end302 05 tesis_tasarimi

END 302İş Analizi ve Tasarım

Tesis Tasarımı(Operasyon Analizinin 8. Adımı)

TOBB ETÜEndüstri Mühendisliği Bölümü

© Dr. Bülent Gümüşhttp://bgumus.etu.edu.tr

http://bgumus.etu.edu.tr/





Güz 2007 END 302İş Analizi ve Tasarımı

• İş Etüdü ve Endüstri Mühendisliği üzerine güzel birkaç yazı…

İş Etüdü Dersi Öğrencilerini Hangi Örneklerle Motive Edebiliriz?

(http://sistem.ie.metu.edu.tr/ie_ig_gulnur.htm )

http://sistem.ie.metu.edu.tr/ie_ig_gulnur.htm


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı• Tesis tasarımı ürün yada servis üretiminde kullanılan işgücü,

malzeme, makine ve teçhizat gibi fiziksel kaynakların istenilen kapasite, kalite, maliyet ve ergonomik koşulları sağlayarak en verimli bir şekilde üretimin yapılacağı alan üzerine yerleştirilmesidir.

• Tesis tasarımı, envanter kontrolü, malzeme elleçleme, çizelgeleme, yönlendirme (routing), sevk etme/nakliye (dispatching) gibi bir çok faktörü üretim amaçlarını karşılayacak şekilde entegre eden bir yaklaşımdır.

• Tesis tasarımın amacı üretimde kullanılan canlı ve cansız kaynakların değer katmayan hareketini en aza indirgemektir.

• Tesis tasarımını etkileyen faktörler:– Ürünün büyüklüğü ve ağırlığı– Verilen hizmetin özellikleri– Eğer yeni bir bina yapılacaksa, bu binanın maliyeti– Ürünlerdeki çeşitlilik– Ürünlerin özellikleri– İmalat yöntem ve teknolojileri


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı• İyi bir tesis yerleşimi:

– İnsan ve malzeme akışını kolaylaştırır– Malzeme elleçleme maliyetlerini düşürür– Çalışana riskleri azaltır– İş gücünü verimli kullanır– Moral ve motivasyonu arttırır– Elde olan alanı etkin ve verimli kullanır– Esneklik sağlar– Yönetim ve gözetlemeyi kolaylaştırır– Eşgüdüm ve iletişimi kolaylaştırır

• Dört çeşit tesis yerleşimi vardır:– Fiks (statik) pozisyon– Ürün (düz çizgi) yerleşimi– Süreç (işlevsel) yerleşimi– Grup teknoloji yerleşimi


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı – Fiks (Statik) Pozisyon• Çok büyük yada kırılgan ürünlerin üretiminde kullanılır

ve ürün yer değiştirmez.• Bütün ekipman, araç ve çalışanlar ürünün yanına

getirilir.• Mesela:

– İnşaat– Uçak yapımı– Gemi yapımı

• Ürünün taşınmasını önlediğinden hem masrafsız hem de ürüne gelebilecek zararları önler.

• Ancak:– Çalışanların çok kalifiye ve tecrübeli olmaları lazım (pahalı).– İnsan ve ekipmanların taşınması pahalı olabilir.– Ekipmanlar etkin olarak kullanılamayabilir.


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı – Ürün Yerleşimi• Product (Flow Line) Layout• Bir ürün/hizmet üretimi için minimum akışı sağlayan ve

işlemlerin sırayla yapılması için makine ve/ya çalışanların sıralandığı tesis yerleşimidir.

• Çoğu seri üretim için tercih edilen tasarımdır.

Avantajları:

1) Akış = Açık ve düzgün

2) Envanter

3) Birim başına üretim zamanı

4) Malzeme elleçleme

5) Operatör eğitimi

6) Üretim planlama ve kontrol = Kolay

Dezavantajları:

1) Bir makinenin bozulması = Hattı durdurur

2) Esneklik

3) Üretim hızı = En yavaş işlem

4) Sermaye maliyeti

5) Tekrar hareketlerden incinme

6) İş doyumu


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı – Süreç (İşlevsel) Yerleşimi• Process (Functional) Layout• Benzer işleri yapan makinelerin/insanların gruplandırılmasıyla oluşturulan yerleşim

şeklidir.• Atölye gibi yerler için daha uygundur.

