endüstriyel metrolojinin fizik mühendisliği ve eğitiminden ... · endüstriyel metrolojinin...

ae “Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez.”

1 “ Ölçülemeyen hiçbir olgu kontrol edilemez. ”

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI

Endüstriyel Metrolojinin Fizik mühendisliği

ve Eğitiminden Beklentileri

Aynur DAVUT


2

DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI Endüstriyel Metrolojinin Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri

ANKARA Kalibrasyon

Müdürlüğü

GEBZE Kalibrasyon

Müdürlüğü

BURSA Kalibrasyon

Müdürlüğü

KALİBRASYON GRUP

BAŞKANLIĞI


3


Metroloji

Bilimsel

Metroloji

Kanuni (Legal)

Metroloji

Endüstriyel

Metroloji

Metroloji

Ölçme ile ilgili bilim sahasıdır.

Bilimsel , Endüstriyel ve Kanuni (Legal) Metroloji olarak üç

dalda uygulanmaktadır.

BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ

BAKANLIĞI

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

ULUSAL METROLOJİ ENSTİTÜSÜ


4


Bilimsel Metroloji

Uluslar arası geçerliliği olan Primer Standardların ülke

düzeyinde oluşturulması ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadır.

Ülkemizde bu konuda TUBİTAK bünyesinde hizmet veren

Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) görevlendirilmiştir.

1


5


Endüstriyel

Metroloji

Bilimsel metrolojinin faaliyetleri sonucu elde edilen primer

standardlara izlenebilirliği sağlanmış sekonder standardlarla

Endüstride kullanılan izleme ve ölçme cihazlarının

kalibrasyonlarının yapıldığı hizmet alanını kapsar. TSE, 132

sayılı kuruluş kanunu ile bu alanda da görevlendirilmiştir.

2


6


Kanuni (Legal)

Metroloji

Ticarete esas teşkil eden ölçü ve kontrol aletlerinin

kalibrasyonları ile ilgilenir. Bu kategoriye giren cihazlar

mecburi olarak kalibre ettirilmek zorundadır. Ülkemizde

T.C. BİLİM SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI bu

konuda görevlendirilmiştir.

3


7


ISO 9000 Kalite Yönetim sistemi Standartları

Başlangıçta müşteri açısından kaliteyi güvence altına almak ve

hatalı üretim süreçlerinin getireceği risklerden kaçınmak amacıyla

oluşturulmuş yönetim sistemidir. Metroloji de bu sistemin parçasıdır.

Ölçüm cihazlarının kontrolü aşağıdaki gözlemlere dayanır:

Eğer ölçemezsen sahip olduğun kalitenin ne olduğunu

bilemezsin

Uygun ekipmanın yoksa ölçemezsin

Eğer kontrolün altında tutamazsan ekipmanına güvenemezsin

Bu da metrolojinin hedefidir.


8


Yeni revizyonlarda ise müşteri odaklılık ve süreç yaklaşımı

standarda hakim olmuştur. Buna göre Kalibrasyon da bir

süreçtir. Sürecin girdisi kalibre edilecek cihazlar çıktısı ise

Kalibrasyon sertifikasıdır.

• Sürecin ana unsuru ise cihazın kalibrasyonudur .

• Yani ölçme işlemidir.

ISO 9000 Kalite Yönetim sistemi Standartları


9


• Temel büyüklükler ,yedi temel birimi oluşturan fiziksel

parametrelerdir yani uzunluk, sıcaklık, kütle ,zaman,elektrik,vb.,

gibi.

ÖLÇME Ölçme ise fiziksel bir büyüklüğün değerini

tayin etmek için yapılan işlemlerdir.


10


Bir firmadaki Metroloji faaliyetinin kapsamını bilmek güçtür.

Metroloji çoğunlukla ,Laboratuvar faaliyetleri veya ölçüm

ekipmanlarının yönetimi ile sınırlandırılmış olarak anlaşılır.

Gerçekte çok geniş uygulamaları vardır. Metroloji ölçüm bilimdir ve

kullanıcı bakımından ölçüm sonuçlarının güvenilir ve anlamlı

olmasını sağlayan bir faaliyettir. Riskleri kontrol ederken , ürünün

istenilen kriterlere uygunluğunu sağlamada gerekli bir araçtır.

Firmaların metroloji faaliyetlerini yönetmek kalibrasyon tekniklerini

bilmek veya ölçüm cihazlarını yönetmekten daha öte yetkinlik

gerektirir.


11


Kamu veya Özel sektörde yer alan firmalar da kalite yönetim sistemlerinin

işletilmesi ve kontrolü ile ilgili normlar değerlendirildiğinde sadece TS EN

ISO 9000 değil, TS EN ISO 14001,TS EN ISO 18001gibi farklı

kapsamlardaki standartların uygulanmasında metroloji fonksiyonunun

büyüyen etkisi üzerinde düşünmek gerekir. Metroloji Firmalar bakımından

stratejiktir. Müşteri memnuniyetinin sağlanması veya performans

araştırmasının anlam kazanması ölçüm sonuçlarına etki eden faktörlerin

değerlendirilmesi ve ölçüm belirsizliğinin hesaplanmasıyla olur. Bu durum

firmada metroloji ve kalibrasyon faaliyetlerinden sorumlu personelin, bu

tür değerlendirme ve hesaplamaları yapabilmesini gerektirir. Metrolojinin

stratejik özelliği olması nedeniyle , Metrolojistler daha fazla yetkinliğe sahip

olmak için çaba göstermelidir.

