduera horiek egiteko autonomia eta ekimena izatea. • Uren analisi mikrobiologikoan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentsibilizazioa. • Mikroorganismoak uretan lagintzean, desinfektatzean, ereitean eta inkubatzean lan-prozedura normalizatuak eta

laborategiko jardunbide egokiak betetzea.

X X X

X X X

X X

X

X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

9

1 h X X Irakasleak ikasleei planteatuko die nola egingo luketen kontsumo publikoko edateko uren edo edateko ur ontziratuen analisi mikrobiologikorako laginen prestaketa eta diluzioa, eta horri buruzko orientabide batzuk emango dizkie. Ikasleek, lehenik bakarka eta gero binaka, proposatutako suposizioari erantzungo diote. Azkenik, ikasleek bateratze-lan laburra egingo dute eta, irakaslearen gidaritzapean, erantzunak elkarrekin trukatu eta adostu egingo dituzte. .

Ikasleek mikroorganismoak uretan lagintzeari, desinfektatzeari, ereiteari eta inkubatzeari buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

SCO/778/2009 Agindua, gizakiek kontsumitzeko uraren analisi mikrobiologikorako ordezko metodoei buruzkoa. 140/2003 Errege Dekretua, gizakiek kontsumitzeko uraren kalitatearen osasun-irizpideak ezartzen dituena. 1138/1990 Errege Dekretua, kontsumo publikoko edateko urez hornitzeko eta uraren kalitatea kontrolatzeko Osasun Arautegi Teknikoa onartzen duena. 781/1998 Errege Dekretua, edateko ur ontziratuen

32




elaboraziorako, zirkulaziorako eta merkataritzarako Osasun Arautegi Teknikoa onartzen duen 1164/1991 Errege Dekretua aldatzen duena.


1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

9

1 h X X Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatuko diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

Ikasleei mikroorganismoak uretan lagintzearen, desinfektatzearen, ereitearen eta inkubatzearen printzipioak aurkezteko.

Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren Osasun Publikoko laborategietako kontsumo publikoko uren kalitate mikrobiologikoaren analisi-buletinak. Analisi mikrobiologikoaren fluxu-diagramak. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Moduluaren programazio laburtua.

J2-E2 Uren analisi mikrobiologikorako materiala esterilizatzeko praktika gidatua.

2, 6, 7, 8, 10

2,5 h

X X Irakasleak asepsiaren, antisepsiaren, mikrobiostasiaren, desinfekzioaren eta esterilizazioaren kontzeptuak sartuko ditu, eta bero, erradiazio, tratamendu kimiko edo iragazte bidez gauza daitekeen azken prozesu horren teoria eta praktika deskribatuko die ikasleei. Ondoren, ikasleek, binaka, gero urak analizatzeko erabiliko duten materiala esterilizatzeko aurkeztutako teknikak laborategian aplikatuko dituzte. Irakasleak ikasle bakoitzak aurkeztutako txostena ebaluatuko du.

Laginarekin kontaktuan jarritako materialak inongo mikroorganismo suspergarririk ez edukitzea lortzeko esterilizazio-metodo egokiak erabiltzeko.

Analizatzeko ur-lagina. Esterilizazio-labea. Gas-metxeroa. Aluminio-papera. Kotoia. Autoklabea. Erreaktiboak. % 70eko alkohola (v/v). Ur destilatua. Bero lehorrezko esterilizazioaren kontrol-zerrendak. Autoklaberako tenperaturaren kontrol-zerrendak. Tioglikolato salda.

33




J3-E3 Uren analisi mikrobiologikorako hazkuntza-inguruneak eta erreaktibo esterilak prestatzeko praktika gidatua.

2, 6, 7, 8, 10

3 h

X X Irakasleak hazkuntza-ingurunearen kontzeptua sartuko du, haren ohiko osagaiak eta dauden motak deskribatuko ditu eta laburki deskribatuko du nola prestatzen diren. Hazkuntza anaerobiosian egiteko eta kultura puruak lortzeko eta mantentzeko jarraibideak ere emango ditu. Ikasleek, binaka, uren analisi mikrobiologikoan gehien erabiltzen diren gehigarrietarikoren bat edo batzuk berriz eratzeko, esterilizatzeko eta gehitzeko argibide partikularrei jarraituko diete, praktikak egiteko. Pisatzeko, diluitzeko eta prestatzeko, esterilizatzeko, kontserbatzeko eta biltegiratzeko eragiketak gauzatuko dituzte. Ikasleek dagokien txostena egin eta aurkeztuko dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

Hazkuntza-inguruneak eta erreaktibo aseptikoak ezaugarri fisiko-kimiko egokiekin prestatzeko, analizatu beharreko ur-laginetan dauden mikroorganismoak hazi ahal izan daitezen.

Jario laminarreko kanpaia. Metxeroak. Plakak. Saio-hodiak. Pasteur kirtenak eta pipetak. Pipetak. Matxardak. Analizatzeko ur-lagina.

J4-E4 Ur-laginak analisi mikrobiologikorako prestatzeko eta diluitzeko praktika autonomoa.

1, 2, 3, 4, 7, 8, 10

3 h

X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, J3-E3 praktikan ikasitakoa aplikatuko dute praktika honetan erabili behar dituzten erreaktiboak prestatzeko. Ondoren, analizatu beharreko ur-lagina hartu eta diluzio-bankua prestatuko dute. Irakasleak ikasle bakoitzak aurkeztutako txostena ebaluatuko du.

Analizatu beharreko produktuaren parte adierazgarri bat baldintza aseptikoetan hartzeko. Diluzio-bankua homogeneizatzeko eta prestatzeko.

Jario laminarreko kanpaia. Metxeroak. Balantza granatarioa. Homogeneizagailu peristaltikoa (Stomacher). Bainu termostatikoa. Irabiagailu magnetikoa. Hozkailua, 5ºC±2ºC-koa. Laginak hartzeko material esterilizatua (guraizeak, labanak, matxardak, espatulak, bisturia…). Stomacher-erako poltsa esterilak. Kotoia. Tentegailuak. Hodi esterilak. 1 eta 10 ml-ko pipeta esterilak. 100 eta 250 ml-ko probeta

34




esterilak. Analizatzeko ur-lagina. Erreaktiboak: Peptona-ura. % 70eko alkohola (v/v). Ur destilatua. Analisirako sodio kloruroa.

J5-E5 Uren analisi mikrobiologikorako ereiteko eta inkubatzeko metodoei buruzko praktika gidatua.

5, 6, 7, 8, 9, 10

3,5 h

X X Irakasleak ereiteko teknika nagusiak aurkeztuko ditu: ingurune solidoan (Barry-ren teknika, Digrasky-ren kirten bidezkoa, ildaska erakoa, ahitze bidezkoa, lau koadranteen teknika, 3 biraketena, diluzio bidezkoa) eta ingurune likidoan (ildaska bidezkoa, ziztada bidezkoa, ziztada eta ildaska bidezkoa). Halaber, analizatzeko uretan dauden mikroorganismoak egoki hazteko erabili behar diren inkubazio-parametroak azalduko ditu irakasleak. Ondoren, ikasleek, bakarka eta binaka, irakasleak azaldutako metodoak eta parametroak praktikan jarriko dituzte, uretan analizatu ohi den bakterioren batekin (koliformeak, estreptokoko fekalak…), eta inkubatu ondoren haren hazkundea antzemango dute. Azkenik, ikasleek dagokien txosten teknikoa egingo dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

Analizatu beharreko ur-laginak eta kolonia susmagarriak hazkuntza-inguruneetan banatzeko, haien hazkundea eta bakartzea ahalbidetzeko. Ereindako koloniak egoki inkubatzeko.

Jario laminarreko kanpaia. Metxeroak. Ereiteko kirtenak. Platinozko hariak. Digrasky-ren kirtenak. Isipuak. Plakak. Saio-hodiak. Pasteur kirtenak eta pipetak. Pipetak. Matxardak. Analizatzeko ur-lagina.



Ikasteko prozesua ebaluatzeko. Unitate didaktikoa ebaluatzeko. Komunikatzeko eta laburpen-lana egiteko.


35




OHARRAK

• Unitate didaktiko honek oso lotura estua du hurrengoarekin. Izan ere, edukien arteko aldea analizatu beharreko laginaren izaeran datza: 5. unitatean urak dira eta 6. unitatean

elikagaiak. Horrek analitoaren aldez aurreko tratamendu desberdina dakar. Alde horrek, gainera, bertan egon litezkeen mikroorganismoak baldintzatzen ditu eta, horrenbestez, erabili beharreko hazkuntza-inguruneak eta kontuan hartu beharreko inkubazio-parametroak ere desberdinak dira.

• Bestalde, bi unitate didaktikoen (UD5 eta UD6) ordena ausazkoa da: berdin dio zein unitate ematen den lehenengo. Halaber, dagozkien jarduerei eman nahi zaien praktika gidatuaren edo autonomoaren izaera ere lehenengo jorratzen den unitate didaktikoaren araberakoa izango da. Edonola ere, lehenengo jorratzen den unitate didaktikoaren praktikak gidatuak izan daitezen proposatzen dugu eta, horrenbestez, ondoren garatzen den unitate didaktikoari dagozkionak autonomoak.

36



UD6: MIKROORGANISMOAK ELIKAGAIETAN LAGINTZEA, DESINFEKTATZEA, EREITEA ETA INKUBATZEA

6. unitate didaktikoa: MIKROORGANISMOAK ELIKAGAIETAN LAGINTZEA, DESINFEKTATZEA, EREITEA ETA INKUBATZEA Iraupena: 15 ordu

IE1: Laginak eta hazkuntza-inguruneak prestatzen ditu eta analisi mikrobiologikoaren teknikarekin erlazionatzen ditu. IE2: Tresneria prestatzen du eta osagaiak eta funtzionamendua identifikatzen ditu. IE3: Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu. Ikaskuntzaren helburuak:

1. Analisi mikrobiologikorako elikagai-laginak hartzeko baldintza egokiak kontrolatzea eta erregistratzea. 2. Elikagai baten analisi mikrobiologikoa behar bezala egiteko asepsia- eta esterilizazio-baldintza egokiak ezartzea. 3. Elikagaiaren lagina behar bezala homogeneizatzea. 4. Lagin homogeneizatua espero den mikrobio-kargaren arabera diluitzea. 5. Mikroorganismoak elikagaietan ereiteko eta inkubatzeko beharrezkoak diren erreaktiboen egokitasuna egiaztatzea. 6. Elikagaien analisi esterilerako hazkuntza-inguruneak eta material egokiak prestatzea, eta esterilitate hori kontrolatzea. 7. Elikagai-laginak lagintzeko, desinfektatzeko, ereiteko eta inkubatzeko tresneria garbitzeko eta mantentzeko lanak egitea, analisiaren balioduntasuna ziurtatzeko. 8. Elikagaien analisi mikrobiologikoak egiteko tresneria erabiltzeko baldintza ezin hobeetan edukitzeko mantentze-lanak zein beharrezkoak diren ebaluatzea. 9. Ereiteko eta bakartzeko hainbat teknika aplikatzea, eta ereindako elikagai-laginak analizatutako mikroorganismo motarako baldintza egokietan inkubatzea.