Avantajları:

1) Makinelerin etkin kullanımı

2) Esneklik

3) Sermaye maliyeti

4) İşlerin çeşitliliği

5) Tekrar hareketlerden incinme

6) Düzen ve temizlik

7) Uzmanlık

Dezavantajları:

1) Malzeme taşıma

2) Dokümantasyon

3) Envanter

4) Birim üretim zamanı

5) Operatör eğitimi

6) Üretim planlama ve kontrol = Zor

7) İşçilik maliyeti

8) Verimlilik


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı – Grup Teknoloji Yerleşimi• Hücresel İmalat Yerleşimi / Group Technology (Cell) Layout• Ürün yerleşimi yaklaşımının avantajlarından faydalanmak

için tasarım ve üretim açısından benzer ürünler gruplandırılır ve bunların üretileceği “Hücreler” oluşturulur.

• Ürün çeşitliliğinin fazla olduğu durumlarda (mesela 1000) benzer ürünlerin oluşturduğu “ürün aileleri” belirlenir (mesela 40 – 50 ürün bu aileye üyedir) ve her bir ürün ailesi için bir “ürün yerleşimi” geliştirilir. Ailenin üyesi her bir ürün, bu hücre içinde ham maddeden bitmiş ürüne dönüştürülür.


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı – Grup Teknoloji Yerleşimi

Avantajları:

1) Kurma ve hazırlık zamanını

2) Süreç içi envanter (parti büyüklüğü)

3) Ekipman etkin kullanımı

4) Planlama ve kontrol = Kolay

5) Malzeme elleçleme

Dezavantajları:

1) Esneklik

2) Bir makinenin bozulması = Hattı durdurur

3) Üretim hızı = En yavaş işlem

4) Sermaye maliyeti

5) Tekrar hareketlerden yaralanma

6) İş doyumu


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı• İş ve malzeme akışını

incelemek için:– Akım Süreç Şeması: Sıralamayı

gösterir– Akım Diyagramı: Yerleşim planı

üzerinde akışı gösterir– Seyahat/Gezi Şeması (Travel or

From-To Chart): Bir yerden bir yere seyahati/taşımayı nicel olarak gösterir.


Operasyon Analizi8. Tesis TasarımıSeyahat/Gezi Şeması

• Matris formatında

• Hücre içerisindeki değer birim zamandaki akım miktarını gösterir.

• Hangi makine yada alanların yakın olmaları gerektiğini gösterir


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama• Richard Muther tarafından geliştirilmiştir (Systematic Layout

Planning – SLP)• Diğer isimleri: “Sistematik İşyeri Düzeni Planlaması” veya

“Sistematik Fabrika Düzenlemesi”• Amaç: 6 adımlık sistematik bir süreci takip ederek aralarında yoğun

ilişki bulunan alanların yan yana/yakın yerleştirilmesi – ki malzeme ve işgücünün seyahati en kısa olsun.1. İlişki şemasının (Relationship Chart) çizimi

2. Alan gereksinimlerinin belirlenmesi

3. Eylem ilişki diyagramının (Activity Relationship Diagram) çizilmesi

4. Alan ilişki yerleşimi diyagramının (Space Relationship Diagram) ve Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi

5. Alternatif yerleşimlerin değerlendirilmesi

6. En iyi yerleşimin seçimi ve uygulanması


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama1. İlişki şemasının (Relationship

Chart) çizimi:• Sürecin ilk adımı alanlar (veya

makineler, eylemler, odalar) arası ilişkiyi belirlemek ve İlişki Şemasını çizmektir.

• Seyahat Şemasından belirlenebilen sayısal akış miktarları, işlevsel analizlerden yada sübjektif bilgilerden elde edilen akış bilgileri, iki alanın birbirine ne derece yakın olmalarını ifade eden “ilişkiyi” göstermektedir.


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama

İlişki Yakınlık Derecesi

Değer Diyagram Gösterimi

Renk

Kesinlikle Gerekli (Absolutely necessary)

A 4 Kırmızı

Özellikle Önemli (Especially important)

E 3 Sarı

Önemli (Important) I 2 Yeşil

Normal (Ordinary) O 1 Mavi

Önemsiz (Unimportant) U 0

İstenmez (Not desirable) X -1 Kahve

Hiç İstenmez (Extremely Undesirable)

XX -2 Siyah

1. İlişki şemasının (Relationship Chart) çizimi:• Şemada kullanılan simgeler ve anlamları


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama1. İlişki şemasının (Relationship Chart) çizimi:• İlişkinin veya yakınlığın sebepleri:

– Malzeme akışı

– Aynı personel kullanımı

– Aynı ekipman kullanımı

– Evrak ilişkisi

– Personel işbirliği

– Denetim kolaylığı

– İletişim kolaylığı

– Altyapı veya tesisat (su, doğal gaz, vb. hatları)


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama2. Alan gereksinimlerinin belirlenmesi:• Sistematik süreçteki 2. adım her bir alan için gerekli alan

büyüklüğünü tespit etmektir.• Alan büyüklüğü tahminleri, üretim miktarı hedefinden (kaç

makine lazım), şu anki değerlerden, gelecekteki genişleme hedeflerinden, veya bazı kanuni gereksinimlerden belirlenir.

