energetski menadŽment u opŠtinama uvod

Fakultet za informatiku i menadžment – Fakultet za informatiku i menadžment – BeogradBeograd

Procesna i energetska efikasnost (šk.god.2009/10) Procesna i energetska efikasnost (šk.god.2009/10) Dragan Dragan MarkovićMarković

11

ENERGETSKI MENADŽMENT U OPŠTINAMA

UVOD



22

ULOGA OPŠTINA U ENERGETSKOM SEKTORU

Mnogostruka, veoma složena i značajna:

•Obavljaju proizvodnju i distribuciju nekih vidova energije, a ujedno su i potrošači energije

•Vrše planiranje energetskog razvoja

•Izrađuju energetske bilanse

•Imaju ulogu regulatora tržišta nekih vidova energije i komunalnih usluga

•Sprovode lokalnu ekonomsku i socijalnu politiku

•Usvajaju planove prostornog i ekonomskog razvoja

•Donose opštinske propise

•Odlučuju o investicijama u opštinsku infrastrukturu

•Raspolažu određenim podsticajnim mehanizmima

•Propisuju uslove i izdaju različite dozvole za gradnju objekata

•Iniciraju akciju, informišu...



33

Sistem energetskog menadžmenta

Definicija

•Organizovano, struktuirano, sistematično i trajno upravljanje energetskim tokovima unutar neke organizacije, počev od procesa proizvodnje i nabavke energenata ili energije, preko procesa transformacije, sve do finalnog korišćenja energije

•Upravljanje energetskim tokovima obuhvata tehnički, ekonomski, socijalni aspekt, kao i aspekt životne sredine.

Sistem energetskog menadžmenta u opštini

•Sredstvo za ostvarivanje unapred uspostavljenih ciljeva energetske politike opštine

•Njegov koncept i program suštinski zavise od ciljeva energetske politike opštine.



44

Osnovni ciljevi energetske politike opštine

•Obezbeđivanje optimalnog i sigurnog snabdevanja energentima i energijom na teritoriji opštine, kako u sadašnjosti, tako i u budućnosti

•Smanjenje potrošnje energije, odnosno troškova za energiju koji se podmiruju iz opštinskog budžeta, uz dostizanje i obezbeđivanje odgovarajućeg kvaliteta komunalnih usluga i komfora u javnim zgradama

•Smanjenje potrošnje energije u privatnom i komercijalnom sektoru, a da time ne bude ugrožen kvalitet stanovanja, odnosno obavljanja komercijalnih delatnosti

•Upotreba obnovljivih izvora energije, uz maksimalno korišćenje resursa sa sopstvene teritorije

•Stvaranje uslova da što većem broju korisnika budu dostupni i pristupačni različiti energenti (gas, toplota, električna energija, obnovljivi izvori)

•Stvaranje uslova da što većem broju korisnika budu dostupne usluge javnih komunalnih preduzeća

•Smanjenje negativnog uticaja na životnu sredinu, kako usled korišćenja energije, tako i usled ostalih delatnosti



55

Elementi sistema energetskog menadžmenta u opštini

Okvir sistema

•Različit od slučaja do slučaja ali obavezno mora da obuhvati objekte javne potrošnje i korisnike komunalnih usluga

– Objektima javne potrošnje u nadležnosti jedinice lokalne samouprave podrazumevaju se objekti u opštoj upotrebi (javne zgrade, ulice, putevi, parkovi, trgovi, javne površine i drugi objekti u opštoj upotrebi u nadležnosti jedinice lokalne samouprave), javna komunalna preduzeća osnovana za obavljanje komunalne delatnosti (vodovod, kanalizacija, snabdevanje parom i toplom vodom, javni transport), javno osvetljenje i drugi objekti za koje jedinica lokalne samouprave snosi troškove energije, odnosno energenata.



66

Organizaciona struktura i odgovornosti unutar nje • Zavisi od veličine opštine, broja i vrste javnih komunalnih preduzeća u opštini, kao i od intenziteta privrednih aktivnosti na njenoj teritoriji.

Opšti slučaj:

1.Predsednik opštine i rukovodstvo opštine

2.Energetski tim opštine

3.Energetski menadžer opštine



77



88

Elementi sistema energetskog menadžmenta u opštini

Aktivnosti, procedure i postupci •Aktivnosti odbora za energetiku definisane su programom energetskog menadžmenta opštine.