10. Elikagai-laginekin egindako saiakuntzei lan-prozedura normalizatuak aplikatzea.

Multzoak EDUKIAK

1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Analisi mikrobiologikorako elikagai-laginak hartzea, garraiatzea eta prestatzea. • Elikagaien analisi bakteriologikoan erabiltzen diren hazkuntza-inguruneak hautatzea eta prestatzea. • Elikagaien mikrobiologiako material eta ingurune espezifikoak kontrolpean manipulatzea eta esterilizatzea. • Elikagaietan dauden mikroorganismoetarako kultura puruak lortzea. • Ur-laginetan dauden mikroorganismoak ereitea eta berrereitea. • Elikagaietan dauden mikroorganismo garrantzitsuenak haztea eta inkubatzea.

X X X

X

X X X

KONTZEPTUZKOAK • Elikagai-laginak hartzeko eta garraiatzeko teknikak. Ontzi motak. Homogeneizazioa eta diluzioa. • Lagin likidoen kontrolpeko asepsia- eta esterilizazio-baldintzak. Hori lortzeko metodoak. • Elikagaien analisi mikrobiologikorako hazkuntza-inguruneak eta ereiteko teknikak.

X X X

X

37




JARRERAZKOAK

• Elikagaien analisi mikrobiologikoaren jardueretan ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Elikagai-laginak lagintzean, desinfektatzean, ereitean eta inkubatzean talde-lanerako gaitasuna izatea. • Jarduera horiek egiteko autonomia eta ekimena izatea, eta lan-prozedura normalizatuak eta laborategiko jardunbide

egokiak aplikatzea. • Elikagaien analisi mikrobiologikoan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentsibilizazioa.

X X X

X X X

X X X X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

9

1 h X X Irakasleak ikasleei planteatuko die nola egingo luketen elikagairen baten (UHT esnea, jogurta, kontserbak, produktu dietetikoak, haragikiak…) analisi mikrobiologikorako laginen prestaketa eta diluzioa, eta horri buruzko orientabide batzuk emango dizkie. Ikasleek, lehenik bakarka eta gero binaka, proposatutako suposizioari erantzungo diote. Azkenik, ikasleek bateratze-lan laburra egingo dute eta, irakaslearen gidaritzapean, erantzunak elkarrekin trukatu eta adostu egingo dituzte.

Ikasleak mikroorganismoak elikagaietan lagintzeari, desinfektatzeari, ereiteari eta inkubatzeari buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

Proposatutako elikagaiarentzat BOEn argitaratutako kalitate-arauak. Esate baterako, jogurta aukeratzen badugu, 1987ko uztailaren 1eko Agindua, jogurtarentzako kalitate-araua onartzen duena (87-07-03ko BOE), eta geroztiko eguneratzeak. Técnicas para el análisis microbiológico de alimentos y bebidas. Mª Rosario Pascual. Osasun eta Kontsumo Ministerioa. Osasun Institutu Nazionala. Elikadura eta Nutrizio Zentro Nazionala. Microbiología alimentaria. Mª del Rosario Pascual. Editorial Díaz de Santos.


1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

9

1 h X X Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta

Ikasleei mikroorganismoak elikagai-laginetan lagintzearen, desinfektatzearen, ereitearen eta inkubatzearen printzipioak aurkezteko.

Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren Osasun Publikoko laborategietako elikagai espezifikoen kalitate mikrobiologikoaren analisi-

38




ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatuko diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

buletinak. Analisi mikrobiologikoaren fluxu-diagramak. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Moduluaren programazio laburtua.

J2-E2 Elikagaien analisi mikrobiologikorako materiala esterilizatzeko praktika autonomoa.

2, 6, 7, 8, 10

2,5 h

X Irakasleak esterilizazioarekin zerikusia duten kontzeptuak, 5. unitate didaktikoaren J2-E2 jardueran azaldutakoak, berrikusiko ditu. Ondoren, ikasleek, binaka, analizatu beharreko elikagaiaren analisi mikrobiologikoan behar den materiala esterilizatzeko teknikak laborategian aplikatuko dituzte. Gero, irakasleak ikasle bakoitzak aurkeztutako txostena ebaluatuko du.

Elikagai-laginarekin kontaktuan jarritako materiala esterilizatzeko, inongo mikroorganismo suspergarririk eduki ez dezan.

5. unitate didaktikoaren J2-E2 jarduerako material berak. Analizatzeko elikagai-lagina.

J3-E3 Elikagaien analisi mikrobiologikorako hazkuntza-inguruneak eta erreaktibo esterilak prestatzeko praktika autonomoa.

2, 6, 7, 8, 10

3 h X Irakasleak 5. unitate didaktikoaren J3-E3 jarduerako kontzeptuak eta prozedurak berrikusiko ditu. Ikasleek, binaka, berriz eratuko dituzte elikagaien analisi mikrobiologikoan gehien erabiltzen diren hazkuntza-inguruneetarikoren bat edo batzuk, praktikak egiteko. Pisatzeko, diluitzeko eta prestatzeko, esterilizatzeko, kontserbatzeko eta biltegiratzeko eragiketak gauzatuko dituzte. Ikasleek dagokien txostena egin eta aurkeztuko dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

Elikagaien analisi mikrobiologikorako hazkuntza-ingurune eta erreaktibo egokiak prestatzeko.

5. unitate didaktikoaren J3-E3 jarduerako materialak. Analizatzeko elikagai-lagina.

J4-E4 Elikagai-laginak analisi mikrobiologikorako prestatzeko eta diluitzeko praktika autonomoa.

1, 2, 3, 4, 7, 8, 10

3,5 h

X Ikasleek, binaka, irakaslearen laguntzarekin, aurreko praktikan ikasitakoa aplikatuko dute praktika honetan erabili behar dituzten erreaktiboak prestatzeko. Analizatu beharreko lagina elikagai bat denez,

Analizatu beharreko produktuaren parte adierazgarri bat baldintza aseptikoetan hartzeko. Ama-disoluzioa elikagaiaren jatorria kontuan harturik prestatzeko.


39




ikasleak haren jatorria kontuan hartu behar du (produktu izoztua, deshidratatua, emultsionatua, ondua…) dagokion ama-disoluzioa prestatzerakoan. Ondoren, analizatu beharreko elikagai-lagina hartu eta diluzio-bankua prestatuko dute. Irakasleak ikasle bakoitzak aurkeztutako txostena ebaluatuko du.

Lagina homogeneizatzeko eta dagozkion diluzio seriatuak egiteko.

J5-E5 Elikagaien analisi mikrobiologikorako ereiteko eta inkubatzeko metodoei buruzko praktika autonomoa.

5, 6, 7, 8, 9, 10

3 h X Aurreko unitate didaktikoaren J5-E5 jardueran aurkeztu diren ereiteko teknikak eta inkubazio-parametroak abiapuntutzat hartuta, ikasleek, bakarka eta binaka, metodo eta parametro horiek praktikan jarriko dituzte elikagai baten lagin bat ereiteko eta inkubatzeko, eta inkubazioaren ondoren koloniak agertzen diren antzemango dute. Azkenik, ikasleek dagokien txosten teknikoa egingo dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

Analizatu beharreko elikagai-laginak hazkuntza-inguruneetan banatzeko, dagozkien kolonien hazkundea eta bakartzea ahalbidetzeko. Ereindako laginak egoki inkubatzeko.






OHARRAK

• Unitate didaktiko honetan proposatzen da ikasleek elikagai jakin bat aukeratzea (esne pasteurizatua, jogurta, kontserbak…) eta deskribatu diren jarduerak gauzatzea, 5. unitate didaktikoan mikroorganismoak lagintzeari, desinfektatzeari, ereiteari eta inkubatzeari buruz eskuratutako gaitasunak modu autonomoan praktikan jartzeko. Azken unitate didaktikoan, 9.ean, ikasleek elikagai jakin baten analisi mikrobiologiko osoa egin dezakete eta, hala, aurreko unitate didaktikoetan ikasitako guztia aplikatu.

• Bestalde, unitate didaktiko hau 5. unitatea baino lehen irakasten bada, hemen deskribatu diren praktika autonomoak gidatuak izan daitezen eta 5. unitate didaktikoaren praktika gidatuak ikasleek modu autonomoan gauza ditzaten proposatzen da.

40



UD7: SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOAK EGITEKO MIKROORGANISMOAK IDENTIFIKATZEKO ETA KONTATZEKO PROZEDURAK

7. unitate didaktikoa: SAIAKUNTZA MIKROBIOLOGIKOAK EGITEKO MIKROORGANISMOAK IDENTIFIKATZEKO ETA KONTATZEKO

PROZEDURAK Iraupena: 26 ordu

IE3: Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu. IE4: Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu. Ikaskuntzaren helburuak:

1. Saiakuntza gauzatzeko etapak deskribatzea, eta kontaketa motak ezaugarritzea. 2. Hainbat kontaketa-teknika aplikatzea, espero den karga mikrobiologikoa kontuan hartuta. 3. Mikrobioak identifikatzeko eta ezaugarritzeko probak aplikatzea. 4. Saiakuntzei lan-prozedura normalizatuak aplikatzea. 5. Bakterio-kontaketa lortzeko kalkuluak gauzatzea. 6. Datu-base informatizatuak erabiltzea bakterioak identifikatzeko. 7. Kontaketarako kalibratze-kurbak irudikatzea. 8. Identifikazioaren eta kontaketaren emaitzak txosten tekniko batean islatzea. 9. Lortutako emaitzen garrantzia eta analizatutako ingurunearen kalitate mikrobiologikoan duten eragina kontuan hartzea.

Multzoak

EDUKIAK 1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Hazkuntza-ingurune selektiboetan mikroorganismoak proba biokimiko eta test-bateria komertzialen bitartez identifikatzea.

• Bakterioak kontatzeko teknikak: teknika turbidimetrikoak eta diluzio seriatuen bidezko mikroorganismo-kontaketa. • Bakterioak identifikatzeko proba biokimikoak egitea. • Onddo harikaren azterketa morfologikoa. • Legamiak identifikatzeko proba morfologikoak eta fisiologikoak egitea. • Bakteriofagoen esekidura bat sortzea eta titulatzea. • Saiakuntzak teknika mikrobiologiko bizkorren bidez egitea. • Kontaketarako kalibratze-kurbak irudikatzea eta lortutako emaitzak kalkulatzea. • Egindako identifikazioaren eta kontaketaren txostenak idaztea eta aurkeztea. • Identifikazio eta kontaketa horretan lortutako emaitza baloratzea, aplikatzekoa den araudia edo irizpide mikrobiologikoak

kontsultatuta.

X X X X X X X

X X

X

41




KONTZEPTUZKOAK

• Analisi mikrobiologikoaren oinarriak eta etapak. • Mikroorganismoak kontatzeko teknikak. • Bakterioak identifikatzea eta ezaugarritzea. • Antibiogramak. • Identifikatzeko proba biokimikoak eta proba anitzeko sistema komertzialak. • Mikroorganismoak identifikatzeko eta kontatzeko erreferentziako irizpideak. • Mikroorganismoak identifikatzeko datu-base informatizatuak.

X X X X X

X X

JARRERAZKOAK

• Mikroorganismoen identifikazioan eta kontaketan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentsibilizazioa. • Identifikazioan eta kontaketan segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea. • Analisi mikrobiologikoaren jarduera horietan ordena, garbitasuna, metodoa eta talde-lanerako gaitasuna izatea. • Identifikazioan eta kontaketan lan-prozedura normalizatuak eta laborategiko jardunbide egokiak betetzea.