• Alanın büyüklüğü haricinde ne şekilde olması gerektiği, ne gibi alt yapı yada tesisat gerektiği gibi konularda alanların yerini belirlemede önemli faktörlerdir.


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama3. Eylem ilişki diyagramının (Activity Relationship

Diagram) çizilmesi:• Bu adımda eylemler/alanlar arasındaki ilişkiyi diyagram olarak gösteren

“Eylem İlişki Diyagramını” çizilir.

• En yoğun ilişkiden (A: Kesinlikle gerekli) başlayarak sırasıyla daha düşük yoğunluktaki ilişkileri (E, I, O, U, X, XX) çizerek diyagram tamamlanılır. Eylemleri birbirine bağlarken ilişki tipine göre değişik çizgiler kullanılır (A: 4 çizgi, E: 3 çizgi, gibi). Bu sırada ilişki çizgilerinin birbirini kesmemesine dikkat edilir.


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama3. Eylem ilişki diyagramının (Activity Relationship

Diagram) çizilmesi: (A, E, I, O, U, X, XX)


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama4. Alan ilişki yerleşimi diyagramının (Space Relationship

Diagram) ve Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi:• Eylem İlişki Diyagramı çizildikten sonraki adım alanların ölçekli olarak

“Alan İlişki Yerleşim diyagramına konulmasıdır.

• Bu aşamada alanların yerini belirlemede alanlar arası ilişkinin dışındaki etkenler de (sevkıyat ve depo gibi alanların binanın dışına açılacak büyük kapıları olması gerektiği gibi) hesaba katılarak analizler yapılır ve gerekirse diyagramda değişiklikler yapılır.

• Yapılan analizler sonucunda diyagramdan yerleşim planı çıkartılır.


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama• 4. Alan ilişki yerleşimi diyagramının (Space Relationship

Diagram) ve Yerleşim Planının (Floor Layout) çizilmesi:


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama5. Alternatif yerleşimlerin değerlendirilmesi:• Çıkartılan Alan İlişki Yerleşim Diyagramından birden fazla yerleşim

planı çıkartılabilir. Bu durumda bu seçeneklerden birisinin yine sistematik bir şekilde seçilmesi gerekir.

• En iyi seçeneği belirlemek için yerleşim planı için nelerin önemli oldukları ve ne derece önemli oldukları belirlenir.

• Göz önüne alınabilecek etkenlerden bazıları:– Geleceğe yönelik büyüme planları– Esneklik– Akış etkinliği– Malzeme elleçleme verimliliği– Güvenlik– İzleme ve yönetme kolaylığı– Görünüş ve estetik– …


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama5. Alternatif yerleşimlerin değerlendirilmesi:• Belirlenen etkenlerin önem ağırlıkları 1 – 10 arasında belirlenir.• Her bir yerleşim seçeneğinin belirlenen etkenleri ne kadar karşıladığı

(değer 4 ve -1 arası değişebilir) değerlendirilir. – 4: Mükemmel– 3: İyi– 2: Önemli– 1: Normal– 0: Önemli değil– -1: kabul edilemez

• Her bir etken için değerlendirilen karşılama derecesi değeri, o etkenin önem ağırlığı ile çarpılarak Ağırlıklı Karşılama değeri bulunur. Her bir yerleşim seçeneği için Ağırlıklı Karşılama değerleri toplanır en yüksek ağırlıklı karşılama değerine sahip olan plan en iyi plan seçilir.

• Bu aşamada yeni yerleşim planının 3-boyutlu bir prototipi yada maketi yapılarak çözüm yönetime sunulabilir.

6. En iyi yerleşimin seçimi ve uygulanması


Operasyon Analizi8. Tesis Tasarımı - Sistematik Yerleşim Planlama

60 68


Yazılım Desteği

• Buluşsal (Heuristic) iyileştirme algoritmaları içeren yazılım paketleri mevcut.

• CRAFT (Computerized Relative Allocation of Facilities Techniques) is the best known of the heuristics approaches; attempts to minimize materials-handling cost by calculating cost, pair-wise interchanging departments, calculating more costs until a good solution is obtained.

• ALDEP (Automated Layout Design Program) and CORELAP (Computerized Relationship Layout Planning) attempt to maximize a nearness rating within the facility dimension constraints.

• PREP (Plant Re-layout and Evaluation Package) analyzes multilevel structures and is based on actual footage traveled by materials-handling equipment.


Sorular & Cevaplar

end302 05 tesis_tasarimi

Education