EMZİRME DÖNEMİNDE BESLENME DESTEKLERİ

ve ANNE SÜTÜ ÜZERİNE ETKİLERİ

DOÇ.DR. GÜLHAN SAMUR Hacettepe Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü

BEBEK Sağlıklı Büyüme ve gelişme

Anne Sütü miktarı

Anne sütünün enerji ve besin ögeleri bileşimi

ANNE Sağlıklı bir Laktasyon için Maternal gereksinmeler Maternal besin ögesi

depoları

MATERNAL YETERLİ ve DENGELİ BESLENME

ADA, 2012 ESPGHAN,2010 Am J Clin Nutr 2014

Emzirme Döneminde Mikronutrient

yetersizlikleri

Beslenme anemileri Demir yetersizliği anemisi Megolablastik anemiler (vit.B12, B6, Folik asit)

İyot yetersizliği hastalıkları (IDD) A vitamini yetersizliği D vitamini yetersizliği B2 vitamini yetersizliği B6 vitamin yetersizliği Kalsiyum (kemik bozuklukları, osteomalasi…) Çinko yetersizliği Eur J Clin Nutr 49:613,1995

DPT 2001.

Vitamin ve mineraller Emzikli kadın Gereksinmeyi Karşılama %

Demir (mg) 11.1 61,7

İyot (mcg) 65.7 22,7

Çinko (mg) 9.3 62,0

Kalsiyum (mg) 664 66,4

Magnezyum(mg) 269 86.7

Niasin (mg) 10.9 64,1

Tiamin (mg) 0.91 65,0

Riboflavin (mg) 1.30 81,3

B12 (mg) 2.06 73,6

Türkiye Beslenme ve Sağlık araştırması TBSA 2010

MATERNAL DİYETLE ALINAN VİTAMİN ve MİNERAL MİKTARLARI- TBSA 2010

İLK 6 AY SADECE ANNE

SÜTÜ….

SAĞLIKLI BÜYÜME ve GELİŞME İÇİN

WHO ESPGHAN

EMZİRME DÖNEMİNDE BESLENMENİN ÖNEMİ

Maternal fizyolojik gereksinmelerini karşılamak

Süt üretimi için enerji ve besin öğeleri

depolarını dengede tutmak

Anne sütü verimliliğini arttırmak

Yeni doğanın ANNE SÜTÜ ile optimum

büyüme ve gelişmesini sağlamak

Anne Sütünün Enerjisi ve Besin Ögeleri

1. MATERNAL DİYET

2. MATERNAL DEPOLAR

MATERNAL BESLENME-ANNE SÜTÜ

Yetersiz ve dengesiz beslenme Maternal besin ögeleri depolarının yetersizliği

ANNE SÜTÜNÜN BİLEŞİMİNİ ve MİKTARINI ETKİLER... ESPGHAN,2009

Pediatr Clin N Am, 2013;60 Am J Clin Nutr 2014;99

Maternal beslenme, AS’nün enerji ve makro besin ögeleri miktarını etkilemez...

Yağ asidi bileşimi annenin besin alımını yansıtır.

AS vitamin düzeyi maternal yetersizlik durumunda azalır ve suplemantasyon ile artar.

Genel olarak selenyum ve iyot dışında mineral içeriği anne alımıyla etkilenmez.

Kafein, nikotin ve alkol süte geçebilir ve bebek üzerinde yan etkilere sebep olabilir.

Reçeteli-reçetesiz ilaçlar ve çevresel kontaminantlar süte geçebilir.

Maternal Beslenmenin Anne Sütüne Etkisi

LAKTASYONDA BESLENME DESTEKLERİ

Enerji

Protein

Yağ asitleri (n-3 yağ asitleri)

Vitamin (özellikle D vitamini, B12 vd. içeren multivitaminler) ve mineral (demir, kalsiyum, iyot)

Sıvı alımı artırılmalıdır....

MATERNAL ENERJİ ALIMI-ANNE SÜTÜ

Yetersiz enerji (gereksinmenin %50 ve )

Enerji sınırlaması (zayıflama diyetleri vb.)

Süt salınımını %20

CHO,yağ ve protein miktarı fazla etkilenmez…

Sütün yağ asitleri bileşimi değişir.

Maternal yağ depoları, AS yağ asitlerini etkiler. Eur J Nutr (2013);52

Butte N. et al. UptoDate 2014 N Engl J Med. 2000;342(7):502

LAKTASYONDA ENERJİ GEREKSİNMESİ

Enerji gereksinmesi doğum sonrası ağırlığına göre

modifiye edilmelidir. Emziklilikte normal enerji

gereksinmesine 300-500 kal EK ENERJİ yapılmalıdır.

İlk 6 aylık döneme kadar düşük enerjili (zayıflama diyetleri vb.) diyetler uygulanmaz.

Günlük enerji alımı ≤ 1800 kal düşmemelidir.