X X X X

X X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

0,75 h

X X Irakasleak mikroorganismoak identifikatzeko eta kontatzeko kasu erreal bat azalduko du, kontsultatu duen bibliografian edo harremanetan jarri edo bisitatu duen laborategiren batean lortua. Kasu hori abiapuntutzat hartuta, ikasleek proposamenak egingo dituzte ikastetxeko mikrobiologiako laborategian antzeko analitika bat burutzeko. Amaitzeko, proposatutakoaren laburpena eta iruzkina egingo du irakasleak.

Ikasleek mikroorganismoak identifikatzeko eta kontatzeko prozedurei buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

Prentsa espezializatuko artikuluak, aldizkari zientifikoetakoak ("Investigación y Ciencia"…), Internetekoak (iturri kontrastatuak). Laborategi publiko eta/edo pribatuetako txostenak, betiere titularren konfidentzialtasuna errespetatuta.


1-2-3-4-5-6-7-8

0,75 h

X X Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek

Ikasleei mikroorganismoak identifikatzeko eta kontatzeko proben printzipioak aurkezteko.

Moduluaren programazio laburtua. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Analisi mikrobiologikoaren fluxu-

42




lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatuko diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

diagramak. Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren Osasun Publikoko laborategietako hainbat laginen kalitate mikrobiologikoaren analisi-buletinak, betiere konfidentzialtasuna errespetatuta.

J2-E2 Bakterioak kontatzeko teknikei buruzko praktika gidatua.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

3 h X X Irakasleak bakterioak kontatzeko zuzeneko metodoak (hemozitometroaren plakan mikroskopioan behatzea) eta zeharkako metodoak (uhertasuna neurtzea edo zelula bideragarriak kontatzea hurrenez hurrengo diluzioen bidez) aurkeztuko ditu. Azkeneko horiek erabiliagoak direla kontuan harturik, ikasleek, binaka, mikroorganismo-kontaketak egingo dituzte uretan eta/edo elikagaietan, teknika turbidimetrikoak eta diluzio seriatuak erabilita. Lehenengoan, lagina inkubatu eta irabiatu ondoren, ikasleak kulturaren absorbantzia neurtuko du hainbat denboratan eta hazkunde-kurba bat marraztuko du lortutako datuekin; abzisa-ardatzean denboraren balioak jarriko ditu eta ordenatu-ardatzean absorbantziarenak. Horrela, hainbat kalibratze-kurba egin ditzake kontaketarako. Aldi berean, ikasleak bigarren teknika aplikatuko du: hasierako laginaren hainbat diluzio seriatu egingo ditu eta gutxienez agar nutritiboa duten bi plaka ereingo ditu egindako azken hiru diluzioetariko bakoitzaren 0,1 ml-rekin. Plakak 24 orduz 37 ºC-tan inkubatu ondoren, 30 eta 300

Bakterioak kontatzeko metodo ohikoenak aplikatzeko. Espektrofotometroa erabiltzen ikasteko. Bakterioen hazkunde-kurba egiteko. Unitate kolonia-eratzailearen (UFC) kontzeptua aplikatzeko. Diluzio egokienak hautatzeko, analizatu beharreko lagin aztergaiaren arabera. Lagin aztergaiaren UFC/ml kopurua kalkulatzeko, plaketako kolonien kontaketa abiapuntutzat hartuta.

Teknika turbidimetrikoak: Espektrofotometroa. 250 ml-ko matraze bat, 50 ml salda nutritibo esterilekin. Bainu termostatoduna eta irabiatua. 1 ml-eko pipeta esterilak. Gatz-disoluzio esterila. Espektrofotometroaren hodia salda nutritibo esterilarekin. Escherichia coli-ren (E. coli) kultura agar nutritiboan. Hodiak 9 ml gatz-disoluzio esterilekin. Diluzio seriatuen bidezko kontaketa: Hodiak 9 ml gatz-disoluzio esterilekin. 1 ml-eko pipeta esterilak. Beirazko hagaxka ukondotuak. 96º-ko alkohola. Agar nutritiboa duten plakak. E. coli-ren lagina, 100 ml gatz-disoluziotan berresekia edo ibaiko ur-lagina.

43




arteko kopurua duten plaketako koloniak kontatu eta hasierako laginaren unitate kolonia-eratzaileen (UFC) kopurua kalkulatuko du. Azkenik, ikasleek dagokien txosten teknikoa egingo dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

J3-E3 Bakterioak identifikatzeko proba biokimiko, antigeniko eta morfologikoei buruzko praktika gidatua.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

5 h X X Ikasleek gram tindaketaren bitartez egiaztatuko dute abiapuntuko lagina bazilo gram-negatibo baten eta koko gram-positibo baten kultura mixtoa dela. Ondoren, ildaska bidez ereingo dute, lagina ahituta, odol agarra eta McConkey agarra duten plaketan, eta 37 ºC-tan inkubatuko dituzte 24 orduz. Inkubatu ondoren, kolonien itxura begiratuko dute eta gram tindaketaren bidez identifikatuko dute bakterio mota bakoitza, eta egiaztatuko dute odol agarra duen plakan bi bakterioak ugaltzen direla eta McConkey agarra duen plakan bazilo gram-negatiboa besterik ez dela hazten. Halaber, odol agarra duen plakan hemolisia gertatu den eta zer motatakoa den eta McConkey agarra duen plakan laktosa hartzitu den behatuko dute. Koko gram-positiboen koloniak abiapuntutzat hartuta, Staphylococcus eta Streptococcus bereiztea ahalbidetzen duen katalasaren proba egingo dute. Emaitza positiboa bada (burbuilak agertzen dira), ikasleek gatz-manitol ingurunean ereingo dute eta 37 ºC-tan inkubatuko dute 24 orduz. Bazilo gram-negatiboen koloniak abiapuntutzat

Bakterioak identifikatzeko proba biokimiko erabilgarrienetariko batzuk interpretatzeko. Uren eta elikagaien analisi mikrobiologikoan bakartu ohi diren bakterioak identifikatzeko.

Platinozko eta plastikozko kirten esterilak. Metxeroa. Ziztada bidez ereiteko kirtena. Matxarda garreztagarriak. Hodi esterilak. Duran flaskoak, 100 edo 250 ml-koak. Xiringa esterila. Pasteur pipeta esterila. Hozkailua eta izozkailua. Inkubazio-labea. Mikroskopio optikoa eta portak. pH-metroa. Bakterio-anduiak. Hazkuntza-inguruneak eta erreaktiboak, honako proba hauetarako: Oxidasaren testa. Katalasaren testa. Kliger testa. Urearen testa. Lisinaren testa. Nitratoaren testa. Koagulasaren testa. IMViC probak: Indolaren testa (I). Metilo-gorriaren testa (M).

44




hartuta, c zitokromo oxidasaren proba egingo dute. Emaitza negatiboa bada (kolorazio urdina agertzen da), enterobakterioak dira. Kasu honetan, ikasleek dagozkien ingurune diferentzialetan ereingo dituzte eta, ondoren, identifikatzeko hainbat proba biokimiko (KIA, IMViC, fenilalanina desaminasa…) egingo dituzte. Ikasleek dagokien txostena egingo dute.

Voges-Proskauer testa (V). Zitratoaren testa (C). Miniaturizatuta merkaturatutako testak (API-10S, BBL Enterotube…). Aglutinazio-proba antigenikoak. Gram tindaketa.

J4-E4 Mikroorganismo aerobio mesofiloak kontatzeko praktika gidatua.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

2 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, hazkuntza-ingurunea, PCA agarra eta saiakuntza-lagina prestatuko dituzte. Hainbat diluzio hamartar abiapuntutzat hartuta (bina ale), ikasleak diluzio bakoitzaren 1 ml jarriko du beste horrenbeste Petri plaka esteriletan. Ondoren, plaka bakoitzari 15 bat ml PCA gehituko dio 45 ºC-ko tenperaturan. Gero, inokulua ingurunean nahasi eta solidotzen utziko du. Solidotu ondoren, 30 ºC-tan inkubatuko du 72 orduz. Inkubatu ondoren, 30 eta 300 arteko kopurua duen plaka bakoitzeko koloniak kontatuko ditu ikasleak. Ikasleek dagokien txosten teknikoa egingo dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

Produktu g edo ml-ko mikroorganismo aerobio mesofiloen UFC kopurua identifikatzeko eta kontatzeko.

90 mm-ko Petri plaka esterilak eta 1 ml-ko pipeta esterilak. Hazkuntza-labea. Aparatuak eta materiala: Hazkuntza-inguruneak prestatzeko eta esterilizatzeko. Laginak prestatzeko, diluitzeko eta ereiteko. Erreaktiboak: Plate Count Agar (PCA) hazkuntza-ingurunea. % 70eko alkohol etilikoa. Peptona-ur indargetua. Ur destilatua.

J5-E5 Uretan Staphylococcus aureus kontatzeko praktika gidatua.

Guztiak 3 h X X Ikasleak VJ agarra duten plakak jario laminarreko kanpaian jarri, itxi eta errotulatu egingo ditu. Gero, lagina prestatu eta homogeneizatu egingo du. Iragazi ondoren, mintzak VJ ingurunearen gainean jarri eta 36 ºC-tan inkubatuko ditu. Ikasleak 100 kolonia tipiko baino gutxiago dituzten

Ur-laginetan Staphylococcus aureus-en UFC kopurua haiek iragazi eta gero hazkuntza-ingurune egokian inkubatuta identifikatzeko eta kontatzeko.

Petri plaka esterilak, erabili eta botatzekoak. Matxarda garreztagarriak eta metxeroa. Zelulosaren esterren mintz esterilak. Inkubazio-labea.

45




plakak kontatuko ditu. Staphylococcus aureus-en kolonia tipikoak VJ agarrean kolore beltz edo grisekoak dira, distiratsuak, eta kolore horiko halo lauso bat dute. Ikasleek kolonia tipikoak baieztatuko dituzte honako proba biokimiko eta antigeniko hauen bidez: oxidasa, katalasa, koagulasa eta aglutinazio-proba bizkorra portan. Azkenik, txosten teknikoa egin eta irakasleari entregatuko diote, berrazter dezan.

Huts bidez iragazteko tresneria osoa. Balantza granatarioa. Irabiagailu bero-emailea. Jario laminarreko ganbera. Bainu termostatoduna eta irabiatua. Hozkailua eta autoklabea. Mikrouhin-labea eta pH-metroa. Vogel Johnson (VJ) agarra eta Triptona Soja agarra (TSA). Erreaktiboak, galeriak eta indargetzaileak.

J6-E6 Salmonella kontatzeko praktika gidatua.

Guztiak 3 h X X Ikasleek, irakaslearen gidaritzapean, erabiliko dituzten hazkuntza-inguruneak prestatuko dituzte: peptona-ur indargetua, selenito salda, Rapapport-Vassiliadis salda, berde distiratsu / fenol-gorri agarra (BGA), xilosa/lisina/desoxikolato agarra (XLD), burdina / azukre hirukoitz agarra (TSI) eta lisina/burdina agarra (LIA). Gero, saiakuntza-lagina prestatuko dute eta Salmonella bakartzeko eta identifikatzeko hurrengo etapak egingo dituzte: Aurretiko aberastea ingurune likido ez-selektiboan. Aberastea ingurune likido selektiboetan. Bakartze diferentziala ingurune solido selektiboetan. Koloniak hautatzea, TSI agarrean eta LIA agarrean ereinda eta presuntzio-proba komertzial bat erabilita. Kolonia susmagarriak biokimikoki berrestea, gram tindaketaren bidez eta, besteak beste, zitokromo oxidasaren, urearen eta lisinaren proben bitartez.