•Aktivnosti energetskog menadžera definisane su programom energetskog menadžmenta opštine.

•Procedure i postupci definisani su:

•Od strane državnih institucija (Ministarstvo rudarstva i energetike, Zavod za statistiku i dr.)

•Programom energetskog menadžmenta opštine i obavezno su usklađeni sa procedurama i postupcima koji se primenjuju u opštinskoj upravi, komunalnim preduzećima i javnim zgradama.

Resursi •Definisani su opštinskim odlukama i/ili odlukama državnih institucija.



99

Uspostavljanje sistema energetskog menadžmenta u opštini

•Imenovanje energetskog menadžera od strane predsednika opštine koji će sprovesti aktivnosti na utvrđivanju baznog stanja

•Prikupljanje podataka i utvrđivanje baznog stanja

– Popis objekata javne potrošnje – Izrada energetskog bilansa za prethodnu kalendarsku godinu

•Usvajanje ciljeva energetske politike opštine

•Priprema programa energetskog menadžmenta opštine

•Usvajanje programa energetskog menadžmenta opštine

•Postavljanje strukture energetskog menadžmenta opštine

•Sprovođenje aktivnosti energetskog menadžmenta

•Periodično vrednovanje učinka, eventualne revizije programa i planova



1010

Energetski menadžer – okosnica strukture en. menadž. u opštini

Aktivnosti energetskog menadžera: •Prikupljanje, praćenje i analiza podataka koji se odnose na nabavku, transformaciju i potrošnju energije u javnim komunalnim preduzećima, javnim zgradama, ostalim sistemima koji spadaju u objekte javne potrošnje, kao i u ostalim objektima na strani potražnje energije;

•Izrada energetskog bilansa opštine;

•Izrada periodičnih izveštaja o stanju opštine u oblasti energetike;

•Učešće u izradi energetskog plana opštine;

•Identifikacija mogućnosti korišćenja obnovljivih izvora energije na teritoriji opštine, a posebno u javnim komunalnim preduzećima, javnim zgradama i ostalim sistemima koji spadaju u objekte javne potrošnje;



1111

•Identifikacija mera racionalnog korišćenja energije u javnim komunalnim preduzećima, javnim zgradama i ostalim sistemima koji spadaju u objekte javne potrošnje;

•Identifikacija mera domaćinskog poslovanja u javnim komunalnim preduzećima, javnim zgradama i ostalim sistemima koji spadaju u objekte javne potrošnje;

•Priprema i praćenje realizacije projekata za uštedu energije ili korišćenje obnovljivih izvora energije;

•Saradnja sa ostalim članovima sistema energetskog menadžmenta opštine, kao i drugim opštinskim organima, višim državnim instancama i dr.;

•Permanentno usavršavanje u oblasti energetskog menadžmenta i energetskog planiranja na opštinskom nivou kroz domaće i međunarodne seminare



1212

PREDMET ENERGETSKOG BILANSA

•Energetski bilans je centralni element u sistemu energetske statistike, odnosno energetske baze podataka i koristi se od strane političara, odnosno donosioca odluka, analitičara, kompanija, raznih udruženja, i sl. kao osnova za analize, predviđanja potreba za energijom, izradu scenarija budućeg razvoja, definisanje energetske i ekonomske politike neke države, regiona, opštine ili kompanije.



1313

Izrada energetskog bilansa ima za cilj:

•utvrđivanje trenutne energetske potrošnje na nivou opštine,

•procenu ukupnih energetskih troškova (udeo energetskih troškova u ukupnom budžetu opštine),

•procenu trenutne energetske efikasnosti,

•utvrđivanje mogućnosti uštede energije (finansijski i tehnički izvodljive mogućnosti za smanjenje potrošnje energije),

•definisanje mera i aktivnosti u pogledu uštede energije,

•stvaranje podloge potrebne za kratkoročno i dugoročno planiranje energetske potrošnje na nivou opštine.