! ENDÜSTRİYEL METROLOJİ


12


İzlenebilirlik Doğruluğu en kaba ölçme faaliyetinden, primer standarda

kadar kesintisiz olarak yapılan mukayeseli ölçme işlemleri

dizisidir.

VIM


13


Referans : Işığın Dalga Boyu

Referans : 0 / K- Sınıfı PBM

Referans : 0/1/2- Sınıfı PBM

Referans : 0/1/2 Sınıf PBM

Referans : Kumpas

Atölyede Yapılan Ölçümler

Primer Standard Etalon

Referans Standard Sekonder Standard

Çalışma Standardı

Firmaların

Ölçüm Laboratuvarları

Sekonder Seviye

Ölçüm Laboratuvarları

Sekonder

Seviye

Ölçüm Lab.

Primer

Ölçülen : İşparçası

Ölçülen : Kumpas

Ölçülen : Kumpas

Ölçülen : 0 / 1 / 2-Sınıfı PBM

Ölçülen : K-Sınıfı Paralel Blok Mastar

! BOYUTSAL KALİBRASYONDA İZLENEBİLİRLİK ZİNCİRİ Örnek


14


Ülkemizde Metroloji alanında çalışan mühendisler mühendislik

formasyonuna göre test ve kalibrasyon faaliyetlerinde yer almaktadır.

Ancak üniversite öğrenimleri süresince metroloji konusunda yeterli

düzeyde eğitim ve öğrenim gördükleri söylenemez.

Firmaların ihtiyacına göre özel eğitim kurumlarından alınan kısa süreli

eğitimlerle mesleki gelişme sağlanmaktadır. Belirli bir tecrübeden sonra

genellikle yöneticiliğe doğru yönelme olur.

Metroloji alanında faaliyet gösteren diğer çalışan grupları da teknikerler ve

teknisyenlerdir. Bu gruplarda öğrenim süreleri boyunca meslek alanları

hariç metroloji ve kalibrasyon konusunda bilgi sahibi değillerdir.

Metroloji Mesleği

!


15


Metroloji alanında uzman eğitimcilerin, endüstri temsilcilerinin ve

devlet laboratuvarlarına ait temsilcilerinden oluşan 14 uzman grup

1976 yılında Amerika da “National Foundation Metrology”

tarafından bir araya getirilmesiyle yapılan çalışmada, Üniversite

düzeyinde oluşturulacak Metroloji eğitiminde ki alanların ve

akademik derslerin aşağıdaki gibi olabileceğini tespit etmişlerdir.

Metroloji Mesleği Eğitim Programları

!


16


Alanlar :Mekanik, Elektrik/Elektronik,

Optik/Boyutsal, Elektro-optik,

Kimya/Çevre, Nükleer.

Akademik dersler: Analiz, Cebir, Geometri, Trigonometri,

İstatistik, Grafik çizimi ve kullanımı,

Fizik, Kimya, Kompozisyon, Okuma,

Dil Bilgisi, Teknik çizim.

Metroloji Mesleği Eğitim Programları

!


17


Ölçüm prensipleri, Belirsizlik analizi ve hesaplamaları, Ölçüm

izlenebilirliği, Laboratuvar uygulamaları, Standardlar, Rapor &

Sertifika yazımları, Eğitim dökümanlarının yazımları,

Ulusal/Uluslararası Metroloji sistemi, Laboratuvar emniyeti, kimyasal

ve nükleer, Kalite kontrol: istatistiksel proses kontrol,

Laboratuvarlararası karşılaştırmalar ve ISO standardları

Temel Metroloji dersleri:

!


18


Metroloji mühendisleri metroloji departmanından sorumludur. Misyonu

metroloji fonksiyonunun optimizasyonu için ihtiyaç duyulan bütün faaliyetleri

yürütmektir. Teknisyen ve operatörlerden oluşan ekibi yönetir. Üretim ve

metotların uygulanması için başlangıç aşamasında görüş bildirir. Küçük ve

orta ölçekli işletmelerde metrolojik faaliyetlerin yanı sıra çok daha farklı

görevlerde üstlenir. Ancak laboratuvar faaliyetlerini sürdüren işletmelerde ve

teknolojik merkezlerde pozisyonlarına uygun faaliyetler sürdürürler.

Metroloji mühendisliği ülkemizde mevcut değildir ancak bu beklentileri

karşılama görevi Fizik Mühendislerinden ve Fizikçilerden beklenmektedir.

Metroloji Mühendisliği

!