Salmonellaren presentzia edo absentzia zehazteko, aurreinkubazio ez-selektiboaren, aberaste selektiboaren, ingurune selektiboetan eta diferentzialetan bakartzearen eta berrespen serologikoaren bitartez.

Inkubazio-labea. Pasteur pipeta esterilak. 13 ml-ko edukierako hodiak. Petri plakak, ereiteko kirten esterilak eta portak. Beharrezkoak diren aparatuak eta materiala: Hazkuntza-inguruneak eta bestelako materialak prestatzeko eta esterilizatzeko. Laginak prestatzeko eta diluitzeko. Erreaktiboak eta berrespen serologikorako beharrezkoa den materiala. Hazkuntza-inguruneak: Peptona-ur indargetua. Rappaport-Vassiliadis aberaste-salda. Selenito aberaste-salda. Berde distiratsu / fenol-gorri agarra. Xilosa/lisina/desoxikolato agarra. Burdina / azukre hirukoitz agarra.

46




Kolonia susmagarriak serologikoki berrestea. Lisina/burdina agarra. Agar nutritiboa.

• Portan aglutinatzeko plakak eta serumak. Gatz-disoluzioa (% 0,45-0,50 NaCl). Gram tindaketarako eta oxidasaren, urearen eta lisinaren probetarako erreaktiboak. Test serologikoa.

J7-E7 Uretan Clostridium perfringens kontatzeko praktika gidatua.

Guztiak 3 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, hazkuntza-inguruneak prestatu eta lagina homogeneizatu ondoren, laginaren 100 ml iragaziko dituzte baldintza aseptikoetan. Mintza jaso eta TSC ingurunea duen Petri plaka baten gainean jarri ondoren, ikasleak anaerobiosian inkubatuko du. Gero, antzemandako kolonia beltz tipikoak honako proba hauen bitartez berretsiko ditu: • Kolonia beltzen garapena TSC

ingurunean. • Hemolisia ASA ingurunean. • Laktosaren hartzidura laktosa/gelatina

ingurunean. • Nitratoa nitritora erreduzitzea eta

mugikortasunik eza nitrato/mugikortasun ingurunean.

Aurreko praktiketan bezala, ikasleak lortutako emaitzak jasoko dituen txosten teknikoa egingo du. Azkeniik, irakasleak txosten horiek ebaluatuko ditu.

Ur-laginetan Clostridium perfringens-en zelula begetatiboak eta esporak kontatzeko, zelulosa-mintzen bitartez iragazita eta, gero, hazkuntza-ingurune egokian inkubatuta.

Petri plakak. Matxarda garreztagarriak eta metxeroa. 100 l-ko inbutu esterilak. Zelulosaren esterren mintz esterilak. Anaerobioak inkubatzeko pitxerra. Inkubazio-labeak. Huts bidez iragazteko tresneria osoa. Balantza granatarioa. Irabiagailu bero-emailea. Jario laminarreko ganbera. Bainu termostatikoa. Hozkailua. Autoklabea. Mikrouhin-labea. pH-metroa. Hazkuntza-inguruneak: Triptosa/sulfito/zikloserina agarra (TSC). Anaerobioen odol agarra (ASA). Laktosa/gelatina ingurunea. Nitrato/mugikortasun ingurunea. Erreaktiboak, indargetzaileak eta

47




identifikazio-galeriak.

J8-E8 Antibiograma bat egiteko praktika gidatua.

3, 4, 8, 9 1 h X X Ikasleek saiakuntza egiteko bakterio-kulturak prestatu, koloniak TSB edo BHI saldan inokulatu eta 37 ºC-tan inkubatuko dituzte. Gero, inokulua prestatuko dute, isipuarekin zati bat hartu eta Müeller Hinton agarra duen plaka batera eraman eta bertan hedatuko dute. Ondoren, antibiotikoen diskoak agarraren gainazalaren gainean jarriko dituzte, plaka alderantzikatua inkubatuko dute, diametroak neurtu eta emaitzak interpretatuko dituzte. Amaieran, txostena egingo dute. Irakasleak urrats guztiak gidatuko ditu.

Hainbat antibiotikorekiko bakterio-sentikortasuna zehazteko, metodologia erraza eta eskuragarria erabilita.

Bakterio-anduiak: Staphylococcus aureus edo Escherichia coli. Triptikasa/soja salda (TSB) edo garun/bihotz infusioa (BHI). Müeller Hinton agarra duten plakak. Gatz-disoluzio esterila. McFarland-en 0,5 estandarra. Antibiotikoen diskoak. Isipuak, matxardak, kirtenak, erregela. Inkubazio-labea.

J9-E9 Onddo harikara eta legamien azterketa morfologikoari eta fisiologikoari eta haien kontaketari buruzko praktika gidatua.

Guztiak 3 h X X Onddo harikaren azterketa morfologikoa: Ikasleak, irakaslearen gidaritzapean, onddo harikaren morfologia aztertuko du porta baten erdian lortuko duen kultura mikologikoaren bitartez. Gainazal horretan, ia plano berean, onddoaren kolonia txiki bat lortzeak aukera ematen du espezie bakoitzaren egitura bereizgarri guztiak behatzeko. Horretarako, ikasleak, irakaslearen adierazpenei jarraiki, lehenik portak prestatuko ditu eta, gero, onddoa inokulatuko du. Gero, inkubazioa, lehortzea, kolodioiarekiko tratamendua, deshidratazioa eta muntatzea gauzatuko ditu. Azkenean, lortutako emaitzak interpretatuko ditu. Legamien azterketa morfologikoa eta fisiologikoa: Ikasleek, irakaslearen gidaritzapean, Sabouraud agarra, CMA agarra eta RC agarra duten plakak inokulatuko dituzte, emaitzazko kulturak inkubatu eta mikroskopioan behatuko dituzte. Azter dezakete, halaber, YNB ingurunea eta

Onddo harikarak eta legamiak morfologikoki eta fisiologikoki identifikatzeko. Haien kontaketa egiteko.

Onddo harikaren azterketa morfologikoa: Mikroskopio optikoa. Mikroskopiarako materiala. Onddo-kultura: Microsporum canis eta Penicillium spp. Hazkuntza-ingurunea: Sabouraud diluitua 1/10. Kolodioia. Laktofenol urdinaren disoluzioa. 95º-ko eta 70º-ko alkohola. Azetona eta xilola. Kanadako baltsamoa. Ur destilatu esterila. Legamien azterketa morfologikoa eta fisiologikoa: Mikroskopio optikoa. Mikroskopiarako materiala. Legamia-kultura: Candida spp. Hazkuntza-inguruneak: Sabouraud

48




hainbat azukre-disko erabilita eta inkubatuta, legamia batzuek zer azukre erabiltzen duten lehentasunez karbono-iturri gisa eta nola hartzitzen duten, Durham kanpaietan sortutako gasa abiapuntutzat hartuta. Lizun eta legamien kontaketa: Hazkuntza-inguruneak prestatu ondoren, ikasleek inokulua OGYE ingurunea duen plakan ereingo dute eta 25 ºC-tan inkubatuko dute 24 orduz. Gero, 150 kolonia baino gutxiago dituzten plaken irakurketa egingo dute. Legamiek bakterio-kolonien antzeko koloniak eratzen dituzte. Azkenik, dagozkien kalkuluak eta txostenak egingo dituzte eta irakasleak ebaluatu egingo ditu.

agarra, cornmeal agarra (CMA) eta rice-cream agarra (RC), edo antzekoak; yeast nitrogen base ingurunea (YNB). Azukre-diskoak. Durham kanpaiak. Lizun eta legamien kontaketa: Petri plaka eta pipeta esterilak. Hazkuntza-inguruneak prestatzeko eta esterilizatzeko eta laginak diluitzeko aparatuak eta materiala. Hazkuntza-ingurunea: oxitetraziklina / glukosa / legamia-aterakin agarra (OGYE). Peptona-ura. Alkohola. Oxitetraziklina-gehigarria.

J10-E10 Bakteriofagoen esekidura bat sortzeko eta titulatzeko praktika gidatua.

3, 4, 8 1 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, Escherichia coli B bakterio ostalariaren hazkunde-fase esponentzialeko kultura bat prestatuko dute. Gero, kultura esponentzialari T fagoa gehituko diote eta 37 ºC-tan inkubatuko dute, irabiatuta, 2-3 orduz, kulturaren uhertasuna gutxitu arte. Bakterioaren lisia ahalbidetzeko, kloroformo-tanta batzuk gehituko dituzte, irabiatu, esekidura hodi batera transferitu, zentrifugatu eta gainean gelditu dena kenduko dute, eta hondoko kloroformoa eta faseartearen zelula-hondarrak baztertu. Ikasleek partikula fagikoen kontaketa egingo dute esekiduran, horren diluzio seriatuak prestatuta A disoluzioan eta hodi bat A disoluzioarekin bakarrik, kontrol gisa. Halaber, 10 hodi prestatuko dituzte 3 ml agar bigun esterilekin, eta E. coli B bakterioaren

Bakterio ostalari bat fago birulentoekin infektatzeko eta horien esekidura bat lortzeko. Esekidura hori titulatzeko eta lisi-plakak behatzeko.

10 ml-ko hodi esterilak. 125 ml-ko matrazea eta 10 ml salda nutritibo (CN). Agar nutritiboa duten plakak (AN). Kloroformoa. Agar bigun esterila (6 g/l ur destilatu). Fagoentzako A disoluzio indargetzailea. Bainu termiko irabiatua. Mahaiko zentrifugadorea (6.000 b/min). Pipeta automatiko erregulagarria eta punta esterilak. Escherichia coli B bakterioaren kultura. T fagoen disoluzio komertziala (1010--1011 UFC/ml gutxi gorabehera).

49




hazkunde-fase esponentzialeko kultura baten 0,1 ml gehituko diote agar biguna duten hodietariko bakoitzari. Ondoren, fagoaren diluzioetariko bakoitzaren 0,1 ml gehituko diote bakterio ostalaria agar bigunean duen hodi bakoitzari. Nahastea agar nutritiboa duen plaka baten gainazalean banatuko dute. Solidotzen utziko dute, gau osoan inkubatu 37 ºC-tan eta biharamunean plakak behatuko dituzte, eta lisi-plaken kopurua kontatuko dute. Amaieran, dagokien txostena egingo dute. Irakasleak ebaluatu egingo du txostena.

J11-E11 Esperientziak trukatzea (ixteko jarduera).

0,5 h X X Irakasleak laburpen moduko gogoeta-jarduera egingo du ikasgelako taldearekin, amaitzeko (funtsezko puntuak eta zalantzak), ikaskuntzak identifikatzeko, orokortzeak egiteko, emaitzak aurkezteko eta irakasteko, eta ikasteko prozesua ebaluatzeko. Ikasleek test moduko kontrol bat egingo dute.


Unitatearen alderdi garrantzitsuenak biltzeko kontzeptuzko mapa. Puntu sendoak, ahulak eta hobetzeko arloak. Test moduko kontrolak.

OHARRAK

• Unitate didaktiko honek jarduera dezente proposatzen ditu, horietariko asko ereindako plakak inkubatzeko hainbat ordu behar dituztenak. Beraz, proposatzen den iraupena gutxi

gorabeherakoa da. Erabilitako denborak optimizatzeko, oso garrantzitsua da ikasgela barruan taldean lan egitea, hazkuntza-inguruneak egiteari eta inkubazio-aldiak doitzeari dagokion guztian. Gainera, egin beharreko jarduera kopurua murriztu egin liteke, baita haien konplexutasuna apalagotu ere, edota antzeko beste batzuekin ordeztu, erabilgarri dagoen denboraren arabera, unitate didaktikoaren irakasteko eraginkortasuna murriztu gabe, identifikazioaren eta kontaketaren esparruan mikroorganismo eta proba ugari daude-eta.