1414



1515

Definisanje cilja, predmeta i obima (granica) energetskog bilansa



1616

Objekti i javni servisi javne potrošnje u nadležnosti opštine



1717

Prikupljanje relevantnih podatakaDinamika prikupljanja: na godišnjem, mesečnom,

dnevnom, i časovnom nivou

Vrsta podataka:

•potrošnja energenata u osnovnim jedinicama (el. energija [kWh]; prirodni gas [m3]; ugalj [t]; lož ulje [t]; potrošnja vode [m3])

•podaci o donjoj toplotnoj moći za goriva,

•podaci o odgovarajućem tarifnom sistemu

•odgovarajući novčani iznosi za nabavku energenata,

•jedinične cene energenata

•podaci iz građevinskih podloga, tehnički podaci o sistemu ili objektu,

•sopstveni podaci o potrošnji energenata

•podaci o proizvodnji (isporučena toplotna energija, isporučene količina vode)

•tehnički podaci o instalisanoj opremi



1818

Upitnici

•Opšti upitnik,• Upitnik za zgrade,• Upitnik za gas, • Upitnik za javnu rasvetu, • Upitnik za vodovod, • Upitnik za javnu čistoću,• Upitnik za toplane, • Upitnik za gradsko zelenilo, • Upitnik za saobraćaj, • Upitnik za održavanje puteva, • Upitnik za vozni park za javna preduzeća.



1919

Prioritet: prikupljanje podataka o godišnjoj energetskoj potrošnji

Cilj: prikupljanje podataka o mesečnoj energetskoj potrošnji Потрошња електричне енергије за базну годину

0250000500000750000

10000001250000150000017500002000000

Акт

ивна

ене

ргиј

а [k

Wh]

/ Р

еакт

ивна

ене

ргиј

а [k

VA

rh]

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Обр

ачун

ска

снаг

а [k

W]

Aктивна енергија Реактивана енергија Обрачунска снага

Конверзиони Енергетскафактор потрошња

[GJ] [дин.] [€]Ел. енергија: 3.151.360 [кWh]] 3.6 x 10–3 11.344,90 9.129.568,00 105.620,90Мазут: 928,02 [t] 39,6 36.749,60 24.420.144,50 280.844,50Дизел Д2 229,174 [m3] 37,3 8548,2 14.018.710,00 165.131,50Вода: 6226,0 [m3] - - 242.064,00 2783,1

56.642,70 47.810.486,50 554.380Укупно:

Табела 3.5. 4 - Потрошња различитих видова енергената

Основне јединице

Трошкови за енергенте

Трошкови за

енергенте



2020

•Energetski bilans predstavlja godišnji prikaz tokova svih energenata u okviru tri osnovna sistema:

– SISTEM PRIMARNE ENERGIJE – SISTEM TRANSFORMACIJE – SISTEM FINALNE ENERGIJE

•Struktura bilansa proizvodnje i potrošnje energije i vode na teritoriji opštine



2121



2222

Struktura bilansnog radnog lista

•Svaka kolona predstavlja izvor energije koji može biti korišćen za snabdevanje energijom. Energetskim bilansom obuhvaćeni su sledeći izvori energije:

– Fosilna goriva: ugalj, nafta i naftni derivati, prirodni gas, gas koksnih peći, gas u čeličanama;

– Obnovljivi izvori energije: hidroenergija, solarna energija, energija vetra, geotermalana energija, biomasa, otpadna toplota;

– Električna energija;

– Nuklearna energija;

– Toplotna energija.



2323

•Izveštaj energetskog menadžera, u opštem slučaju, mora da sadrži:

– organizacionu strukturu u jedinici lokalne samouprave (odbor za energetiku),

– osnovne podatke o javnim komunalnim preduzećima,– energetski bilans opštine (tabelarni prikaz, dijagrami i pite),– pregled najvećih energetskih potrošača,– troškove energije po energetskim uslugama,– preporuke mera i aktivnosti koje mogu dovesti do uštede

energije uz odgovarajaći podatak o investicionim ulaganjima i periodom otplate.