19


Neden Fizik Mühendisliği

!

Fizik Bilim dalı dersleri

Mühendislik formasyonu ve bununla ilgili dersler

Yarı iletken aygıtlar teknolojisi

İnce film

Alçak sıcaklıklar fiziği,

Spektral analiz,

Maddenin yapısı,

Enerji ,Nanoteknoloji ve uygulamalar vb. gibi

Seçmeli dersler

İleri Fizik laboratuvarı veya proje


20


Ancak görülmektedir ki bu saydığım seçmeli derslerin bir çoğu

değişik nedenlerle verilememektedir. Eski dönemlerde verilen

zorunlu derslerde çeşitli nedenlerle kredisi düşürülmüş , bazı

derslerin ders dönemi süresi kısaltılmış ,hatta zorunlu olması

gereken bazı derslerde öğrencilerin zorlanması nedeniyle

seçmeli hale getirilmiştir. Dönem Dönem farklı seçmeli ders

uygulamaları olmaktadır. Örneğin Termodinamik, Akışkanlar,

Enerji vb. gibi

Yurt dışındaki programlar incelendiğinde en az bir yıl süreli

değişik modüllerden oluşan eğitim programları ile metrolojist

pozisyonunda yer alacak personellerin yetkinliği sağlanmaktadır.


21


Örnek Metroloji Eğitim Programı Fransa !

Kurs süresi:1 yıl (7 ay okulda dersler,pratik çalışma ve uzman denetimi

altında pratik çalışma) 4 aydan daha fazla firmalarda eğitim,

Program Konuları:

Genel Metroloji

Sensörler ve sinyaller, yazılım mühendisliği

Data processing

İş güvenliği,yasalar

Kalite ve proje yönetimi

Farklı fiziksel büyüklüklerin metrolojisi özellikle;

Elektrik ve magnetizma

Boyutsal metroloji

.


22


Farklı fiziksel büyüklüklerin metrolojisi özellikle;

Elektrik ve magnetizma

Boyutsal metroloji

Kütle,kuvvet,basınç

Hacim,akış

Zaman/frekans

Akustik

İyonize radyasyon

Fiziko Kimyasal testler

Örnek Metroloji Eğitim Programı !


23


Örnek Endüstriyel Metroloji Eğitim Programı Fransa !

Genel endüstriyel Cihazlar ve ölçümler

Genel fizik, kimya, elektronik, veri işleme, yönetim, otomasyon

Ölçümler ve sensörler, Sıcaklık, basınç, akış, hız, viskozite, hacimsel

kütle, kuvvet, ağırlık, ivme, uzunluk, nem, optik, kolorimetre, polarimetre,

NDT,

Farklı sensörler kullanıldığında belirsizlik hesaplaması,

Kalite yönetimi, deney tasarımı, firma organizasyonları ve iş arama

teknikleri şeklindedir.


24


Ülkemizde de Metroloji eğitiminin Mühendislik ve Fen Bölümleri

mezunları açısından artık kaçınılmaz bir durum olduğu

bilinmektedir.

Ülkenin kalkınmasına büyük katkıları olacak Metroloji eğitimi almış

Mühendislerin , Fizik Mühendisi ve Fizikçilerin yetiştirilmeleri,

ancak Metroloji ağırlıklı Lisans (veya Lisansüstü) programalarıyla

mümkündür.


25


Metroloji eğitimi, yaşam standardlarımızın artırılmasında,

Uluslararası ticaretin genişletilmesinde, ve diğer bir çok alanda

ülke endüstrisine ve insanına önemli katkıları olacaktır.

Bu konuyu ciddiye alan ve uygulama bazında da gerçekleştiren

ülkeler hem endüstriyel hem de bilimsel olarak büyümeye eğilimli

olacaklardır.

Diğer bir değimle Metroloji hayatımızın artık vazgeçilmez bir

parçası olup, 21. yüzyılın ulaştığı teknoloji çağının daha da

ilerliyebilmesi, Metrolojideki gelişmelere bağlıdır.


26


Yararlanılan Kaynaklar !

[1] G.M.S. De Silva Basic Metrology for ISO 9000 Certification,

2002

[2] J.Lyle Bagley, “Metrology Education in the New Millennium”,

[3] A.T.İnce, “Dünya Metroloji Günü Sunumu”,Mayıs 2013

[4] Bernard Larquıer, “Training for the Metrology Professions in

France”,2006

T S E

ae

ae

27

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ TİCARETTE EN ÖNDE

GÖRDÜĞÜMÜZ ESAS MUAYYEN

TİPLER ÜZERİNDE İŞLEME VE

RASYONEL ÇALIŞMADIR.

K . ATATÜRK

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜR EDERİZ

DENEY VE KALİBRASYON MERKEZİ BAŞKANLIĞI

http://flagspot.net/images/r/ro.gif

http://flagspot.net/images/r/ro.gif

endüstriyel metrolojinin fizik mühendisliği ve eğitiminden ... · endüstriyel metrolojinin...

Documents