50



UD8: LAGINEN KALITATE MIKROBIOLOGIKOA MIKROORGANISMO MARKATZAILEAK ERABILITA ANALIZATZEA

8. unitate didaktikoa: LAGINEN KALITATE MIKROBIOLOGIKOA MIKROORGANISMO MARKATZAILEAK ERABILITA ANALIZATZEA Iraupena: 24 ordu

IE3: Saiakuntza mikrobiologikoak egiten ditu eta dagozkien teknika analitikoak aplikatzen ditu.

IE4: Emaitzak ebaluatzen ditu eta ezarritako estandarrekin konparatzen ditu.

Ikaskuntzaren helburuak:

1. Bakterio patogenoak toxina motarekin eta sor ditzaketen gaixotasunekin erlazionatzea.

2. Bakterioak osasun-kalitateko eta/edo merkataritza-kalitateko markatzaile gisa erabiltzea.

3. Bakterio baten edo bakterio talde baten egokitasuna baloratzea kutsadura fekalaren indize edo adierazle gisa.

4. Bakterio markatzaileen talde hauek identifikatzea eta kuantifikatzea: enterobakterioak, koliformeak, E. coli, enterokokoak eta Clostridium sulfito-erreduktoreak.

5. Kopuru probableenaren taulak zuzen interpretatzea.

6. Mikroorganismo markatzaileak hautemateko saiakuntzei lan-prozedura normalizatuak aplikatzea.

7. Bakterio markatzaileekin lortutako emaitzak txosten tekniko batean islatzea.

8. Erreferentziako irizpide mikrobiologikoak erabiltzea produktu baten osasun-kalitatea bertan dagoen mikroorganismo markatzailearen arabera baloratzeko.

Multzoak EDUKIAK

1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Elikadura-infekzioen eta/edo -intoxikazioen analisi mikrobiologikoa egitea. • Kutsadura fekalaren indizeak edo adierazleak baloratzea.

• Enterobakterioak, koliformeak, E. coli, enterokokoak eta Clostridium sulfito-erreduktoreak hautematea eta kontatzea. • Bakterio markatzaileak proba biokimikoen bitartez identifikatzea. • Mikroorganismo markatzaileen analisi-buletinak betetzea.

• Bertan dauden bakterio markatzaileen identifikazioaren eta kontaketaren txostenak idaztea eta aurkeztea. • Lortutako emaitzak eta kontaketa baloratzea, aplikatzekoa den araudia edo irizpide mikrobiologikoak kontsultatuta. • Kopuru probableenaren taulak erabiltzea.

• Produktu baten osasun-kalitatea bertan dagoen mikroorganismo markatzailearen arabera baloratzea.

X

X X X

X X X

X X

51




KONTZEPTUZKOAK

• Mikroorganismoek elikagaietan jarduteko mekanismoak: intoxikazioak eta infekzioak. • Bakterio indize edo adierazleen ezaugarriak. • Mikroorganismo markatzaile (adierazleak eta indizeak) enterikoak. • Enterobakterio, koliforme, E. coli, enterokoko eta klostridio sulfito-erreduktoreen ezaugarri morfologikoak eta

fisiologikoak. • Bakterio markatzaileen analisiari aplikatutako oinarrizko araudia. • Mikroorganismo markatzaileentzako erreferentziako irizpide mikrobiologikoak eta haiek identifikatzeko datu-base

informatizatuak.

X X X

X

X

X

JARRERAZKOAK

• Mikroorganismo markatzaileen identifikazioan eta kontaketan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentsibilizazioa. • Bakterio markatzaileen identifikazioan eta kontaketan segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea. • Analisi mikrobiologikoaren jarduera horietan ordena, garbitasuna, metodoa eta talde-lanerako gaitasuna izatea. • Bakterio markatzaileen identifikazioan eta kontaketan lan-prozedura normalizatuak eta laborategiko jardunbide egokiak

betetzea.

X X X X

X X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



1, 3, 4, 5, 6, 7

1 h X X Irakasleak bakterioak mikroorganismo markatzaile gisa erabiltzeko kasu erreal bat azalduko du, kontsultatu duen bibliografian edo harremanetan jarri edo bisitatu duen laborategiren batean lortua. Kasu hori abiapuntutzat hartuta, ikasleek proposamenak egingo dituzte ikastetxeko mikrobiologiako laborategian osasun-kalitatea ebaluatzeko antzeko prozesu bat burutzeko. Amaitzeko, laburpena egingo du irakasleak.

Ikasleek mikroorganismo markatzaileei eta horiek identifikatzeko eta kontatzeko prozedurei buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

Prentsa espezializatuko artikuluak, aldizkari zientifikoetakoak ("Investigación y Ciencia"…), Internetekoak (iturri kontrastatuak). Laborategi publiko eta/edo pribatuetako txostenak, betiere titularren konfidentzialtasuna errespetatuta.


1, 3, 4, 5, 6, 7

1 h X X Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta

Ikasleei mikroorganismo markatzaileen erabilgarritasunaren printzipioak eta haiek identifikatzeko eta kontatzeko proben printzipioak aurkezteko.

Moduluaren programazio laburtua. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Analisi mikrobiologikoaren fluxu-diagramak.

52




ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatuko diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

Laborategi publiko eta/edo pribatuetako txostenak, betiere titularren konfidentzialtasuna errespetatuta.

J2-E2 Elikagai-infekzioen diagnostiko mikrobiologikoa azaltzeko/esplikatzeko eta aztertzeko materialak lantzea.

1, 2 3 h X X Irakasleak elikagaien kalitate mikrobiologikoaren kontzeptua sartuko du, zehazki, elikagaien higiene- eta osasun-kalitatearena. Halaber, labur-labur deskribatuko ditu mikrobio-intoxikazioaren eta -infekzioaren mekanismoen printzipio orokorrak. Infekzio-prozesu enterikoek biztanlerian oro har duten eragin handia kontuan harturik, ikasleek, irakaslearen gidaritzapean, bakterioek, birusek eta parasitoek eraginiko infekzio gastrointestinalen eta elikadura-toxiinfekzioen diagnostiko mikrobiologikoa eta tratamendua ikasteko materialak landuko dituzte. Gainera, bilaketa selektiboa egingo dute hainbat iturri bibliografikotan jardunbideak ezartzeko. Jarduera honen ordu-esleipena kontuan izanik, egoki eta probetxuz egiteko ezinbestekoa da parte hartzen duten ikasleek eskola-orduez kanpoko ordu kopuru jakin bat (aldakorra) erabiltzea dokumentatzeko eta material idatziak lantzeko. Irakasleak ikasgelan argituko ditu sortzen diren zalantzak. Ikasle-bikote bakoitzak laburki azalduko du bere ikerketaren emaitza. Irakasleak landutako materiala berrikusiko du eta gero atal guztiak bilduko dituen dokumentu bakar bat prestatuko dute ikasle bakoitzarentzat. Ikasleak dokumentu horri buruzko proba idatzi laburra egingo du.

Bakterio patogenoak toxina motarekin eta sor ditzaketen gaixotasunekin erlazionatzeko. Elikadura-toxiinfekzio nagusien diagnostiko mikrobiologikoa egiteko. Bakterioak elikagaien higiene- eta osasun-kalitatearen markatzaile gisa erabiltzeko.

Stanier, Microbiología Ed. Reverté; Curtis-Barnes, Biología, Ed. Panamericana; Brock, Microbiología, Ed. Prentice Hall Hispanoamericana; Temas 48. Investigación y Ciencia. Virus y bacterias. Zenbaiten artean. Sociedad Española de Enfermedades Infecciosas y Microbiología Clínica - Gaixotasun Infekziosoen eta Mikrobiologia Klinikoaren Espainiako Elkartearen gomendioak (www.seimc.org). Prentsa espezializatuko artikuluak, aldizkari zientifikoetakoak ("Investigación y Ciencia"…). Laborategi publiko eta/edo pribatuetako txostenak, betiere titularren konfidentzialtasuna errespetatuta. Interneteko iturri kontrastatuak. Ikasleek erantzuteko test moduko ariketa-andana.

53




J3-E3 Enterobakterio totalak hautemateko eta kontatzeko praktika gidatua.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

4 h X X Irakasleak Enterobacteriaceae familiaren ezaugarriak azalduko ditu, laburki deskribatuko ditu haren genero adierazgarrienak, laktosa hartzitzaileak eta ez-hartzitzaileak bereizita, eta kutsadura fekalaren markatzaile gisa baliozkoa den ebaluatuko du. Ondoren, ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, probak egingo dituzte enterobakterio totalen presentzia/absentzia zehazteko. Horretarako, honako eragiketa hauek burutuko dituzte: Bakterioak aurretik aberastea, TSB salda duten matrazeetan ereinda. Mossel-en EE saldarekin aberastea. Bakartzea, VRBG agarrean erein, inkubatu eta enterobakterioen ustezko koloniak identifikatuta (kolonia gorri-ubelak, halo ubel batez inguratuak). Berrestea, zitokromo oxidasaren, glukosa/gatz agarraren hartziduraren eta KIA agarraren probak eginda. Gero, ikasleek, irakaslearen gidaritzapean, enterobakterio totalen kontaketa egingo dute ingurune solidoan. Horretarako, ama-esekiduraren hainbat diluzio hamartar abiapuntutzat hartuta (bina ale), diluzio bakoitzaren 1 ml jarriko dute VRBG agarraren gainean eta, inkubatu ondoren, kolonia gorri-ubelak kontatu eta arestian aipatutako berreste-probak egingo dituzte. Ingurune likidoan kontatzeko kopuru probableenaren teknika erabiliko dute. Azkenik, ikasle bakoitzak txostena egingo du irakaslearentzat.

Bakterio baten edo bakterio talde baten egokitasuna baloratzeko kutsadura fekalaren indize edo adierazle gisa. Enterobakterioak identifikatzeko eta kuantifikatzeko. Kopuru probableenaren taulak zuzen interpretatzeko.

1 ml-eko pipeta esterilak eta Pasteur pipetak (muturra itxita). Petri plaka esterilak. Hazkuntza-labea. Kolonia-kontagailua. Hazkuntza-inguruneak eta laginak prestatzeko eta/edo esterilizatzeko eta/edo diluitzeko aparatuak eta materialak. Hazkuntza-inguruneak: Triptona soja salda (TSB). Mossel-en EE salda. Behazun/gorri-ubel/glukosa agarra (VRBG). Kliger-en burdina agarra (KIA). Glukosa/gatz agarra. Zitokromo oxidasaren probarako erreaktiboa. Kopuru probableenaren taulak.