2424

Специфична потрошња електричне енергије

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

Јан. Феб. Мар. Апр. Мај Јун Јул Авг. Сеп. Окт. Нов. Дец.Сп

еци

фи

чн

а п

отр

ош

ња

елек

три

чне

ен

ерги

је [

kWh

/m2 ]

Специфична потрошња електричнe енергијe

Tрошкови енергије сведени на број ученика

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Гимназија Медицинска школа Економска школа

Tр

ош

ко

ви

(д

ин

ар

а/у

чен

ику з

а г

од

ин

у д

ан

а)

Грејање Електрична енергија Вода

63,0%

27,0%

Укупни eнергетски трошкови општине

Остали трошкови

18,00%

42,00%10,00%

5,00%

7,00%

8,00%4,00% 6,00%

Електрична енергија Природни гас

Мазут Вода

Пречишћавање и канализација Угаљ

Дрво Друго

Udeo energetskih troškova u odnosu

na ukupni budžet

Novčani udeo energetske potrošnje

(različiti vidovi energenata)

Dijagrami specifične potrošnje i specifičnih troškova



2525

PRIKUPLJANJE PODATAKA

•PREDSTAVLjA PRVI i OSNOVNI ZADATAK U RADU OPŠTINSKOG ENERGETSKOG MENADžERA. NjEGOVO IZVRŠENjE OMOGUĆAVA IZVRŠENjE ČITAVE LEPEZE DRUGIH ZADATAKA. •VRŠI SE RADI UTVRĐIVANjA PRESEKA POTROŠNjE ENERGIJE U OBJEKTIMA I PREDUZEĆIMA KOJA SU U NADLEŽNOSTI LOKALNE SAMOUPRAVE, A SVE ZBOG UPRAVLjANjA ENERGETSKIM SISTEMIMA I RESURSIMA OPŠTINE.•POTREBNO JE NAČINITI, PRVI, NAJTEŽI KORAK NA STVARANjU SISTEMA PRIKUPLjANjA PODATAKA . OVAJ SISTEM SE U TOKU VREMENA MOŽE I MORA POBOLjŠAVATI I USAVRŠAVATI.•REZULTAT PRIKUPLjANjA TREBA DA BUDE POPUNjENA ELEKTRONSKA BAZA PODATAKA . ONA U POČETKU TREBA DA SADRŽI OSNOVNE PODATKE O POTROŠNjI ENERGIJE I TROŠKOVIMA ZA ENERGIJU. TOKOM VREMENA TREBA JE AŽURIRATI, UPOTPUNjIVATI I PROŠIRIVATI.

•PRAĆENjE ENERGETSKE POTROŠNjE SPROVODI SE ZA SVAKI ENERGENT POSEBNO (UGALj, GAS, NAFTA, DRVA, ELEKTRIČNAENERGIJA,...) I ZA SVAKU KATEGORIJU (ADMINISTRATIVNE ZGRADE, ŠKOLE, BOLNICE,...) POTROŠNjE POSEBNO



2626

DELOKRUG PRIKUPLJANJA PODATAKA

OBJEKTI JAVNE POTROŠNjE U NADLEŽNOSTI JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVE ZA KOJE LOKALNA SAMOUPRAVA SNOSI TROŠKOVE POTROŠNJE ENERGIJE ODNOSNO ENERGENATA.

•Administrativne zgrade, odnosno prostori (zgrade opštine i opštinske službe (sud, MUP i sl.), ), domovi zdravlja, dečiji vrtići, mesne zajednice, škole)

•Druge ustanove o kojima brigu vodi opština i koje se finansiraju iz opštinskog budžeta

•Sportsko rekreativni centri u vlasništvu opštine,

•Javna komunalna preduzeća posmatrana kroz svoju uslužnu odnosno proizvodnu funkciju (toplana, preduzeća za distribuciju prirodnog gasa, preduzeća za vodosnabdevanje i kanalizaciju, preduzeća koja pružaju usluge javnog prevoza)

•Javna rasveta



2727

NAČINI I FORMAT PRIKUPLJANJA PODATAKA

•Vremenski period u kome se prikupljaju podaci: • godišnji,

• mesečni,

• nedeljni,

• dnevni i • časovni.

•Prvo prikupljanje biće obavljeno na godišnjem nivou za definisanu baznu godinu.

•Podaci koji se odnose na energente izražavaju se najčešće u osnovnim (prirodnim) jedinicama (električna energija [kWh]; prirodni gas [m3]; ugalj [t]; ložulje [t]; potrošnja vode [m3]). Stoga je potrebno izvršiti konverziju (primena konverzionih faktora) u odgovarajuću unapred dogovorenu zajedničku jedinicu (npr: [GWh] ili[GJ]).