Hafif şişman ve şişman kadınlarda;

≤ 1500 kal/gün enerji alımı, süt bileşimini

ve miktarını olumsuz etkiliyor.

≥1500 kal/gün enerji ağırlık kaybı

sağlarken süt ileşimini çok fazla etkilemiyor..

MATERNAL DİYET YAĞ ALIMI-ANNESÜTÜ

Maternal diyet yağ asiti örüntüsü ile anne sütünün

yağ asiti örüntüsü benzerdir.

Diyetin LCPUFA miktarı arttıkça sütün LCPUFA

Diyetin Doymuş tağ ve trans yağ asitleri miktarı

arttıkça sütün LCPUFA

Eur J Nutr (2013);52 Lipids 2009 ESPGHAN,2009

Gebelik ve postpartum dönemde; (18-35 yaş n=45)

Diyet ω-3/ω-6 FA oranı anne sütü PUFA bileşimini,

Maternal diyetle DHA ve EPA alımı anne sütü DHA ve

EPA yağ asitleri miktarını ve bileşimini etkiler….

Nutrition (2014):30: 685-89

Maternal diyet MUFA alımı ……… AS MUFA

Maternal diyet PUFA alımı ……… AS PUFA

Maternal diyet SFA alımı ………… AS MUFA , AS PUFA

Eur J Nutr (2013) 52:963–973

Lipids (2009):44 (5);405-413

Maternal diyet trans y.a. alımı … AS trans y.a.

Maternal diyet PUFA alımı ……… AS PUFA

Asia Pac J Clin Nutr. 2013;22(3):431-42

Anne Sütü TFA izomerleri;

Palmitoelaidic acid (16:1t9),

Petroselaidic acid (18:1t6),

Elaidic acid (18:1t9),

Vaccenic acid (18:1t11)

Linoelaidic acid (18:2t9,12)*

Anne Sütü TFA miktarı 2.94±0.96 FA%

Diyet TFA alımı(1.27g/gün) Anne Sütü TFA miktarı

arasında ilişki bulunmadı..

GLOBAL EXPLORATION of HUMAN MILK STUDY -2015

Nutrients 2015: 7;1081-93

Cincinnati, Ohio, USA

Shanghai, China

Mexico City, Mexico

Maternal beslenmedeki farklılıklara göre anne sütü yağ

asitleri bileşimi (özellikle DHA) farklılık göstermektedir.

The FASEB Journal ,2014

YAĞLAR

Toplam enerjinin %30’u ≤ 10 doymuş yağ asitleri (SFA) %10-15 Tekli doymamış yağ asitleri (MUFA) %8-10 Çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA)

n3 LCPUFA en az 200mg/gün DHA 2 porsiyon yağlık balık /hafta

Düşük Metil Merkür *Konserve beyaz ton balığı (≤ 300 g/hafta) *Light Konserve Ton Balığı (SINIRSIZ)

Yüksek Metil Merkür Ton balığı Köpek balığı Kılıç balığı Büyük uskumru Hiç / 150 g/ay

Çok düşükMetil Merkür *Somon * Alabalık * Mezgit * Hamsi SINIRSIZ

Maternal sağlığın korunması, Bebeğin gelişimi için

300 mg/gün EPA+DHA

200 mg/gün’ı DHA

Gebelikte yağ asidi desteği için yeterli doz-yanıt çalışmaları olmadığından, bir besin desteği kullanılacaksa, bu desteğin önerilen balık tüketimi ile alınacak miktara benzer olması istenmektedir

1 g/gün balık yağı desteği

FAO Food and Nutrition Paper Geneva, 2008

OMEGA-3 YAĞ ASİTLERİ

RDA + 10-20 g laktasyon eki veya 1.2-1.4g/kg/gün veya

Enerjinin %12-15

PROTEİN GEREKSİNMESİ

Hayvansal kaynaklı protein miktarı ≥%50 olmalı

Maternal Diyetin

vitamin ve mineral miktarı

Anne sütü vitamin mineral düzeyini etkileyebilir.

MATERNAL DİYET ANNE SÜTÜ VİTAMİN/MİNERALLER

Pediatr Clin N Am (2013);60, ESPGHAN,2009

MATERNAL DİYETTEN ETKİLENEN

Yağda Eriyen Vitaminler (A, D, K)

B1, B2, Niasin,B6, B12, C vitamini

İyot, selenyum

MATERNAL DİYETTEN ETKİLENMEYEN

E vitamini, folik asit

Demir, kalsiyum, çinko, bakır

MATERNAL DİYETİN ANNE SÜTÜ VİTAMİN/MİNERALLERİ ÜZERİNE ETKİSİ

Pediatr Clin N Am (2013) Adv Nutr 2012;362–69 ESPGHAN, 2009

Am J Clin Nutr 2016;103:382–8.