54




J4-E4 Koliformeak hautemateko eta kontatzeko praktika autonomoa.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

4 h X Irakasleak enterobakterio laktosa positiboen (koliformeak) ezaugarri bereizgarriak azalduko ditu. Ondoren, ikasleek, binaka, irakaslearen laguntzarekin, lagin batean koliformeak hautemango dituzte, hazkuntza-ingurune likidoan. Horretarako, hiruna hodiko hiru serie prestatuko dituzte, BGBL salda daukatenak, Durham kanpaiarekin, eta serie bakoitzari elikagaiaren diluzio baten 1 ml gehituko diote. Emaitza positiboa da, laktosa hartzitu eta gasa sortzearen ondorioz, gas horrek gutxienez Durham kanpaiaren bolumenaren 1/10 hartzen duenean. Ikasleek, lortutako emaitzekin, kopuru probableenaren tauletara joko dute eta elikagai gramoko edo mililitroko koliforme kopuru gisa adieraziko dituzte emaitzak. Koliformeak ingurune solidoan hautemateko eta kontatzeko ere diluzio hamartarren seriea hartuko dute abiapuntutzat (bina ale), diluzio bakoitzaren 1 ml Petri plaketan jarri eta 15 ml VRBA agar isuriko dute plaka bakoitzean. Nahasi, solidotu eta plakak alderantzikatuta 31 ºC-tan 24 orduz inkubatu ondoren, ikasleek gune ubel batez inguratuta aurkitzen dituzten kolonia gorri-ubelak kontatuko dituzte. Kontaketa egiteko 30 eta 150 kolonia bitarte dituzten plakak aukeratuko dituzte, eta kolonia kopurua diluzio-faktorearekin biderkatuko dute kopuru totala lortzeko. Amaieran, dagokien txostena egingo dute.

Bakterio baten edo bakterio talde baten egokitasuna baloratzeko kutsadura fekalaren indize edo adierazle gisa. Koliformeak identifikatzeko eta kuantifikatzeko. Kopuru probableenaren taulak zuzen interpretatzeko.

1 ml-eko pipeta esterilak. Petri plaka esterilak. Tentegailuak eta saio-hodiak. Durham kanpaiak. Hazkuntza-labea. Kolonia-kontagailua. Hazkuntza-inguruneak eta laginak prestatzeko eta/edo esterilizatzeko eta/edo diluitzeko aparatuak eta materialak. Hazkuntza-inguruneak: Berde distiratsu/behazun/laktosa salda (BGBL). Gorri-ubel/behazun agarra (VRBA). Probarako erreaktiboa. Kopuru probableenaren taulak.

55




J5-E5 E. coli hautemateko eta kontatzeko praktika autonomoa.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

4 h X Ikasleek, irakaslearen laguntzarekin, E. coli hauteman eta kontatuko dute ingurune likidoan. Horretarako, koliformeak hautematean lortu dituzten hodi positibo guztiak berriz haziko ditu, BGBL salda duten hodietan eta Durham kanpaia erabilita, maria bainuan inkubatuz 44,5 ºC-tan 24-48 orduz. Ikasleek ustez positibotzat joko dute kanpaian gasa agertzen duen edozein hodi. Horiek berresteko, positibo guztiak Levine agarrean ereingo ditu, kolonia bakartuak lortzeko moduan. Levine agarreko koloniek erdialde urdin-beltza dute, eta distira metaliko berdexka zenbaitetan. Ikasleek gutxienez plaka bakoitzeko kolonia tipiko bat berriz haziko dute triptona-ura (TW) duten hodietan. 44,5 ºC-tan inkubatuko dituzte 24 orduz. Denbora hori igarotakoan, ikasleek indolaren (I) proba egingo dute, Kovacs-en erreaktiboa gehituta. Proba horretaz gain, ikasleek IMViC proben beste hirurak egingo dituzte, hots, metilo-gorriarena (M), Voges-Proskauer (V) eta zitratoaren (C) proba. Ikasleek E. coli bakteriotzat joko dituzte laktosa saldetan gasa sortzen duten eta IMViC probetan emaitza hauek ematen dituzten baziloak: I=positiboa, eta, batzuetan, negatiboa, M=positiboa, V=negatiboa, C=negatiboa. Ingurune solidoan hautemateko, ikasleek, diluzio hamartarrak abiapuntutzat hartuta, bina ale ereingo dituzte VRBA agarrean. Inkubatu ondoren, kolonia tipikoak irakurri eta berretsi egingo ditu BGBL saldan eta triptona-uretan berriz haziz, gasa eta indola sortuta, hurrenez

Bakterio baten edo bakterio talde baten egokitasuna baloratzeko kutsadura fekalaren indize edo adierazle gisa. E. coli identifikatzeko eta kuantifikatzeko.

Hazkuntza-kirtena. Beirazko kirten esterilak. 1 ml-eko pipeta esterilak. Maria-bainua. Hazkuntza-labea. Hazkuntza-inguruneak eta laginak prestatzeko eta/edo esterilizatzeko eta/edo diluitzeko aparatuak eta materialak. Hazkuntza-inguruneak: Berde distiratsu/behazun/laktosa salda (BGBL). Triptona-ura (TW). Levine agarra. Gorri-ubel/behazun agarra (VRBA). Clark eta Lubs-en ingurunea (MR-VP), metilo-gorriaren (RM) eta azetl-metil-karbinolaren (Voges-Proskauer, VP) probetarako. Simmons-en zitrato agarra, zitratoaren probarako. Kovacs-en erreaktiboa, indolaren probarako. RM probarako erreaktiboa. VP probarako erreaktiboa.

56




hurren. Amaieran, ikasleek dagokien txostena egingo dute eta irakasleak ebaluatu egingo du.

J6-E6 Enterokoko fekalak hautemateko eta kontatzeko praktika gidatua.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

3 h X X Irakasleak estreptokoko fekalen eta, talde horren barruan, enterokokoen ezaugarri garrantzitsuenak deskribatuko ditu. Ondoren, ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, ur-laginetan haien presentzia edo absentzia hautemango dute, lagin horiek iragazita. Horretarako, OAA agarra duten plakak prestatu, lagina homogeneizatu eta iragazi egingo dute, mintza jaso eta OAA ingurunea duen Petri plaka batean jarriko dute, eta 42 ºC-tan inkubatu 44 orduz. Gero, enterokokoen 100 kolonia edo gutxiago dituzten plakak kontatuko dituzte, hau da, kolore marroi-beltza dutenak, halo beltz batez inguratuak. Ikasleek koloniak berretsiko dituzte, hazkundea begiratuta OAA ingurunean (kolonia marroi ilunak / beltzak) eta BEA agarrean (halo beltza) eta katalasaren probaren emaitza negatiboa egiaztatuta. Halaber, API 20 Strep galeria erabil dezakete. Gram tindaketa (gram-positiboak) ere egingo dute eta hazkundea begiratuko dute KAA agarrean, behazun/eskulina agarrean eta % 6,5 NaCl-ren presentzian. Proba horiek egin ondoren, ikasleek kopuru probableenaren taulak erabiliko dituzte kolonia kopurua lortzeko. Horrez gain, ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, enterokoko fekalak ingurune solidoan identifikatu eta kontatuko dituzte.

Bakterio baten edo bakterio talde baten egokitasuna baloratzeko kutsadura fekalaren indize edo adierazle gisa. Enterokoko fekalak identifikatzeko eta kuantifikatzeko. Kopuru probableenaren taulak zuzen interpretatzeko.

1 ml-eko pipeta esterilak. Petri plaka esterilak. Matxarda garreztagarriak eta metxeroa. 100 ml-ko inbutu esterilak. Zelulosa-mintz esterilak. Hazkuntza-labeak. Huts bidez iragazteko tresneria. Balantza granatarioa. Irabiagailu bero-emailea. Jario laminarreko ganbera. Bainu termostatoduna. Hozkailua eta autoklabea. Mikrouhin-labea eta pH-metroa. Mikroskopioa eta porta. Inguruneak eta laginak prestatzeko eta/edo esterilizatzeko eta/edo diluitzeko aparatuak eta materialak. Hazkuntza-inguruneak: Azido oxoliniko / eskulina azido agarra (OAA). Kanamizina/aeskulina/azida agarra eta oinarrizko salda (KAA). Triptona Soja agarra (TSA). BEA agarra. Garun/bihotz salda (BHI). Behazun/eskulina agarra. Katalasaren probarako erreaktiboa. Gram tindaketarako erreaktiboak.

57




Horretarako, diluzio hamartarrak hartuko dituzte abiapuntutzat, KAA saldan erein eta berretsi, hazkundea KAA agarrean begiratuta eta/edo adierazitako gainerako berreste-probak erabilita. Azkenik, ikasle bakoitzak dagokion txostena egingo du irakasleak ebaluatzeko.

API 20 Strep galeria. Ur desionizatua eta indargetzaileak. E. faecalis-en patroi-anduia. Kopuru probableenaren taulak.

J7-E7 Clostridium sulfito-erreduktoreak hautemateko eta kontatzeko praktika gidatua.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

3 h X X Irakasleak Clostridium sulfito-erreduktoreen ezaugarriak azalduko ditu. Ondoren, ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, lagineko Clostridium sulfito-erreduktoreen forma esporulatuak eta begetatiboak batera kontatuko dituzte. Hainbat diluzio hamartar abiapuntutzat hartuta (bina ale), diluzio bakoitzaren 1 ml ereingo dute SPS ingurunea duten hodietan eta, ondoren, parafina esterila jarriko dute. Solidotu eta 46 ºC-tan 24-48 orduz inkubatu ondoren, anaerobiosian, ikasleek hazi diren kolonia beltzak kontatuko dituzte. Diluzio-faktorearekin biderkatuta, espora eta forma begetatiboen kopurua lortuko dute. Forma esporulatuak bakarrik lortzeko, ikasleek produktua, ama-esekidura edo diluzio hamartarrak 80 ºC-tan berotuko dituzte forma begetatiboak suntsitzeko. Gero, aurreko prozesua errepikatuko dute. Amaitzeko, ikasle bakoitzak azken txostena egingo du eta irakasleari emango dio ebaluatzeko.

Bakterio baten edo bakterio talde baten egokitasuna baloratzeko kutsadura fekalaren indize edo adierazle gisa. Clostridium sulfito-erreduktoreak identifikatzeko eta kuantifikatzeko.

1 ml-eko pipeta esterilak. Petri plaka esterilak. Hazkuntza-labea. Anaerobiosirako kanpaiak eta poltsak edo pitxerrak. Maria-bainua. Hazkuntza-inguruneak eta laginak prestatzeko eta/edo esterilizatzeko eta/edo diluitzeko aparatuak eta materialak. Hazkuntza-inguruneak: Sulfito/polimixina/sulfadiazina agarra (SPS). Peptona-ur indargetua. Parafina esterila. Ur destilatu esterila. % 70eko alkohol etilikoa. Anaerobiosia sortzeko erreaktiboa. Anaerobiosi-adierazlea.

J8-E8 Esperientziak trukatzea (ixteko jarduera).

1 h X X Irakasleak laburpen moduko gogoeta-jarduera egingo du ikasgelako taldearekin, amaitzeko (funtsezko puntuak eta zalantzak), ikaskuntzak identifikatzeko, orokortzeak egiteko, emaitzak aurkezteko eta irakasteko, eta ikasteko prozesua



58




ebaluatzeko. Ikasleek test moduko kontrol bat egingo dute.

Test moduko kontrolak.

OHARRAK

• Unitate didaktiko honetako 4. eta 5. jarduerak autonomoak izan daitezen proposatzen da, aurreko unitate didaktikoan jarduera horien fase analitiko batzuk praktika gidatuen bitartez

garatu dira-eta. 3. eta 6. jarduerak ere modu autonomoan egin litzateke ikasleek. Unitate didaktiko honetan, beraz, ikasleek gaitasuna dute analisi mikrobiologikoetariko asko modu autonomoan egiteko, betiere irakaslearen laguntzarekin. Izan ere, ikastetxearekin zerikusirik ez duten laborategi publiko edo pribatuetan egin litzakete jarduerak, erakundeen artean izenpetutako lankidetza-hitzarmen baten esparruan, jatorrizko ikastetxetik jarraipen egokia eginda.