2828



2929

UPITNICI ZA PRIKUPLJANJA PODATAKA

Prikupljanje podataka najbolje je početi od preduzeća koja se bave proizvodnjom distribucijom energije i vode.



3030

KATEGORIJE PRIKUPLJANIH PODATAKA

Prikupljane podatke moguće je razvrstati u četiri kategorije:1. Podaci o proizvodnji i potrošnji energije i energenata iskazani u fizičkim

jedinicama, njihovoj ceni, vremenu i načinu korišćenja. Ovi podaci se pretvaraju u energetske jedinice koje dozvoljavaju sabiranje energija od različitih goriva koja su u različitim agregatnim stanjima.

2. Podaci o potrošnji i ceni vode. Oni su najdostupniji, obzirom da svaki objekat ima ugrađene merače protoka.

3. Tehničke karakteristike objekata javne potrošnje. U njih spadaju: ukupna površina objekta, spratnost objekta, starost objekta, ukupna grejna površina, ukupna ventilisana površina, ukupna klimatizovana površina, primenjena termička izolacija objekta (vrsta, dimenzije), broj korisnika, tehničke karakteristike sistema za grejanje i hlađenje, stepeni korisnosti pojedinih sistema koji koriste energiju i sl.

4. Specifični podaci vezani za pravni status, način upravljanja i način finansiranja objekata javne potrošnje. To su: adresa i vlasnik, kontakt osoba, kategorija u koju spada krajnji korisnik (transport, domaćinstva, državne ustanove, poljoprivreda i dr.), način finansiranja troškova za energiju, tekuće i investiciono održavanje i dr.



3131

PODACI O TROŠKOVIMA•Javni sektor je po prirodi stvari korisnik budžeta. Troškovi javnog sektora za utrošenu energiju su budžetski troškovi i kao takvi se prate i analiziraju.

•Svi ovi troškovi se odnose na period od mesec dana i u tom intervalu se prikupljaju tokom cele godine, i moraju odgovarati mesečnim količinama utrošenih energenata



3232

Sopstvena potrošnja •U javnim komunalnim preduzećima koja se bave proizvodnjom i/ili distribucijom toplotne energije, električne energije (u kogeneracionom procesu), vodosnabdevanjem i kanalizacijom otpadnih voda, razdvaja se proizvodna funkcija od administrativne.



3333

PRIKAZIVANJE TROŠKOVA

Svi troškovi su u funkciji proizvodnje i distribucije toplotne energije.



3434

PRIKAZIVANJE ENERGETSKOG BILANSA



3535

Detalji na koje treba obratiti pažnju prilikom prikupljanja podataka

•vremenski period na koji se računi odnose (obavezno zabeležiti period na koji se račun odnosi);•podatke očitavanja merača (datum kada je očitavanje sprovedeno –idealno ako su očitavanja sprovedena za različite energente istog dana u isto vreme);•prikupljanje podataka za potrošnju električne energije i prirodnog gasa trebalo bi da bude relativno lako, jer se očitavanja sprovode na osnovu redovnih mesečnih računa;•prikupljanje podataka o energentima koji se skladište (npr. ugalj, drva i lož ulje – mazut) – vremenski period narudžbine ne mora obavezno odgovarati vremenskom periodu korišćenja navedenih energenata;•za goriva (ugalj, drva, lož ulje – mazut) neophodno je prikupiti odgovarajuće podatke o donjoj toplotnoj moći, ukoliko se takvi podaci ne nalaze na odgovarajućim računima;



3636

•tarifni sistem za odgovarajući energent (potpuno razumevanje svih stavki u računu za utrošak energije);•jednične cene energenata – praćenje promene jedinične cene u toku godine;•potrošnja energenata u opštem slučaju se prati u odgovarajućim osnovnim jedinicama.

Stoga je potrebno izvršiti konverziju (primena konverzionih faktora) u odgovarajuću unapred dogovorenu zajedničku jedinicu (npr: [GWh] ili [GJ]).



3737

energetski menadŽment u opŠtinama uvod

Documents