1000 IU/gün n =87

2000 IU/gün n =86

Gebelik 3.trimester

52 IU/L

74 IU/L

Anne Sütü VDA

P<0.05

GEBELERE D VİTAMİNİ DESTEK PROGRAMI (2011)

Gebelikte 6 ay (2.trimesterdenitibaren)

Doğum sonrası 6 ay (laktasyonda)

Toplam 12 ay

1200 IU (9 damla) D3

TC Sağlık Bakanlığı 2011

Katı vejeteryan/veganlar

MULTİVİTAMİN/MİNERAL

B12 desteği almalı

VİTAMİN B12

VİTAMİN ve MİNERALLER

Laktasyonda toplam miktar

Ca (mg) 1000-1300

Fe(mg) 15-20

Folik Asit (mcg) 600

B1 (mg) 1.5

B2 (mg) 1.6

C (mg) 70-100

D vit.(mcg) 10

A (mcg/gün) 1200

MULTİVİTAMİN/MİNERAL SUPLEMANI GEREKLİ Mİ?

Vitamin-mineral desteği gerekli olan durumlar:

1. Sigara, alkol içenler

2. İlaç kullananlarda

3. Demir eksikliği anemisi olanlarda,

4. Diyetin kalitesinin düşük olduğu durumlarda,

5. Hayvansal besinleri tüketmeyenlerde (vejeteryanlar)

Supleman tercihinde, vitamin-minerallerin tolere edilebilen üst limitlerinin aşılmamasına dikkat

edilmelidir.

TC Sağlık Bakanlığı Gebelere Demir Destek Programı

Gebelerde klinik anemi olmasa da günlük demir gereksinimi göz önüne alınarak ;

İkinci trimesterden başlayarak 6 ay ve doğum sonrası 3 ay olmak üzere toplam 9 ay süre ile

Günlük 50-60 mg elementer demir

SIVI

2.5-3 litre

Tüketilebilecek en uygun sıvılar

İçme suyu,

Taze meyve suları

Süt, sütlü içecekler

Ayran, kefir vb.

Yağı / yağsız süt

Probiyotikli İçecekler (probiyotik süt/yoğurt)

Sınırlı veya Kullanılmaması Gereken

Kolalı içecekler,

Gazozlar

Çay ve kahve

Enerji içecekleri (katkı

maddeleri ve kafein içeriği

nedeni ile…),

Alkol (nörotoksik etkisi)

Diyet içecekleri (Yapay

tatlandırıcılar nedeniyle..)

SIVI

KAFEİN

300 mg/gün’den Fazla Kafein Tüketimi:

Anne sütü ile bebeğe geçen kafein:

Kalp atım ve solunum hızını arttırır,

Bebeklerde uyku düzensizlikleri, irritabilite

Ani bebek ölümlerine neden olmakta,

Bebeklerde büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkiler,

Deney hayvanlarında teratojenik etkisi vardır.

Laktasyonda kafein alımı ≤200 mg/gün

British Nutrition Foundation Nutrition Bulletin, 34, 203–206 ,2009 Food Standarts Agency (FSA),2005, ADA 2008

BİTKİSEL SUPLEMANLAR

ACOG gibi bir çok profesyonel kuruluş;

Gebelik/emziklilik süresince bitkisel suplemanların kullanımını önermemektedir.

Bu ürünlerin kullanımının güvenli olduğunu gösteren bilimsel kanıtlar yetersizdir.

Kullanım dozu ve miktarı ile ilgili düzenlemeler bulunmamaktadır.

Bitkilerdeki kurşun kontaminasyonu ve zararlı etkileri dikkatle değerlendirilmelidir…..

BİTKİ ÇAYLARI

Amerikan Pediatri Akademisi:

Gebe/emziklilerin bitki çayı tüketimlerini sınırlamaları gerektiğinin bildirmektedir.

Filtre edilmiş çaylar tercih edilmeli ve 240 ml/gün üstüne çıkılmamalıdır.

Ihlamur, portakal kabuğu, turunçgil çayları, zencefil, kuşburnu, melissa çayı orta düzeyde

kullanılabilir.

Enerji ve Besin Ögeleri Normal Emzikli

Enerji (kal/gün) 2000-2100 2500-2600

Protein (g/kg) 0.8-1.0 1.1-1.4

Kalsiyum (mg/gün) 1000 1000-1300

Demir (mg/gün) 18 18-27

Çinko (mg/gün) 10 15

İyot(mcg/gün) 150 290

A vitamini (mcg/gün) 700 1200

D vitamini (mcg/gün) 10 10

E vitamini (mg/gün) 15 19

K vitamini (mcg/gün) 90 90

C vitamini (mg/gün) 90 120

B1 vitamini (mg/gün) 1.1 1.4

B2 vitamini (mg/gün) 1.1 1.6

Niasin(mg/gün) 14 17

B6 vitamini(mg/gün) 1.3 2.0

Folik asit(mcg/gün) 400 500

B12 vit (mcg/gün) 2.4 2.8

Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi ,2015

Emziklilikte Enerji ve Besin Ögeleri Gereksinmeleri

TEŞEKKÜRLER....