59



UD9: AIREAN, URETAN ETA ELIKAGAIETAN MIKROBIO AKTIBITATEA HAUTEMATEKO SAIAKUNTZAK

9. unitate didaktikoa: AIREAN, URETAN ETA ELIKAGAIETAN MIKROBIO AKTIBITATEA HAUTEMATEKO SAIAKUNTZAK Iraupena: 25 ordu


1. Analitoari prestatzeko eta homogeneizatzeko eragiketak aplikatzea. 2. Beharrezko diluzioak egitea analitoan espero den mikrobio-kargaren arabera. 3. Analisi mikrobiologikorako beharrezkoak diren hazkuntza-inguruneak eta materiala modu egokian prestatzea eta esterilizatzea. 4. Norbera eta taldea babesteko ekipamendu egokia erabiltzea eta hondakinak esterilizatzea gero ezabatzeko. 5. Tresneria garbitzeko eta mantentzeko lanak egitea eta hura erabiltzeko laneko segurtasun-neurri egokiak hartzea. 6. Airean, uretan eta/edo elikagaietan bakterioak identifikatzeko eta kontatzeko probak aplikatzea, eta dagozkien kalkuluak egitea. 7. Aplikatzekoa den araudia kontsultatzea, eta analizatutako inguruneak indarrean dagoen legeria edo erreferentziako irizpide mikrobiologikoak betetzen dituen zehaztea. 8. Emaitzak txosten tekniko batean islatzea, lan-prozedura normalizatuei jarraiki eta laborategiko jardunbide egokiak betez. 9. Airean, uretan eta/edo elikagaietan bakterio-aktibitatea hautemateko prozesu osoan trazagarritasuna eta kalitate analitikoa ziurtatzea.

Multzoak EDUKIAK

1 2 3 4

PROZEDURAZKOAK

• Aire, ur eta/edo elikagaien lagina hartzea, garraiatzea eta prestatzea, bakterio-analisia egiteko. • Beharrezkoak diren hazkuntza-inguruneak eta materialak esterilizatzea eta prestatzea. • Aire, ur eta/edo elikagaien lagina prozesatzeko erabili beharreko tresneria kalibratzea, parametroak erregulatzea eta

arriskuak ebaluatzea. • Norbera eta taldea babesteko ekipamendu egokia erabiltzea. • Airearen, uraren eta/edo elikagaien bakterio-analisian sortutako hondakin espezifikoak tratatzea eta ezabatzea. • Bakterioak analizatu behar den laginerako baldintza egokietan ereitea, haztea eta inkubatzea. • Airean, uretan eta/edo elikagaietan bakterioak identifikatzea eta saiakuntzak teknika mikrobiologiko bizkor eta

espezifikoen bidez egitea. • Airearen, uraren eta/edo elikagaien bakterio-analisiari dagozkion txostenak idaztea eta aurkeztea. • Emaitza baloratzea, aireari, urari eta/edo elikagaiei aplikatzekoa den araudia edo horri buruzko irizpide mikrobiologiko

espezifikoak kontsultatuta.

X X

X X X

X X X

X X

X

X X

60




KONTZEPTUZKOAK

• Aire, ur eta/edo elikagaien laginei aplikatutako lagintzeko, desinfektatzeko, ereiteko eta inkubatzeko teknikak. • Aire, ur eta/edo elikagaien laginetan bakterioak identifikatzeko, ezaugarritzeko eta kontatzeko teknikak. • Elikagaien eta lagin atmosferikoen mikrobiologia. • Lurrazaleko uretako eta hondakin-uretako mikroorganismo talde nagusiak. • Ingurumen-kutsadurako proba mikrobiologikoak. • Trazagarritasuna eta kalitate analitikoa airearen, uraren eta/edo elikagaien bakterio-analisian.

X

X

X X X X X

X

JARRERAZKOAK

• Airearen, uraren eta/edo elikagaien bakterio-analisian ordena, garbitasuna eta metodoa izatea. • Analisi horietan talde-lanerako gaitasuna izatea. • Airearen, uraren eta/edo elikagaien bakterio-analisian autonomia eta ekimena izatea. • Higiene-, asepsia- eta segurtasun-arauak eta laneko osasunekoak betetzea. • Adierazitako analisian lan-prozedura normalizatuak eta laborategiko jardunbide egokiak betetzeko interesa izatea. • Trazagarritasuna ziurtatzea.

X X X

X X X

X

X X

X

X X



Helburu inplikat.

D Ir. Ik.



Guztiak 1 h X X Irakasleak airean, uretan edo elikagaietan mikrobio-aktibitatea hautemateko kasu erreal bat azalduko du, kontsultatu duen bibliografian edo harremanetan jarri edo bisitatu duen laborategiren batean lortua. Kasu hori abiapuntutzat hartuta, ikasleek mikroorganismoen nonahikotasuna baloratuko dute, baita ingurumen-kutsaduraren maila zehaztearen garrantzia baloratu ere. Amaitzeko, laburpena egingo du irakasleak.

Ikasleek airean, uretan, elikagaietan eta beste ingurune batzuetan bakterio-aktibitatea hautemateari buruz dituzten aldez aurreko jakintzak (kontzeptuak eta prozedurak) ebaluatzeko.

Prentsa espezializatuko artikuluak, aldizkari zientifikoetakoak ("Investigación y Ciencia"…), Internetekoak (iturri kontrastatuak). Laborategi publiko edo pribatuen jarduera analitikoaren emaitzak, heziketa-zikloko irakasle taldeak aldez aurretik egindako bisitaldietan edo harremanetan lortuak.


Guztiak 1 h X X Irakasleak unitate didaktikoa aurkeztuko du, dagokion moduluaren barruan kokatuko du, eta gainerako moduluekin lotuko du. Erdietsi beharreko ikaskuntzaren helburuak, horiek

Airean, uretan, elikagaietan eta beste ingurune batzuetan mikrobio-aktibitatea hautematearen printzipioak ikasleei aurkezteko.

Moduluaren programazio laburtua. Unitate didaktikoaren eskema orokorra. Analisi mikrobiologikoaren fluxu-

61




lortzeko gauzatu beharreko irakasteko eta ikasteko jarduerak eta zein mailatan lortu diren zehazteko aplikatuko diren ebaluazio-irizpideak azalduko ditu.

diagramak. Laborategi publiko edo pribatuen emaitza analitikoak, bakterioak hainbat ingurunetan hautemateari buruzkoak.

J2-E2 Giroko mikroorganismoak hazteko praktika gidatua.

Guztiak 4 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen gidaritzapean, airean dauden mikroorganismoak analizatuko dituzte, lehenik sedimentazio bidez eta gero iragazte bidez. Lehenengo kasuan, PCA duten plakak kutsadura-maila aztertu nahi den lekuan desestaliko dituzte, gero berriz estali eta 37 ºC-tan inkubatuko dituzte 24-48 orduz. Horrela giroko aerobio mesofilo totalen presentzia zehaztuko dute. Bigarren kasuan, huts-ponpa konektatuko dute eta 2 minutuz xurgatu. Airea baheetan zehar igaroko da eta mikroorganismoak atzemanda geratuko dira ikasleek erabiliko duten hazkuntza-ingurunea duten agar plaken gainazalean. Gero, 37 ºC-tan inkubatuko dituzte 24-48 orduz. Airearen ondoren, ikasleek gainazal lauen eta lauak ez direnen azterketa mikroskopikoa egingo dute. Lehenengoen kasuan, PCA agarra duten 6 cm-ko diametroko Petri plaka bereziak erabiliko dituzte. Agarra ertzetik kanporatzeko moduan isuriko dute plaketan, aztertu beharreko gainazalarekiko ukipena errazteko. Ikasleek aukeratutako gainazalaren gainean estutuko dituzte plakak eta 37 ºC-tan inkubatuko dituzte 24-48 orduz. Azkenik, unitate kolonia-eratzaileak (UFC) kontatuko dituzte. Gainazal lauak mihien bidez ere analiza ditzakete, hazkuntza-ingurune orokorrak (PCA) erabilita, edo selektiboak enterobakterioentzat (VRBG) edo lizun eta

Hainbat girotako bakterio-analisiak egiteko: airea, laneko gainazalak eta manipulatzaileak.

Inkubazio-labea, 37 ºC-tan. Aire-kolektorea. Isipu esterilak. Hodia 10 ml gatz-disoluzio esterilekin. Erdian 9 cm²-ko irekigunea duen aluminio-paper esterila. Plakako kontaketarako agarra (PCA) duten plakak. Manitol/gatz agarra duten plakak. Behazun/gorri-ubel/glukosa agarra (VRBG) duten plakak. Rodac (Replicate organisms direct agar contact) ukipen-plakak, plakako kontaketarako agarra (PCA) dutenak. Honakoak dituzten mihiak edo xaflak: Plakako kontaketarako agarra (PCA). Behazun/gorri-ubel/glukosa agarra (VRBG). Oxitetraziklina / glukosa / legamia-aterakin agarra (OGA).

62




legamientzat (OGA). Lauak ez direnen kasuan, analizatu beharreko gainazala mugatuko dute eta, isipu esteril bat gatz-disoluzio esteril batean hezetu ondoren, gainazal horretan igurtziko dute eta isipua gatz-disoluzioa duen hodi batean utziko dute. Gero, salda hori PCA eta/edo VRGB ingurunean ereingo dute. Amaieran, ikasleek txostena egingo dute.

J3-E3 Uraren analisi bakteriologikoari buruzko praktika autonomoa.

Guztiak 7 h X Ikasleek, binaka, uraren analisi bakteriologikoa egingo dute, irakaslearen laguntzarekin. Horretarako, jatorri naturaleko ura erabil dezakete (ibaia, urmaela…) edo, bestela, E. coli, S. faecalis edo beste bakterioren baten aurretiko lagin bat berreseki 100 ml gatz-disoluzio esteriletan. Lehen kasuan, ikasleek lagina esterilitate-baldintzetan jasoko dute iturri adierazgarri batetik, behar adinako kantitatean, eta ongi etiketatu eta lehenbailehen analizatuko dute. Aerobio mesofilo totalen kontaketa egiteko, ikasleek, laborategiak dituen baliabideen arabera, diluzio hamartarren metodoa edo mintz bidezko iragaztearena erabil dezakete. Lehenengoan, diluzioen 1 ml PCA duten plakei gehituko die, inkubatu eta kontatu. Bigarrenean, iragazi egingo dute, iragazkia PCA duen plakan jarri, inkubatu eta kontatu. Kutsadura fekala zehazteko, ikasleek 3 hodi prestatuko dituzte bromokresol-purpura eta laktosa kontzentrazio bikoitzarekin eta 6 hodi kontzentrazio bakunarekin (9 hodiak Durham kanpaiarekin), hasierako laginaren 10 ml 3 hodiri (x2) gehituko diete, 1 ml 3 hodiri (x1) eta 0,1 ml 3 hodiri (x1), inkubatu eta koliforme

Ur-lagin bat edateko ona den, hots, kontsumo publikorako egokia den zehazteko.

Labea, 37 ºC eta 44 ºC-tan. Iragazteko tresneria esterila. Huts-ponpa. Mintz esterilak, 0,2 µm-ko diametroko porodunak. Matxarda esterilak. Ereiteko kirtenak. 10 ml, 1 ml eta 0,1 ml-ko pipeta esterilak. 100 ml ur-lagin aztergai. 5 hodi 9 ml gatz-disoluzio esterilekin. 1 ml-eko 5 pipeta esteril. Petri plaka esterilak. 6 hodi 10 ml bromokresol-purpura eta laktosarekin (x2), Durham kanpaiekin. 12 hodi 10 ml bromokresol-purpura eta laktosarekin (x1), Durham kanpaiekin. Hazkuntza-inguruneak: Plakako kontaketarako agar (PCA) urtua. Bromokresol-purpura eta laktosa salda. Rothe salda (glukosa azida).

63




totalen kopuru probableena zehaztuko dute hodi positiboak (gasa dutenak) abiapuntutzat hartuta. Gero, ikasleek koliforme fekalak ikertu eta kontatu egingo dituzte, 44 ºC-tan azidoa eta gasa sortzen duten hautemanda. Azkenik, estreptokoko fekalak zehaztuko dituzte Rothe ingurunearen eta Litsky saldaren bidez. Ikasleek txostena egingo dute eta ahoz defendatuko dute irakaslearen aurrean.

Litsky salda (etil ubel azida). Kopuru probableenaren taulak.

J4-E4 Elikagaien analisi bakteriologikoari buruzko praktika autonomoa.

Guztiak 7 h X Ikasleek aseptikoki hartuko dute lagina, triptona/gatz salda esterilarekin homogeneizatu eta diluzio hamartar seriatuak egingo dituzte. Gero, honakoak identifikatu eta kontatuko dituzte: Mesofilo totalak. Horretarako, bina aletan ereingo dute diluzioen 1 ml PCA agarra duten plaketan, 37 ºC-tan inkubatu 24-48 orduz, eta UFC kopurua kontatuko dute. Enterobacteriaceae. Horretarako, bina aletan ereingo dute diluzioen 1 ml VRBG agarra duten plaketan, 37 ºC-tan inkubatu 24 orduz, eta enterobakterioen koloniak (ubel halodunak) kontatuko dituzte. Koliforme totalak eta E. coli, kopuru probableenaren teknika erabilita. Horretarako, 10 ml laktosa salda duten 3 hodiko 3 serie erabiliko dituzte ikasleek. Lehenengo serieari 1/10 diluzioaren 1 ml gehituko diote, bigarrenari 1/100 diluzioaren 1 ml eta hirugarrenari 1/1.000 diluzioaren 1 ml. Gero 37 ºC-tan inkubatuko dituzte 24 orduz eta, hodi positiboak (gasa dutenak) abiapuntutzat hartuta, koliformeen kopuru probableena kalkulatuko dute. Horiek

Bai kontsumitzailearen osasunerako arriskutsuak diren mikroorganismo patogenoen presentzia bai elikagaiak kontserbazio-aldian aldarazten dituzten mikroorganismoena analizatzeko.

Analizatu beharreko elikagaia (ohiko mikrobio-populazioarekin edo irakasleak kutsatua). Doitasun-balantza. Homogeneizazio-poltsa esterila. 1 ml eta 0,1 ml-ko pipeta esterilak. Hodi-irabiagailua. Beirazko zabalgarri kotatuak. Ereiteko kirtenak. Baselina esterila. ClH 1N azidoa. Labeak, 37 ºC eta 44 ºC-tan. Petri plaka esterilak. Hazkuntza-inguruneak: VRBG agarra. Baird-Parker agarra (BP). DNasa agarra. Berde distiratsu agarra (BGA). Hektoen agarra (HK). Oxitetraziklina / glukosa / legamia-aterakin agarra (OGA). PCA agarra. Sulfito/polimixina/sulfadiazina agarra (SPS).

64




abiapuntutzat hartuta, laktosa salda duten hodietan ereingo dituzte, 44 ºC-tan inkubatu 24-48 orduz, eta, gasa sortzen dutenak positibotzat jota, E. coli bakterioen kopuru probableena kalkulatuko dute. Ikasleek IMViC probak egin ditzakete. Salmonella zehaztea, aurretik aberastu, aberastu eta bakartuta HK (kolonia berde-urdinxkak) eta BGA (arrosa gardenak) inguruneetan. S. aureus zehaztea: GC saldan aberastu eta BP agarrean bakartuta (kolonia beltzak eta distiratsuak, halo gardenarekin). Lizunen kontaketa: OGA ingurunean. Clostridium sulfito-erreduktoreen forma begetatiboen eta esporulatuen kontaketa, SPS ingurunean. Ikasleek txostena egingo dute eta ahoz defendatuko dute irakaslearen aurrean.

Peptona-ur indargetua (BPW). Müller-Kauffman tetrationato salda (MK). Triptona/gatz salda. BGBL salda. Giolitti-Cantoni salda (GC). Selenito/zistina salda (SC).

J5-E5 Ingurumen-laginetan Legionella kontatzeko praktika gidatua (ikastetxeko bertako mikrobiologiako laborategian edo kanpoko laborategi batean egiteko, bi alderdiak ados jarri ondoren).

Guztiak 4 h X X Ikasleek, binaka, irakaslearen edo kanpoko monitorearen gidaritzapean, Legionella-ren kontaketa egingo dute ingurumen-lagin batean. Horretarako, 0,1 ml ur ereingo dute zuzenean Legionella-rako ingurune selektiboa duen plaka batean (kontzentratu gabeko ereintza). Gero, lagina kontzentratuko dute, honako eragiketa hauek gauzatuta: lagina iragaztea, mintzak Ringer 1/40 disoluzioa duen Falcon hodi batean sartuta, vortex bidez irabiatu eta beste hodi batera transferituta. Zentrifugazioa, gainean gelditu dena kendu eta sedimentua Ringer 1/40 disoluzioarekin berresekita. Kontzentrazio-fase horren ondoren, ikasleek

Hainbat jatorritako ingurumen-laginetan dauden Legionella-ren koloniak bakartzeko, identifikatzeko eta kontatzeko.

Maskarak eta eskularruak. Polipropileno-mintzezko iragazkia. Altzairu herdoilgaitzezko matxardak. Falcon hodiak eta pipeta esterilak, erabili eta botatzekoak. Pyrex eta Eppendorf hodiak. Mikrohodietarako tentegailu biribila. Mikropipetarako punta esterilak. Hagaxka ukondotuak. Kirten esterilak, , erabili eta botatzekoak. Estalki hariduneko 500 ml-ko basoak, 6.000 g-ko

65




bakartzeari ekingo diote. Horretarako, lehenik, lagina azidoarekin eta/edo beroarekin tratatuko dute, flora eragozlea ezabatzeko. Ondoren, ikasleek hazkuntza egingo dute. Horretarako, lagin bakoitzeko 100 µl ereingo dute MWY agar selektiboa duten bost plakatan. Horietariko bat kontzentratu gabeko laginarena da, bestea diluitu gabeko kontzentratuarena eta tratatu gabeko laginaren 10-1 diluzioarena, laugarrena azidoarekin tratatutako laginarena eta bosgarrena tratamendu termikoa aplikatu zaion laginarena. Gero, ikasleek plakak inkubatuko dituzte, alderantzikatuta, 36±1 ºC-tan 10 egunez, eta 2-4 egunez behin behatuko dituzte plakak. Legionella-ren koloniek ertz leunak dituzte, kolore morea edo gris-urdinxka, 2 mm-tik gorako diametrokoak dira eta beira birrinduaren itxurakoak. BCYE ingurunea ere erabil daiteke (kolonia zuriak, distiratsuak, zirkularrak eta leunak). Amaitzeko, ikasleek txosten teknikoa egingo dute irakasleak ebaluatzeko.

zentrifugadorerako. Inkubazio-labea, 36±1 ºC-tan. Huts bidez iragazteko tresneria. Balantza granatarioa. Irabiagailu bero-emailea eta eszentrikoa. Jario laminarreko ganbera. Bainu termostatikoa, 50±2 ºC-tan. Hozkailua, 5±3 ºC-tan. Autoklabea (121±3 ºC). pH-metroa. Zentrifugadorea. Biddy pipeta-betegailua. 100 µl eta 1.000 µl-rako mikropipeta. Kronometroa. Hazkuntza-inguruneak: • BCYE agarra (Buffered

Charcoal Yeast Extract). • NMY agarra (Wadowsky eta

Yee-rena, Edelstein-ek aldatua).

Ringer 1:40 disoluzioa.


1 h X X Irakasleak laburpen moduko gogoeta-jarduera egingo du ikasgelako taldearekin, amaitzeko (funtsezko puntuak eta zalantzak), ikaskuntzak identifikatzeko, orokortzeak egiteko, emaitzak aurkezteko eta irakasteko, eta ikasteko prozesua ebaluatzeko. Unitate didaktiko honen izaera sintetikoa kontuan harturik, ikasleen ondorioak funtsezkoak dira beren iritziz moduluaren ikaskuntzaren emaitzak zein mailatan lortu dituzten jakiteko.

Ikasteko prozesua ebaluatzeko. Unitate didaktikoa ebaluatzeko. Modulua ebaluatzeko. Komunikatzeko eta laburpen-lana egiteko.

Unitatearen alderdi garrantzitsuenak biltzeko kontzeptuzko mapa. Puntu sendoak, ahulak eta hobetzeko arloak. Ikasleek egin dituzten eta modulua irakasten duen irakasleak ebaluatu dituen txosten teknikoak.

66




OHARRAK

• Laburpen moduko unitate didaktikoa denez, jarduera bakoitzean ikaskuntzaren helburu guztiak daude inplikatuta. Helburu horiek, aldi berean, moduluaren ikaskuntzaren emaitza guztiak

islatu nahi dituzte eta analisi mikrobiologikoaren oinarri eta etapen ikuspegi zeharkakoa eta holistikoa ematen dute. • J3-E3 eta J4-E4 jarduerek moduluaren ikaskuntzaren emaitza guztiak hartzen dituzte beren baitan eta, aurreko unitate didaktikoetan azaldu eta praktikatu diren tekniketan oinarritzen

direnez, praktika autonomoen moduan garatu dira unitate didaktiko honetan, azken txosten teknikoa eta ahozko defentsa (bakarkakoak biak) biltzen dituen ebaluazioarekin. Jarduera horiek oso baliagarriak dira unitate didaktikoaren eta moduluaren beraren ikaskuntzaren helburuak praktikoki ebaluatzeko.

• J5-E5 jarduera, material eta tresneria aski konplexu eta espezifikoak eskatzen dituela kontuan harturik, ikastetxeaz kanpoko laborategi batean egitea proposatzen dugu. Horretarako egokiena izango litzateke baldintzak bi erakundeen arteko adostasunez ituntzea, lankidetza-hitzarmen baten bitartez, gure ikasleek aukera izan dezaten errutina analitiko mikrobiologikoa baldintza errealagoetan ezagutzeko, "Lantokiko prestakuntza" modulua hasi baino lehen.

• Azkenik, analisi mikrobiologikoak egiten dituen laborategi publiko edo pribatu batera bisitaldi bat egitea aholkatzen dugu, 1. unitate didaktikoan proposatutakoa osatzeko eta ikasleek modulu hau irakatsi ondoren izan duten bilakaera eta lortu duten trebakuntza egiaztatzeko. Bisitaldi hori J5-E5 jardueran barne har liteke edo haren ordez egin.

ensayos microbiológicos módulo 6 · 2013. 5. 6. · 14. analizatutako laginetan mikroorganismo...

Documents